Tularemi

T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TULAREMİ
THSK Bulaşıcı Hastalıklar Kontrol Programları
Başkan Yardımcılığı
Zoonotik ve Vektörel Hastalıklar Daire Başkanlığı
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Tularemi Enfeksiyonu
• Bakteriyel zoonotik bir hastalıktır.
• Etkeni: Francisella tularensis
• 4 alt tipi var, en sık iki tipi görülüyor:
-F. Tularensis tularensis: Virulansı çok yüksek, Kuzey Amerikada
yaygın, vektörel bulaşta kene, sinek önemli
-F. Tularensis holarctica: Virülansı daha düşük, Kuzey Yarımkürede
yaygın, misk sıçanı, kunduz gibi suyla teması olan hayvanlar önemli
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Dünyada Tularemi
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Hangi Hayvanlar Tularemi İçin Kaynak Teşkil Eder?
• Doğada 125’den fazla omurgalı ve omurgasız hayvanda bulunmuştur.
• Özellikle tavşan, sincap, su ve tarla faresi, kunduz, geyik ve rakun gibi
kemirici vahşi hayvanlar kaynak kabul edilmektedir.
• Keneler ve nadiren sinekler (özellikle hayvanlar arasında bakteri
dolaşımında önemli olmakla birlikte) insanlara bulaşta rol oynarlar.
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Tularemi İnsanlara Nasıl Bulaşır?
• Bakteri insanlara üç şekilde bulaşmaktadır.
– Ağız yoluyla: Ülkemizde en sık bulaş yolu olan, bakteri ile kirlenmiş su
ve gıdaların tüketilmesiyle,
– Cilt yoluyla: Tularemi mikrobunu taşıyan( enfekte) hayvanlara veya bu
hayvanların çıkartılarına(idrar, dışkı vs) temas edilmesiyle veya
kene/sinek sokmasıyla,
– Solunum yoluyla: Enfekte kemirici hayvanların çıkartılarının (dışkı,
idrar,vs.) toz olarak solunmasıyla.
• Kişiden kişiye bulaş görülmemektedir.
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
İnkubasyon süresi: 2-10 gün
- Genellikle 3-5 gün
- 21 güne uzayabilir.
Belirtileri:
• Boğaz ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, sırt ağrısı, başağrısı, ateş ve
terleme
• Hastalığın lokalizasyonuna göre takip eden belirtiler değişebilir.
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Klinik Formları
Orofarengeal form:
- kontamine su ve gıdaların alınması
- ateş, boğaz ağrısı, tonsillo-farenjit, ağızda yara
- ülkemizde en sık görülen form
Oküloglandüler form:
- kontamine olmuş ellerle gözlerin kaşınması,
- enfekte hayvanın vücut sıvılarının sıçraması
- kontamine toza maruz kalma
- ağrılı, akıntılı konjunktivit
Ülseroglandüler form:
- enfekte hayvanla temas veya kene ısırığı sonrası
- papüler, veziko-papüler lezyon, lenfadenopati
Pnömonik form:
- aerosol/ toz olarak solunması
- akciğer tutulumu (öksürük, nefes darlığı, göğüs ağrısı)
- tüberküloz ve sarkoidozla karışabilir
Tifoidal form:
- giriş yolu belirsiz, lenfadenopati yok
- ciddi klinik
- yüksek ateş, şiddetli baş ağrısı, kusma, ishal
- Kuzey Amerika’da
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TEDAVİ
• Uygun antibiyotiklerle tam şifa sağlanır.
Aşısı var mıdır?
• Genel olarak kullanılan bir aşısı yoktur.
• Bazı ülkelerde laboratuvar çalışanlarını korumak amacıyla sınırlı
olarak kullanım mevcuttur.
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Hastalıktan Nasıl Korunulabilir?
• Hastalığın bulaş yolları düşünülürse;
– Hasta ya da ölü hayvanlarla ve çıkartılarıyla eldivensiz temas
edilmemelidir (kesilmemeli, derileri yüzülmemeli).
– Yaşanılan yerde kemirgen varlığı veya artışı durumunda buna yönelik
önlemler alınmalı; su ve gıda kaynakları korunmalıdır.
– Kaynağı belirsiz, uygunsuz ve klorlanmamış sular tüketilmemeli, iyi
pişmemiş etler yenmemelidir.
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TÜRKİYE’DE TULAREMİ
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye’de Tularemi
• İlk salgın 1936 Lüleburgaz
• Küçük salgınlarla devam etmiştir.
• 2005 yılında bildirimi zorunlu
– C Grubu
– Standart vaka tanımları, laboratuvar kriterleri, örnek alma ve
gönderme kuralları
• 2010 Saha Rehberi
• 2011 Kasım ayında web tabanlı bildirim
• 2015 Bildirim sistemi güncelleme
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Tularemi Vaka Dağılımı (2005-2014)
2500
2151
2000
1531
1500
1000
607
500
431
428
126
217
89
71
128
0
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TULAREMİ Vakalarının İllere Göre Dağılımı, 2015
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Türkiye’de Tulareminin Özellikleri
Kırsal bölgelerde
Boğaz ağrısı ve lenf bezi büyümesi
Kadınlarda
Yörede benzer vakalar
Ocak-Mayıs arasında fazla
Tarım- hayvancılıkla uğraş
En sık “Orofarengeal form”
Kemirici varlığı
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
TULAREMİ BİLDİRİM VE SÜRVEYANSI
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
2005
GRUP A
•AIDS
•AKUT GASTROENTERİT ENFEKSİYONU
•BOĞMACA
•BOTULİSMUS
•BRUSELLOZ
•CHİKUNGUNYA ATEŞİ
•DİFTERİ
•GONORE
•HIV ENFEKSİYONU
•KABAKULAK
•KIZAMIK
•KIZAMIKÇIK
•KOLERA
•KUDUZ
•KUDUZ RİSKLİ TEMAS
•MENİNGOKOKSİK HAST.
•NEONATAL TETANOZ
•SARI HUMMA
•SİFİLİZ
•SITMA
•SU ÇİÇEĞİ
•ŞARBON
•ŞARK ÇIBANI
•TETANOZ
•TİFO
•TÜBERKÜLOZ
•AKUT VİRAL HEPATİTLER
•Hepatit A
•Hepatit B
•Hepatit C
•Hepatit D
•Hepatit E
2015
GRUP B
•ÇİÇEK
•AKUT SOLUNUM YETMEZLİĞİ
SENDROMU (SARS)
•POLİOMİYELİT
•YENI BIR ALT TIPTE INSAN GRIBI
(HUMAN INFLUENZA)
GRUP C
•AVİAN İNFLUENZA (H5N1)
•BATI NİL VİRUS ENFEKSİYONU
•EKİNOKOKKOZ
•EPİDEMİK TİFÜS
•HANTA VİRUS ENFEKSİYONU
•H. INFLUENZA Tip b (Hib) ENF.
•İNFLUENZA(GRİP BENZERİ HASTALIK)
•KALA-AZAR
•KENE KAYNAKLI ENSEFALİT (TİCK BORNE ENSF)
•KIRIM KONGO KANAMALI ATEŞİ
•KONJENİTAL RUBELLA
•LYME HASTALIĞI
•LEJYONER HASTALIĞI
•LEPRA
•LEPTOSPİROZ
•İNVAZİV PNÖMOKOKKAL HASTALIK
( STREPTOCOCCUS PNEUMONİA)
•SSPE
•ŞİSTOZOMİYAZ
•TOKSOPLAZMOZ
•TRAHOM
•TULAREMİ
•VARYANT CREUTZFELDT-JAKOP HASTALIĞI
•VEBA
•VİRAL HEMORAJİK ATEŞ
•Q ATEŞİ
GRUP D
•CAMPYLOBACTER JEJUNI/COLİ
•CHLAMYDIA TRACHOMATIS
•CRYPTOSPORIDIUM SP
•ENTAMOEBA HISTOLYTICA
•ENTEROHEMORAJİK E.COLI
•GIARDIA INTESTINALIS
•SALMONELLA SP.
•SHIGELLA SP.
•TRİŞİNOZ
•LISTERIA MONOCYTOGENES
•YERSİNİA SP.
•NOROVİRUS
•ROTAVİRUS
•İNFLUENZA
Tularemi
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
VAKA TANIMI
Klinik Tanımlama
Aşağıdaki klinik formlardan en az birinin bulunmasıdır.
1.
Orofaringeal form
Servikal lenfadenopati ve stomatit veya farenjit veya tonsillit *
1.
Ülseroglandüler form
Bölgesel lenfadenopati ile birlikte kutanöz ülser
1.
Glandüler form
Ülsersiz, ağrılı bölgesel lenfadenopati
1.
Oküloglandüler form
Bölgesel lenfadenopati ile birlikte konjuktivit
1.
Pnömonik form
Primer pleuropulmoner hastalık
1.
Tifoidal form
Erken lokalize semptom ve bulgular olmaksızın ateşli hastalık
1.
İntestinal form
Ateş, bulantı, kusma, ishal ve batında hassasiyet
[*Yurdumuzda görülen vakalarda klinik daha çok orofaringeeal formda seyretmekte, daha az olarak ülseroglandüler form görülmektedir. Hastalık özellikle; penisilin ve türevleri ile iyileşmeyen kriptik tonsillit ve servikal
lenfadenopati gelişmesi halinde akla gelmelidir.]
Epidemiyolojik Kriterler:
1.
2.
3.
4.
5.
Hayvandan insana bulaş: Laboratuvar tarafından doğrulanmış bir enfeksiyon ya da kolonizasyon saptanan bir hayvan ile enfeksiyonun bulaşma olasılığı olacak şekilde temas etmek
Ortak bir kaynağa maruz kalmak: Aynı ortak enfeksiyon kaynağı ya da aracına maruz kalmak
Kontamine olmuş bir gıdaya ya da içme suyuna maruz kalmak: Laboratuvar tarafından kontamine olduğu doğrulanmış bir gıdayı ya da içme suyunu tüketmek veya laboratuvar tarafından doğrulanmış bir enfeksiyon ya da kolonizasyon
bulunduğu saptanan bir hayvansal ürünü tüketmek
Çevresel bir etkene maruz kalmak: Laboratuvar tarafından kontamine olduğu doğrulanmış bir çevresel kaynağa maruz kalmak, temas etmek ya da bu şekilde kontamine olmuş bir suda yıkanmak
Laboratuvarda maruz kalmak: Etkene maruz kalma riski bulunan bir laboratuvarda çalışıyor ya da çalışmış olmak
Laboratuvar Kriterleri
1.
2.
Klinik örneklerden F.tularensis izolasyonu
Tek serum örneğinde Mikro-aglütinasyon (MAT) ile antikor titresinin ≥ 160 olması
3.
İki hafta ara ile alınan çift serum örneğinde F.tularensis’e karşı antikor titresinin ≥4 kat artışı Klinik örneklerden F. tularensis nükleik asitinin tespiti
[NOT: Tularemi incelemeleri yalnızca yetkili/referans laboratuvarda yapılır. Tularemi kuşkusunda bu laboratuvar ile bağlantı kurulmalıdır. Laboratuvar Rehberine bakınız.]
VAKA SINIFLAMASI
Şüpheli Vaka:
Tanımlanmamıştır.
Olası Vaka:
Klinik tanımlamaya uyan ve epidemiyolojik kriterlerden en az birini sağlayan vaka
Kesin Vaka:
1.
Klinik tanımlamaya uyan ve laboratuvar kriterlerinden en az biri ile doğrulanmış vaka
2.
Laboratuvar kriterlerinden en az biri ile doğrulanmış olası vaka
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Tularemi Saha Rehberi
•
•
•
•
•
•
Hastalığın önemi ve epidemiyolojisi;
Etkenin bulaşma yolları;
Klinik belirti ve bulguları, tedavisi;
Numune alınması;
Korunma ve kontrolünün sağlanması
Vaka algoritması
sağlık çalışanlarımızın istifadesine sunuldu
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
WEB Tabanlı Bildirim Sistemi
• 2010-2011 vaka sayılarının ciddi oranda artması üzerine
yakın takip ve kontrol önlemlerinin ivedilikle alınabilmesi
Kasım 2011 itibarıyla web tabanlı bildirim sistemi
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı
T.C. Sağlık Bakanlığı
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
http://tularemi.thsk.saglik.gov.tr/giris.aspx
Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı