Mamül Stok Miktarını Etkileyen Faktörler

3. STOKLARIN YÖNETİMİ
Slayt 0
Stok Nedir?
Bir işletmede üretimi tamamlanıp satışa hazır
hale gelen mallar ile, bu malların üretimi için
gerekli olan hammaddeler, yardımcı maddeler,
işletme malzemeleri ve materyaller ile üretim
aşamasındaki mallar stok olarak tanımlanır.
Üretim
Pazarlama
Finans
Slayt 1
Stoklar;
* müşteriye verilen hizmeti sağlama nedeniyle
pazarlama fonksiyonunun,
** üretimin kararlı ve verimli bir şekilde
sürdürülebilmesi açısından üretim
fonksiyonunun,
*** kendilerine bağlanan fonlar açısından ise,
finans fonksiyonunun ilgi alanı içerisinde yer alır.
Slayt 2
Pazarlama fonksiyonu; satışları arttırmak ve müşterilere
verilen hizmeti kolaylaştırmak için stok düzeyinin yüksek
tutulmasını ister.
Üretim fonksiyonu; üretimin verimli bir şekilde
sürdürülebilmesi ve istihdamda süreklilik sağlanabilmesi
için uygun bir düzeyde stok bulundurulması istenir.
Finans fonksiyonu ise; stoklara yapılacak harcamaları en
düşük düzeyde tutarak, stoklarla ilgili maliyetlerin
minimizasyonunu talep edecektir.
Slayt 3
Stok Yönetimi
Finans yöneticisi stoklara mümkün olduğunca az
sermaye yatırmak ister, böylece fonları başka
yerlerde kullanabilmeye çalışır. Fakat aynı
zamanda işletmenin üretim ve pazarlama
fonksiyonlarının da aksamasına yol açmayacak
kadar stok bulundurması gereklidir. Bu iki husus
arasında denge kurmaya çalışır.
Slayt 4
Stok Yönetiminin Amacı?
1. Faaliyetlerin kesintisiz yürütülebilmesi için
gerekli stokların sağlanması,
2. Stoklarla ilişkili tüm maliyetlerin minimize
edilmesidir.
Slayt 5
STOK YÖNETİMİ
Firmanın bulunduğu sektöre göre tutacağı stoklar
farklıdır.
Üretim Firmalarında; Hammadde, yarı mamul ve
Mamul stokları bulunurken,
Perakende sektöründe faaliyet gösteren firmalarda
yalnızca mamul stoku bulunmaktadır.
Slayt 6
ÖNEMİ
Bir firmada stokların yönetimi en az şu iki
sebeple büyük dikkat gerektirir:
1.Stoklar bazı endüstri kollarında toplam aktiflerin
önemli bir bölümünü oluştururlar.
■ 2.Stokların likiditesi diğer döner değerlere göre
daha düşük olduğundan, stok yönetiminde
yapılan hataların düzeltilmesi zaman alabilir ve
pahalıya mal olur.
■
Slayt 7
■
Finans yönetiminin stoklarla ilişkisi, doğrudan
doğruya değil, stoklara bağlanan fon ve stokun
maliyeti açısından ortaya çıkmaktadır. Bir işletme
açısından stoklara yapılan yatırımın optimum
tutarda bulunup bulunmadığının saptanması
önemlidir. Stok bulundurmanın gerektirdiği
giderler ve taşıdığı risk ile sağlayacağı ek getiri
arasında denge sağlandıktan sonra, stoklara
yapılacak yatırımın sürdürülmesi işletmenin
karlılığını etkiler.
Slayt 8
STOKLARA İLİŞKİN TOPLAM MALİYET
Stok Bulundurma + Stok Tedarik + Stok Bulundurmama
Maliyeti
Maliyeti
Maliyeti
(Sipariş Maliyeti)
Maliyet Minimizasyonu !
Slayt 9
İşletmelerde üç tür stok bulunmaktadır.
■
Hammadde ve Malzeme Stokları, üretime girdi
oluşturan türdeki stoklardır.
■
Yarı Mamül Stokları üretim süreci ve üretimin
yapılması ile doğrudan doğruya bağlantılıdır.
■
Mamül stokları ise, satışlara konu olan ve talebi
karşılayan stoklardır.
Slayt 10
STOKLARIN MİKTARINI ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
Stok yönetiminin temel amacı; üretimin ve
satışların sürekli olması için, gerekli
ekonomik stok miktarının ve bunun sipariş
zaman noktalarının saptanmasıdır.
Slayt 11
Hammadde Stok Miktarını Etkileyen Faktörler
■
■
■
■
■
■
■
■
i – Stok Maliyeti
a-Stok Tedarik Maliyeti (Sipariş Giderleri)
b-Stok Bulundurma Maliyeti
c-Stok Bulundurmama Maliyeti
ii – Üretim Düzeyi
iii – Fiyat
iv – Tedarik Zamanı
v – Satın Alma ve Depolama Masrafları
vi – Dayanma Süreleri
vii – Tedarik Süresi
viii – Stok Denetiminde Etkinlik
Slayt 12
a- Stok Tedarik Maliyeti (Sipariş Giderleri)
TSM = S x G
S=T/M
TSM = ( T / M ) x G
TSM = Toplam sipariş maliyeti
G = Sipariş maliyeti
S = Sipariş sayısı
T = Dönem içinde beklenen toplam talep
M = Sipariş olarak gelen mal miktarı
Slayt 13
Örnek:
Bir işletmenin dönem içinde beklediği toplam
talep 40.000 br., her siparişin sayısı 2.000 br. ve
her siparişin giderinin 1.500 TL olması
durumunda;
TSM = ( 40.000 / 2.000 ) x 1.500 = 30.000 TL.
M
TSM = Her siparişteki birim sayısının artışı,
toplam sipariş maliyetini azaltıcı yönde etki
yapacaktır. M = 2.500 br. olması durumunda;
TSM = ( 40.000 / 2.500 ) x 1.500 = 24.000 TL
Slayt 14
Sipariş
Sayısı
Her Siparişin
Maliyeti
Toplam Sipariş
maliyetleri
1
50
50
2
50
100
3
50
150
4
50
200
5
50
250
Toplam Sipariş Maliyetleri
300
250
200
150
Seri 2
100
50
0
1
2
3
4
5
Sipariş Sayısı
Slayt 15
Talep
Siparişteki Ürün
Adedi
Sipariş
Sayısı
Her Siparişin
Maliyeti
Toplam Sipariş
Maliyetleri
3000
3000
1
50
50
3000
1500
2
50
100
3000
1000
3
50
150
3000
500
6
50
300
3000
300
10
50
500
3000
200
15
50
750
3000
150
20
50
1000
3000
30
100
50
5000
3000
25
120
50
6000
3000
15
200
50
10000
3000
10
300
50
15000
3000
2
1500
50
75000
3000
1
3000
50
150000
Slayt 16
Toplam Sipariş Maliyeti
160000
140000
120000
100000
80000
Seri 1
60000
40000
20000
0
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
3500
Sipariş Sayısı
Slayt 17
b- Stok Bulundurma Maliyeti
Toplam Stok Bulundurma Maliyeti;
TSBM = OB X B
OB = Stoklardaki ortalama birim sayısı
B = Birim stok bulundurma gideri
Slayt 18
Her Siparişteki Birim
Sayısı
Birim Stok Bulundurma
Gideri
Toplam Stok Bulundurma
Gideri
1000
20
20000
2000
20
40000
3000
20
60000
4000
20
80000
5000
20
100000
6000
20
120000
7000
20
140000
8000
20
160000
9000
20
180000
10000
20
200000
Slayt 19
Toplam Stok Bulundurma Maliyeti
250000
200000
150000
Seri 1
100000
50000
0
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
Stoklardaki Ortalama Birim Sayısı
Slayt 20
c- Stok Bulundurmama Maliyeti
Yeterli miktarda mamul stoğu bulundurmayan
işletmeler, müşteri isteklerini karşılamakta zorluk
çekebilirler. İsteklerinin karşılanmasını isteyen
müşteriler, rakip firmaları tercih edebilir. Buda
müşteri kaybına sebebiyet vermektedir.
Belirli bir anda ölçülmesi çok güç olan bu
maliyet, uzun vadede satış trendi veya pazar
payının değişimi incelenerek tespit edilebilir.
Slayt 21
Yarı Mamül Stok Miktarını Etkileyen Faktörler
i – Üretim Sürecinin Uzunluğu
■ ii – Üretim Faaliyetinin Sürekliliği
■ iii – Üretim Miktarı
■
Slayt 22
Mamül Stok Miktarını Etkileyen Faktörler
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
Satış hacmi,
Talebin mevsimlik özelliği,
Hammadde alımının mevsimlik oluşu,
Rekabet koşulları,
Arz ve talep dengesi,
Satış bölgelerinin çeşitliliği,
Dağıtım kanalları,
Üretimin sipariş üzerine veya pazar için yapılması,
Üretimin çeşitliliği ve fiziksel özellikleri,
Stok tutmanın maliyeti,
Finansman olanakları,
Depolama olanakları,
Stokun taşıdığı risk.
Slayt 23
Stok Yetersizliğinin Doğuracağı Kayıplar
■
■
■
■
a) Yeterli mamul stoku bulunmaması nedeniyle karlı satış
fırsatlarının kaçırılması.
b)Hammadde yetersizliği sebebiyle üretimin kesintiye
uğramasının neden olduğu zararlar.
c)Müşteri siparişlerinin zamanında yerine getirilememesi
nedeniyle, tazminat, zarar ve ziyan ödemeleri.
d)Müşterilerin güvenin yitirilmesi.
Stoklara yapılacak yatırımın optimum tutarının
belirlenmesinde bu faktörlerden bazısını dikkate alan bir
model geliştirilmiştir.Bu model ‘Ekonomik Sipariş Miktarı
Modeli’ olarak belirtilebilir.
Slayt 24
EKONOMİK SİPARİŞ MİKTARI (ESM)
Toplam stok giderlerini (TG) minimum
yapacak sipariş miktarının belirlenmesi için
geliştirilmiş bir modeldir.
Slayt 25
Ekonomik Sipariş Miktarı
ESM = √2TG / DS
İhtiyaç
duyulan mal
miktarı
TG
D
S
Siparişin
gerektirdiği satın
alma gideri
= Toplam Maliyet
= Birim Stok Fiyatı
= Yıllık Ortalama Stok Değerinin %’si olarak Stok
Bulundurma Gideri
Slayt 26
ÖRNEK-1
T = 2.000 birim
G = 100 TL
S = %30
D = 200 TL
ESM = √2TG / DS
ESM = √2x2.000x100 / 200x0.3
ESM = √400.000 / 60
ESM = 81 birim
2.000 / 81 = 24.7 = 25 kez sipariş
365 / 25 = 14.6 = 14 günde bir sipariş
TM = (25x100)+81(200x0.30) = 7.360 TL
Not: Sipariş miktarı 81 birimden farklı olursa, toplam maliyet >7.360 TL
Slayt 27
ÖRNEK-2
İşletmenin gelecek dönemde ihtiyaç duyduğu (satın
alacağı) mal miktarı 20.000 adettir. Her bir siparişin
gerektirdiği satın alma gideri ise 10.000 TL’dir. Malın birim
alış fiyatı 1.000 TL olup, stok bulundurmanın gerektireceği
giderler stok değerinin %10’u olarak tahmin edilmektedir.
Bu işletmede, toplam stok giderlerini minimum yapacak
ekonomik sipariş miktarını, bunun için yılda kaç kez sipariş
verilmesi gerektiğini ve kaç günde bir sipariş verilmesi
gerektiğini hesaplayınız. Bu durumda toplam stok
giderlerinin ne olacağını bulunuz.
Slayt 28
ÖRNEK-2
T = 20.000 birim
G = 10.000 TL
S = %10
D = 1.000 TL
ESM = √2TG / DS
ESM = √2x20.000x10.000 / 1.000x0.1
ESM = √400.000.000 / 100
ESM = 2.000 birim
20.000 / 2.000 = 10 kez sipariş
365 / 10 = 36,5 = 36 günde bir sipariş
TM = (10x10.000)+2.000(1.000x0,10) = 300.000 TL
Not: Sipariş miktarı 2.000 birimden farklı olursa, toplam maliyet >300.000 TL
Slayt 29