SERA - Ziraat Fakültesi Tarımsal Yapılar ve Sulama

Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Tarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
SERA TASARIMI
(Seraların Planlanması)
Yrd. Doç. Dr. N. Yasemin EMEKLİ
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ İKLİM FAKTÖRLERİ
Bitkilerden ekonomik bir şekilde bol miktarda ürün
elde etmek için serada bitkilerin büyümeleri ve
gelişmelerini
sağlayabilecek
düzeyde
çevre
koşullarının sağlanması gerekir. Sera içi çevre
koşulları:
 Işık
 Sıcaklık
 Nem
 Havanın CO2 konsantrasyonu
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
Işık
Işık, bitkisel üretimde bitki
gelişimini etkileyen başlıca
faktörlerden birisidir.
390-700
nm
dalga
boyundaki görülebilir ışınlar
bitkilerin
fotosentez
yapabilmeleri için gerekli
enerjiyi sağlar.
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ İKLİM FAKTÖRLERİ
Elektromanyetik spektrum
7
Işık
-Kısa Dalga Boyu Işınlar (Ultraviyole yada mor ötesi Işınlar
(<360 nm)
-Orta Dalga Boyu Işınlar (Görülebilir renk ışınları yada ışık ışınlar)
(360-760 nm)
-Uzun Dalga Boyu Işınlar (İnfrared yada Kızıl Ötesi Işınlar)
(>760 nm)
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
 Kısa Dalga Boyu Işınlar (Ultraviyole yada Morötesi Işınlar)

Dalga boyları 360 nm’den küçük dalga boylu ışınlardır. Morötesi
ışınlar da denilen bu ışınlar gözle görülmezler. Bu ışıklar tüm güneş
ışıklarının yaklaşık % 3’ünü oluştururlar.
 Bitkilerde renk oluşumunu ve büyümeyi engeller, cüceliğe neden olurlar.
 Cam tarafından tutularak seraya girmesi engellenir. Bu nedenle örtü
malzemesi olarak kullanılan camların ultraviyole ışığı geçirgenliği plastik
örtü malzemelerinden daha azdır.
 Bu ışınlar plastik plakalar, fleksiglass ve ince elyaf gibi malzemelerden
kısmen ya da tamamen geçerler. Bu nedenle son zamanlarda UV
ışınlarına dirençli plastik örtü malzemeleri üretilmiştir.
Işık
Kittas vd 2006,; UV ışınlarının sera örtü malzemesi
tarafından kısmen veya tamamen absorbe edilmesinin
serada patlıcan bitkisinin büyüme ve gelişimi üzerine etkisini
araştırdıkları çalışmalarında 3 farklı PE filmi denemeye
almışlardır.
UV %5 + IR + AF + EVA katkılı PE Film
UV %3 + IR + AF + EVA katkılı PE Film
UV %0 + IR + AF + EVA katkılı PE Film
Araştırmacılar yaptıkları çalışmada UV%0 PE filmde bitki
boyunun UV%5 PE filme göre % 21 daha uzun olduğu ayrıca
yaprak alanında da % 17’lik bir artış olduğunu belirlemişledir.
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
 Orta Dalga Boyu Işınlar (Görülebilir Renk Işınları /
Işık Işınlar)

Dalga
boyları
360-760
milimikron
(nanometre) arasındadır. Bu ışıklar tüm güneş
ışıklarının yaklaşık % 38-40’ını oluştururlar.

360-424
milimikron dalga boyundakiler Mor

424-492
milimikron dalga boyundakiler Mavi

492-535
milimikron dalga boyundakiler Yeşil

535-586
milimikron dalga boyundakiler Sarı

586-647
milimikron dalga boyundakiler Turuncu

647-760
milimikron dalga boyundakiler Kırmızı

Fotosentez için etkin ışınım (PAR),1955 yılında Uluslararası Bahçe
Bitkileri kongresinde ışınım spektrumu içinde 400-700 nm dalga
boyları arasında kabul edilmiştir.
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
 Dalga boyları farklı olan bu ışınların bitki gelişimindeki etkileri de
farklıdır.
 Mavi ışık bitkilerin fazla boylanarak gelişmesini sağlar. Bitkilerin çoğu
mavi ışığın bulunmadığı ortamda yaşayamaz. Kırmızı ışık ise gelişimi
arttırır. Kırmızı ışığın olmadığı durumda bitki gelişimi yavaşlar ve
çiçeklenme gecikir.
 Birçok bitkilerde bitki tohumlarının çimlenmesi, çiçeklenme zamanı, sap
uzaması yada kısalması gibi fizyolojik özellikler, dalga boyu 660-735
milimikron arasındaki kırmızı ışık kaynakları ile kontrol edilir.
 Yine yeşil bitkilerin bünyelerindeki klorofil yardımı ile ışığı absorbe
ederek fotosentez işlemlerini sürdürmeleri 430-660 milimikron dalga
boyundaki ışınlarda daha hızlı gerçekleşir.
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
 Uzun Dalga Boyu Işınlar (Kızıl Ötesi Işınlar /Enfraruj Işınları )
 Dalga boyları 760 milimikrondan büyük olan ışınlardır ve gözle
görülmezler.
 Bu ışınlar ortama girer girmez ısı enerjisine dönüştükleri için ortamı
hemen ısıtırlar. Bu ışınlar cam ya da plastik örtü malzemesinden
geçerek sera içerisine girer ve yere veya bitkilere ulaştığı zaman
ısı enerjisine dönüşürler.
 Böylece toprak ve bitkilerde ısınır ve bunlar tekrar cam tarafından
dışarı bırakılmayan uzun dalgalı ısı ışınları yayarlar.
 Bu ışıklar tüm güneş ışıklarının yaklaşık % 55-60’ ını oluştururlar
Seralarda bitki gelişimi için sera içine ulaşan günlük toplam güneş
ışınımının minimum 2.3 kWh/m2gün olması gerekir (Cemek ve ark.
2006).
Güneşlenme Şiddeti (kwh/m
2
gün)
8
M
7
H
A
N
6
E
M
5
T
Ş
4
3
E
O
K
2
A
1
0
5
10
15
20
25
30
Ortalam a Günlük Hava Sıcaklığı ( oC)
Şekil 1. Antalya İlinin Uzun Yıllık Ortalama Günlük Sıcaklık ve
Güneşlenme Şiddeti Değerleri
Daha iyi ışıklanma için;
a) Bireysel seralar doğu - batı doğrultusunda yerleştirilmelidir,
b) Blok seralar ise kuzey güney doğrultusunda yönlendirilmelidir,
c) Bireysel seralar birbirini gölgelememelidir,
d) Serayı iskeletini oluşturan yapı elemanlarının kesit yüzeyi mümkün
olduğu kadar ince yapılmalıdır,
e) Seralar ışınım geçirgenliği yüksek sera örtü malzemeleri ile örtülmelidir.
f) Daha iyi bitki gelişimi için ışığın yetmediği yerlerde yapay ışıklandırma
yoluna gidilebilir.
g) Güneş ışınlarının seranın örtü malzemesine eğimli gelmesi nedeniyle
ışınlar kırılma ve yansıma sonucu kayba uğrar. Bu nedenle sera çatı
eğim çatısı 26-27o kadar olması gerekmektedir.
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
Sıcaklık
Çizelge 3. Çeşitli Bitkilerin Yetişme Döneminde İhtiyaç Duydukları Sıcaklık
Değerleri
Bitki
Gündüz
Sıcaklığı (oC)
Gece Sıcaklığı
(oC)
Optimum
Sıcaklığı (oC)
Domates
19-24
14-18
16-19
Biber
21-27
15-19
15-21
Hıyar
22-24
16-18
18-30
Patlıcan
25-30
18-19
15-30
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
Sıcaklık
Sera toprak sıcaklığının da belirli bir sınır altına düşmesi bitki gelişmesini
durdurur.
Bitki
Toprak sıcaklığı (oC)
Domates
15-18
Biber
15-18
Hıyar-Kabak
11-12
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
Nem
Serada hava nemi oransal nem şeklinde ifade edilmektedir. Seradaki
havanın nem oranının en uygun sınırları, yetiştirilen bitki türüne, seranın sıcaklığına,
ışıklandırma yoğunluğuna ve özümleme hızına bağlı olarak değişir.
Sera içerisinde nem oranının %50 ile 80 arasında olması ortalama
olarak ise %70 olması istenir.
Oransal nemin çok düşük olması bitki büyümesi ve gelişmesini geriletir
bitkilerde sararma ve pörsümeler meydana gelir, çok yüksek nem oranı da sera
örtüsünün iç yüzeyinde yoğunlaşma meydana gelir. Yoğunlaşan nemin bitkiler
üzerine damlaması bitkilerin hastalanmasına da neden olur. Sera örtüsündeki
yoğuşma ışık geçirgenliğini %20 azaltır.
UV+IR+EVA+AF katkılı PE
filmle kaplı araştırma seraları
Nem
Nem
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
HAVANIN CO2 KONSANTRASYONU
Seralarda CO2 konsantrasyonu bitki solunumuna bağlı olarak geceleri
yaklaşık 400 ppm iken gündüzleri özümlemeye bağlı olarak yaklaşık 150
ppm olmaktadır (Aldric ve Bartok 1989).
Normal hava içerisinde % 0.03-0.04 oranındaki CO2’in, bitkilerin
fotosentez olayı için yeterli düzeyde olduğu söylenebilir.
Sera içindeki CO2 oranının % 0.08’e hatta % 0.15’e kadar yükseltilmesi
bitki gelişmesinde olumlu etki yapar
Bitkilerde verimin azalmaması için, bitkilerin gereksindiği CO2’in çeşitli
yollarla yapay olarak karşılanmasına CO2 gübrelemesi denir (Yüksel
2004).
SERA PLANLAMASINDA ETKİLİ ÇEVRE KOŞULLARI
Karbondioksit konsantrasyonu
CO2 gübrelemesi en kolay olarak sera içinde organik gübre
kullanılmakla olur.
CO2 konsantrasyon düzeyi
Bitki Tepkisi
150 ppm
Bitkiler fotosentez
solmaya başlarlar
100 ppm
Fotosentez tamamen durur ve ölürler
1200
yapamayacak
duruma
gelir
ve
Optimal bir fotosentez için gerekli CO2 miktarı
> 1200 ppm
Tekrar öldürücü olmaya başlar
10000 ppm
Bitkiler fotosentez yapamayacak duruma gelirler ve
ölürler
İklim
Yatırım için seçilen yerin iklimsel açıdan riskli bölgede yer almamasına
özen gösterilmelidir.
Bu riskler cam seralarda dolu, plastik seralarda fırtına ve hortum
hasarıdır.
Don olayının kısa sürdüğü güneye bakan meyilli araziler tercih
edilmelidir.
Seçilen arazinin sel yatağından ve taşkın ihtimali taşıyan dere ve
kanallardan uzakta yüksekte olmasına dikkat edilmelidir.
Kış aylarında normal bir sera yetiştiriciliği için 2000 h/yıllık bir ışıklanma
periyodu gereklidir
Ülkemizde ışıklanma süreleri güneyden kuzeydoğuya 3000-1900 h/yıl
arasında değişmektedir.