B : 57 29 . 4 .1961 O : 1 — 461

B : 57
29 . 4 .1961
Muhterem arkadaşlarım, sosyalist, devletçilik
ve buna benzer doktrinlerle bir gûna alâkası olmıyan bu konuda, yayında bulunan, kitap yaz­
mış olan Dügi, Devleti kamu hizmetlerinin ta­
mamı diye tarif etmektedir. Binaenaleyh, Dev­
letin bizatihi mevcudiyeti kamu hizmetlerini ye­
rine getirmesidir. Bu bakımdan kamu denir, âm­
me hukuku başında. Kamu hizmetinin malı âm­
me emlâkindendir. Kamu usulü âmme usulüdür,
Devlet usulüdür. Kamu hizmetinin personeli
Devlet personelidir. Binaenaleyh, kamu hizmeti­
ne taallûk eden maddeye, Fethi Çelikbaş arkada­
şımızın çok kıymetli mütalâalarla bezediği bir
sosyal, liberal, müdahaleci devlet meselelerine'
getirmenin hatalı olduğu kanaatindeyiz.
O :1
ye değiştirmek doğru olacaktır. Zaten bunun
için Koper arakadşımız «kanunlarla düzenlenir»
tâibirini ifade ettiler. Zaten bunlar için kahıın :
lar vardır. Binaenaleyh, maddeyi bu hududa ge­
tirmek lâzımdır.
*
Ferid Melen arkadaşımız zannediyorum, ka­
mu hizmeti niteliğini taşıyan teşebbüsler neler­
dir şeklinde sual buyurdular.
, Muhterem arkadaşlarım; kamu hizmeti mer­
humu bellidir, tarifi belli olmakla beraber onun
muhtevası değişebilir. Ne zaman ki, vatandaşlar
için, varılan bir medeniyet seviyesinde bir hiz­
metin şu veya bu şekilde görülmesi devletin ka­
çınılmaz vazifesi haline .gelir, o zaman bu teşeb­
büs ve ıbu iş kamu hizmeti mahiyetini kazanır.
Şimdi bu ıböyle olunca, madde aslında, Tür­
Nitekim böyle olduğu içindir ki, bâzı memleket
kiye'de Devlet teşebbüsleriyle özel teşebbüslerin
lerin özel teşebbüsleri tarafından yapılmış bulu­
sınırını çizen- ve hir tanesini diğerinin lehine ve­
nan demiryolları, bir müddet sonra kamu hiz­
ya aleyhine genişleten bir telâkki ile asla alâkalı | meti niteliği kazandığı için bunlar hakkında
bulunmamaktadır. Maddede böyle bir şey mev- j birtakım tedbirler almak zarureti, devletleştirme
cut değildir.
zarureti, idare hukuku prensipleri ile idare etmek
Komisyonun getirdiği maddelerde bir yatı­
zarureti hâsıl olmuştur. Binaenaleyh kamu hiz­
rım siyaseti bakımından Devlete ne gibi hukuki
metlerinin neler olduğunu saymaya imkân yok­
üstün haklar tanıdığımızı aradık. Fakat bir şey
tur. Kamu hizmeti mefhumu tarif edilebilir.
bulamadık. Binaenaleyh komisyon üyelerinin bu j
Şimdi muhterem arkadaşlarım, madde, kamu
konudaki şahsi noktai nazarları ne olursa olsun ;
illâki Devlet yatırım yapacak diye hangi madde- j hizmeti niteliğini kazanmış olmayı dahi devlet­
leştirme için kâfi saymıyor. Böyle bir teşebbü­
yi kabul ettiğini bulamadık. Binaenaleyh komis­
sün özel ellerde çalışmasının faydalı olabileceğini
yonun iktisadi bir tercih yapmadığını bir kere
düşünerek büyük bir genişlik tanıyor. Ne zaman
daha arz ederim. Şimdi arkadaşlarım, o halde bu
kamu
yararına uygun çalışmazlarsa o zaman devmadde iktisadi tercihler maddesi değildir. Biza­
letleştiriliyor. Daniş Koper arkadaşımızın söyle­
tihi Devletin mevcudiyetiyle ilgili kamu hizmet­
diği
hususlar # vâridolabilir. Fakat, meseleyi sırf bu
leri maddesidir. Kamu hizmetleri esas itibariyle
zaviyeden
düşünmemek lâzımdır. Meselâ bir konDevlet tarafından görülür ve Devlet kamu hiz­
sesyon
mukavelesi
ile doğrudan doğruya Devletin
metlerini bizzat kendisi göremediği zaman idare
irtibatı
olmadan
özel
teşebbüs tarafından görül­
hukuku usulüne göre mukavele ile buna benzer
tasarruflarla gördürür. Ne d^miş maddel Mad- ; mektedir. Bu zarar edebilir ve Devlet açıkça 1-2 se­
ne sonra bu hizmetin ortadan kalkacağını göre­
de esas itibariyle bu kabîl kamu hizmeti niteli­
bilir
ve düşünebilir ki, bu hizmeti kurtarabilmek:
ğinde olan teşebbüslere, özel teşebbüslere gördüiçin
belki
de bunu devletleştirmek lâzımdır. Bun­
rebileceğini söylemiştir. Böyle bir hükme müda­
dan
evvelki
maddeden farklı olarak, Devlet bir
haleci olduğunu, Devlet inhisarına yol açacağını
işletmeyi devletleştirdiği. zaman bâzı haklar al­
söylemek maddeye taşımadığı mânaları atfetmek
maz,
bir kısım vecibeler yüklenir. Borçları, tica­
olur. Kamu hizmeti niteliğini taşıyan ve bir konreti
birçok
rizokosu Devletin omuzlarına gele­
sesyonla veya çeşitli idare hukuku usulleriyle
cektir.
Binaenaleyh,
aslında behemehal devlet­
görülen bu hizmetlerin nasıl görülmesi lâzımgelleştirmenin
özel
teşebbüsün
gırtlağını sıkmak mâ­
diği tetkik edilecek olursa, bunda bir Devlet
nasında alınmasının yanlış olduğuna işaret et­
durumu müşahede edilebilir. Binaenaleyh, milli
mek
isterim. Kamu niteliğini kazanmıştır. Kamu
menfaatler ki, bâzı arkadaşlarımız «özel millî
niteliğinin
esaslarından birisi de devamlı olarak
menfaat» terimini arabî buldular, hukukan doğ­
çalışmasıdır.
Bu imkanları kaybetmiş bir özel
ru bulmadılar. Belki bunu «kamu yararına» di-
— 461 —