KAMU BANKALARI FONLAMA STRATEJİSİ I. II. TCMB Fonlama Maliyeti ve Aracılık Maliyetleri • TCMB’nin bankaları ortalama fonlama maliyeti %9’a yakındır. TCMB likidite politikasıyla gecelik piyasada faizin % 10.75’te oluşmasını ve bu oranı geçmemesini sağlamaktadır. • TCMB’nin % 9 seviyesindeki ortalama fonlama maliyetine rağmen son zamanlarda sektördeki ortalama mevduat faizinin % 11’e ulaştığı ve artış eğiliminde olduğu dikkat çekmektedir. Değişik vadelerde ise mevduat faizinin %13 seviyesini aştığı görülmektedir. Mevduat faizindeki artışta, enflasyon görünümündeki bozulma, beklenen reel faizdeki artış ve yurt dışı piyasalardan borçlanmadaki azalış etkili olmaktadır. • Mevduat faizlerindeki artış kredi faizlerine de yansıtılmaktadır. Ticari kredi faizleri %1 7, konut kredisi faizleri ise % 14 civarında oluşmaktadır. Ticari kredi ve mevduat faizleri arasındaki farkın artması bankaların risk algısının arttığına, maliyetlerin yükseldiğine, kredi standartlarının sıkılaştırıldığına işaret etmektedir. • Mevduat faizlerinin TCMB fonlama maliyeti ve gecelik faizlerin üzerine çıkması merkez bankasının kısa vadeli faizler üzerindeki kontrolünü kaybettiği yorumlarına neden olmaktadır. Bu durumun süreklilik arz etmeye başlaması durumunda piyasada faiz artırım beklentisi güçlenmektedir. • Son dönemde sektörde mevduat faizi yarışına kamu bankaları dahil büyük ölçekli bankaların da katılması faizlerin hızlı yükselmesine neden olmuştur. Kamu Bankaları Durum Değerlendirmesi • Banka bazında değerlendirmelere aşağıda yer verilmektedir: o Ziraat Bankası: Ziraat Bankası sektörde TCMB fonlamasına en fazla bağımlı banka konumundadır. Merkez Bankasının bankaları fonladığı tutar yaklaşık 90 milyar TL’dir. Ziraat Bankası’nın likidite ihtiyacı 25 milyar TL olup banka tek başına TCMB fonlamasının dörtte birinden fazlasını almaktadır. Ziraat Bankası yurtdışı kaynak temininde son yıllarda etkinliğini artırmakla birlikte dış borçlanmasının % 55’lik kısmı hala kısa vadeli borçlanmadan oluşmaktadır. Sektör ortalamasının % 30 civarında olduğu dikkate alındığında; Ziraat Bankası’nın dış borçlanmada kısa vade yoğunluğunun, banka için riskler (maliyet, yenileme vs.) içerdiği kadar sektörün dış borçlanma oranlarını da olumsuz etkilediği görülmektedir. 1 III. o Halk Bankası: Son dönemde sektörle birlikte hareket eden Halk Bankası, mevduat faizlerini yukarıya taşıyan bankalar arasında yer almaktadır. Likidite ihtiyacı 6,5 milyar TL’dir. Ziraat Bankası’na kıyasla daha fazla dış borçlanmaya sahip olup kısa vadeli borçlarının payı % 39 seviyesindedir. o Vakıfbank: Kamu bankaları arasında en yüksek faizi uygulayan bankadır. Son dönemde özellikle kamu mevduatında fiyatlama yarışında yer aldığı görülmektedir. Likidite ihtiyacı 9 milyar TL’dir. Kamu bankaları içerisinde dış borçlanmada en uzun vadeye erişen bankadır. Kısa vadeli dış borçlarının payı % 22’lik oranla sektör ortalamasının da altındadır. Öneriler • Kamu bankalarının daha etkin bir likidite yönetimine sahip olmaları ve mevduat yarışına girmemeleri mevduat faizleri üzerindeki baskıyı azaltacaktır. • Kısa vadede aşağıdaki adımların atılması faydalı olacaktır: o Kamu bankaları piyasada oluşan TL faiz baskısına karşılık piyasada mevduat faizleri gerileyinceye kadar öncelikle TCMB fonlamasına yönelmelidir. o Eşzamanlı olarak, Ziraat Bankası’nın TCMB fonlaması içerisindeki payının azaltılması suretiyle diğer bankalar üzerindeki baskının da hafifletilmesi için stratejik adımlar uygulamaya konulmalıdır. Bu amaçla, kısa vadede likidite ihtiyacını azaltacak şekilde iki-üç yıla kadar vadeli ilave dış kaynak temini için çalışılmalıdır. Ziraat Bankası bu amaçla yurtdışı borçlanmasında önümüzdeki aylarda yoğunlaşan yenilemelerde mutlaka uzun vadeyi tercih etmeli ve borçlanma tutarını uzun vadede sektör ortalamasına getirecek şekilde planlama yapmalıdır. o Yurtdışı borçlanma imkanlarını daha fazla kullanan Halkbank ve Vakıfbank TCMB tarafından sunulmakta olan “döviz teminatlı Türk lirası borçlanma” imkânından aktif biçimde faydalanmaya başlamalıdır. Halihazırda bu imkanlar kamu bankaları tarafından hiç kullanılmamaktadır. Bu imkanın kullanılması yurtdışı borçlanma piyasasından kaynaklanabilecek baskıları da kamu bankalarının TCMB’nin sunduğu TL piyasası üzerindeki baskıyı da azaltacaktır. Bu yöntemde dış borçlanma imkanlarının yanı sıra yurtiçinde döviz mevduatının çekilmesi de bir kaynak olarak kullanılabilir. 2 o Kamu bankalarının son dönemde mevduat yarışına girmesine sebep olarak kamu kuruluşlarının mevduatlarının tutulmaya çalışılması gösterilmektedir. Kamu kuruluşlarının mevduatlarına ödenmesi gereken minimum faiz Hazine Müsteşarlığı tarafından belirlenmekte olup (30 gün yaklaşık %10.15) kamu mevduatına ödenen faizlerin % 13 seviyelerine çıktığı bilinmektedir. Kamu yararından kamu zararına dönüşen yapının gözden geçirilmesi yerinde olacaktır. Kamu bankalarının belli bir eşiğin üzerinde fiyatlama yapmama konusunda kendi yönetimlerinde karar almaları ve birbirleri ile rekabete girmemeleri önemlidir. 3