Öğretmenin Beden Dilinin Öğrenciler Üzerindeki

ÖZEL EGE LİSESİ
ÖĞRETMENİN BEDEN DİLİNİN ÖĞRENCİLER ÜZERİNDEKİ
ETKİSİ
HAZIRLAYAN ÖĞRENCİLER:
Gülce ORAN
Ecemgül SAMTAŞ
DANIŞMAN ÖĞRETMEN: Mesude GÜLER
İZMİR
2017
İÇİNDEKİLER TABLOSU
GİRİŞ ......................................................................................................................................... 3
AMAÇ ........................................................................................................................................ 4
1.
İLETİŞİM ........................................................................................................................... 4
1.2 SÖZLÜ İLETİŞİM ......................................................................................................................... 5
1.3 SÖZSÜZ İLETİŞİM ...................................................................................................................... 5
1.3.1 BEDEN DİLİ ............................................................................................................. 5
2.
EĞİTİM VE ÖĞRETİM .......................................................................................................... 5
2.1
EĞİTİM VE ÖĞRETİMDE İLETİŞİMİN ÖNEMİ VE GEREĞİ..................................... 6
2.2
BEDEN DİLİNİN EĞİTİM ÖĞRETİM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ ..................................... 6
2.2.1 ÖĞRETMENİN BEDEN DİLİNİN EĞİTİM ÜZERİNE ETKİSİ ............................ 6
3.
BULGULAR ....................................................................................................................... 7
4.
SONUÇ VE TARTIŞMA ................................................................................................. 10
A. Beden dilini kullanma becerisi.......................................................................................... 10
B. Empati Becerisi ................................................................................................................. 11
C. İmaj Yönetimi Becerisi ..................................................................................................... 11
D. Etkili İletişim Becerisi ...................................................................................................... 11
E. ‘Şimdi ve Burada’ Etkisi ................................................................................................... 11
5.
ÖNERİLER ....................................................................................................................... 12
EKLER: .................................................................................................................................... 13
GİRİŞ
İletişim en genel tanımıyla kişiler arasında, duygu, düşünce, bilgi, haber alışverişi;
duygu, düşünce, bilgi ve haberlerin, akla gelebilecek her türlü biçim ve yolla kişiden kişiye
karşılıklı olarak aktarılmasıdır. İletişim, okulda edindiğiniz, sizi siz yapan ya da geçiminizi
kazanmanızı sağlayan beceriler kadar önemli olan bir temel yaşam becerisidir (McKay, Davis,
Fanning,1995). İletişim kurma yeteneğiniz, büyük oranda, kişisel mutluluğunuzun
belirleyicisidir (McKay, Davis, Fanning,1995).
İletişim sözlü ve sözsüz iletişim olmak üzere ikiye ayrılır. Sözlü iletişimde kişiler
duygularını sözcüklerle dile getirirken, sözsüz iletişim bu sözcükleri destekler hatta onlara daha
güçlü bir anlam katarak değerini arttırır. İletişim becerisinin iyi olması sözlü ve sözsüz
iletişimin birbiriyle ahenk içerisinde olmasıyla ölçülebilir. Hatta sözsüz iletişimin, sözlü
iletişimden daha etkili olabileceğini, iletişimin çok büyük bir oranını oluşturduğunu söylersek
abartmış olmayız. Sözsüz olarak iki şekilde iletişim kurarsınız: (1)Beden hareketleriyle,
örneğin yüz ifadeleri, el kol hareketleri ve duruş, (2) uzamsal ilişkilerle, örneğin diğer kişiyle
aranıza koyduğunuz uzaklık.(McKay, Davis, Fanning, 1995)
Yüz yüze iletişimde, sözleriniz iletişimin algılanan etkisinin yüzde 7’sini oluşturur. Ses
tonunuzun etkisi de yüzde 38’dir ama sözel olmayan sinyalleriniz yüzde 55’le aslan payını
alır.(James, 2008) Sözsüz iletişimin büyük bir bölümünü oluşturan beden dili sözsüz iletişim
etkisinin çoğunluğunu oluşturur. Kullanılan kelimelerin değişken olmasına karşı bedensel
tepkiler kendiliğindendir ve doğaldır. Bu sebeple kendiliğinden oluşan tepkiler karşıdaki kişiye
daha samimi bilgiler aktarır. Beden dilinin sözlerle örtüşmediği durumlarda, çoğunlukla beden
dilinin ortaya koyduğu anlam kabul edilir. Örneğin bir arkadaşınıza “iyi misin?” diye
sorduğunuzda aldığınız cevap “iyiyim” olmasına rağmen, arkadaşınızın agresif jest ve
mimikleriyle (çatık kaş, asık surat, vb.) aslında iyi olmadığı mesajını algılarsınız.
Beden dilinin büyük önem taşıdığı yerlerden bir tanesi de eğitimdir. Özellikle eğitim
ortamında aktif iletişimin sağlanmasına öncülük eden öğretmenlerin, beden dilini bilinçli bir
şekilde kullanması ve öğrencilerin bu dilin sinyallerini çözebilmesine fırsat tanıması
gerekmektedir.(Habacı İ., Ürker, Bulut, Atıcı, Habacı Z., 2013). Sözlerden çok beden dilinin
davranışta etkin olduğu düşünüldüğünde gençlerin öğretmenlerin beden dilini nasıl algıladıkları
ve yorumladıkları öğretmenin bu konudaki tutumu çok önemlidir. Başta öğrenciler olmak üzere
insanlarla olumlu ilişkiler kurabilmek için öncelikli olarak öğretmen, kendisini anlamalı ve
öğrencilerin davranışlarını kendi davranışları ile birlikte değerlendirebilmelidir.(Habacı İ.,
Ürker, Bulut, Atıcı, Habacı Z., 2013). Bu noktada, öğretmenlerin ve öğretmen adaylarının,
öğrencinin beden dilini anlamada ve kendi beden dilini etkin kullanmada bilgi sahibi olması
önem arz etmektedir.(Habacı İ., Ürker, Bulut, Atıcı, Habacı Z., 2013). Çünkü dersin anlatımı
esnasında öğretmen beden diliyle öğrenciye birçok mesaj iletecektir. Bu mesajların doğru
algılanması öğretmenin beden dilini etkili ve bilinçli kullanmasıyla olacaktır. Bedenimizi dik
ve canlı tutmamızın yanı sıra beden dilimizin en belirgin ve en keskin anlamları yüzümüzdedir.
(Baltaş Z., Baltaş A., 2000) Yani öğretmenin jest ve mimikleri, öğrencinin dersi anlamasında
etkilidir. Bu nedenle öğrencilerin birçok öğretmene karşı farklı tutumlar sergilemesi
sözcüklerin yanı sıra beden diliyle ilgilidir. Bireysel farklılıkları göz önüne aldığımızda tabii
ki her öğretmenin aynı davranışı, aynı benden dilini sergilemesi beklenmemektedir. Aynı
şekilde öğrencilerin de bireysel farklılıkları göz önüne alındığında öğretmenin beden dilini
etkili kullanması daha da önemli hale gelmektedir. Ne kadar bireysel farklılıklardan söz etsek
de bireylerin ortak tepkiler verdikleri durumlar bulunmaktadır. Bu ortak payda,
düşündüğümüzden daha da fazladır. Özellikle ergenlik dönemindeki gençlerin tepki verdikleri
ya da hoşlandıkları ortak beden dili ve davranış stillerinin olduğunu (o döneme kadar fazlaca
öğretmenle karşılaştıkları düşünüldüğünde) rahatlıkla söyleyebiliriz. Bu sebeple araştırmamızı
özellikle ergenlik döneminde olan gençler üzerinde gerçekleştirmek istedik.
AMAÇ
Bu araştırmanın amacı, eğitim ve öğretimin daha verimli olabilmesi açısından
öğretmenlerin beden dilinin öğrenciler üzerinde ne tür etkileri olduğu, bu etkilerin tarafların
davranışlarını ve sözlerini nasıl yönlendirdiği, derse olan ilgilerini, öğretmen açısından sınıf
yönetiminin daha sağlıklı nasıl sürdürülebileceği hakkında bilgi edinmektir.
YÖNTEM
Araştırmanın yürütülmesinde anket verilerinden yararlanılmıştır. Ankette lise
öğrencilerinin öğretmenlerin beden dilini nasıl algıladıklarıyla ilgili sorular yer almıştır. Sorular
sınıf içeresinde öğretmenin beden dilini ve beden dilini destekleyen diğer sözsüz iletişim
örnekleri ele alınarak oluşturulmuştur. Öğrencilerden alınan cevaplar betimsel açıdan
incelenmiştir.
Bu araştırma; İzmir’in Bornova ilçesinde örneklem olarak seçilen ilgili lise türünde
eğitim gören 11. Sınıf öğrencilerinden 216 öğrenci ile veri toplama aracındaki maddelerle
sınırlıdır.
1. İLETİŞİM
İletişim, canlılar arasında sözlü ve sözsüz yollarla düşünce, dilek ve duyguların karşılıklı
iletilmesini sağlayan bir etkileşim sürecidir. Ses, yazı, sözel olmayan ifade ve hareketler de
iletişimin gerçekleşmesini sağlayan araçlardır. Nitelikli bir iletişimin değiş tokuş ve paylaşımı
içerdiğini söyleyebiliriz. Kısaca bilgiyi üretme, aktarma ve anlamlandırma süreci olarak
tanımlayabiliriz.
İletişimin amacı; bireylerin kendini ifade etmesi, toplumun rollerini öğrenmesi, yeni
bilgiler ve beceriler kazanabilmesidir. İletişim süreci, gönderici ve alıcı birbirini fark ettiğinde
başlayan çok kanallı bir süreçtir.
Etkili iletişim kurabilmek için en önemli etken iletişim kuracak insanların birbirini
dinlemesidir. İletişimin sürdürülüp sürdürülemeyeceğine karar vermeden önce diğer kişinin
tutumları, duyguları ve kişilik yapısı hakkında bilgi sahibi olunması başarılı bir iletişim için
gereken diğer unsurlardır.
İletişim becerileri gelişmemiş toplumlarda, sosyal boyutlu ve esas itibariyle yanlış
anlaşılmaya dayalı yürütülen karar mekanizmalarının sonuçta telafisi mümkün olmayan
sorunlar ürettiği bilinmektedir. (Engin, Aydın, 2007:16) Bu nedenle iletişimin sağlıklı
kurulması öncelikle karşı tarafı anlamayı istemekle, daha sonra da tarafların birbirlerine karşı
kullandıkları sözcüklerin ve beden dilinin açık ve anlaşılır olmasıyla alakalıdır. Yani iletişim
becerisi sözlü ve sözsüz iletişimi ne kadar etkin kullandığımızla doğru orantılı olarak değişir.
1.2 SÖZLÜ İLETİŞİM
İnsanın duygu, düşünce, izlenim ve tasarımlarını sözle bildirmesine sözlü iletişim
diyebiliriz. (Polat, 2009) Yüz yüze, görsel ve işitsel iletişim araçlarını kullanılarak yapılabilir.
İletişim türleri içerisinde en yaygın kullanılanıdır çünkü toplumsal yaşamın her alanında sözlü
iletişime ihtiyaç duyulur. Bu iletişim türünde önemli unsur dildir. Sözlü iletişimi etkin
kullanabilmek için dinleme, konuşma, soru sorma, geri bildirim verme, geri bildirimi
anlamlandırma ve dönüt verme konularında insanların kendilerini geliştirmesi gereklidir.
Çünkü çevresiyle iyi ilişkiler kurabilen kişilerin daha mutlu oldukları bir gerçektir. Sadece
sözcükler değil, bunu nasıl aktardığımız da göz önünde bulundurulmalıdır. Bunun için
iletişimde ses unsurunun önemi büyüktür. Konuşma sırasında kelimelerin vurgulanması ve
tonlamalar iletilmek istenen mesajın anlamını değiştirebilir.
1.3 SÖZSÜZ İLETİŞİM
Sözsüz iletişim, konuşulan dilin dışında jestler, mimikler ya da diğer dilsel olmayan
işaretler aracılığıyla ifade edilen iletim biçimlerini kapsar. (Polat, 2009) Hatta bu iletişim
biçimi, daha önce de dile getirdiğimiz gibi sözlü iletişimden daha etkili ve iletişimin seyrini
belirleyen bir konumdadır. Çünkü sözsüz iletişim kendiliğinden oluşan, duyguları apaçık ortaya
koyan iletişim türüdür. Dolayısıyla sözsüz davranışlar, sözel davranışlardan daha güvenilir ve
inanılır olarak değerlendirilmelidir.
Sözsüz iletişimde üzerinde duracağımız en önemli nokta beden dilidir. İnsan, çoğunlukla
farkında olmaksızın, beden dilini son derece etkili olarak kullanır; ancak bedenini, kelimeleri
kontrol ettiği gibi kontrol edemez. (Polat, 2009)
1.3.1 BEDEN DİLİ
Beden dili kişilerin duygu ve düşüncelerini aktarırken kullandıkları jest, mimik ve beden
hareketleridir. N. Çalışkan ve R. Yeşil’e göre esas itibariyle insan, birincil olarak beden diliyle
iletişime geçer. Daha sonra da bu dili sözel dilini desteklemek amacıyla kullanır. (Çalışkan,
Yeşil, 2005:1,6)
Ayrıca ilk izlenim de çok önemlidir. Bir kişiyle tanışmadan önce farkında olmadan ilk
olarak onun jest, mimik ve beden dilini inceleriz. İyi veya kötü izlenim bırakmak, arada
oluşacak ilişkinin temelini oluşturur. İyi bir izlenim bırakılırsa -güler yüzlü, cana yakın, temiz
giyimli olunursa- kişide, o bireyi tanıma isteği oluşur. Kötü bir izlenim bırakılırsa ise somurtkan, soğuk, özensiz olunursa- kişi, o bireyden uzaklaşmak ister ve “elektrik alamadım”
gibi tabirleri genellikle kullandığını görürüz. Özellikle eğitimde öğrencilerin eğitimciye
yaklaşım biçimleri de tamamıyla bu şekilde olmaktadır. Bu sebeple bireyde kalıcı davranış
değişikliği oluşturulmak istenen eğitim ortamında, eğitimcilerin bilinçli bir şekilde beden
dilinden ses tonuna kadar tüm iletişim yöntemlerini çok iyi kullanması gerekmektedir.
2. EĞİTİM VE ÖĞRETİM
Eğitim, bireyin doğumundan ölümüne kadar süren bilgi ve kabiliyet kazanma sürecidir.
Yeni kuşakların toplum yaşantısına katılmaları yani toplum içindeki yerlerini bulmaları için
önemlidir. Öğretim ise, eğitimin planlı ve programlı olarak sürdürülmesine denir.
2.1 EĞİTİM VE ÖĞRETİMDE İLETİŞİMİN ÖNEMİ VE GEREĞİ
Eğitim ve öğretim uygulamalarında öğrencilerin bireysel farklılıkları dikkate alınarak,
öğrenme ve öğretme süreçlerinin bireyselleştirilmesi ve her bir öğrencinin sahip olduğu
potansiyel değerlerin en üst düzeye çıkarılması için öğretmen - öğrenci, öğrenci - öğrenci,
öğrenci - aile ve öğretmen - aile arasındaki iletişimin yerinde ve sağlıklı olması zorunluluğu
vardır. Bu zorunluluk; eğitim ve öğretim açısından sosyal ve psikolojik düzeyde öğrenmeyi
destekleyici bir boyuta sahip olması gereğini vurgulamaktadır. (Engin, Aydın; 2007:16)
Kısacası öğretmenin eğitim öğretimdeki başarıyı arttırmak adına kullandığı tüm araçlar, iletişim
aracı olarak görülmelidir. Hiçbir sınıf içi veya sınıf dışı öğrenme ve öğretme durumları iletişim
etkinlikleri göz ardı edilerek gerçekleştirilemez. (Engin, Aydın;2007:16)
2.2 BEDEN DİLİNİN EĞİTİM ÖĞRETİM ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Eğitimin her aşamasında iletişimin çok önemli olduğunu daha önce de bahsetmiştik.
İletişimin kaynaklarından olan beden dilinin, iletişim içerisinde fazlaca etkisinin olduğunu
düşündüğümüzde, eğitim öğretim sürecini verimli kılan ve etkili iletişim kurabilen mutlu
bireyler yetiştirilmesini sağlayan, kısaca eğitim öğretim sürecine şeklini veren bir yere sahip
olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Tabii ki burada eğitimcinin eğitim sürecinde ve yaşamın her
alanında kullandığı beden dili öğrenciler üzerinde ciddi bir anlam arz etmektedir.
2.2.1 ÖĞRETMENİN BEDEN DİLİNİN EĞİTİM ÜZERİNE ETKİSİ
“Sınıf ortamı öğrencilerin paylaşmayı, öğrenmeyi, düşünmeyi, tartışmayı ve
yeteneklerini kullanmayı öğrendikleri yerlerdir. Sınıf içinde öğrenme ve öğretme, öğretmenle
öğrenci ve öğrencilerle öğrenci arasındaki iletişimde meydana gelmektedir. Beden dili de
iletişimin bir parçasıdır.” (Şen, 2006) “Eğitim sisteminde iyi bir eğitimci olabilmek için iletişim
sürecini çok iyi bilmek gerekir. Öğretme öğrenme sürecinde de bir eğiticinin bir konuyu etkili
bir şekilde öğretebilmesi için öğrencileriyle sağlıklı bir iletişim kurması gerekir.” (Engin,
Aydın; 2007) İletişimin bir parçası olan beden dilinin, öğretmenlerin kullandığı en önemli
eğitim araçlarından biri olduğu yadsınamaz bir gerçektir.
Öğretmenler toplumun kültür yapısının gelişmesini, eğitim düzeyinin artmasını, aydın
bir toplum yetişmesini sağlar. Öğrencileriyle etkili iletişim kurmak isteyen bir öğretmen, beden
dilinin inceliklerini iyi bilmeli, öğrencilerin davranışlarını iyi analiz edebilmeli ve kendi
davranışlarının da farkında olmalıdır. Çünkü öğrenciler öğretmenlerinin davranışlarından
etkilenirler ve ona uygun olarak davranırlar.
Özellikle ergenlik dönemindeki öğrencileri ele aldığımızda daha hassas bir iletişimin
kurulması gerektiği ortaya çıkar. Çünkü bu dönemdeki öğrencilerin daha duyarlı, duygularını
daha yoğun ve hızlı yaşayan, yanlış anlamaya ve buna göre dönütleri agresif bir şekilde
vermeye açık oldukları bilinir. Bu sebeple bu gruptaki öğrencilerle çalışan eğitimcilerin zor
davranışların bu yaş grubu için normal olduğunu farkında olması gerekir. Böylelikle beden
dilini ve bununla birlikte sözlü iletişimini ustalıkla kullanabilen eğitimcilerin olması eğitimin
kalitesini arttırır.
3. BULGULAR
Anket, belirlenen okullarda 11. Sınıf öğrencilerinden 122 kız, 94 erkek toplam 216
öğrenciden araştırmada veri kaynağı olarak kullanılmıştır. Araştırmada ayrıca cinsiyet rollerine
göre verilen cevaplar incelenmiş, buna göre araştırmaya katılan öğrencilerden alınan cevaplarda
cinsiyet rollerine göre değişkenlikler gözlenmiştir.
Tablo 1’de bu öğrencilerin anket sorularına verdiği yanıtların dağılımı bulunmaktadır.
TABLO 1. Araştırmaya Katılan Öğrencilerin Tümünün Analiz Raporu
SOR
U NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
KATILMIYORU
M
23
29
31
41
31
34
33
45
46
30
36
37
42
86
63
34
27
21
113
59
24
KARARSIZI
M
16
17
29
69
25
35
56
35
58
24
66
69
71
58
56
15
14
35
47
71
41
KATILIYORU
M
166
162
146
98
152
137
118
128
94
153
105
101
94
63
86
159
167
152
48
79
143
BO
Ş
3
0
1
0
0
1
0
0
0
1
1
1
1
1
2
0
0
0
0
0
0
GEÇERSİ
Z
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
8
1. Maddedeki ‘Sınıfı kontrol etmekte öğretmenin beden dilini etkili kullanması önemlidir.’ ifadesi
için 166 öğrenci katıldığını, 23 öğrenci katılmadığını, 16 öğrenci ise kararsız olduğunu
belirtmiştir.
2. Maddedeki ‘Öğretmenimle iletişim kurmam derslerimde başarımı olumlu etkiler.’ ifadesi için
162 öğrenci katıldığını, 29 öğrenci katılmadığını, 17 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
3. Maddedeki ‘dersime giren öğretmenimin ilk dersten pozitif geri bildirimleri o dersi sevmemde
etkilidir.’ ifadesi için 146 öğrenci katıldığını, 31 öğrenci katılmadığını, 29 öğrenci ise kararsız
olduğunu belirtmiştir.
4. Maddedeki ‘Güçlü imaja sahip öğretmenlerimin dersini daha iyi dinlerim.’ ifadesi için 98
öğrenci katıldığını, 41 öğrenci katılmadığını, 69 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
5. Maddedeki ‘Kendimi iyi hissetmediğim zaman bu durum bedenimin duruşuna da yansır.’
İfadesi için 152 öğrenci katıldığını, 31 öğrenci katılmadığını, 25 öğrenci ise kararsız olduğunu
belirtmiştir.
6. Maddedeki ‘Öğretmenlerimin ders anlatırken kullandığı jest ve mimikler dersi anlamamda çok
etkilidir.’ İfadesi için 137 öğrenci katıldığını, 34 öğrenci katılmadığını, 35 öğrenci ise kararsız
olduğunu belirtmiştir.
7. Maddedeki ‘Öğretmenlerimin ders anlatırken ellerini ve vücut dilini kullanması dersi anlamada
çok etkilidir.’ İfadesi için 118 öğrenci katıldığını, 33 öğrenci katılmadığını, 56 öğrenci ise
kararsız olduğunu belirtmiştir.
8. Maddedeki ‘Öğretmenlerimin agresif jest ve mimikleri derse olan ilgimi azaltır.’ İfadesi için
128 öğrenci katıldığını, 45 öğrenci katılmadığını, 35 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
9. Maddedeki ‘Ders anlatılırken göz teması kurulması bana pozitif hissettirir.’ İfadesi için 94
öğrenci katıldığını, 46 öğrenci katılmadığını, 58 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
10. Maddedeki ‘Öğretmenlerimin güler yüzlü olması derse olan katılımımı arttırır.’ İfadesi için 153
öğrenci katıldığını, 30 öğrenci katılmadığını, 24 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
11. Maddedeki ‘Öğretmenin oturmak yerine ayakta ders anlatması daha faydalıdır.’ ifadesi için 105
öğrenci katıldığını, 36 öğrenci katılmadığını, 66 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
12. Maddedeki ‘Öğretmenin sınıf içerisinde hareketli olması derse karşı ilgimi arttır.’ ifadesi için
101 öğrenci katıldığını, 37 öğrenci katılmadığını, 69 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
13. Maddedeki ‘Öğretmen derste yüzünü bana döndüğünde dersi daha iyi anlarım.’ İfadesi için 94
öğrenci katıldığını, 42 öğrenci katılmadığını, 71 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
14. Maddedeki ‘ Öğretmenin derste omzuma veya elime dokunması dikkatimin dağılmamasına
yardımcı olur.’ İfadesi için 63 öğrenci katıldığını, 86 öğrenci katılmadığını, 58 öğrenci ise
kararsız olduğunu belirtmiştir.
15. Maddedeki ‘ Öğretmenin derste omzuma ya da elime dokunması bana önemsendiğimi
hissettirir.’ İfadesi için 86 öğrenci katıldığını, 63 öğrenci katılmadığını, 56 öğrenci ise kararsız
olduğunu belirtmiştir.
16. Maddedeki ‘ Sınavlarda yanımda durulması beni rahatsız eder.’ İfadesi için 159 öğrenci
katıldığını, 34 öğrenci katılmadığını, 15 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
17. Maddedeki ‘Öğretmenin ders anlatırken kullandığı ses tonu dersi anlama durumumu etkiler.’
İfadesi için 167 öğrenci katıldığını, 27 öğrenci katılmadığını, 14 öğrenci ise kararsız olduğunu
belirtmiştir.
18. Maddedeki ‘Öğretmenin derste söylediklerimi etkili dinlemesi derse olan ilgimi arttırır.’
İfadesi için 152 öğrenci katıldığını, 21 öğrenci katılmadığını, 35 öğrenci ise kararsız olduğunu
belirtmiştir.
19. Maddedeki ‘Öğretmenin sınıfın sessizliğini sağlamak adına elindeki nesneyi masaya veya
tahtaya vurması derse odaklanmamı sağlar.’ İfadesi için 48 öğrenci katıldığını, 113 öğrenci
katılmadığını, 47 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
20. Maddedeki ‘Öğretmenin giyim kuşamındaki düzen ve uyum dersi dinlememde etkilidir.’
İfadesi için 79 öğrenci katıldığını, 59 öğrenci katılmadığını, 71 öğrenci ise kararsız olduğunu
belirtmiştir.
21. Maddedeki ‘Öğrencinin beden dilinin öğretmen tarafından algılanması ve dersin işleyişinin ona
göre düzenlenmesi derse olan ilgimi arttırır.’ İfadesi için 143 öğrenci katıldığını, 24 öğrenci
katılmadığını, 41 öğrenci ise kararsız olduğunu belirtmiştir.
Araştırmaya katılan öğrencilerden alınan cevaplarda cinsiyet rollerine göre
değişkenlikler gözlenmiştir. Soru bazında yapılan analizlere göre kız öğrenciler 14 ve 15
numaralı sorularda daha öznel cevaplar vermişlerdir.
14.SORU
Anket uygulanan iki okulda 11.sınıf kız öğrencilerin omuzlarına veya ellerine
dokunulduğunda dikkatlerinin dağılmamasını sağladığına yönelik olan ifadeden alınan cevaplar
genellikle ‘katılmıyorum’ şeklinde olmuştur. Fakat aynı yaş grubundaki erkek öğrencilerin bu
ifadeye verdikleri cevabın şıklar arasında birbirine yakın oranda dağıldığı görülmüştür.
15. SORU
Anket uygulanan iki okulda 11. Sınıf kız öğrencilerin omuzlarına veya ellerine
dokunulmasını kendilerinin önemsendiklerini hissettirmesine yönelik olan ifadeden alınan
cevapların çoğunluğunu ‘katılıyorum’ biçiminde belirtirken, geri kalan cevapların diğer iki şık
arasında eşit oranda dağıldığı görülmüştür. Fakat aynı yaş grubundaki erkek öğrencilerin bu
ifadeye verdiği yanıtlar şıklar arasında birbirine yakın oranda ve çoğunluk ‘katılıyorum’
şıkkında olmak üzere dağılmıştır.
TABLO 2. Araştırmaya Katılan Kız Öğrencilerin Analiz Raporu
SOR
U NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
KATILMIYORU
M
8
11
11
22
15
14
17
22
14
12
17
19
18
57
34
11
9
7
73
29
11
KARARSIZI
M
7
7
15
38
10
16
30
18
35
8
31
35
34
31
31
6
7
16
26
41
15
KATILIYORU
M
102
100
92
58
93
87
71
78
59
98
70
64
65
30
51
101
102
95
19
48
92
BO
Ş
1
0
0
0
0
1
0
0
0
0
0
0
1
0
2
0
0
0
0
0
0
GEÇERSİ
Z
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
Araştırmaya katılan öğrencilerden alınan cevaplarda cinsiyet rollerine göre
değişkenlikler gözlenmiştir. Soru bazında yapılan analizlere göre erkek öğrenciler 11 ve 13
numaralı sorularda daha öznel cevaplar vermişlerdir.
11.SORU
Anket uygulanan iki okulda 11. Sınıf kız öğrencilerin öğretmenlerinin dersi anlatırken
oturmak yerine ayakta anlatmasını tercih ettikleri görülmüştür. Fakat aynı yaş grubundaki erkek
öğrencilerin bu soruya verdikleri cevaplar kız öğrencilere göre şıklar arasında daha dağılmış bir
şekildedir.
13. SORU
Anket uygulanan iki okulda 11. Sınıf kız öğrencilerin ders işlenirken öğretmenin
yüzünün kendilerine dönük olmasını tercih ettikleri görülmüştür. Fakat aynı yaş grubundaki
erkek öğrencilerin bu soruya verdikleri cevaplar onların bu konuda kararsız kaldıkları yönünde
ağır basmaktadır.
TABLO 3. Araştırmaya Katılan Erkek Öğrencilerin Analiz Raporu
SOR
U NO
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
4.
KATILMIYORU
M
15
18
20
19
16
20
16
23
32
18
19
18
24
29
29
23
18
14
40
30
13
KARARSIZI
M
9
10
14
31
15
19
26
17
23
16
35
34
37
27
25
9
7
19
21
30
26
KATILIYORU
M
64
62
55
40
59
50
47
50
35
55
35
37
29
33
35
58
65
57
29
31
51
BO
Ş
2
0
1
0
0
0
0
0
0
1
1
1
0
1
0
0
0
0
0
0
0
GEÇERSİ
Z
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
4
SONUÇ VE TARTIŞMA
A. Beden dilini kullanma becerisi
Beden dilini kullanma becerisi ile ilgili sorduğumuz 1, 6, 7, 8, 10, 17 ve 19 numaralı
sorularda öğrencilerin çoğunluklu olarak olumlu olarak beden dilini kullanma becerisinin
öğrencinin eğitim hayatını olumlu yönde etkilediği anlaşılmıştır. Sadece 19 numaralı soruya
öğrencilerin büyük bir çoğunluğu olumsuz yönde cevaplamışlardır yani bu fikre
katılmadıklarını belirtmişlerdir. Bu sorulara aldığımız yanıtlar doğrultusunda öğretmenlerin
beden hareketlerini kullanma şekli, öğrencilerin dersi anlamasında çok etkilidir diyebiliriz.
Örneğin bir öğrenci öğretmeninin kendisine olumsuz gelen bir hareketinde derse olan ilgisini
kaybedebilirken, aynı bağlamda olan bir başka öğrenci aynı öğretmenin aynı hareketine olumlu
bir dönüt verip derse daha çok odaklanabilir.
B. Empati Becerisi
Empati becerisi ile ilgilediği sorduğumuz 2, 3, 5, 18 ve 21 numaralı sorulara öğrencilerin
çok büyük bir çoğunluğu katıldığını belirtmiştir. Bu sorulardan aldığımız olumlu yanıtlar
doğrultusunda öğretmenlerin öğrencilerle arasındaki iletişimin kuvvetli olması ve sınıf
yönetimini daha kolay sağlayabilmeleri için empati becerisinin önemli olduğunu ve eğer
olmazsa sınıf içi iletişim kopuklukları oluşabileceğini söyleyebiliriz.
C. İmaj Yönetimi Becerisi
İmaj yönetimi becerisi ile ilgili sorduğumuz 4 ve 20 numaralı soruların şıkları arasında
bir dağılma yaşanmıştır. Bu sorulara aldığımız yanıtlar doğrultusunda öğretmenin imajının bazı
öğrenciler için önem arz ederken, bazı öğrenciler için etmediğini söyleyebiliriz.
D. Etkili İletişim Becerisi
Etkili iletişim becerisi ile ilgili sorduğumuz 9, 11, 12, 13 ve 16 numaralı sorularda,
öğrencilerin genelinin bu ifadelere katıldıkları yönünde olmuştur. Kısacası öğrenciler
öğretmenleriyle iletişim kurdukları zaman, dersler onlar için daha verimli geçmektedir.
E. ‘Şimdi ve Burada’ Etkisi
‘Şimdi ve burada’ etkisi ile ilgili sorduğumuz 14 ve 15 numaralı sorularda öğrencilerin
cevapları, şıklar arasında dağılmıştır. Fakat 14 numaralı ifadeye verilen cevaplar
‘katılmıyorum’ şıkkında yoğunlaşırken, 15 numaralı ifadede baskın olan şık ‘katılıyorum’
yönündedir.
Maddeleri genel olarak incelediğimizde beş ana başlıkta sonuçlar elde ediyoruz. Bu
başlıklara göre: beden dilini kullanma becerisi bir eğitimci için vazgeçilmez bir araçtır.
Bireysel farklılıklar göz önüne alındığında öğretmenin kullandığı beden dili, sınıf yönetimini
inanılmaz derecede şekillendirmektedir. Tabii ki beden dili öğretmenin empati becerisiyle
birlikte daha da anlam kazanarak öğrenciyle olumlu ilişkiler kurmada önemli rol oynamaktadır.
Giyilen kıyafetler ve karakter yapısı, kişilerin beden hareketlerine yansımaktadır. Tüm
kişiler için bu durum geçerliyken öğretmenlik mesleğini yapan kişiler için bu durum daha da
önemli olmaktadır. Ama bazı öğrenciler için öğretmenlerin jest ve mimikleri, duruşu, hangi
sözcükleri kullandıkları ve hatta ne kadar empati kurabildikleri doğru bir iletişim için
vazgeçilmez olmaktadır.
“Şimdi ve Burada etkisinde” ise özellikle öğretmenlerin dokunma durumlarına karşı
daha belirsiz ve daha dağınık cevaplar verdiği görülmüştür. Çünkü burada öğrencinin
öğretmenlerle ilişkileri birbirinden farklı olup, her öğretmenle aynı türden ilişkiler kurulmadığı
düşünülmüştür. Özellikle kız öğrencilerin anket sorularına cevaplarının olumsuz yönde olması
ve karasız cevapların ağırlıklı olması bizi bu konuda daha hassas olduklarını düşünmeye sevk
ediyor.
5. ÖNERİLER
Her öğrencinin algısı farklı olabilir. Bu nedenle öğretmenin sınıf içinde kurduğu
iletişim, her öğrencinin algısını anlamak için yeterli olmadığından ders dışı iletişimlerini de
sürdürmelidir.
İletişim sınıf yönetiminin çok önemli bir unsuru olduğundan ve öğrenme - öğretme
süreçlerinin bilgi - işlem boyutuyla temelini oluşturduğu için; eğitim fakültelerinde kısa bir
konu şeklinde değil de ayrı bir ders olarak verilmesi etkili iletişim becerisine sahip öğretmenler
yetiştirilmesi yönünde önemli kazanımlar sağlayacaktır. (Engin, Aydın, 2007:16) Buna ek
olarak öğretmen adaylarına beden dili dersleri de verilmelidir. Bu konularda uygulamalı
projeler yapılmalıdır.
Öğretmenin derste öğrenciyi, kendisini ortaya koyabilecek ve yetenek ve kabiliyetlerini
sergileyebilecek düzeyde aktif kılması için, onlarla sağlıklı iletişim kurulmasına önem vermesi
gerekir. Çünkü bu tür kalıtsal olarak getirilen yeterliliklerin ortaya çıkarılabilmesi için
öğrencilerle sağlıklı bir iletişimin kurulması ve demokratik bir sınıf yönetimi anlayışının
sergilenmesi gerekir. Aksi takdirde öğrenci kendisini geri çekerek ve soyutlayarak öğrenme ve
öğretme süreçlerinin dışında kalacak, geriye ket vuracak, yetenek ve kabiliyetlerinde sönme
meydana gelecektir. (Engin, Aydın, 2007:16)
Yapılan gözlemler ve araştırmalar sonucu öğrencilerin, ilk olarak öğretmenlerinin beden
dili ve imajlarıyla ilgilendiği görülmüştür. Dolayısıyla öğretmenin dış görünüşüne önem
vermesi, jest ve mimiklerini kontrol altında tutması, temiz ve özenli olması gerekmektedir.
KAYNAKÇA
1. BAĞCI Mehmet (2008) ; Öğretmenlerin Beden Dilinin Öğrenciler Tarafından Algılanması
(Esenler İlçesi Örneği) , Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
2. BALTAŞ Zuhal, BALTAŞ Acar (2000) ; Bedenin Dili, İstanbul: Remzi Kitabevi
3. ÇALIŞKAN Nihat, YEŞİL Rüştü (2005); Eğitim Sürecinde Öğretmenin Beden Dili, Gazi
Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi,(Cilt:6 ,Sayı:1)
4. ENGİN A. Osman, AYDIN Solmaz (2007); Sınıf İçi İletişimde Öğretmenin Rolü, Kafkas
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (Sayı: 16)
5. GÖKÇELİ Samet (2013); Lise Öğrencilerinin Öğretmenlerin Beden Diline Yönelik
Tutumları: Adana-Kozan Fatih Anadolu Lisesi Örneklemi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi Türkçenin Eğitimi Öğretimi Özel Sayısı (Sayı:11)
6. HABACI İbrahim, ÜRKER Abdullah, BULUT Seval, ATICI Recep, HABACI Zeynep;
Beden Dilinin Eğitim Öğretim, International Periodical For The Languages, Literature and
History of Turkish or Turkic, Volume 8/9 Summer 2013, p. 1639-1655
7. JAMES Judi (2008); Beden Dili Kutsal Kitabı, (Çev: Belgin Selen Haktanır), İstanbul:
Koridor Yayıncılık
8. MCKAY Matthew, DAVIS Martha, FANNING Patrick (1995), İletişim Becerileri, (Çev:
Özgür Gelbal), Ankara: HYB Yayıncılık
9. POLAT Fatih (2009), İşte Aşkta Okulda Sokakta İletişim Nasıl Kurulur, İstanbul: Avrupa
Yakası Yayınları
10. ŞEN Sultan (2006); Sınıf İçi İletişimde Beden Dili (Anadolu Otelcilik Ve Turizm Meslek
Lisesi Öğretmenlerinin Beden Dilini Kullanma Düzeylerinin Belirlenmesine Yönelik Bir
Araştırma), Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü
11. ÜSTÜNEL Gülcan (2011); Etkili İletişim Becerileri ve Beden Dili, Yüksek Lisans Tezi,
Namık Kemal Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
EKLER:
1. Anket
2. Anket Uygulama İzni
EK:1
)
KATILIYORUM
E (
KARARSIZIM
Öğrencinin Cinsiyeti : K ( )
Sınıf:
Yaş :
KATILMIYORUM
ANKET FORMU
Sayın Öğrenci ,
Bu anket,eğitimde öğretmenlerin beden dilini kullanma düzeyleri ve eğitime olan katkısının neler olduğunu tespit
amacıyla yapılmaktadır.Vermiş olduğunuz yanıtlar yalnızca araştırma için kullanılacaktır.Size herhangi bir yasal
yükümlülük getirmeyecektir.
1 Sınıfı kontrol etmekte öğretmenin beden dilini etkili kullanması önemlidir.
( ) ( )
( )
2 Öğretmenimle iletişim kurmam derslerimde başarımı olumlu etkiler.
( ) ( )
( )
3 Dersime giren öğretmenimin ilk dersten pozitif geri bildirimleri o dersi sevmemde etklidir.
( ) ( )
( )
4 Güçlü bir imaja sahip öğretmenlerimin dersini daha iyi dinlerim.
( ) ( )
( )
5 Kendimi iyi hissetmediğim zaman bu durum bedenimin duruşuna da yansır.
( ) ( )
( )
6 Öğretmenlerimin ders anlatırken kullandığı jest ve mimikler dersi anlamamda çok etkilidir.
( ) ( )
( )
7 Öğretmenlerimin ders anlatırken ellerini ve vücut dilini kullanması dersi anlamamda çok etkilidir.
( ) ( )
( )
8 Öğretmenlerimin agresif jest ve mimikleri ders olan ilgimi azaltır.
( ) ( )
( )
9 Ders anlatılırken göz teması kurulması bana kendimi pozitif hissettirir.
( ) ( )
( )
10 Öğretmenlerimin güler yüzlü olması derse olan katılımımı arttırır.
( ) ( )
( )
11 Öğretmenimin oturmak yerine ayakta ders anlatması oturarak ders anlatmasından daha faydalıdır.
( ) ( )
( )
12 Öğretmenlerin sınıf içinde hareketli olması derse karşı ilgimi arttırır.
( ) ( )
( )
13 Öğretmen derste yüzünü bana döndüğünde dersi daha iyi anlıyorum.
( ) ( )
( )
14 Öğretmenlerin derste omzuma, elime dokunması dikkatimin dağılmamasına yardımcı olur.
( ) ( )
( )
15 Öğretmenlerin derste omzuma, elime dokunması bana önemsendiğimi hissettirir.
( ) ( )
( )
16 Sınavlarda yanımda durulması beni rahatsız eder.
( ) ( )
( )
17 Öğretmenlerimin des anlatırken kullandığı ses tonu dersi anlama durmumu etkeler.
( ) ( )
( )
18 Öğretmenlerin derste söylediklerimi etkili dinlemesi ders olan ilgimi arttırıyor.
( ) ( )
( )
19 Öğretmenin sessizliği sağlamak adına elindeki nesneyi masaya/tahtaya vurması derse odaklanmamızı sağlar.
( ) ( )
( )
20 Öğretmenlerin giyim kuşamlarındaki düzen ve uyum dersi dinlememde etkilidir.
( ) ( )
( )
Öğrencinin beden dilinin öğretmen tarafından algılanması ve dersin işleyişinin ona göre düzenlenmesi
( ) ( )
derse olan ilgimi arttırır.
( )
21
EK:2