canlılar ve enerji ilişkileri

CANLILAR VE ENERJİ İLİŞKİLERİ
246121 Hatice KOYUNCU
 246141 Sevcan ÇETİNKAYA
 246171 Aslıhan ÇELİK

KAZANIMLAR
•Besin zincirlerinin başlangıcında
üreticilerin bulunduğu çıkarımını yapar.
•Fotosentez için nelerin gerekli olduğunu
sıralar.
•Fotosentezin canlılar için önemini tartışır.
Anahtar Kavramlar
•Üretici
•Tüketici
•Ayrıştırıcı
•Fotosentez
•Klorofil
Sizce bu canlılar arasında bir
etkileşim var mıdır?
♣Aşağıdaki resimde orman ekosisteminde yer alan
canlılar arasındaki besin ağı görülmektedir.Bu canlı
gruplarının kendilerini nasıl tanıttıklarına bakalım.
BESIN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
Bir bölgede canlı ve cansızlardan oluşan sisteme ekosistem denir. Canlılar
doğrudan veya dolaylı olarak beslenmek için, birbiriyle etkileşmesi sonucu
besin zinciri oluştururlar. Bir besin zincirinin halkalarını farklı canlı türleri
oluşturur.
BESİN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
Üreticiler, güneş enerjisini dönüştürüp
hücrelerinde tutabilen canlılardır. Bu
özellikleri sayesinde kendi besinlerini
kendileri üretebilirler. Mesela bitkiler biz
insanlar gibi veya doğadaki diğer canlılar gibi
besin arayışı içerisine girmezler.
Üretici (ototrof) olan bu canlılar inorganik
maddelerden fotosentez yaparak, organik
madde (basit şeker=besin= glikoz) ve oksijen
üretirler. (Üreticiler, güneş ışığını doğrudan
kullanabildiği için besin zincirinin ilk
basamağında yer alır.)Üreticilere örnek:
Bitkiler, algler, klorofilli bakteriler
(siyanobakteri...)
BESIN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
Besin üretmeyen ve besinini dışarıdan hazır olarak alan
canlılara tüketici (heterotrof) denir. Örnek: Koyun, köpek,
kaplumbağa.
Tüketici olan canlı grupları da besin aldıkları kaynağa ve besin
alma şekline göre gruplara ayrılırlar. Sadece çevrelerindeki
üretici canlıları yiyerek bitkisel kaynaklı olarak beslenen
canlı grubuna otoburlar denir. Örnek: Tavşan, Maymun,
Koyun, Eşek.
Çevrelerindeki hayvansal organizmaları yiyerek beslenen canlı
grubuna ise etoburlar denir. Örnek: Timsah, kertenkele,
baykuş.
Çevrelerindeki bitkisel ve hayvansal kaynaklı organizmaları
yiyerek beslenen canlı grubuna ise hem etçil hem otçul
(hepçiller) denir. Örnek: İnsan, tavuk, ayı.
BESIN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
 Bir de toprağa düşen bitki ve hayvan artıklarını çürüterek,
toprağa karışmasını sağlayan canlılar vardır. Bu canlı grubuna
da ayrıştırıcılar denir. Ayrıştırıcıların etkinlikleri sonucunda canlı
vücudunu oluşturan organik ve inorganik maddeler toprağa
geçmiş olur. Mantarları (küf mantarı, maya mantarı, şapkalı
mantarlar) ve bakterilerin büyük bir kısmını ayrıştırıcılara örnek
olarak verebiliriz.Ayrıştırıcılar besin zincirinin her basamağında
bulunabilir.
BESIN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
 Bu anlatılan canlı grubundan doğada en çok bulunan
bitkiler yani üreticilerdir. Çünkü üreticiler güneş enerjisini
doğrudan kullanabildikleri için daha fazla sayıda bulunurlar.
Tüketiciler ise üreticilerden veya diğer otoburlardan dolaylı
olarak güneş enerjisinden yararlandıkları için sayıları
giderek azalır. Aynı şekilde üreticiler güneş enerjisini
doğrudan kullanabildikleri için sahip oldukları enerji besin
zincirinin diğer halkasındaki canlılara göre daha fazladır.
BESIN ZİNCİRİNDE ENERJİ AKIŞI
Doğada birbiriyle ilişkili birçok besin zinciri vardır. Birbiri
içine alan bu besin zincirlerinin hepsi besin ağı olarak
adlandırılır.
Bitkiler yaşamlarını
sürdürmek için
gerekli enerjiyi
nereden sağlarlar
♣FOTOSENTEZ
♣FOTOSENTEZ

Beslenme amacıyla
gösterdiğimiz her çaba
sırasında belli miktarda enerji
harcarız.Bedensel etkinlikler
sırasında da kaslarımızın enerji
ihtiyacı artar ve bu enerjinin
karşılanması gerekir.Tüm
canlılar yaşamak için enerjiye
ihtiyaç duyar.Hayvansal enerjiyi
elde etmek için besinlerini diğer
canlılardan karşılar.Bitkiler ise
kendi besinlerini kendi
yapar.Bununla birlikte bitkilerin
besin yapmaları sırasında da
enerji kullanılır.Bu enerji ışıktan,
özellikle de güneş ışığından
karşılanır.Işık, bitkilerin kendi
besinlerini yapmalarını
sağlayan bir enerjidir.
♣FOTOSENTEZ OLAYI
♣FOTOSENTEZ

Bitkilerin yeşil renkli
kısımlarındaki hücrelerde
kloroplastlar
bulunur.Kloroplast bitki
hücresinde besin üretiminden
sorumlu organeldir.Klorofil ise
kloroplastlar içerisinde yer
alan yeşil renkli ve fotosentez
olayında önemli rol oynayan
bir moleküldür.Bu
organellerde topraktaki su ile
havadaki karbon dioksit
kullanılarak basit şeker(glikoz)
ve oksijenin oluşması
sağlanır.Bu olay fotosentez
olarak adlandırılır.
♣FOTOSENTEZ DENKLEMI
Fotosentez olayı için nelerin gerekli olduğu ve fotosentez
sonucunda oluşan maddeler aşağıdaki denklemle ifade
edilir:
♣FOTOSENTEZ
Fotosentez olayı sadece
bitkilerde görülmez.Algler ve
fotosentez yapan bakterilerde
(örneğin siyano bakteriler) , kendi
besinini kendileri üretebilen
canlılardır.Üreticiler, fotosentez
yaparak yeryüzündeki diğer tüm
canlıların besin ve enerji
ihtiyaçlarını karşılar.
♣FOTOSENTEZ
Güneş panellerinde güneş
enerjisinin elektrik enerjisine
dönüşmesi gibi bitkilerde de
fotosentez sırasında güneş
ışığı yaprağın üzerine düşerek
yaprak hücrelerindeki
kloroplastlarda
bulunan klorofillere
ulaşır.Klorofiller bu ışığın
enerjisini, yaşam etkinliklerini
gerçekleştirmek için
kullanabileceği kimyasal
enerjiye çevirir.Bu kimyasal
enerjiyi üreticiler glikoz elde
etmekte kullanır.
♣FOTOSENTEZ

Işık, fotosentez olayının
vazgeçilmez unsurlarından
biridir.Üreticiler , bunun
için sadece güneş ışığını
kullanmazlar.Işık şiddetini
n yeterli olduğu yapay ışık
kaynakları da fotosentezin
gerçekleşmesini
sağlayabilir.Işık şiddeti
arttıkça fotosentez hızı da
artmaktadır. Fotosentez en
az yeşil ışıkta gerçekleşir.
Çünkü bitkiler yeşil ışığın
çoğunu yansıtırlar.
♣FOTOSENTEZIN CANLILAR IÇIN ÖNEMI
 Fotosentezin
diğer canlıların
hayatını etkileyip
etkilemediğini hiç
düşündünüz mü?
♣FOTOSENTEZ

Fotosentez besin zincirinin ilk kaynağını oluşturur. Fotosentez yapan
canlıların ürettiği besinler yeryüzündeki tüm diğer canlıların beslenmesi
için kullanılır. Örneğin, buğday, pirinç, mısır, arpa gibi hububat
grubundaki kültür bitkileri, yaptıkları fotosentezle yeryüzündeki tüm
insanların yıllık besin tüketiminin yaklaşık %60'ını karşılar. Fotosentez,
besin ihtiyacının karşılanmasının yanında, hayatımızı her yönüyle
etkileyen birçok ürünün de üretimini sağlamaktadır.
♣FOTOSENTEZ

Tekstilde kullanılan pamuk; inşaatlarda, mobilyacılıkta, kağıt
üretiminde kullanılan kereste, sıvı yağlar, ilaç hammaddeleri
ve baharatlar fotosentezin bize kazandırdığı ürünlerden
birkaçıdır. Ayrıca günümüzde enerji üretmek için kullanılan
doğal gaz, petrol ve kömür gibi fosil yakıtların kaynağı
geçmişte fotosentez yapan canlılar tarafından tutulan güneş
enerjisidir.
♣FOTOSENTEZ

Fosil yakıtlar yandığı zaman karbon dioksit oluşmaktadır.
Eğer bu karbon dioksitin tamamı atmosferde kalsaydı,
sıcaklık yükselir ve canlıların yaşamı tehlikeye girerdi.
Özellikle fosil yakıtların tüketimi , atmosferi her yönüyle
olumsuz etkilemektedir.
♣FOTOSENTEZ

Fotosentez olayında karbon
dioksitin kullanılması ise bu
olumsuz etkinin azalmasını
sağlar. Ormanları oluşturan
bitkiler de fotosentez yapar.
Bu süreç sonunda
atmosferden karbon dioksit
alıp oksijen verir. Böylece
ormanlar fotosentez sonucu
solunum için gerekli olan
oksijeni de
oluşturur.Hayatımızda bu
kadar önemli rolü olan
ormanlarımızı korumalıyız.
KAVRAM HARITASINI TAMAMLAYALIM☺
klorofil
Bitki
hücresi
ışık
besin
Güneş
Yapay ışık
kaynağı
fotosentez
oksijen
su
kloroplast
ALIŞTIRMALAR1
1. Mısır bitkisi fotosentez yapabilmek için
gerekli maddeleri nereden karşılar?
............................................................................
........................................................................
............................................................................
........................................................................
2. Fotosentezin mısır, çiftçi ve inek için
önemi nedir?
............................................................................
........................................................................
............................................................................
........................................................................
3. Çiftçi ve ineğin, mısırın yaptığı
fotosentezde rolü ne olabilir?
............................................................................
........................................................................
.
ALIŞTIRMALAR2
Yukarıdaki besin ağında,
a) Hangi canlılar üreticidir?
..................................................................
..................................................................
.......................
b) Hangi canlılar tüketicidir?
..................................................................
..................................................................
.......................
..................................................................
..................................................................
......................
c) Besin zincirleri hangi gruptaki
canlılarla başlamaktadır?
..................................................................
..................................................................
.......................
1)Hangi canlılar fotosentez yapar? Bu
canlılar fotosentez sonucunda ne
üretir?
2)Fotosentez olayının denklemini
nedir?
3)Besin piramidi hazırlayıp sınıfta
sergileyelim.