yönt 101 – işletmeye giriş ı

YÖNT 101 – İŞLETMEYE GİRİŞ I
İŞLETMENİN TEMEL FONKSİYONU:YÖNETİM
1
YONT 101- İŞLETMEYE GİRİŞ I, BAKIYE
YALINC
Kaynak: Nevin Seyyah
TEMEL KAVRAMLAR:
YÖNETİM: amaçların etkili ve verimli bir biçimde gerçekleştirilmesi
için bir insan grubunda işbirliği ve eşgüdümleme sağlamaya yönelik
olarak sürdürülen çalışmaların tümünü ifade etmektedir.
YÖNETİM: işletmenin elindeki kaynaklarını (doğal kaynaklar, insan
kaynağı, sermaye, hammadde, makine) planlayarak, örgütleyerek,
yürüterek, koordine ve kontrol ederek, etkili ve verimli bir şekilde
kullanması suretiyle amaçlarını gerçekleştirmesi sürecidir.
YÖNETİCİ: karı ve riski başkalarına ait olmak üzere mal veya hizmet
için üretim unsurlarının alımını yapan veya yaptıran, bunları belli
ihtiyaçları doyurmak amacına yönelten, işletmeyi girişimci adına
çalıştırma sorumluluğu olan kimsedir.
TEMEL KAVRAMLAR:





PROFESYONEL YÖNETİCİ: yönetim işini bir meslek olarak
yapan kişidir ve işletmenin sahibi haline gelmeden girişimcinin
yaptığı her işi yapan ve bu hizmetleri karşılığında aylık alan
kimselerdir.
Etkinliği ve verimliliği gözetlemelidir,
İnsancıl davranış içinde olmalıdır,
Eşitlikçi, açık ve güvenilir olmalıdır,
Esnek olmalı ve gizliliğe özen göstermelidir,
Kendini ve çalışanlarını örgütü ile bütünleştirebilmelidir.
TEMEL
KAVRAMLAR:
Yönetici terimi ve kavramı yerine kullanılan başlıca
kavramlar şunlardır:
 Lider (Önder) Başkalarını belirli bir amaç doğrultusunda davranmaya sevk
eden etkileyen kişidir.
 Koç
(Coach-Öğretici),öğrencinin performansının nerelerde ve nasıl
geliştirilmesi gerektiğini bilen geribildirim veren ve öğrencinin özgüvenini
artıran kişidir. Gözlemleyici, yorumcu ve geri bildirim vericidir.Öğrencinin
yanındadır fakat ona karışmaz, onu gözlemler ve tüm sorunlarını
cevaplamaya hazırdır.
 Mentor (Koruyucu, Hami, Himaye eden),genç ve tecrübesiz yöneticilerin
yöneticilik yeteneklerini
yöneticilerdir.
geliştirmelerine
yardımcı
olan
tecrübeli
 Kolaylaştırıcı (Facilitator),yöneticiye ve çalışana, kariyerlerine ilişkin
düşüncelerini ilgi duydukları konuları ve hangi yeteneklerini arz
edebileceklerini netleştirmelerine yardımcı olan kişidir.
 Mümkün
Kılıcı (Enabler),çalışanların daha üstün bir performansa
ulaşabilmeleri ve sahip oldukları yetenekleri tam olarak ortaya koyabilmeleri
için gerekli ortamı yaratır.
 Destekleyici (Sponsor).örgütlerde yöneticileri, genç, tecrübesiz,kıdemsız
olanların daha fazla sorumluluk, yetki, terfi almaları ve güç kazanlamaları
için destekler
TEMEL KAVRAMLAR:
YÖNETİCİ BECERİLERİ:
Yöneticilerin örgüt içinde başarılı olabilmek için bazı
becerilere sahip olmaları gerekir. Bu beceriler:
 Kavramsal Beceri
 İnsan İlişkileri
 Teknik Beceri
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE TARİHSEL
GELİŞİMİ
KLASİK (GELENEKSEL) YÖNETİM TEORİSİ: Verimlilik
çözümleri ve işletmeler için getirilen yönetsel öneriler
yönetim tarihçileri tarafından klasik yönetim kuramı
olarak ele alınmıştır. Bu kuramın 3 önemli ismi Taylor, Fayol
ve Weber’dir.
Klasik örgüt kuramının ilk ayağı olan bilimsel yönetim yaklaşımı,
1900’lerin başında Frederick Winslow Taylor (1856-1915) tarafından
geliştirilmiştir. Taylor, işleri en küçük bileşenlerine ayırmış, hareket ve zaman
etütleriyle her işin standartlarını belirlemiş, iş bölümü ve uzmanlaşma
kavramları üzerinde durmuş, ustabaşı ile çalışan ayrımını netleştirmiş,
performansa dayalı ücret sistemini geliştirmiş ve ergonomi üzerinde çalışmalar
yapmıştır.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE TARİHSEL
GELİŞİMİ
Kuramın ikinci ayağı yönetsel teori, Fransız mühendis
Henry Fayol (1841-1925) tarafından ortaya atılmıştır. Fayol,
yönetimin evrensel ilkelerini, yönetimin süreçlerini ve
yöneticinin sahip olması gereken özellikleri belirlemiştir.
Kuramın üçüncü ve son ayağı olan bürokrasi modeli ise
Alman iktisatçı ve sosyolog Max Weber (1864-1920) tarafından
geliştirilmiştir.
Weber,
örgütlerde
hukuki
yetkiyi,
denetlenebilirliği, otoritenin iş ile sınırlılığını, tüm karar ve
işlemlerin yazılılığını getirmiştir.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE TARİHSEL
GELİŞİMİ
Klasik yaklaşımın odaklandığı 3 temel konu vardır.
Odaklanılan konular aşağıda belirtilmiştir:
1. Örgütün sahip olduğu kaynakların daha etkin bir şekilde
kontrol edilip kullanılmasını sağlamak.
2. Genel örgüt ilkeleri oluşturmak.
3. En iyi örgütsel yapıyı oluşturmak.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE TARİHSEL
GELİŞİMİ
BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI: Öncülüğünü
Frederick Taylor’un yaptığı; Henry Gannt, Frank ve Lillian
Gilbert, Harrington Emerson, gibi araştırmacı ve yazarların
da katkıda bulunduğu bu yaklaşımda, yönetim fonksiyon ve
ilkeleri ile tek bir yönetim teorisine ulaşmaya çalışılmaktadır.
Taylor’un dikkatini işletmelerdeki düzensizlik, kötü
yönetim ve özellikle israf ve kayıplar dikkatini çekmiştir.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE TARİHSEL
GELİŞİMİ
Bilimsel yönetimin temelleri 4 genel ilkede toplanmıştır.
1. En iyi tek yol,
2. İşgörenlerin bilimsel yöntemlerle seçilmesi,
3. Finansal güdüleme araçları,
4. İşbölümü.
Bu anlayışın sonucu olarak zaman etüdü, iş ekonomisi,
teşvikli ücret sistemleri, iş standartları ve çalışmalar yaygın
hale gelmiştir.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
YÖNETİM SÜRECİ YAKLAŞIMI: Bu yaklaşımın öncüsü
Henry Fayol, örgüt tasarımı, örgütün ve yönetimin
fonksiyonları ve yönetim ilkeleri açısından yönetime
yukarıdan bakarak üst kademe yönetim birimini geliştirmeye
çaba sarf etmiştir. Fayol’a göre, teknik, ticari, finansal,
muhasebe, güvenlik olmak üzere gruplandırılan işletme
faaliyetlerinden biri de yönetim faaliyetidir. Fayol’a göre
yönetim faaliyeti bir süreç olup; planlama, organize etme,
yürütme, koordinasyon ve kontrol fonksiyonlarından
oluşmaktadır.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
 İleriyi Görme (Planlama)
 Örgütleme (Organize Etme)
 Kumanda Etme (Yürütme)
 Koordinasyon
 Kontrol
Henry Fayol’a göre yönetim ilkeleri aşağıda belirtilmiştir:
 İşbölümü
 Departmanlaşma
 Emir-komuta birliği
 Hiyerarşik Yapı
 Kontrol Alanı
 Yetki ve Sorumluluk Denkliği
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
3 tür yetki vardır.:
1. Hiyerarşik Yetki (Komuta yetkisi)
2. Kurmay Yetki
3. Fonksiyonel Yetki


Amaç Birliği,
Yetki Devri.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
BÜROKRASİ YAKLAŞIMI: Bürokrasi, belli bir örgütlenme ve yönetim biçimi
olup 1900’lerin başında E.M.Weber tarafından geliştirilmiştir. Modelin özellikleri:
 Biçimsel yetki ve görevler, kanun, kaide ve yönetsel kararlarla önceden tespit edilmiştir.
 Görev ve yetkiler, bir hiyerarşi ve makamlar sistemi oluşturacak biçimde düzenlenmiştir.
 Astlar, üstlerin emirlerine işgal ettikleri makamın temsil ettiği gayrı şahsi ve yasal yetkiye
dayandığı için uyarlar.
 İlişkiler ve haberleşme yazılı olarak yürütülür ve bütün bu yazılı evrak örgütün kalem
teşkilatında toplanır.
 Görevlere, özel eğitim görmüş memurlar atanır.
 Görevler, önceden belirlenmiş, öğrenilmiş ve öğretilebilen genel kaidelere uygun biçimde
yürütülür.
 Örgütün özgürlüğünün korunması için, örgütsel kaynaklar dış denetimden uzak tutulur.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
NEOKLASİK (DAVRANIŞSAL) YÖNETİM TEORİSİ:
Özellikle 1924-1933 yılları arasında Elton Mayo ve arkadaşları
tarafından Western Electric Fabrikaların’nda gerçekleştirilen
Hawthorne Araştırmaları, bu kuramın temel taşını
oluşturmuştur.
Aydınlatma, havalandırma, ısıtma, molalar ve verimlilik
arasındaki ilişkiyi inceleyen araştırmalar, sürpriz sonuçlara
ulaşmıştır.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
 Çalışan davranışlarında sosyal ihtiyaçların rolü önemlidir,
 Çalışanlar her zaman rasyonel hareket etmez.
 Örgüt, teknik değil sosyal bir sistemdir.
 Örgütte biçimsel olmayan gruplar vardır.
 Gruplar,
insanın alışkanlıklarını, değer yargılarını ve
amaçlarını etkiler.
 Yöneticiler baskıcı değil destekleyici, yol gösterici olursa
verimlilik artar.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ






Neoklasik teorinin iş hayatına getirdiği yenilikler ve çözüm
önerileri:
İş genişletme,
İş zenginleştirme,
Rotasyon,
Kararlara katılım,
Adem-i merkeziyet,
Biçimsel olmayan grupların örgüt yararına kullanımı.
Neoklasik yönetim teorisi insan ilişkileri yaklaşımı ve klasik
yönetim düşüncesinin karışımından oluşan bir düşünce sistemidir.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
Hawthorne Araştırmaları temelde klasik yaklaşımın iki ana
yaklaşımını sınamak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Bu
yaklaşımlar:
 İş yerinin fiziksel şartlarıyla çalışanların verimi arasında olumlu
bir ilişki vardır.
 İnsan en yüksek düzeyde kazanç elde etmek ister. Ona en yüksek
kazancı sağlayacak bir yönetim kurulmalı ve birey dışarıdan
yönetilmelidir.
Hawthorne Araştırmaları’nda ışıklandırma, dinlenme
araları, daha kısa çalışma süreleri gibi konularla verimlilik
arasında bir ilişki olup olmadığı araştırılmıştır.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
Hawthorne Araştırmaları’nın Çalışan Kişilerle İlgili
Bulguları: Çalışanların çalışma arkadaşları tarafından kabul
edilme, takdir ihtiyacının maddi ödüller kadar, hatta daha önemli
olduğunu ortaya çıkarmıştır. Çalışanların ait oldukları gruplar
içinde çalışma arkadaşlarıyla rekabet etmek istemediğini, grup
baskısından çekindiğini göstermiştir.
Hawthorne
Araştırmaları’nın
Örgütlerle
İlgili
Bulguları: Araştırma bulguları örgütlerin kısımları arasında
karşılıklı bağımlılık bulunan sosyal bir sistem olduğunu
göstermiştir.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
1.
McGergor’un X-Y Teorisi: Bu teoriye göre, yöneticilerin
davranışları ile insanları nasıl algıladıkları arasında doğru orantı
vardır.
X tipi yöneticilere göre; insanlar çalışmaktan hoşlanmaz,
sorumluluktan kaçar dolayısıyla işi yapmaları için bunları zorlamak,
sıkı bir şekilde kontrol etmek ve cezalandırmak gerekir.
Y tipi yöneticilere göre ise, çalışanlar tembel değildir, gerekli
ortam oluşturulduğu takdirde çalışma zevk haline getirilebilir,
sorumluluktan kaçmaz ve öğrenme eğilimi gösterir, insan kendini
kontrol edip yöneterek örgütün amaçlarına katkıda bulunabilir.
Dolayısıyla Y tipi yönetici danışmacıdır, motivasyon sağlar, sıkı
kontrolden kaçınır.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
Likert Sistem 1 – Sistem 4 Modeli: Bir yöneticinin
davranışlarını bir uçta sistem 1 (istismarcı demokratik), sistem
2 (yardımsever otokratik), sistem 3 (katılımcı), sistem 4
(demokratik) olmak üzere gruplamak mümkündür.
3. Chris Argyris Olgun ve Olgun Olmayan Kişi Modeli:
Modele göre, olgun olmayan kişi pasif, bağımlılık taraftarı
iken; olgun kişi aktif, bağımsızlık yanlısı ve uzun vadeli bakış
açısına sahip olma özelliklerini taşır.
2.
YÖNETİM BİLİMİNİN DOĞUŞU VE
TARİHSEL GELİŞİMİ
MODERN (ÇAĞDAŞ) YÖNETİM TEORİSİ: Modern
yönetim yaklaşımı sistem ve durumsallık yaklaşımları olmak
üzere ikiye ayrılmıştır.
1. Sistem Yaklaşımı: bilimsel disiplin olmaktan ziyade, olaylara ve
durumlara bakış tarzı olup; yönetim olaylarını başka olay ve dış
çevre şartlarıyla ilişkili olarak incelemekte kullanılır.
2. Durumsallık (Koşulsallık) Yaklaşımı: her yerde ve koşulda
geçerli olan bir örgüt yapısının olmadığını, örgütle ilgili her
şeyin durum ve koşullara bağlı olduğunu vurgular.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR





TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ: Toplam kalite yönetimini
oluşturan temel ilkeler aşağıda sıralanmıştır:
Müşteri odaklı olmak (İç müşteri-Dış müşteri),
Önce insan anlayışı,
Tam katılım,
Sürekli gelişme ve iyileştirme (KAIZEN),
Liderlik.
ÖZ YETENEK: Bir işletmeyi diğer işletmelerden ayıran,
rakipler tarafından kolayca taklit edilemeyen, bilgi, beceri,
yetenektir.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
DIŞ KAYNAK KULLANIMI (OUTSOURCING): Örgütün
her işi kendisinin yapması yerine, asıl faaliyet alanı dışındaki
işleri, bu işlerde uzmanlaşmış olan başka örgütlere
yaptırmasıdır. Dış kaynak kullanımının örgüte sağladığı yararlar;
maliyetlerin düşürülmesi, kaynakların daha etkin kullanılması,
örgüt yapısını küçülterek daha esnek ve hızlı hareket edebilir hale
gelmesi sıralanabilir.
ŞEBEKE ÖRGÜTLER: Ortak girişim (joint venture) ve dış
kaynak kullanımının bir sonucu olup bir ürün için gerekli kaynak
ve faaliyetlerin tek bir örgütün bünyesinde toplanması yerine,
farklı örgütlere dağıtılmasıdır.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
DEĞİŞİM MÜHENDİSLİĞİ (Reengineering): Değişim
mühendisliği, örgütte tüm iş yapma tarzı ve süreçlerinin kökten
gözden geçirilip değiştirilmesidir.
KIYASLAMA (Benchmarking): Kıyaslama, hızla değişen
rekabet koşullarında kaliteyi sağlamak, süreçleri iyileştirmek,
müşteri memnuniyetini, işletme performansını ve rekabet
edebilme gücünü artırmak için öğrenmenin ve gelişmenin
sonsuz süreçler olduğunun bilincine varıp, diğer örgütlerle
kıyaslamak suretiyle, taklide yer vermeden, yaratıcılık katarak en
iyi uygulamaları uyarlamaktır.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
KÜÇÜLME (Downsizing): Küçülme, bir örgütün verimlilik
ve/veya etkinliğini artırmak için bilinçli olarak, kalıcı bir
biçimde personel azaltmaya başvurmasıdır.
ÖĞRENEN ÖRGÜTLER: Öğrenen örgüt ortamı, kişilerin
kendi gerçeklerini ve geleceklerini nasıl yaratacaklarını ve
değiştirebileceklerini keşfettikleri bir yerdir. Temelde bir
zihniyet değişikliği gerçekleştirmeye yarayan ilkelere (sistem
düşüncesi, bireysel ustalık, zihinsel modeller, ortak vizyon, ekip
halinde öğrenme) gereksinim duyulmaktadır.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
KRİZ YÖNETİMİ: Kriz, zorunlu ve plansız bir değişimin
ortaya çıkarmış olduğu baskı durumu ve bu durumdan çıkmak
için insanların bir denge arayışı için gerilimi girmesi ile ilgilidir.
Genel anlamı itibariyle kriz, istikrarsız, düzenleme gerektiren bir
durumdur. Kriz dönemlerinin en belirgin özelliği belirsizliktir.
Krizin dikkat çeken 3 temel özelliği tehdit, zaman baskısı ve
sürpriz olarak sıralanmaktadır.
İşletmelerde krizlere neden olan faktörler:
1. İşletme Dışı Çevre Faktörleri,
2. İşletme İçi Faktörler,
Kriz yönetimi, kriz durumunu ortadan kaldırmak için planlı, sistematik ve
rasyonel bir şekilde uygulanan faaliyetler topluluğudur.
KRİZ YÖNETİMİ SÜRECİ
Kriz sinyalinin
alınması
Hazırlık
koruma
Krizi denetim
altına alma
Öğrenme ve
değerlendirme
Normal
duruma
dönüş
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
PERSONELİ GÜÇLENDİRME: çalışanın bilgi, beceri, yetki ve
önceden belirlenmiş sınırlar içinde karar verme, hareket etme
isteğinin bulunması durumudur.
KURUMSAL YÖNETİM: örgütün yönlendirildiği ve kontrol
edildiği sistem olarak tanımlanabilir ve esasen örgüt yönetimi;
yönetim kurulu, hissedarları ve diğer çıkar grupları arasındaki
ilişkiler dizisini kapsar.
Kurumsal yönetimin ilkeleri şunlardır:
a) Şeffaflık
b) Hesap Verebilirlik
c) Sorumluluk
d) Adaletlilik
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
YALIN YÖNETİM: daha iyi,daha hızlı ve daha ucuz; daha az
mekana, buluşa ve çalışma saatine ihtiyaç duyan; israflı
uygulamaları ortadan kaldıran bir sistemdir.
Yalın Organizasyonlar, yapısında hiçbir gereksiz unsur
taşımayan ve hata, maliyet, stok, işçilik, geliştirme süreci, üretim
alanı, fire, müşteri memnuniyetsizliği, gibi unsurların en aza
indirgendiği yapılardır.
Yalın Düşünce, Japon kültürünü temel alarak gelişen, müşteri
odaklı değeri temel alan ve israflardan kurtularak sürekli daha iyiye
ulaşma çabasıdır.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
Japon usulü yönetimi diğer yönetim uygulamalarından ayıran
şey, ömür boyu iş güvencesidir. Japon toplumunda kişiler
topluma yararlı olabildikleri ölçüde değer kazanabilmektedir.
Yalın düşüncede önemli unsurlar şunlardır:
1. Saygı,
2. Ekip çalışması,
3. Kaizen,
4. Genchi Gembutsu,
5. Zorlama.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
Yalın Yönetimde Liderlik: Yalın yönetimde liderler bir
sonraki adımı şekillendirmek üzere, tam gerektiği zamanda
ve hep şirket içinden çıkmışlardır; çünkü yalın yönetimler
liderlerini satın almak yerine kendileri yetiştirir.
Yalın Yönetiminde İnsan: Japon düşüncesinde önce insan
gelir. Yalın yönetiminde insanın, kurumun en değerli varlığı
ve onun bilgisine, becerisine yapılan yatırımın rekabet
edilebilirliğin gereği olduğu inancı paylaşılmaktadır.
ÇAĞDAŞ VE GÜNCEL KAVRAMLAR,
YAKLAŞIMLAR VE UYGULAMALAR
Yalın Yönetimde Problem Çözme: Japonlar dünyanın en az
özür dileyen insanlarıdır. Çünkü hata yapmamaya
şartlanmışlardır. Yalın üretimde hata, hemen zaman kaybetmeden
düzeltilir. Ertelemek, daha sonra daha büyük kayıplara neden
olabilir.
Yalın Yönetimde Kalite ve Müşteri Memnuniyeti: Yalın
yöneticilerin işi tüketicileri dinlemek, istenen gerçek değeri
ortaya çıkarmak ve sonra el birliğiyle istenen değeri sağlayan
yeni süreçler yaratmaktır.
Yalın Yönetimde Takım Çalışması: Yaşamdaki önemli her
şey, ortak çabaların sonucu ya da bir ekip çalışmasının ürünüdür.