ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI TEDAVİ
advertisement
ÜROGENİTAL SİSTEM CERRAHİSİ VE HEMŞİRELİK BAKIMI DOÇ.DR. DİLEK AYGİN İÇERİK 7. Ürolojik Hastalıklar Hastalıkların Tedavisi 8. Ürogenital Sistem Hastalık Belirti ve Üriner Sistemin Fonksiyonları Bulguları İdrarın Fiziksel Yapı ve Bozuklukları Ürogenital Hastalıklarda Tanı İdrarın Kimyasal Yapı Bozuklukları Yöntemleri İdrarın Yapım Bozuklukları a) Böbrek Anomalileri Ürogenital Sistem Hastalıklarının *Sayı Ve Pozisyon Anomalileri Tanı ve Tedavisinde Kullanılan *Volüm Ve Şekil Anomalileri Aletler *Yapı Anomalileri b) Mesane Anomalileri Kataterizasyon Amaçları c) Üretra Anomalileri d) Testis Anomalileri e) Ürogenital Sistem Enfeksiyonları f) Testislere İlişkin Sorunlar g) Ürogenital Sistem Tümörleri 1. Üriner Sistemin Yapısı 2. 3. 4. 5. 2 ÜROLOJİ • Erkek ürogenital sistem ve kadın üriner sistem anomali ve hastalıklarını inceleyen, tanı ve tedavisiyle ilgilenen cerrahi bilimidir. • Erkeklerde genital sistem, anatomik olarak üriner sistemle ilişkilidir. • Her iki sistem bedenden aynı yolla atılır.(Üretra) • Prostat mesane boynunun altında yer alır ve üretrayı sarar. Bu bezin üriner sistemle direkt ilişkisi olmamakla birlikte, büyümesi erkekteki üriner sistem bozukluklarının başlıca nedeni olur. 3 . ÜRİNER SİSTEM • Homeostazisin sürdürülmesinde çok önemli olduğu için, sadece ürogenital problemi olan hastalarda değil, tüm ameliyat olacak hastalarda üriner sistem fonksiyonları değerlendirilmelidir • Bu nedenle hemşirelerin, ürogenital sistemin fonksiyonunu, sistemin hastalıklarına ilişkin belirti ve bulguları, tanı testlerini, tedavi ve bakım ilkelerini bilmeleri gerekir. 4 1. ÜRİNER SİSTEMİN YAPISI Üriner Sistem; • Böbrekler, • Üreterler, • Mesane ve • Üretra Böbreklerde kandan süzülen idrar üreterler yoluyla mesaneye iletilir. Buradan da üretra yoluyla dışarı atılır. 5 Erkek Genital Sistem Kadın Genital Sistem 6 7 2. ÜRİNER SİSTEMİN FONKSİYONLARI 1. 2. 3. 4. Yıkım ürünlerini vücuttan atmak. Bedendeki sıvı-elektrolit dengesi ve kan basıncını düzenlemek. Bu fonksiyonlar idrarın oluşturulması esnasında gerçekleşir. Ayrıca böbrekler: • Eritrosit yapımında, • • • • Prostoglandin sentezinde, İnsülin yıkımında, Kalsiyum ve fosforun düzenlenmesinde, D-vitamini metabolizmasında da rol oynarlar. 8 3. ÜROGENİTAL HASTALIKLARDA TANI YÖNTEMLERİ Laboratuar Yöntemleri • İdrar incelemesi • İdrar kültürü Kan incelemeleri BUN Kreatinin incelemesi ----- • Kreatinin klirensi • Konsantrasyon testi • Dilüsyon testi • Rezidüel idrar testi • Protein incelenmesi • Ürik asit incelenmesi 9 İdrar Analizi Genellikle sabah ilk yapılan idrarın alınması uygundur. Genital bölge temizlendikten sonra temiz ve kuru bir kap içine 75-100 ml idrar alınır. 10 Normal İdrar Analiz Bulguları RENK pH GLİKOZ ERİTROSİT LÖKOSİT KRİSTAL DANSİTE :AÇIK SARI :4.5-8 :NEGATİF :0-3 :0-4 :NEGATİF :1002-1035 11 İdrarın Mikroskopik İncelemesi • Glikoz :Normal koşullarda negatiftir. • Eritrosit :Santrifüj edilmiş idrar örneğinde her büyütme alanında 3-4 kadar görülmesi normal kabul edilir. Kadınlarda mensturasyon döneminde görülebilir. • Lökosit :Bir mikroskopik alanda erkekte 1-2 kadında ise üretra vajene yakın olduğundan 3-4 tane görülür. • Silendir :Normal idrarda negatiftir • Epitel :Her mikroskopik alanda 1-2 tane görülür. • Kristal :Bekletilmiş idrarda ürat kristali görülebilir. 12 İdrar Kültürü • Enfeksiyondan şüphelenildiğinde istenir. • Aseptik olarak alınmalıdır, bunun için genital bölge temizlenir. • Alınan idrar örneği hemen laboratuara iletilmelidir. 13 Kreatinin Klirensi: • 24 saatlik idrar toplanır. • Sabah ilk çıkarılan idrar döküldükten sonra 24 saat boyunca yapılan tüm idrar biriktirilir. • Vücudun kas ve protein yıkım ürünlerinin böbreklerin GFH' na bağlı olarak temizlenebilme yeteneğinin değerlendirilmesi amacıyla incelenmesidir. Rezidüel İdrar Testi: • İdrar yaptıktan sonra mesanede kalan idrar miktarının belirlenmesi için yapılır. • Hasta idrarını yaptıktan sonra kateterle rezidüel idrar alınır. • Normal değer: 85-135 ml/dak. 14 3.1. Radyolojik, Radyoizotopik ve Ultrasonografik Yöntemler • Direkt üriner sistem grafisi • Ürografi (ivp) • Retrograd pyelografi • Sistografi • Üretrografi • Renal angiografi • Bilgisayarlı tomografi • Nükleer magnetik rezonans • Ultrasonografi • Sintigrafi • Ürodinamik yöntemler: Mesanenin duyu, motor fonksiyonunu ve idrar yapma işlevinin etkinliğini kontrol eder. 15 IVP 16 İntravenöz Piyelografi (IVP): • İntravenöz kontrast madde uygulamasının ardından belirli aralıklarla yatarak direkt karın grafisi çekilerek yapılan IVP, böbreklerin boyutları, şekli, anomalileri, fonksiyonu, obstrüksiyon, hidronefroz, taş ve kitle konusunda bilgi sağlar. Retrograd Piyelografi: • Sistoskopi sırasında kontrast maddenin doğrudan üreterlere enjeksiyonu ile gerçekleştirilir. • Bu yöntem özellikle intravenöz piyelografide görüntüye girmeyen böbrekte, üreter ya da renal pelvisteki tıkayıcı lezyonların tanımlanmasında yararlıdır. • Kontrast madde verildikten sonra seri filmler çekilir. Film çekimleri yaklaşık bir saat sürer. 17 Renal Anjiyografi (Renal arteriografi): • Renal anjiyografi femoral arterden kateter ile girilerek opak maddenin verilmesi ile böbrek damarlarının görüntülenmesidir. • Renal arteriografi böbrek arteri daralmasından ya da trombozundan kuşkulanılmış hastaların değerlendirilmesinde ve böbrekte kitle olanlarda özellikle yararlıdır ve böbrek transplantasyonundan önce de yapılmaktadır. Radyoizotop İncelemeler: • Böbrek Sintigrafisi: IV yolla verilen radyoopak maddenin böbrek damarlarına ulaşması ve böbrek dokusunda tutulumunu izleyerek böbrek perfüzyonu ve böbrek işlevleri değerlendirilmesi amacıyla yapılır. • Böbreklerde radyoaktif maddenin tutulumuna göre böbreklerin biçimi, tümör, kist, abse gibi yapıların saptanmasına yardımcı olur. 18 Endoskopik incelemeler Sistoskopi: Ucunda optik gözü bulunan ışıklı bir sistoskop aracılığıyla üreterden mesaneye girilerek Taş, tümör, ülser ve hematüriye neden olan patolojilerin görüntülenmesi, İdrar örneği, Biyopsi materyali alınması gibi tanı amaçlı olarak Taş, tümör ve yabancı maddelerin çıkarılması, Radyoizotop yerleştirilmesi, Üreterlerin genişletilmesi gibi tedavi amacıyla uygulanır. 19 Sistoskopi(devam…) • • Mesanenin gözle görülmesine olanak sağlayan, tanı ve tedavi amacıyla kullanılan metal bir alettir. Uçta mesaneyi aydınlatacak bir lamba, mesaneye sıvı verilmesini sağlayan bir kanal, mesanenin görüntüsünü yansıtacak bir mercek sistemi vardır. 20 Sistoskopi (devam…) Lokal yada genel anestezi ile uygulanabilir. İşlemden önce hastanın barsak temizliği yapılır. Genel anestezi yapılacaksa aç bırakılır. Lokal anestezi yapılacaksa bol sıvı alması sağlanır, böylece işlem sırasında yeterli idrar çıkışı olur. Sistoskopide Hemşirelik Bakımı-1 Hastanın anksiyetesi ve endişesini azaltmak için işlem açıklanır. Hemşire işlem sırasında komplikasyon belirtilerini izlemelidir. Karnın alt kısmında ani ağrı; üretra, mesane yada üreter perforasyonunu gösterebilir. 22 Sistoskopide Hemşirelik Bakımı-2 Sistoskopiden sonra açık pembe renk idrar normaldir. Kan ve pıhtı görülürse hekime haber verilmelidir. Sistoskopiden sonra hasta kısa süreli yatak istirahatine alınır. Hasta idrar retansiyonu açısından yakından izlenmelidir. Enfeksiyonu önlemek için antibiyotik verilir. 23 Ürodinamik incelemeler: •Boşaltma sistoüretrografisi: Fuloroskopi altında mesanenin idrar tutma kapasitesi ve alt üriner bölgenin incelenmesi amacıyla yapılır. İnvaziv girişimler: •Böbrek biyopsisi 24 Böbrek Biyopsisi-1 • Böbrek hastalığının tipini, evresini yada prognozunu belirlemek amacıyla yapılır. • Perkutan iğne biyopsisi veya ameliyatla açık şekilde yapılabilir. • İğne biyosisi için hastaya açıklama yapılır. • İşlemden önce kanamaya eğilimi belirlemek için kan tetkikleri yapılır. • Lokal anestezi ve cilt hazırlığını takiben hastaya derin nefes alması ve nefesini tutması söylenir ve iğneyle girilir. 25 Böbrek Biyopsisi-2 Doku örneği alındıktan sonra işlem yerine 20 dk bası yapılır ve basınçlı pansuman uygulanır. İşlem tamamlandıktan sonra 1 saat aynı pozisyonda yatırılır. Yaşam bulguları sık aralarla kontrol edilir ve idrar hematüri yönünden takip edilir. Hasta 24 saat yatak istirahatine alınır Hastaya bu süre içinde öksürme, dönme gibi zorlayıcı hareketlerden kaçınması söylenir. 26 27 5. ÜROGENİTAL SİSTEM HASTALIKLARININ TANI VE TEDAVİSİNDE KULLANILAN ALETLER • Kataterler ve bujiler • Sistoskop • Panendoskop • Rezektoskop Kataterler ve Bujiler Nelaton Tieman Foley Malecott Pezzer Loeffort Beniquet Dittel • Litotriptör 28 FOLEY KATETER 29 NELATON KATETER 30 PEZZER KATETER 31 6. KATATERİZASYON AMAÇLARI 1. Sistemin herhangi bir seviyesinde idrar akımının engellenmesi, 2. Üriner sistemin irrigasyonunu gerektiren durumlar, 3. Tanı amacı ile steril idrar alınmasını, böbreklerden ayrı ayrı idrar alınmasını ve sistemin belli kısımlarına radyoopak madde verilmesini gerektiren durumlar, 32 Kataterler üriner sisteme üretra yoluyla ya da vücut dışından yapay bir açıklık yoluyla yerleştirilir ve yerleştirildikleri yere göre isimlendirilirler. 1. Nefrostomi 2. Pyelostomi 3. Sistostomi 33 Katateri Olan Hastalarda Enfeksiyonu Önleme 1. Drenaj sistemi kapalı olmalı, 2. İdrar geri akmamalı, 3. Perine temizliği yapılırken, gerekmedikçe katatere dokunulmamalı, 4. İdrar torbasından mikroorganizmaların yayılmasını önlenmeli, 5. Katater tıkanmamalı, 6. Hastaya bol sıvı verilip, idrar miktarı 2 litrenin üzerinde tutularak, kataterin sürekli idrarla yıkanması sağlanmalı, İdrar pH ‘sı asit tarafta tutulmalı, 7. 34 İdrar Retansiyonu Nedeni İle Katater Uygulandığında-1 Mesane yavaş boşaltılmalıdır. (Mesaneden bir kerede 100-300 ml) Bir saatte 500-800 ml idrar boşaltılması önerilir. Hemşire bu işlem sırasında hastanın yaşam bulgularını ve hematüriyi izlemelidir. 35 İdrar Retansiyonu Nedeni İle Katater Uygulandığında-2 Hızlı boşaltılırsa???? Mesane uzun süre dolu olduğundan duvarındaki damarlar zayıflar, bu basınç birden ortadan kalkarsa hızla genişleme, yırtılma sonucu hematüri Dolu mesane batındaki büyük damarlara bası yapar, birden boşalınca bu damarlar dolar ve beyine giden kan miktarı azalarak bayılma meydana gelir. 36 7. Ürolojik Hastalıklar ve Bu Hastalıkların Tedavi ve Bakımı 37 ÜROGENİTAL SİSTEM HASTALIK BELİRTİ VE BULGULARI • Ağrı (Böbrek ve idrar yollarının taş sancısına renal kolik). • Renointestinal refleksler (Gastrointestinal ve renal semptomların aynı anda ortaya çıkmasıdır. Örneğin; üriner sistem hastalıklarında bulantı, kusma, ishal görülebilir.) • İdrarın fiziksel yapı ve bozuklukları • İdrarın kimyasal yapı bozuklukları • İdrarın yapım bozuklukları 38 Ağrı Tipi Yerleşimi Özelliği Belirti ve Bulgular Olası Neden Bulantı kusma Terleme Solgunluk Şok belirti bulguları • Akut tıkanma • Böbrek taşı • Akut piyelonefrit • Pıhtı • travma BÖBREK Kostavertebral aralıkta, göbeğe yayılabilen • Sürekli künt sızı • Kapsülün ani geriliminde şiddetli, keskin, saplanıcı ve kolik biçiminde MESANE Pubis üstü bölge • Künt, sürekli • Sıkışma • Miksiyon duyusu gereksiniminde artma, • Miksiyondan mesanenin dolu sonra ağrı olduğu durumda • Ağrılı idrar şiddet artabilir. yapma • • • • • • Mesanede aşırı gerginlik • Enfeksiyon • Sistit • tümör 39 Ağrı Tipi ÜRETRAL PROSTATİK Yerleşimi Kostavertebral aralıkta alt karın bölgesinde testis ve labiumlarda Özelliği • • • Perine ve rektum • Erkekte: penis boyunca meatusa • kadar ÜRETRAL Kadında: Üretradan meatusa kadar • • Şiddetli, Keskin, Saplanıcı ve kolik biçiminde Belirti ve Bulgular • Üretra taşı ödem ya da üretral kanalda daralma pıhtı Pubis üstü bölgede duyarlılık artışı, İdrar akımında engellenme, Sık ağrılı idrar yapma, Sıkışma duyusu, Noktüri • Prostat kanseri • Akut ya da kronik prostatit • Sık, ağrılı idrar yapma, • Sıkışma duyusu, • Noktüri • Mesane boynun tahrişi, Üretra enf., Travma, Alt üriner bölgede yabancı cisim • • • Perineumda dolgunluk • duyusu, • Belirsiz rahatsızlık duyusu ve sırt ağrısı • • • Değişik türde ağrı Çoğunlukla idrar yapma sırasında ve idrar yapmadan sonra oldukça şiddetli Bulantı Kusma Paralitik İleus Olası Neden • • • • 40 ÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARINDA FİZİK DEĞERLENDİRME İnspeksiyon Deri: Solukluk, sarı-gri(toprak rengi) görünüm, üremik kristaller kaşıntı/tırmalama izleri, turgor, kuruluk ya da kalınlaşma, morarma Ağız: Stomatit, nefeste amonyak kokusu Yüz, karın ve ekstremiteler: Yaygın ya da periferal ödem, mesanede gerginlik, böbrek kitlesinin artışı Tırnaklar: Tırnak yatağında birden fazla yatay beyaz çizgi (müehrecke çizgileri) Kilo: Ödeme bağlı kilo artışı Genel sağlık durumu: Yorgunluk, laterji, dikkat azalması 41 Palpasyon Böbrekler: • Böbreklerin büyüklüğü ve hareketliliğini değerlendirmek için direkt palpasyon uygulanır. • Sırtüstü yatar pozisyonda iki elle yapılır. • Hidronefroz, polikistik böbrek, böbrek tümörleri ve hassasiyetin arttığı alanlar değerlendirilir. Mesane: • Göbeğin üst orta çizgisinden başlayıp, aşağıya doğru palpe edilir. • İdrar yaptıktan sonra mesane palpasyonu ile rezidü idrar kontrolü yapılır. • Mesanenin palpe edilebilmesi için 150ml üzeri idrar olmas gerekir. 42 Perküsyon Böbrekler • Böbrek ve retroperitoneal bölgede ağrı, hassasiyet ve aşırı sıvı birikimini değerlendirilir. Oskültasyon Karın ön duvarı, retroperitonel bölge: • Abdominal aorta ve böbrek arterlerindeki kan akım hızı değişiklikleri değerlendirilir. • Kalp ve akciğerler: atan sıvı hacmi değerlendirilir. 43 Üriner Sistem Ameliyatlarından Sonra Görülen Komplikasyonlar • Kanama • Ağrı • Abdominal distansiyon • Enfeksiyon • Stenoz • Diğer genel postoperatif komplikasyonlar 44 İdrarın Fizik Yapı Bozuklukları • Hematüri • Pyüri:İdrarda 5’ ten fazla lökosit bulunmasıdır. • Bakteriüri:1 ml idrarda 100.000 üzeri bakteri bulunmasıdır. • Kristalüri:İdrarda Kalsiyum-oksalat, amorf-ürat, ürik asit, fosfat kristalleri bulunmasıdır. • Silendirüri:Önemli bir böbrek hastalığını düşündürmelidir. 45 İdrarın Kimyasal Yapım Bozuklukları Proteinüri: • İdrarda protein görülmesine denir. • 24 saatlik idrarda 150 mg’dan fazla olması anormaldir. • Ağır egzersiz, soğukta kalmada, ateşli hastalıklarda ve konjestif kalp hastalıklarında geçici proteinüri olabilir Hemoglobinüri: • • Aşırı kan yıkımı olduğunda görülür. Zehirlenmelerde, serum reaksiyonlarında, yanlış kan transfüzyonları ve kan hastalıklarında görülür. 46 İdrar Yapım Bozuklukları-1 • Anüri :24 saatte 100 ml’den az idrar çıkarılmasıdır. • Oligüri:24 saatte 600 ml’den az idrar çıkarılmasıdır. • Poliüri: idrar miktarının günlük 2000 ml’ den fazla olmasıdır. • Pollaküri: Sık aralarla idrar yapmadır. • Noktüri: Gece sık idrar yapmadır. Benign prostat hipertrofisi’nin en sık rastlanan bulgusudur. • Dizüri:Ağrılı idrar yapmadır. Genelde alt üriner sistem inflamasyonuyla beraberdir. 47 İdrar Yapım Bozuklukları-2 • Strangüri: Ağrılı zor ve az idrar yapmadır. Sıklıkla sistit’ te görülür. • Tenezm: Üretrada bulunan yabancı maddelere (genelde kataterdir) karşı disüri ve ani idrar yapma hissidir. • Urgency: Ani idrar yapma hissi ve bunu en kısa zamanda gerçekleştirme isteğidir. Genelde üriner sistem enfeksiyonu, alt üriner sistem taşı ve mesane taşında görülür. 48 İdrar Atım Bozuklukları • İdrar ileri atımında ve kalibresinde azalma • İdrar retansiyonu • İnkontinans 49 Üriner İnkontinans Tipleri 1. Stres inkontinans: •Kadınlarda en sık görülen tiptir. •Mesane kaslarının zayıflaması ile öksürme, hapşırma ve ıkınma gibi aktiviteler sırasında olur. •Kadınlarda doğumlara bağlı veya menopoz sonrası mesaneyi kontrol eden kasların zayıflaması ile olur. 50 2.Sıkışma tipi (urge) inkontinans: •Aşırı aktif mesaneye sahip olan kişilerde aniden bastıran idrar yapma ihtiyacı ve tuvalete yetişemeden idrar kaçırılması. •40 yaş üstü erişkinlerin 5 de birinde sıkışma inkontinansı belirtileri vardır. 51 Karışık tip inkontinans: •Urge inkontinansı ve stres inkontinansı genelde aynı kişide olabilir. Taşma tipi (overflow) inkontinans: •Genelde erkeklerde olur. •Mesanenin tamamen boşalmasını engelleyen prostat büyümesi gibi, sebeplerden dolayı olur. •Tamamen dolan mesaneden su taşması gibi sürekli idrar damlar. 52 •Fonksiyonel inkontinans: •Fiziksel yetersizliklerinden dolayı Parkinson gibi hastalarda, artritli hastalarda ve Alzheimer gibi hastalarda zamanında tuvalete gitmemekten dolayı olan inkontinans. •Üriner sistemin devamlılığını bozan patolojilere veya deformitelere bağlı inkontinans 53 ÜRİNER RETANSİYON •Ani ortaya çıkan işeyememe veya işemeden sonra mesanede önemli miktarda artık idrar kalması durumudur. •Kadınlarda görülme sıklığı oldukça düşüktür. (20-24 yaş aralığı) •Doğum, jinekolojik operasyonlar ve diğer pelvik operasyonlar etyolojide en önemli yeri tutar. 54 ÜRİNER RETANSİYON TEDAVİ Tedavideki amaç; semptomların giderilmesi ve retansiyon ve yüksek basınçlı depolamanın zararlı olabilecek sonuçlarının tedavisi veya önlenmesidir. •Altta yatan nedenin düzeltilmesi, •Temiz aralıklı kateterizasyon, •Sürekli kateterizasyon, •Sakral nöromodülasyon önemli tedavi seçeneklerdir. 55 A. BÖBREK ANOMALİLERİ a) Böbreklerin Sayı Ve Pozisyon Anomalileri 1. Renal agenezis 2. Ektopik böbrek (En sık pelviste görülür.) 3. Çok sayıda böbrek 56 EKTOPİK BÖBREK 57 b) Böbreklerin Volüm Ve Şekil Anomalileri 1.Aplastik böbrek 2.Renal hipoplazi 3.At nalı böbrek 58 c) Böbreklerin Yapı Anomalileri 1. Multikistik böbrek 2. Polikistik böbrek 3. Medüller sünger böbrek 4. Basit böbrek kistleri 59 POLİKİSTİK BÖBREK 60 B. MESANE ANOMALİLERİ Ekstrofiya vezikalis: *Mesane ön duvarı, karın ön duvarı ile birlikte gelişmemiştir. Kongenital mesane boynu kontraktürü 61 C. ÜRETRA ANOMALİLERİ Epispadias: • Üretranın penisin dorsal yüzüne açılmasıdır. Hipospadias: • Üretranın normal yerine açılmayıp penisin alt yüzünde herhangi bir yere açılmasıdır. 62 D. TESTİS ANOMALİLERİ Kriptorşidizm: • İnmemiş testis en sık görülen testiküler anomalidir. • Kısırlık oldukça sık görülür. • Tümör görülme oranı 20-40 kat fazladır. 63 ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI ÜST ÜRİNER SİSTEM ENF. ALT ÜRİNER SİSTEM ENF. • Akut piyelonefrit • Sistit • Kronik piyelonefrit • Prostatit • Böbrek abseleri • Üretrit • İnterstisyel sistit • Perirenal apse 64 E. ÜROGENİTAL SİSTEM ENFEKSİYONLARI ÜST ÜRİNER SİSTEM ENFEKSİYONLARI 1. Piyelonefrit: • • • • • Böbrek parankim dokusunun ve pelvis renalisin inflamasyonudur. Akut ve kronik olmak üzere iki tipi mevcuttur. En sık etken E.coli’dir. Hastalarda titreme, yan ağrısı, ateş, dizüri, pollaküri, urgency mevcuttur. Antibiyotik tedavisi uygulanır. 65 2. Renal Abse: Böbrek korteksinde lokalize enfeksiyondur. 3. Üreterit: Üreterin inflamasyonudur. 4. • • • • Sistit: Mesane iflamasyonudur. Sık sık tekrarlamaya meyillidir. Kadınlarda sık görülür. Hastalarda dizüri, pollaküri, strangüri ve urgency görülür. Tedavide hastaya bol sıvı alması ve antibiyotik uygulanır. 66 4. SİSTİT •Kalın barsak flora bakterileri • Tuvalet hijyeni • Periüretral bölgeye bakterilerin bulaşması • Üretranın kısa oluşu • Bakterilerin mesaneye kolayca ulaşması 67 5. Üretrit: Üretranın inflamasyonudur. 6. Prostatit: • Prostat bezinin inflamasyonudur. • Akut/Kronik bakteriyel ve nonbakteriyel olabilir. • Titreme, ateş, perineal ağrı, dizüri, pollaküri ve urgency vardır. • Antibiyotik, bol sıvı tüketilmesi ve sıcak oturma banyosu önerilir. 7. Seminal vezikülit 8. Epididimit Epididim iltihaplanması sonucu oluşur. 7. Orşit Epididimdeki iltihabın veya idrar/kan yoluyla iltihabi hücreleri testise ulaşması sonucu ortaya çıkan tablonun adıdır. 68 F. TESTİSLERE İLİŞKİN SORUNLAR Testis torsiyonu: • Spermatik kordun kendi etrafında dönmesi sonucunda gelişir. • İlk 8 saat içinde ameliyat edilmelidir. Hidrosel: Testisleri örten tunika vaginalisin iki yaprağı arasında sıvı birikmesidir. 69 Spermatosel: Testisin üzerinde ve arkasında yer alan, küçük, ağrısız kitlelerdir. Varikosel: Testiküler ve pleksusunun bir ya da tüm dallarında silindirik ya da iğ şeklinde genişlemedir. İçerisinde ölü spermler bulunan kistik bir oluşumdur. 70 ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI-1 “Böbrek ve üreter taşları” benzer belirtiler verir. • İki ana belirtisi vardır; lomber ağrı ve hematüri. • Lomber ağrı künt veya kolik renal tarzında olabilir. • Ağrı kostovertebral açıda hissedilir, özellikle kolik renal esnasında bu bölgede kalabildiği gibi aşağı yönde batına, inguinal, genital ya da femoral bölgeye doğru yayılım gösterebilir. • Ayrıca sempatik tonüs artışına bağlı olarak soğuk terleme, bulantı, kusma gibi şikayetler de tabloya eklenebilir. 71 ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI-2 “Mesane taşlarında” • Pollaküri, dizüri, hematüri gibi şikayetlerin yanında miksiyon sonrası taş kollum ya da trigonuma dokundukça, erkeklerde tüm penis boyunca ya da glansa, kadınlarda klitorise vuran ağrılar olur. • Bazen de miksiyon esnasında taş kollum ya da posterior üretrayı tam tıkar. Bu durumda hasta ani idrar kesilmesi ile glob vezikal tablosu ile başvururlar. “Üretrada lokalize olan taşlar” • Zorlukla ve çatallı idrar yapma, idrar retansiyonu, üretral akıntı, üretroraji gibi şikayetlere sebep olabilir. 72 ÜROLİTHİAZİS (ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI) BÖBREK / ÜRETER / MESANE TAŞLARI 73 ÜRETER VE MESANE TAŞLARI 74 75 ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI TEDAVİ • Kolik renal insanlarda hissedilen en şiddetli ağrılardandır, dolayısıyla acil tedavisi gerekir. • Bu amaçla antimuskarinik etkiyle üreterde düz kas gevşemesine sebep olan ilaçlar eskiden beri kullanılmaktadır. • Günümüzde en çok kullanılan ilaç grubu ise non-steroid antienflamatuar ilaçlardır (NSAİİ) • İlaç tedavisi yanında sıcak uygulamalarının da ağrının geçmesine ilave etkisi vardır. 76 ÜRİNER SİSTEM TAŞLARI TEDAVİ (devam…) KEMOLİZ: • Kemoliz mevcut taşın eritilmesine yönelik bir tedavi şeklidir. • Günümüzde en çok ürik asid taşı olmak üzere, sistin taşı yada kalsiyum taşı cinsleri için ESWL ve PNL sonrası kalan fragmanların eritilmesi amacıyla kullanılır. • Bunların içerisinde en iyi sonuç alının ürik asid taşlarıdır. 77 Üriner Sistem Taşlarının Endoskopik Tedavisi Böbrekte •Perkütan nefrolitotomi (PNL •Retrograd böbrek içi cerrahisi (RIRS) •Laparoskopi Üreter Taşlarının Tedavisinde •Üreterorenoskopi (URS) •Laparoskopi Mesane Taşlarının Tedavisinde • Endoskopik litotripsi • Perkütan sistolitotripsi 78 ÜRİNER DİVERSİYON ÜRİNER DİVERSİYON: • İdrar drenajının normal yolun dışında bir yolla sağlanmasıdır. AMAÇ: • Böbrek dokusunu korumak • Hastayı idrar tahriş ve kokusundan korumak 79 Üriner Diversiyon Uygulama Nedenleri 1. 2. 3. 4. 5. Kongenital anomaliler Akut ya da kronik inflamasyonlar Tümörler Taşlar Nörojenik mesane durumlar ÜRİNER DİVERSİYON 80 Üriner Diversiyon Çeşitleri • Kontinant ya da inkontinant olur. • Geçici ya da kalıcı olabilir. • Tüplü ya da tüpsüz olabilir. Tüplü inkontinant diversiyonlar 1. Nefrostomi 2. Pyelostomi 3. Üreterostomi 4. Sistostomi Tüpsüz inkontinant diversiyonlar 1. Üreterokutaneostomi 2. Vezikostomi 3. Pyelokutaneostomi Kontinant – üreterosigmoidostomi 81 ÜRİNER DİVERSİYON ÇEŞİTLERİ Tüplü İnkontinant Diversiyonlar NEFROSTOMİ 83 Tüplü İnkontinant Diversiyonlar ÜRETEROSTOMİ 84 ÜRİNER DİVERSİYON “AMELİYAT ÖNCESİ” BAKIMI Cerrah, hemşire, enterostomi hemşiresi eşliğinde ameliyat hazırlığı yapılır. Hastaya psikolojik ve diversiyon konusunda eğitim verilmelidir. Ameliyat öncesi barsak hazırlığıda yapılmalıdır. Stomanın açılacağı alan sol ya da sağ alt kadrana açılır. Hastaya kendi kendine katater uygulaması öğretilir. 85 ÜRİNER DİVERSİYON “AMELİYAT SONRASI” BAKIMI İlk 24 saat, idrar miktarı takibi yapılır. Ostomi torbasından sızıntı, ciltte irritasyon olup olmadığı izlenir. Stomanın renk değişiklikleri izlenir. Peritonit belirtileri izlenir. Kanama belirtileri yönünden izlenir. Ameliyat sonrası eğitime, hastanın rahatsızlığının azaldığı 4-5. günlerde başlanır. 1. Stomaya nasıl bakım uygulayacağı, 2. Torbayı nasıl değiştireceği, 3. Katater uygulayacaksa nasıl uygulayacağı öğretilir. 86 G. ÜROGENİTAL SİSTEM TÜMÖRLERİ 1. Böbrek Tümörleri 2. Mesane Tümörleri 3. Üreter Tümörleri 4. Üretra Tümörleri 5. 6. Testis Tümörü Prostat Tümörü 87 Böbrek Tümörleri: • • • • Adenocarsinom en sık şeklidir. Nefroblastoma Sarkom Ürotelyum tümörleri • En sık olarak hematüri, ağrı ve ele gelen kitle mevcuttur. • Tedavide nefrektomi uygulanmalıdır. 88 BÖBREK KANSERİ 89 BÖBREK KANSERİ 90 Mesane Tümörleri • Üregenital sistemin en sık rastlanılan tümörüdür. • Ortalama görülme yaşı 65’tir. • Endüstriyel karsinojenler,Sigara ve kronik enfeksiyon etyolojide rol oynar. • %75-80’de hematüri mevcuttur. • Cerrahi tedavi uygulanır. 91 Testis Tümörleri • 15-35 yaş erkeklerde sık görülür • Etyolojide; • İnmemiş testis • Baba, kardeşte testis kanseri varlığı • Testis travması • İnguinal hernia • Orşitin rol aldığı düşünülmektedir. 92 Germ Hücreli Testis Tümörleri 1. Seminom ( en sık ) 2. Teratokarsinom 3. Embriyonel karsinom 4. Koryokarsinom TESTİS TÜMÖRÜ 93 Testis Tümöründe Tedavi • Cerrahi • Radyoterapi • Kemoterapi 94 Prostat kanseri • Erkeklerde en sık görülen kanser Etyolojide ; 1. Hormonal faktörler 2. Genetik ve ırk faktörü 3. Aşırı yağlı beslenme 4. Bazı virüsler suçlanmaktadır. 95 Prostat Kanserinde Tedavi Yöntemleri • Cerrahi yöntemler • Kemoterapi • Radyoterapi • Hormonal tedavi 96 Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) Benign Prostat Hiperplazisi (BPH), • Prostat bezinin iyi huylu büyümesini ve bu büyümenin sebep olduğu idrar akımıyla ilgili problemleri tanımlar. • Prostat bezinin büyüyerek idrar kanalını sıkıştırması özellikle 50’li yaşlardan sonra başlar. • Altmış yaşın üzerindeki erkeklerin yarısında, seksen yaşına gelen erkeklerin %80’inde iyi huylu prostat büyümesi vardır. 97 Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) Belirti ve Bulgular • İdrar yapmayı başlatmada zorlanma, • İdrar yaparken zorlanma, • Kesik kesik idrar yapma, • İdrarın hepsini boşaltamama, • İdrarın kalınlığının ve akımının azalması, • Gece tuvalete kalkma ihtiyacı olması 98 Benign Prostat Hiperplazisi (BPH) Tedavisi • Medikal (ilaçla) ve cerrahi yöntemler vardır. • İlaç tedavisi büyümeyi tamamen ortadan kaldırmasa da ancak prostatı gevşeterek idrar kanalını rahatlamayı amaçlar. • İlaç tedavisini başarısız olduğu zaman cerrahi tedaviler uygulanır. • Bu ameliyatlarda prostatın hepsi değil tıkanıklığa yol açan iç kısmı çıkarılmaya çalışılır. • Açık ve endoskopik cerrahi yöntemleri vardır. 99 Prostat Hipertrofisinin Cerrahi Tedavisi •Transüretral prostat rezeksiyonu (TUR) •Suprapubik prostatektomi •Retropubik prostatektomi •Perineal prostatektomi 100 Transüretral Rezeksiyon (TUR) • Prostat’ a uygulanan cerrahi girişimler içinde en yaygın olanı TUR’ dur. • Üretradan yerleştirilen bir rezekteskop aracılığıyla yapılan bir işlemdir. • Bu yöntem 60 gr’ dan düşük prostatlarda uygulanmakla birlikte cerrahların çoğu 45 gr prostat’ ı TUR için limit kabul eder. 101 Transüretral Rezeksiyon (TUR) 102 TUR (Ameliyat Öncesi Bakım) • Bu hastaların korku ve endişeleri giderilmelidir. • Hasta ve yakınları seks fonksiyonlarının kaybolması açısından korkudadır. Yeterince açıklama yapılmalıdır. • Hastanın dengeli beslenmesi ve yeterli sıvı alması önemlidir. • Sıvı kısıtlaması yoksa günde 2000-3000 cc sıvı verilmelidir. 103 TUR Sonrası Taburcuda Hastaya Yapılması Gereken Açıklamalar 1. Kanama, enfeksiyon, idrar yapmama durumunda hekime başvurması 2. 4-6 hafta zorlu aktivitelerden kaçınması 3. En az 4 hafta cinsel ilişkide bulunmaması 4. Hekim izin verinceye kadar araba kullanmaması ve yolculuk yapmaması 5. Konstipe kalmaması 6. Bol sıvı alması. 104 Prostatektomi Sonrası Bakım-1 • Gelişebilecek komplikasyonların önlenmesi ve erken tanınması önemlidir. • Prostatektomiden sonra en sık komplikasyon kanama ve pıhtıyla kataterin tıkanması sonucu “üriner obstrüksiyondur”. Diğer komplikasyonlar: •üretral darlık •retrograd ejekülasyon •idrar inkontinansıdır. 105 Prostatektomi Sonrası Bakım-2 Postop yaşam bulguları; stabil olana kadar 25 dk da bir kontrol edilmelidir. Pansumanlar kanama yönünden izlenmelidir. Ameliyattan sonra birkaç gün kataterden gelen idrar kanlı olabilir. En fazla kanama ameliyat günüdür. 106 Prostatektomi Sonrası Bakım-3 • Sürekli yada aralıklı irrigasyona olanak sağlayan kapalı drenaj uygulanır. • Sürekli irrigasyonda 3 lümenli foley uygulanır. • Hastaya ve yakınlarına kapalı drenaj sistemi hakkında bilgi verilir ve dikkat edilmesi istenir. • Kataterler üzerine yatılmaması ve idrar torbasının mesane üzerine çıkarılmaması öğretilir. 107 Prostatektomi Sonrası Bakım-4 Katater çıkarıldıktan sonra üriner sfinkter kontrolunu kazanması için hastaya perine egzersizleri öğretilir.(Saatte 15-25 kez abdominal, gluteal ve perineal adalelerin kasılması) Hasta erken dönemde ayağa kaldırılır, derin solunum ve öksürük egzersizleri yaptırılır. 108 Prostatektomi Sonrası Bakım-5 • Uzun süre oturur pozisyon karın içi absıncı artırıp kanamaya neden olabileceğinden yemek yeme dışında oturtulmaz. • Konstipasyon engellenmeye çalışılır. • En az 6 hafta ıkınmaması önerilir. • Bu sürede hastaya rektal tüp, tuşe vb uygulanmaz. • Çünkü kanamaya neden olabilir. 109 110 KAYNAKLAR 1. Erdil F. (2001). Ürogenital Sistem Cerrahisi ve Hemşirelik Bakımı. Ed: Erdil F. Özhan Elbaş N. Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. Aydoğdu Ofset. IV. Baskı Ankara Nobel Kitapevi, 2001. 2. Karadakovan A., (2011). Üriner Sistemin Değerlendirilmesi. Ed: Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım 3. Karadakovan A., Kaymakçı Ş. (2011). Üriner Sistem Hastalıkları. Ed: Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım 4. Özyurt, C. Kadınlarda Üriner Retansiyon. Urınary Retentıon In Women. Turkiye Klinikleri J Surg Med Sci 2005;1(5):56-60 5. http://www.ctf.edu.tr/stek/pdfs/68/6801.pdf 6. http://sakur.uludag.edu.tr/dosya/FR-HYE-04-315-01.pdf 7. http://pelviktaban.com/index.php/uriner-inkontinans-tipleri 8. http://www.leonsaporta.com/bobrek-ureter-mesane-taslari.php 9. http://www.leonsaporta.com/bobrek-ureter-mesane-taslari.php 111
