Slide 1

TÜRKİYE’DE ORTA VADELİ
HARCAMA ÇERÇEVESİ
Doğan ALANTAR
Daire Başkanı
Ankara - 8 Ocak 2009
1
1
SUNUM PLANI
I. KAVRAMSAL ÇERÇEVE
OVHÇ’NİN TANIMI
OVHÇ’NİN ÖZELLİKLERİ
OVHÇ’NİN GEREKÇELERİ
OVHÇ’NİN HEDEFLERİ
ORTA VADELİ BÜTÇELEMENİN AŞAMALARI
GELENEKSEL BÜTÇELEME - ORTA VADELİ BÜTÇELEME KARŞILAŞTIRMASI
II. OVHÇ’NİN TÜRKİYEDE UYGULANMASI
TÜRKİYEDE ORTA VADELİ BÜTÇELEME
YAPILAN ÇALIŞMALAR
SİSTEMİN İŞLEYİŞİ
ANAHTAR KURULUŞLAR
ORTA VADELİ BÜTÇELEME ŞEMASI
III.SONUÇ
UYGULAMADA KARŞILAŞILAN BAZI ZORLUKLAR
BAŞARI İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR
2
2
ORTA VADELİ HARCAMA ÇERÇEVESİ
NEDİR?

Kamu kaynaklarının politika önceliklerine göre tahsis
sağlayan şeffaf bir planlama ve bütçe oluşturma sürecidir.
edilmesini
3 TEMEL PRENSİBE DAYANIR:
1. Makroekonomik yapıyla ve hedeflerle tutarlı bir şekilde kamu
harcamaları için ayrılacak kaynağın yukarıdan aşağıya (top - down)
doğru tahmin edilmesi,
2. Hem mevcut hem de yeni uygulanacak olan politikaların
maliyetlerinin aşağıdan yukarıya (bottom-up) doğru tahmin edilmesi,
3. Toplam kamu kaynaklarıyla bu
karşılaştıran bir işleyişin oluşturulması
maliyetleri
ilişkilendiren
ve
Tavandan tabana kaynak dağılımı; hükümetin öncelikleri ve yapısal
reformları da esas alarak mali hedefleri belirten ve gelir ve gider
tahminlerini ortaya koyan bir çerçevedir.
3
3
ORTA VADELİ HARCAMA ÇERÇEVESİNİN
ÖZELLİKLERİ

Bu sistemde, bütçeler genel olarak 3 ya da 5 yıllık dönemler için hazırlanır.

Sistem hareketli bir yapıya sahiptir.

Makro ekonomik değişkenlere ve genel politika tercihlerindeki değişikliklere
bağlı olarak her yıl revize edilebilir.

Harcama öncelikleri sistemin belirleyicisidir.

Kamu harcamaları yönetimi (KHY) reform sürecinin önemli bir bileşeni
niteliğindedir.

Hükümetlerin ekonomik ve mali programların yürütülmesi, mali disiplinin
sürdürülmesi ve kamu mali reformlarının gerçekleştirilmesi konusundaki
kararlılığını gösterir.
4
4
ORTA VADELİ HARCAMA ÇERÇEVESİ
HANGİ GEREKÇELERE DAYANIR?
 Bütçeler
bir
yıllık
dönemi
kapsayacak
şekilde
hazırlanmakla birlikte iyi hazırlanmış bir bütçenin bütçe
yılını aşan ve bütçeyle ilgisi olan ekonomik faaliyetleri ve
onların sonuçlarını da öngörmesi gerekmektedir.
 Bu yüzden diğer dönemlerden izole edilerek hazırlanan
bir bütçenin iyi sonuçlar vermesi özellikle politika
üretmesi anlamında pek mümkün görülmemektedir.
 Bu gerekçeyle bir bütçenin planlama süreci ile birlikte
düşünülmesi ve planlama bütçeleme ilişkisinin kurulması
etkin, verimli ve stratejik kararları alan bir bütçe süreci
için kaçınılmazdır
5
5
ORTA VADELİ HARCAMA ÇERÇEVESİNİN
HEDEFLERİ -1
Gerçekçi makroekonomik modelleme ve tahminler yapılması,
Gerçekçi ve tutarlı bir kaynak yapısı gerçekleştirerek daha iyi
bir makroekonomik ve mali denge kurulması,
 Hükümet politikaları ile kurumların harcama öncelikleri ve
bütçeleme arasında daha sıkı bir bağ oluşturulması,
 izlenen politikalar ve bunlara ayrılan kaynakların tahmin
edilebilirliği ve buna bağlı olarak uygulanan programların
devamının sağlanması
6
6
ORTA VADELİ HARCAMA ÇERÇEVESİNİN
HEDEFLERİ -2
 Harcamaların hükümetin sosyo-ekonomik programının
esas alınarak önceliklendirilmesi ve sadece en önemli
fonksiyonlara kaynak ayrılması suretiyle fonksiyonlar arası
ve fonksiyon içi kaynak tahsisinin sağlıklı bir temele
dayandırılması,
 Daha sağlam temellere dayalı bütçe tavanları belirlemek
suretiyle bütçenin öngörülebilirliğinin artırılması,

Harcamacı bakanlıklara belirlenmiş bütçe kısıtlamaları ve
onaylanmış politika ve programlar dâhilinde kendi
bütçelerini yönetme konusunda daha fazla esneklik
sunarak kamu kaynaklarının daha etkin bir şekilde
kullanımının sağlanması.
7
7
ORTA VADELİ BÜTÇELEMENİN
AŞAMALARI

Ekonomik ve mali değerlendirmeler,

Makro ekonomik çerçevenin belirlenmesi,

Mali çerçevenin belirlenmesi,

Harcama önceliklerinin belirlenmesi,

Harcama öncelikleri çerçevesinin geliştirilmesi,

Harcama önceliklerine ilişkin maliyetlerin bütçeleştirilmesi,

Bütçenin nihai hale getirilmesi ve meclise sunulması.
8
8
GELENEKSEL BÜTÇELEME –ORTA VADELİ
BÜTÇELEME KARŞILAŞTIRMASI
Geleneksel Bütçe
Orta Vadeli
Bütçeleme
BÜTÇELEME
PERSPEKTİFİ
Kısa vadeli makro ekonomik
konulara odaklı
Kısa vadeli makroekonomik
konuları
orta
vadeli
makroekonomik ve sektörel
perspektife yerleştirir.
POLİTİKA,
PLANLAMA VE
BÜTÇELEME
ARASINDAKİ
BAĞ
Çok güçsüzdür; çünkü politika
tercihleri kaynak gerçeklerinden
bağımsız olarak yapılmaktadır.
Politika belirleme kaynak
gerçekleri ile sıkı bir disiplin
altına alınmıştır.
PERFORMANS VE
HİZMET
SAĞLAMA
Çıktılar ve sonuçlar bakımından
sonuçlara yönelik teşvikler genel
olarak düşüktür çünkü girdi
kontrolüne vurgu yapılmaktadır.
Mevcut kaynaklar ile
kararlaştırılan çıktı ve
sonuçların sağlanmasına
vurgu yapılmaktadır.
YÖNETİCİLERİN
ÖZERKLİĞİ
Genel olarak düşüktür çünkü
geleneksel bütçe çerçevesindeki
disiplin eksikliği ayrıntılı girdi
kontrollerine neden olmaktadır.
Genel olarak yüksektir.
9
TÜRKİYE’DE ORTA VADELİ BÜTÇELEME
 5018 Sayılı Kanun öncesi makro çerçeve kararları,
 OVHÇ 2003 yılında 5018 sayılı Kanun (md.15,16,17,18)
ile mevzuatımıza girmiştir,
 2006 yılından itibaren çok yılı bütçeler hazırlanmaya
başlanılmıştır,
 2009 -2011 dönemi orta vadeli bütçelemede 4. uygulama
dönemidir.
10
ORTA VADELİ BÜTÇELEME SİSTEMİNİN TÜRKİYE’DE
UYGULAMAYA KONULMASI İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR - I

Hollanda Maliye Bakanlığı ile birlikte yürütülen MATRA Projesi.

Hollanda örneği Türkiye’de düzenlenen ve BÜMKO uzmanları ile değişik
bakanlıklardan gelen ve bütçenin hazırlık çalışmalarında görevli olan
personelin katıldığı eğitim programlarında ele alındı.

Çok yıllı bütçeleme uygulamalarını görmek amacıyla Hollanda’ya Ocak
2005’te inceleme gezisi düzenlendi.

Hollanda, İsveç, Avustralya, Yeni Zellanda, İngiltere, Güney Afrika,
Almanya ve gelişmekte olan bazı ülkelerin örnekleri incelendi.

Dünya Bankası uzmanları ile toplantı yapılarak çok yıllı bütçeleme
sisteminin uygulamaya konulması için gerekli koşullar tartışıldı.
11
11
ORTA VADELİ BÜTÇELEME SİSTEMİNİN TÜRKİYE’DE
UYGULAMAYA KONULMASI İÇİN YAPILAN ÇALIŞMALAR - II

4 Mayıs 2005’te Hollanda Maliye Bakanlığı ile ortaklaşa uluslararası bir
konferans düzenlendi.

Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden yetkililerin katılımıyla
konferans düzenlendi.

Çok yıllı bütçeleme eğitim rehberi hazırlandı.

Bütçe hazırlama rehberi yenilendi.

Bütçe yönetimi enformasyon sistemi çok yıllı bütçeleme anlayışına uyumlu
hale getirildi.

Kamu idarelerine eğitim desteği sağlandı.

Bütçe kanunu ve ekli cetvelleri ile bütçe gerekçesi çok yıllı bütçeleme anlayışı
ile uyumlu hale getirildi.
12
12
TÜRKİYE’DE ORTA VADELİ BÜTÇELEME
SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ -I
1. Orta Vadeli Programın Bakanlar Kurulunca Kabul Edilmesi (Mayıs Sonu),
I. Temel amaç
II. Makroekonomik politika ve hedefler
A. Makroekonomik politikalar
B. Program dönemi hedef ve göstergeleri
III. Program dönemi gelişme eksenleri
IV. Sektörel politikalar
2. Orta Vadeli Mali Planının Yüksek Planlama Kurulunca Kabul Edilmesi (15 Haziran),
I.Merkezi Yönetim Bütçesinin Dayandığı Temel Makroekonomik Göstergeler ve Politikalar
II.Merkezi Yönetim Bütçe Büyüklükleri
III. Merkezi Yönetim Bütçe Açığının Finansmanı
IV. Kurumsal Ödenek Teklif Tavanları ve Bütçe Hazırlık Sürecine İlişkin Hususlar
13
13
TÜRKİYE’DE ORTA VADELİ BÜTÇELEME
SİSTEMİNİN İŞLEYİŞİ -II
3.
Bütçe Çağrısı ve Eki Bütçe Hazırlama Rehberi ile Yatırım Genelgesi ve Eki
Yatırım Programı Hazırlama Rehberinin Yayımlanması (Haziran sonu),
4.
Ödenek Tekliflerinin Görüşülmesi ve Tekliflerinin Gönderilmesi (Temmuz
sonu),
5.
YPK tarafından Makro Tahminlerin Netleştirmesi (Ekim Ayı İlk Haftası)
6.
Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısının T.B.M.M.’ne
Ekim),
7.
Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Tasarısının T.B.M.M.’nde Görüşülmesi.
Sunulması (17
14
14
ORTA VADELİ HARCAMA ÇERÇEVESİNDE
ANAHTAR KURULUŞLAR
 Bakanlar Kurulu
 Yüksek Planlama Kurulu
 Maliye Bakanlığı
 Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü
 Muhasebat Genel Müdürlüğü
 Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü
 Gelir İdaresi Başkanlığı(Maliye Bakanlığına
Bağlı)
 Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı
 Hazine Müsteşarlığı
15
15
ORTA VADELİ BÜTÇELEME ŞEMASI
ORTA VADELİ PROGRAM
ORTA VADELİ MALİ PLAN
BÜTÇE HAZIRLAMA REHPERİ
BÜTÇE ÇAĞRISI
YATIRIM GENELGESİ
YATIRIM PROGRAMI
HAZIRLAMA REHPERİ
BÜTÇE TEKLİFLERİ
BÜTÇE KANUN TASARISI
16
UYGULAMADA KARŞILAŞILAN BAZI
ZORLUKLAR
 Gelişmekte olan bir ülke olarak Türkiye’ ye
ilişkin makroekonomik göstergelerin hızlı bir
şekilde değişmesi,
 Birden fazla orta vadeli belgenin varlığı,
 Kamu idarelerinde orta
altyapısının yetersizliği,
vadeli
planlama
 Harcamacı bakanlık ve kuruluşlara
hazırlığı için verilen zamanın yetersizliği,
bütçe
 Ödenek tavanlarının bağlayıcı olmaması.
17
OVHÇ’NİN BAŞARILI OLMASI İÇİN GEREKLİ
KOŞULLAR
 Siyasi destek ve kararlılık
 Gerçekçi makroekonomik tahminler yapılması,
 Politikalardan
hesaplanması,
sapmaların
maliyetinin
 Harcamaların etkin şekilde kontrolü,
 Sonuçların raporlanması
paylaşılması,
ve
kamuoyu
ile
 Bilişim sisteminin etkin kullanımı.
18
18
İLGİNİZ
İÇİN
TEŞEKKÜRLER…
19
19