Document

Bölüm 27
Para ve Enflasyon
Phillips Eğrisi
Keynezyen iktisat: IS-LM analizi tam istihdama
kadar fiyatlar verili kabul edilir.
1950’lerde tam istihdama ulaşılmadan enflasyon
gözlemlenmeye başlamıştır →Keynezyen
teoride sıkıntı.
Bu sıkıntıyı aşmak amacıyla→ Avusturalyalı
A.W.Phillips 1958 yılında işsizlik oranı ile
nominal ücretler arasındaki ilişkiye bakmıştır.
Araştırma 1861-1957 İngiltere verisine
dayanmaktadır.
2
Orijinal Phillips Eğrisi
Orijinal Phillips eğrisi:
Emek talebi arttıkça
ücretler artacaktır.
İstihdamda gerileme
olmaması için ücret artışı
ne seviyede olmalıdır?
Verimlilik artışı kadar
(işveren karlılığı
değişmez) bir ücret artışı
istihdamı olduğu seviyede
koruyacaktır.
Orijinal Phillips eğrisi
hedeflenen işsizlik oranı
için ne oranda ücret artışı
gerçekleştirilebileceğini
göstermektedir
3
Değiştirilmiş Phillips Eğrisi
Sonraları
Samuelson, Solow,
Lipsey gibi
iktisatçılar
Phillips’in ücretler
ve istihdam
arasında kurduğu
bu ilişkiyi
değiştirerek
enflasyon ve
istihdam arasında
istikrarlı bir ilişkinin
varolduğunu öne
sürmüşlerdir.
4
Değiştirilmiş Phillips Eğrisi
Çok geçmeden Phillips eğrisinde belirtilen
ilişkinin uzun vadeli olmadığı, hedef işsizlik
oranını gerçekleştirmek için her geçen yıl daha
fazla enflasyon yaratmak gerektiği ortaya
çıkmıştı. Phillips eğrisi sağa doğru kaymaktadır.
Friedman: Keynezyen politikalar para arzının
genişletilmesini gerektirmektedir. Genişleyen
para arzı uzun vadede işsizliği azaltmaksızın
enflasyon yaratmaktadır.
5
Beklentilerle Genişletilmiş Phillips
Eğrisi
Phelps ve Friedman:
Uyarlayıcı Beklentiler
1) A noktasında para arzı
genişletiliyor. İşveren karı
arttığı için üretimi genişletiyor,
işsizlik geriliyor. Çalışanlar
enflasyon yüzde 3
seviyesinde kalacağı
beklentisi ile ücret artışı talep
etmiyor→B
2) Üretici kesimin alım gücü
düşüyor. İşçiler daha yüksek
ücret talep ediyor P1→P2 ve
işsizlik eski seviyeye
tırmanıyor. →C
3) C noktasında işsizlik
başlangıç (A) seviyesinde
olmasına rağmen enflasyon
artmıştır.
Uzun dönem Phillps eğrisi
dik: NAIRU (Enflasyonu
hızlandırmayan işsizlik oranı)
6
Beklentilerle Genişletilmiş Phillips
Eğrisi
Monetaristler→ Uyarlayıcı beklentiler:
İşçiler enflasyonu kısa vadede
algılayamıyor. Uzun vadede para
politikası etkisiz.
Yeni Klasikler→ Rasyonel beklentiler:
Ancak beklenmedik fiyat artışları kısa
vadede istihdamı arttırabilir.
7
Para ve Enflasyon: Kanıtlar
“Enflasyon her zaman ve her yerde parasal bir olgudur.”
(M.
Friedman)
Keynezyen ve Monetarist iktisatçılar tarafından genel olarak kabul
görmüştür.
Keynezyenler: AD kayması sadece parasal genişleme ile olmaz ama
sürekliliği parasaldır.
Kanıt
Yüksek ve kalıcı enflasyon yaşayan ülkelerde para arzı artışı çok
daha yüksek – yüksek korelasyon.
Ters nedensellik → P↑→M↑ olabilir
ya da
herhangi bir dışsal faktör her ikisini de hızlandırabilir.
Bu olasılığı ortadan kaldırmanın tek yolu M ↑ egzojen olduğu örnekler
bulmak.
8
Alman Hiperenflasyonu: 1921-1923
Hiperenflasyon: Aylık %50’nin üzerinde enflasyon.
I.Dünya Savaşı sonrası Almanya: Savaş tazminatı ve
yeniden inşa harcamaları sonucu bütçe açığı devletin
borçlanma kapasitesinin çok üzerindedir.
Tek yol para basma.
1923 yılında Fransızların Ruhr bölgesini işgal eden
işçilerin ücretlerini karşılamak için para basma yoluna
gidiliyor. Aynı yıl enflasyon %1m.’a ulaşıyor.
Fiyat artışı Fransızların Ruhr bölgesini işgaline neden
olamaz. Ters nedensellik söz konusu değil.
9
Alman
Hiperenflasyonu:
1921–23
10
Sürekli Genişleyen M
s
Monetarist ve Keynesian Görüş
1. Sürekli M , AD’yi sağa kaydırır AD1→AD2 → AD3...
2. Y > Yn, ücretler (W) , AS sola kayar AS1 → AS2 → AS3...
3. P sürekli artar, P1 → P2 → P3, ve enflasyon ortaya çıkar .
11
Enflasyona İlişkin Görüşler
Monetaristler
Enflasyon: Sürekli ve hızlı fiyat artışı.
AD’nin yer değiştirmesinin ve enflasyonun tek nedeni para arzının
genişlemesidir.
Keynezyenler
Monetaristlerin aksine AD para arzındaki genişleme dışında
nedenlerle de yer değiştirir (örneğin G) ama sürekli enflasyonun tek
nedeninin parasal genişleme olduğu konusunda hem fikirdirler.
Takip eden grafiklerde görüldüğü gibi:
1. Kamu harcamalarının arttırılması bir kerelik fiyat artış yaratabilir ama
parasal genişleme ile desteklenmediği takdirde enflasyon yaratmaz
2. Arz şoku da tek başına sürekli enflasyona neden olamaz.
12
Devlet Harcamalarında Bir Kerelik
Artış Enflasyon Yaratır mı?
G
1.
AD sağa kayar→ AD2
2.
Y > Yn, Ücretler ↑
AS azalır →AS2
3.
P  →P2, ama artış
tek seferliktir ve
devam etmez.
Sürekli kamu açığı
olduğunda para arzı
artışı zorunlu olur, bu
durumda enflasyon
ortaya çıkar→parasal
13
Arz Şoku Tek Başına Enflasyon
Yaratır mı?
Negatif Arz Şoku
Örn. Petrol Krizi
Üretim maliyetleri arttığı için
üretim daralır.
1. AS sola  AS2
2. Y < Yn, ücretler , AS
tekrar →AS1
3. P sabit.
Sonuç: Emeğin üretimde
payı azalır, enflasyon
yaratmaz.
14
Enflasyonist Para Politikasının
Kökenleri
Hükümetler neden enflasyona yola açıyor?
- Yüksek istihdam hedefleri dolayısıyla
uygulanan aktivist politikalar: Maliyet
enflasyonu, talep enflasyonu
15
Maliyet Enflasyonu
Hükümet istihdamı Yn’de korumayı hedeflemektedir.
1. Enflasyonist bekleyişlerle işçiler ücretlerinin yükseltilmesini talep ederek (ya da
negatif arz şoku) maliyetleri yükseltir,AS1→AS2
2. İstihdam hedeflenen seviyenin altına düştüğü için, Y < Yn, hükümet kamu
harcamalarını arttırır AD1 →AD2
3. Artan P karşısında işçiler tekrar ücretlerinin arttırılmasını talep eder ve AS2→AS3,
buna karşılık istihdamı korumak isteyen hükümet tekrar kamu harcamalarını arttırır
ve denge fiyatlar 2, 3, 4, noktaları üzerinde yukarı kayar.
4. P sürekli  ve  ortaya çıkar.
- AD’de sürekli artış ancak parasal genişlemeyle mümkün olabilir.
16
Talep Enflasyonu
Hükümet doğal istihdamın üzerinde yüksek istihdam hedeflemektedir, YT > Yn
1. Y = Yn < YT, hükümet kamu harcamalarını arttırır, AD1→ AD2
2. Y = YT > Yn, Doğal işsizlik oranı aşıldığı için ücretler artar AS1→ AS2
3. Y = Yn < YT için hükümet tekrar kamu harcamalarını arttırır. 2, 3,4
noktalarında P sürekli  ve enflasyon  ortaya çıkar.
- Genişlemeci maliye politikalarının sınırları vardır genişlemeci para politikası
olmadan AD artışı sürekli olamaz.
17
Maliyet-Talep Enflasyonu
Bu iki tür enflasyonu parasal genişleme oranına
bakarak ayırt etmek mümkün değildir.İşsizlik
oranına bakılabilir. Talep enflasyonu işsizlik
doğal işsizlik seviyesinden düşük olduğu,
maliyet enflasyonu ise yüksek olduğunda ortaya
çıkar.
Bu yaklaşımın sorunları:
- Yn tanımı muğlak
- Talep enflasyonu enflasyonist beklentiler yoluyla
maliyet enflasyonunu tetikleyebilir.
18
Bütçe Açıkları ve Enflasyon
Bütçe açığı borçlanma yerine para basılarak finanse edilirse
enflasyona neden olabilir.
Tahvil arzı ile çekilen para borç ödemede kullanıldığından
parasal taban ve para arzı etkilenmez.
Dolayısıyla enflasyon ancak fiyat artışı kalıcı ve tahviller yerine
para basılarak finanse edildiği durumda ortaya çıkar.
Birçok ülke ABD kadar rahat-fazla tahvil çıkaramaz (FED
tahvilleri en çok talep edilen ve en güvenli yatırım aracı). Diğer
ülkelerde tahvil arzındaki artış faizleri yükseltir. Faizleri düşürmek
için tahvillerin geri alımı para arzını arttırır ve enflasyon artar.
Barro: Ricardo denkliğinden yola çıkarak→ Faiz oranlarındaki
artışı engellemek için kamunun tahvilleri geri almasına lüzum
yok. Toplum artan bütçe açıkları karşısında vergilerin
arttırılacağını öngörerek tasarrufu arttıracaktır. Artan tasarruf
tahvil talebini artıracak, faiz oranının artmasını engelleyecektir.
19
Bütçe Açıkları ve Faiz Oranları
Barro’nun yaklaşımı grafikte sergilenmektedir. Bütçe açığı artınca tahvil
arzı artar faizler yükselir, vergilerin artacağını öngören bireyler tasarruf
amacıyla tahvil talebini arttırır ve faizler tekrar gerileyerek i1 seviyesine
döner.
20
Enflasyon ve Parasal Büyüme
1. 1980’e kadar para arzı ve enflasyon arasında sıkı bir ilişki vardır. 1974-75 ve
1979-80 döneminde enflasyonun para arzındaki büyümenin çok üstünde
olması petrol fiyatlarındaki sert artıştan kaynaklanmaktadır.
2. 1980’den sonra paranın dolaşım hızındaki sert dalgalanmalar nedeniyle
aralarındaki bağlantı azalmıştır.
21
Kamu Borcu / GSYİH
1. 1960–80 döneminde Kamu Borcu/GSYİH oranı düşmüştür
2. Bütçe açığı para basmanın ve enflasyonun temel nedeni
olamaz.
22
İşsizlik ve Doğal İşsizlik Oranı
1960-80 döneminde istihdam hedefi ve enflasyon
1965-73: U < Un → talep enflasyonu
1974-80: U > Un → maliyet enflasyonu
1980 sonrası: U > Un ve enflasyon gerilemektedir → Volcker’in antienflasyonist politikaları sonucu.
23
Beklentiler ve Aktivist-Aktivist
Olmayan Politika Tartışmaları
Bir arz şoku ile ekonominin tam istihdam dengesinin altına
gerilediği durumda:
Yüksek istihdama ulaşmayı amaçlayan uyumcu politikaya
dair beklentiler işçilerin ücret taleplerini arttırmaktadır.
Hükümetin anti-enflasyonist politika izleyeceği beklentisi
oluştuğunda ücretlerde artış talebi oluşmayacak, ücretler
düşerek AS eski seviyesine gelecektir.
24
Aktivist- Aktivist Olmayan
Politika Tercihi
1' dengesinden hareket.
Monetaristler: Eksik istihdamda
ücretler düşerek AS1→AS2,piyasa
kendiliğinden doğal istihdama gelir
Yn.
Keynezyenler: AS yavaş hareket
eder. AD daha hızlı (1 yıl kadar
sürede etkisi görülür).
Monetaristler: Aktivist politika
izlendiği takdirde AD↑ daha yavaş
AS ↑’dan. Dolayısıyla önce
AS1→AS2. Daha sonra AD1→AD2.
İstihdam doğal istihdam
seviyesinin üzerinde olduğu için
P↑. AS2→AS1, 2'→2
25