EKONOMİK GELİŞMELER
advertisement
EKONOMİK GELİŞMELER Kasım 2006 DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI İÇİNDEKİLER I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler .............................. 2 II. Ödemeler Dengesi............................................................................................ 8 III.Merkezi Yönetim Bütçesi................................................................................. 15 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler.................................... 20 V. Fiyat Gelişmeleri ………………...........…………………………………………………... 23 VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler...…………………………………………………. 25 TABLOLAR Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları ……………………………………………………….... Tablo 2:Talep Unsurundaki Gelişmeler …………………………………………………. Tablo 3:İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler ………………………………………………. Tablo 4: Aylık Sanayi Üretim Endeksi ……………………………………………………. Tablo 5: Aylık Kapasite Kullanım Oranı(%)…………………………………………….. Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları….... Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler ……… …………………………………... Tablo 8: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler ……………… ………………………... Tablo 9: Sektörel İhracat …………………………………………………………………... Tablo 10: Ülke Gruplarına Göre İhracat ……………………………………………….. Tablo 11: İhracatçı Birlik Kayıtlarına Göre İhracat ……………………………………. Tablo 12: Mal Gruplarına Göre İthalat ……………………………………………………. Tablo 13: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat ……………………………………………….... Tablo 14: Cari İşlemler Dengesi …………………………………………………………..... Tablo 15: Sermaye Hareketleri ……………………………………………………………... Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri ...........……………………………... Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri …………………………………………….. Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları ………………………………...…….. Tablo 19: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku.................................................... Tablo 20: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu................................................... Tablo 21: Merkez Bankası Analitik Bilançosu ...................................................... Tablo 22: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ……………………………………....... Tablo 23: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri ………………………………………………. Tablo 24: Ekim Ayı İtibarıyla Fiyat Endekslerinde Gelişmeler...………….............. Tablo 25: 2005 Ekim Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri……............ 2 3 5 6 6 7 8 9 10 10 11 11 12 13 14 16 17 18 19 20 21 21 22 24 25 ŞEKİLLER Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri ............................................... Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ……………………………………….. Şekil 3: İç Borçlanma Faiz Oranları ………………………………………………………... Şekil 4: Reel Kur Endeksi …………………………………………………………………….. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi ………………………………………………………………. Şekil 6: 2006 Yıl Sonu Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Politikası .............................. 5 15 20 22 23 23 EKLER Başlıca Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/1101.xls Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/1102.xls 1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler 1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları 2006 yılının üçüncü çeyreğinde GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 3,4 ve yüzde 3 oranında büyümüştür. Böylece 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde GSYİH ve GSMH, sırasıyla, yüzde 5,6 ve yüzde 5,7 oranlarında artmıştır. 2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci 2006 yılının üçüncü çeyreğinde de devam etmiş, böylece ekonomide 19 dönemlik bir büyüme süreci yaşanmıştır. 2006 yılının üçüncü çeyreğindeki büyüme oranları üzerinde tarım sektöründeki daralma ile birlikte ticaret ve ulaştırma sektörlerindeki beklentilerin altında kalan büyüme oranları ve ithalat vergisindeki düşük oranlı artış etkili olmuştur. Yılın üçüncü çeyreğindeki büyüme oranları üzerinde sanayi ve inşaat sektörlerindeki artışlar olumlu etki yapmıştır. 2006 yılının üçüncü döneminde, 2005 yılının aynı dönemine göre sanayi ve hizmetler sektörlerinde sırasıyla yüzde 6,4 ve yüzde 4,1 oranında katma değer artışları kaydedilirken, tarım sektörü yüzde 2 oranında daralmıştır. Bu gerçekleşmelerle birlikte 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde sanayi sektörü katma değeri yüzde 7,3 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 6,2 oranında artarken, tarım sektörü katma değeri yüzde 1,2 oranında gerilemiştir. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde tarım sektörü katma değerinde bir gerileme, yaşanmıştır. Söz konusu dönemde hububat üretimi yüzde 5, diğer tarla ürünleri yüzde 2,9, meyve üretimi yüzde 0,4 ve sebze üretimi de yüzde 1,7 oranlarında azalırken, hayvancılık üretiminde yüzde 3,9 oranında bir artış kaydedilmiştir. Böylece çiftçilik, hayvancılık katma değeri (tarım sanatları dahil) yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 2,4 oranında gerilemiştir. Ormancılık sektörü yüzde 11,8 ve balıkçılık sektörü ise yüzde 10,7 oranında büyümüştür. Yılının üçüncü çeyreğinde imalat sanayi sektörü katma değeri yüzde 6,1, madencilik sektörü katma değeri yüzde 12,8, enerji sektörü katma değeri ise yüzde 7,5 oranında artmış; söz konusu sektörlerde yılın dokuz aylık döneminde gerçekleşen katma değer artışı sırasıyla yüzde 7,1, yüzde 7,8 ve yüzde 9,3 oranında olmuştur. İnşaat sektörü katma değeri, 2003 yılının son çeyreğinde büyümeye başlamış ve 2006 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 20 oranında artmıştır. Söz konusu artışta özel kesim inşaat sektöründe gerçekleşen yüzde 28,7’lik artış etkili olmuştur. Diğer yandan kamu kesimi inşaat sektörü yatırımları (bina+bina dışı) yüzde 5,9 oranında artmıştır. Böylece inşaat sektörü yılın dokuz aylık bölümünde yüzde 20,1 oranında büyürken aynı dönemde sektörün büyümeye katkısı yüzde 0,8 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları Tarım Sanayi İmalat Hizmetler İnşaat Ticaret Ulaştırma İthalat GSYİH GSMH Yıllık 2004 2005 2,0 5,6 9,4 6,5 10,1 6,1 10,2 8,2 4,6 21,5 12,8 7,4 6,8 8,8 26,2 12,2 8,9 7,4 9,9 7,6 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) I.Ç. 2005 II.Ç. III. IV.Ç. I.Ç. 2006 II.Ç. III.Ç 4,3 6,6 6,6 6,8 20,6 7,0 6,8 8,7 6,6 7,5 8,2 3,9 3,2 6,0 25,4 5,0 4,7 8,8 5,5 4,7 -0,1 10,1 9,5 10,9 14,8 9,9 15,2 16,2 9,5 10,2 5,4 4,5 4,0 7,5 27,1 7,0 3,3 15,4 6,5 6,4 -1,6 10,8 11,0 7,3 14,7 7,5 5,2 13,4 7,8 8,8 -2,0 6,4 5,9 4,1 20,0 3,7 0,9 3,2 3,4 3,0 7,5 5,7 5,5 8,7 25, 7,5 8,0 14, 7,7 8,0 2 2005 İlk 9 Ay 7,3 5,3 5,0 7,3 24,3 6,5 6,5 10,8 6,7 6,8 2006 İlk 9 Ay -1,2 7,3 7,1 6,2 20,1 5,9 3,0 10,4 5,6 5,7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Ticaret sektörü katma değeri yılın üçüncü döneminde yüzde 3,7 oranında artmıştır. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde ticaret sektörünün alt kolları olan toptan ve perakende ticareti yüzde 3,3, otel-lokanta hizmetleri yüzde 6,1 oranında yükselmiştir. 2006 yılının Ocak-Eylül döneminde ticaret sektörü katma değeri yüzde 5,9 oranında artmıştır. GSYİH içindeki sabit fiyatlarla payı yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 11,6 olan ulaştırma sektöründe, söz konusu dönemde sadece yüzde 0,9 oranında bir artış kaydedilmiştir. Böylece yılın dokuz aylık döneminde ulaştırma katma değeri yüzde 3 oranında artmıştır. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde mali kuruluşların katma değeri yüzde 1,5 oranında artmış, yılın Ocak-Eylül döneminde söz konusu sektörün büyümesi yüzde 0,7 olarak gerçekleşmiştir. Serbest meslek ve hizmetler sektörü katma değeri yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 3,4 oranında artmıştır. Yılın üçüncü döneminde enerji dışı ithalat fiyatlarındaki yüksek artış nedeniyle reel ithalattaki düşük oranlı artışa paralel olarak, ithalat vergisi yalnız yüzde 3,2 oranında artmıştır. Böylece ithalat vergisi yılın Ocak-Eylül döneminde yüzde 10,4 oranında yükselmiştir. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 3,4 oranındaki GSYİH büyümesine, sanayi sektörünün katkısı 1,6 puan ve hizmetler sektörünün katkısı da 2,2 puan olurken, tarım sektörünün katkısı negatif yüzde 0,4 puan olmuştur. Yılın Ocak-Eylül döneminde yüzde 5,7 oranındaki GSYİH büyümesine sanayi sektörünün katkısı 2,2 puan ve hizmetler sektörünün katkısı 3,6 puan olurken tarım sektörünün katkısı negatif 0,1 puan olarak gerçekleşmiştir. 2. Talep Unsurlarındaki Gelişmeler Son dört yıldır üst üste artış kaydeden GSYİH, 2005 yılındaki yüzde 7,4 artışın ardından 2006 yılında da büyümeyi sürdürmüş ve yılın ilk çeyreğinde yüzde 6,5, ikinci çeyreğinde yüzde 7,8, üçüncü çeyreğinde de yüzde 3,4 oranlarında büyümüştür. Böylece yılın ilk 9 aylık döneminde GSYİH bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 5,7 oranında artmıştır. Yılın ilk yarısında toplam yurt iç talepte kaydedilen yüksek artışın yılın üçüncü çeyreğinde devam etmemesi neticesinde 2006 yılının ilk dokuz aylık döneminde yurt iç talep yüzde 6,8 oranında artmıştır. Tablo 2: Talep Unsurlarında Gelişmeler (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) Toplam Tüketim Kamu Özel Sabit Sermaye Yat. Kamu Özel Stok Değişimi.(1) Toplam Nihai Y.İçi Talep Toplam Yurt İçi Talep Net Mal ve Hizm. İhr.(1) Mal ve Hizmet İhracatı Mal ve Hizmet İthalatı GSYİH(Harcama) (1) GSYİH Büyümesine Katkı. 2005 Yıllık 8,1 2,4 8,8 24,0 25,9 23,6 -2,5 12,1 8,8 -1,7 8,5 11,5 7,4 I.Ç. 4,1 4,4 4,1 10,3 30,7 8,8 0,6 5,5 5,6 0,5 14,0 10,6 6,6 2005 II.Ç. III.Ç 3,9 9,8 4,0 3,2 3,9 10,4 20,0 30,6 30,2 38,2 18,4 29,0 -0,7 -3,0 8,4 14,5 6,8 10,9 -1,9 -2,7 6,7 3,9 9,1 11,2 5,5 7,7 IV.Ç. 14,1 0,0 16,7 33,0 17,1 41,6 -6,3 19,1 11,6 -2,3 10,9 15,3 9,5 I.Ç. 8,4 8,1 8,4 30,8 34,5 30,4 -4,0 13,8 8,8 -3,1 2,9 8,2 6,5 2006 II.Ç. 11,1 18,0 10,4 11,5 -11,4 15,4 0,4 11,2 10,4 -3,8 3,4 9,5 7,8 III.Ç. 2,3 15,4 1,3 9,4 -5,6 13,0 -2,4 4,2 1,7 1,8 5,7 1,7 3,4 2005 9 Aylık 6,2 3,8 6,4 20,9 34,0 18,9 -1,2 9,8 7,9 -1,5 7,7 10,2 6,7 2006 9 Aylık 6,9 14,2 6,2 15,7 2,2 18,8 -2,0 9,3 6,8 -1,4 4,1 6,6 5,7 2006 yılının üçüncü üç aylık döneminde GSYİH büyümesine temel katkılar; yüzde 13 oranında artan özel kesim sabit sermaye yatırımları ile yüzde 5,7 oranında artan mal ve hizmet ihracatından gelmiştir. Özel kesim sabit sermaye yatırımlarının GSYİH büyümesine katkısı, yüzde 2,6 puan olarak gerçekleşirken; mal ve hizmet ihracatının büyümeye katkısı yüzde 2,4 puan olarak gerçekleşmiştir. Aynı 3 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 dönemde; özel tüketim yüzde 1,3 oranında, kamu tüketimi yüzde 15,4 oranında artarken, özel tüketim ve kamu tüketiminin GSYİH büyümesine katkıları eşit düzeyde yüzde 0,8 puan olarak gerçekleşmiştir. Özel tüketimde bu dönemde gerçekleşen yüzde 1,3’lük büyüme hızında; gıda-içki harcamalarının yüzde 1,1 oranında, dayanıklı tüketim mallarına yapılan harcamaların yüzde 8,9 oranında azalmasına rağmen, yarı dayanıklı ve dayanıksız tüketim mallarına yapılan harcamaların yüzde 20,9 oranında artması belirleyici olmuştur. Bu dönemde kamu tüketim harcamaları yüzde 15,4 oranında artarken; kamu sabit sermaye yatırım harcamaları yüzde 5,6 oranında azalmıştır. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde mal ve hizmet ihracatı yüzde 5,7 oranında artmış, mal ve hizmet ithalatı ise yüzde 1,7 oranında artmıştır. Böylece net mal ve hizmet ihracatı büyümeye beş çeyrek sonra ilk kez pozitif olarak 1,8 puan katkı sağlamıştır. Bu dönemde stok değişmelerinin büyümeye katkısı ise, negatif 2,4 puan olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde yüzde 13 oranında artan özel kesim sabit sermaye yatırımlarının bileşenleri incelendiğinde; bu dönemde makine-teçhizat yatırımlarının yüzde 4,8, inşaat yatırımlarının da yüzde 28,7 oranında arttığı gözlenmiştir. Bu dönemde maaş ve ücret ödemelerinin yüzde 1,9 oranında artmasına rağmen, diğer cari harcamaların yüzde 32,3 oranında artmasının belirleyici etkisiyle kamu tüketimi yüzde 15,4 oranında artmıştır. Aynı dönemde kamu makine–teçhizat yatırımları yüzde 32,2 oranında azalırken; kamu bina yatırımları ve kamu bina dışı yatırımları, sırasıyla, yüzde 15,6,yüzde 6,4 ve yüzde 2,8 oranlarında artmıştır. Bu gelişmelerin sonucu olarak, 2006 yılının üçüncü çeyreğinde toplam tüketim yüzde 2,3 oranında artarken, toplam sabit sermaye yatırımları da yüzde 9,4 oranında artmıştır. 3. İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler İşgücü piyasasındaki gelişmeler değerlendirildiğinde dikkati çeken ilk nokta, 2004 yılından bu yana istihdam düzeyinde gözlenen yüksek artış miktarlarıdır. 2004 yılında istihdam düzeyinde 644 bin artış gözlenirken 2005’te bu artış 255 bin olarak gerçekleşmiştir. Türkiye ekonomisinin içinde bulunduğu dönüşüme paralel olarak 2001 yılından bu yana hizmetler sektöründe %18, imalat sektöründe %13, inşaat sektöründe % 5 istihdam artışı yaşanırken tarım sektöründe %19 düzeyinde bir düşüş gerçekleşmiştir. 2005 yılındaki artış, sektörel bazda incelendiğinde söz konusu eğilimin devam etmekte olduğu görülmektedir. 2005’te en yüksek istihdam artışı, hizmetler sektöründe olurken bu sektörü imalat ve inşaat sektörü takip etmektedir; bununla birlikte tarım sektörü istihdam düzeyinde bir azalma gözlenmektedir. Özellikle inşaat sektörü, sektörün katma değer artışına paralel bir seyir izleyerek istihdam artışında %13 seviyesini yakalamıştır. İşgücüne katılma oranı 2005’te % 48,3 düzeyinde gerçekleşerek 2003 ve 2004’teki seviyesini hemen hemen korumuştur. İşsizlik oranı da 2004 seviyesini korumuş ve %10,3 düzeyinde gerçekleşmiştir. Toplam istihdamda sağlanan hızlı artışa rağmen çalışma çağındaki nüfusta da kaydedilen artış işgücü büyüklüğünü etkileyerek işsizlik oranının daha düşük seviyelerde gerçekleşmesini engellemiştir. 2006 yılı I., II. ve III. çeyrekte çalışma çağındaki nüfusta gözlenen artışın devam ettiği görülmektedir. İşgücüne katılma oranında her üç çeyrekte de bir önceki yılın aynı dönemine göre düşüş gerçekleşmiştir. Öte yandan, ilk çeyrekte işsizlik oranı bir önceki yılın ilk çeyreğine göre artarken; ikinci ve üçünçü çeyreklerde bu oran bir önceki yıla göre azalış göstermiştir. 2006 yılı Eylül döneminde istihdam edilenlerin sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 562 bin kişi artarak, 23 milyon 128 bin kişiye ulaşmıştır. Bu dönem için istihdamın sektörel dağılımı incelendiğinde ise son yıllarda yaşanan istihdam yapısındaki dönüşümün devam ettiği görülmektedir. 2006 yılı Eylül döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre, sanayi sektöründe 169 bin, hizmetler sektöründe 361 bin ve inşaat sektöründe 131 bin istihdam artışı gözlenirken tarım sektöründe 98 bin istihdam azalışı gerçekleşmiştir. Türkiye genelindeki işsizlik oranı geçen yılın aynı dönemine göre 0,6 puanlık bir düşüşle % 9,1 olarak gerçekleşmiştir. Bu döneme ilişkin dikkat çeken diğer bir nokta ise Türkiye'de tarım dışı 4 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 işsizlik oranının geçen yılın aynı dönemine göre 0,9 puanlık bir düşüşle % 12 olarak gerçekleşmesi olmuştur. Tablo 3: İşgücü Piyasasındaki Gelişmeler Yıllık Çalışma Çağındaki Nüfus İşgücüne Katılma Oranı (Yüzde) Kadın Erkek İşgücü İstihdam İşsiz İşsizlik Oranı (Yüzde) Tarım Dışı İşsizlik Oranı Genç Nüfusta İşsizlik Oranı İstihdamın Sektörel Dağılımı Tarım Sanayi Hizmetler İnşaat 2005 (15+ Yaş, Bin Kişi) EYLÜL 2006 2004 2005 I II III IV II III 2005 2006 49.906 50.826 50.449 50.686 50.938 51.133 51.371 51.561 51.770 50.991 51.851 48,7 48,3 46,9 49,2 49,5 25,4 24,8 23,4 26,0 25,6 47,8 45,5 48,6 49,5 49,0 49,1 24,1 22,2 25,8 26,5 25,3 72,3 72,22 70,6 72,7 26,1 73,8 71,8 69,3 71,9 72,9 73,1 72,5 24.289 24.565 23.628 21.791 22.046 20.948 24.937 25.219 24.419 23.400 25.075 25.622 24.989 25.444 22.591 22.838 21.819 20.604 22.860 23.279 22.566 23.128 2.498 2.520 2.680 2.346 2.381 2.600 2.796 10,3 10,3 11,4 9,4 9,4 11,0 11,9 2.215 2.343 2.423 2.316 8,8 9,1 9,7 14,7 13,6 15,0 12.8 12,8 13,7 14,8 9,1 11,5 12,0 12,9 12,0 19,7 19,3 21,2 17,9 18,2 19,9 21,9 16,4 17,5 18,2 18,2 7.400 6.493 6.312 7.190 6.990 5875 5.167 6.488 6.809 6.661 5.563 3.988 4.280 4.069 4.189 4.405 4.426 4.202 4.277 4.531 4.360 4.529 I 9.374 10.102 9.621 9.976 10.153 10.345 10.264 10.759 10.557 10.273 10.634 1.029 1.171 945 1233 1.291 1172 971 1.336 1.382 1.272 1.403 4. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler a. Aylık Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranları Aylık verilere göre, sanayi üretimi, 2006 yılı Ekim ayında bir önceki yılın Ekim ayına göre yüzde 2,5 oranında artmıştır. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretim endeksinde ise Ekim ayında Eylül ayına göre yüzde 0,2 oranında artış kaydedilmiştir. 2006 yılı Ekim ayında imalat sanayi ve enerji sektörleri üretimlerinde sırasıyla, yüzde 3,3, yüzde 2,5 oranlarında artış gözlenirken, madencilik sektörü üretimi yüzde 13,3 oranında azalmıştır. Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri Toplam Sanayi Ekim Temmuz Nisan 2006-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2005-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2004-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2003-Ocak Ekim Temmuz Nisan 2002-Ocak 145,0 140,0 135,0 130,0 125,0 120,0 115,0 110,0 105,0 100,0 95,0 90,0 İmalat Sanayi 5 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 2006 yılı Ekim ayı imalat sanayi üretimindeki artışta; endeks içindeki payları yüksek olan petrol ürünleri alt sektöründeki yüzde 6,9 ve ana metal ürünleri alt sektöründeki yüzde 20,6 oranlarında kaydedilen üretim artışları etkili olmuştur. Enerji sektöründe son üç yıldır gözlenen istikrarlı üretim artışı, 2006 yılının Ekim ayında da devam etmiş ve sektörde Ekim ayında yüzde 2,5 oranında üretim artışı olmuştur. Tablo 4: Aylık Sanayi Üretim Endeksi Sanayi Madencilik İmalat Gıda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürün. Kimya Toprak Ürün. Ana Metal Metal Eşya Makine-Tech. Taşıt Araçları Enerji 2002 9,4 -8,3 10,9 2,9 12,5 3,3 9,1 14,2 10,9 10,1 0,5 21,4 27,1 5,4 Yıllık 2003 2004 8,8 9,8 -3,4 4,0 9,3 10,4 7,6 -0,5 2,1 -1,5 1,7 3,5 3,1 -4,7 8,8 16,1 10,0 9,1 11,9 11,6 3,2 9,4 22,4 31,0 47,6 53,3 8,5 6,8 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2006 2005 Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim 5,4 13,8 4,8 6,2 -11,8 -12,4 -0,1 6,3 10,2 3,4 32,0 1,2 9,6 7,6 3,5 2,5 6,6 -13,3 2,7 3,3 8,7 0,8 -2,0 2,8 -8,6 -4,9 3,8 6,9 -1,0 3,1 6,0 -4,8 13,4 20,6 7,1 26,6 17,1 18,7 9,2 0,2 9,5 2,5 11,3 10,9 11,0 4,5 2,5 0,2 3,6 21,6 11,9 16,2 -2,7 26,8 15,3 13,7 8,7 13,7 8,5 13,2 4,5 -1,3 4,1 2,6 4,4 13,6 20,2 13,8 27,2 8,8 4,8 6,8 3,9 4,2 9,2 -0,3 6,1 5,2 3,8 11,0 -2,3 19,7 -17,4 10,8 2006 yılı Kasım ayı toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı 2005 yılının Kasım ayına göre 2,3 puan artarak yüzde 83,2 oranında gerçekleşmiştir. 2006 yılının Ocak-Kasım döneminde ise imalat sanayinde kapasite kullanım oranı, geçen yılın aynı dönemine göre 0,8 puan artarak yüzde 81,1 seviyesine yükselmiştir. Kasım ayında özel sektör imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın Kasım ayına göre 3,1 puan artarak yüzde 82,1 olurken, kamu sektörü kapasite kullanım oranı 1,6 puan artarak yüzde 89,3 olmuştur. Tablo 5: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%) İmalat Sanayi Kamu Petrol Ürünleri Gıda Kimya Ana Metal Özel Gıda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürünleri Kimya Toprak Ürünleri Ana Metal Makine-Teçhizat Taşıt araçları Yıllık 2002 2003 2004 76,2 78,5 81,5 82,7 83,7 84,3 84,9 86,4 88,1 76,6 78,2 71,6 89,9 84,3 87,5 89,9 95,7 87,7 72,2 75,3 79,9 67,7 70,0 71,1 80,9 80,1 81,4 86,0 85,7 82,7 55,2 54,5 60,3 77,0 76,4 76,6 79,1 78,6 82,0 69,4 75,8 80,1 74,4 83,4 86,9 50,0 63,8 79,0 2005 80,3 86,2 90,9 79,1 73,0 92,6 79,0 70,4 80,9 81,8 65,3 75,7 82,5 80,2 75,6 83,8 Mayıs 82,7 90,4 95,0 54,3 93,4 91,9 81,4 71,3 80,5 80,3 71,5 79,1 87,3 83,0 83,7 90,2 2006 Haziran Temmuz Ağustos 83,2 82,2 79,7 90,3 94,0 94,0 95,0 96,3 98,2 80,6 82,2 82,3 89,1 93,8 91,3 83,7 95,2 92,0 82,0 80,2 77,3 72,3 72,8 70,7 80,6 81,4 79,8 80,2 80,6 82,4 80,7 78,2 69,4 76,3 68,7 75,0 89,0 87,3 87,4 84,6 83,1 83,8 83,0 78,6 77,2 91,7 88,0 70,5 Eylül 82,8 91,2 96,6 78,2 80,4 87,8 81,3 74,3 80,0 84,5 71,8 75,3 88,5 85,7 82,1 88,0 Ekim 82,5 91,8 97,1 91,0 70,9 91,5 80,7 72,3 81,4 82,9 69,9 73,5 83,2 82,9 82,0 87,5 Kasım 83,2 89,3 95,9 86,0 91,6 73,2 82,1 74,1 81,5 84,2 70,3 71,5 82,9 84,6 83,1 80,1 2006 yılı Kasım ayında mevsimsel düzeltilmiş serilere göre toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı yüzde 82,2 seviyesinde gerçekleşmiştir. 6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 İşyerlerinin üretim ve yurtiçi satışlar konusunda 2006 yılı Aralık ayı beklentilerine ilişkin değerlendirmeye göre; üretimde artış beklediğini belirten işyerlerinin oranı yüzde 22,1 olurken, işyerlerinin yüzde 17,5’i üretimde azalış beklemektedir. İşyerlerinin yüzde 21,1’i yurt içi satışlarda artış beklerken, yüzde 17,6’sı ise yurt içi satışların düşeceği beklentisinde olduklarını ifade etmişlerdir. Tablo 6: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları 2003 2004 2005 2006 Aylar Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Toplam 77,1 75,7 78,3 77,4 77,9 78,7 78,9 79,5 81,1 78,8 78,7 79,4 79,6 77,8 81,9 78,0 83,2 83,5 82,8 81,7 81,8 80,8 82,7 84,0 79,1 81,8 80,4 81,2 80,0 79,5 79,5 80,4 80,4 80,9 80,0 80,6 78,0 81,9 80,6 83,6 81,2 81,0 80,7 80,0 80,5 81,2 82,2 Kamu 82,3 85,3 84,3 82,9 81,6 85,4 85,4 86,8 86,4 78,1 84,5 80,2 83,1 79,7 88,4 73,3 85,3 89,4 84,6 85,4 83,4 82,7 86,8 87,5 83,2 84,3 84,7 85,8 85,9 87,6 86,8 84,9 86,1 88,7 86,1 86,7 87,9 90,6 86,8 97,1 89,6 88,2 88,8 88,4 88,3 89,7 87,6 Özel 74,6 70,5 75,0 74,4 75,2 75,2 74,8 75,2 77,4 78,3 74,2 78,7 79,1 76,7 79,2 81,1 81,7 80,7 81,3 79,1 80,3 78,8 79,4 81,5 79,2 80,6 79,4 78,9 78,1 77,8 77,8 80,1 78,7 78,5 78,0 78,6 77,7 79,8 79,6 79,9 79,4 80,5 80,4 80,4 78,9 79,3 81,2 b. Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler TÜİK verilerine göre; 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde, dayanıklı tüketim malları üretim ve satışları, sırasıyla, yüzde 16 ve yüzde 21,2 oranlarında artmıştır. 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde ise dayanıklı tüketim malları üretimi yüzde 7 oranında artarken, dayanıklı tüketim malları satışı da yüzde 6,8 oranında artmıştır. Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre, 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde, dört beyaz ana ürünün üretim, ihracat ve iç satışı sırasıyla, yüzde 4,6, yüzde 10,5 ve yüzde 1,6 oranlarında artmıştır. 2006 yılının aynı döneminde sözü edilen kalemlerdeki artışlar, sırasıyla, yüzde 23,8, yüzde 33,6 ve yüzde 7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 5,3 olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde yüzde 5,2 oranında gerileyen dört beyaz ana ürünün ithalatı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde 69,8 oranında artmıştır. Tablo 7: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) Yıllık 2006 2004 2005 Dayanıklı Tüketim Malları Üretimi Dayanıklı Tüketim Malları Satışı* 36,1 34,4 17,9 23,2 Tüketim Malı İthalatı 54,9 Beyaz Eşya Yurtiçi Satışları** 64,0 Toplam Otomobil Üretimi Toplam Otomobil Satışları Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim 16,2 19,3 13,8 11,1 -5,9 -10,3 2,6 3,1 4,0 1,2 0,5 3,9 15,5 32,6 22,8 24,1 0,1 -2,7 -10,3 2,9 2,3 -1,0 -4,6 3,0 -0,4 21,2 52,0 1,5 20,1 22,5 37,1 -19,9 15,2 7,7 98,7 -2,8 26,1 -19,4 -41,9 -35,6 -24,4 -39,3 İthal Otomobil Satışları 102,4 -3,1 32,6 -24,0 -45,6 -35,5 -26,1 -39,7 Trafiğe Kaydedilen Araç Sayısı 136,2 17,9 76,1 13,2 7,1 -5,0 -25,1 -27,6 53,6 17,0 8,7 3,0 3,6 3,5 7,0 0,9 8,4 9,6 18,6 14,3 16,9 12,1 15,0 Yatırım Malı İthalatı Çimento Üretimi *Satışlar, ihracatı kapsamaktadır. ** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadır. 2005 yılının Kasım ayında yüzde 23,9 oranında artan otomobil satışları, 2006 yılının Kasım ayında yüzde 19,5 oranında gerilemiştir. Kümülatif olarak 2005 yılının Ocak-Kasım döneminde yüzde 6,9 oranında azalan otomobil satışları, 2006 yılının aynı döneminde de yüzde 12,4 oranında azalmıştır. 2005 yılının Ocak-Kasım döneminde otomobil üretimi yüzde 0,7 oranında artarken; toplam araç üretimi, yüzde 5,6 oranında artmıştır. 2006 yılının aynı döneminde otomobil üretimi yüzde 20,3 oranında, toplam araç üretimi de yüzde 12,5 oranında artmıştır. 2005 yılının Ocak-Kasım döneminde yüzde 4,4 oranında artan otomobil ihracatı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde 33,4 oranında artmıştır. Böylece 2005 yılının Ocak-Kasım döneminde yüzde 69,3 olan otomobil ihracat-üretim oranı, 2006 yılının aynı döneminde yüzde 76,9 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, 2006 yılının Ocak-Kasım döneminde gerçekleştirilen toplam otomotiv ana ve yan sanayii ihracatı, 2005 yılının aynı döneminde gerçekleştirilen ihracata göre yüzde 22,6 oranında artarak 13,8 milyar dolara ulaşmıştır. Otomobil ithalatı; 2005 yılının tamamında yüzde 3,1 oranında azalmıştır. 2006 yılının HaziranKasım döneminde tüm aylarda azalan otomobil ithalatı, 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 12,2 oranında azalmıştır. 2005 yılının Ocak-Kasım döneminde yüzde 68,9 olan ithal otomobil-toplam otomobil satış oranı, 2006 yılının aynı döneminde geçen yılki seviyesinde kalmıştır. II. Ödemeler Dengesi: 1. Cari işlemler Dengesi 2006 yılı Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle toplam mal ihracatı yüzde 0,1 oranında azalırken, toplam mal ithalatı ise yüzde 11,2 oranında artmıştır. Böylece ödemeler dengesinde gösterildiği şekliyle dış ticaret açığı yüzde 45,4 oranında artarak 3,4 milyar dolar olmuştur. Ekim ayında net hizmet gelirleri 2005 yılının Ekim ayına göre yüzde 29,7 oranında azalırken, net yatırım giderleri yüzde 15,5 oranında, cari transferler kalemi ise yüzde 21,7 oranında artmıştır. Hizmet gelirlerinin önemli bir kalemi olan turizm gelirleri ise geçen yılın aynı ayına göre yüzde 16,4 oranında azalmıştır. Bu gelişmeler çerçevesinde 2005 yılının Ekim ayında 896 milyon dolar olan cari işlemler açığı, 2006 yılının aynı ayında 2,5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 8 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 a. Dış Ticaret Dengesi 2006 yılının Ekim ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 0,2 oranında azalarak 6,8 milyar dolar, ithalat ise yüzde 10,8 oranında artarak 11,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler çerçevesinde 2005 yılının onuncu ayında yüzde 67,1 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 2006 yılının aynı ayında yüzde 60,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu ayda, dış ticaret açığı, 2005 yılının aynı ayına göre yüzde 33,3 oranında artarak 4,4 milyar dolara yükselmiştir. İhracattaki durgunlukta ve dış ticaret açığındaki artışta Ramazan Bayramı tatilinin etkisi vardır. Tablo 8: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler İhracat 2004 Ocak 4.620 2005 4.997 Yüz. Değ. 2006 5.132 İthalat 05/04 06/05 2004 8,2 2,7 6.330 2005 Yüz. Değ. 2006 7.220 (Milyon Dolar) Yüz. Değ. Dış Tic. Deng. 05/04 06/05 2004 2005 2006 8.140 14,1 12,7 -1.710 -2.222 -3.008 05/04 06/05 29,9 35,4 40,0 Şubat 3.665 5.652 6.056 54,2 7,2 6.139 8.324 9.797 35,6 17,7 -2.475 -2.672 -3.741 8,0 Mart 5.218 6.592 7.404 26,3 12,3 8.452 10.196 11.586 20,6 13,6 -3.234 -3.604 -4.182 11,5 16,0 Nisan 5.072 6.128 6.438 20,8 5,1 7.932 9.596 11.577 21,0 20,6 -2.860 -3.467 -5.138 21,3 48,2 Mayıs 5.170 5.977 7.016 15,6 17,4 7.991 9.812 12.378 22,8 26,2 -2.820 -3.834 -5.361 35,9 39,8 Haziran 5.284 6.039 7.794 14,3 29,1 8.468 9.947 12.169 17,5 22,3 -3.183 -3.909 -4.375 22,8 11,9 Temmuz 5.632 5.763 7.022 2,3 21,8 8.728 9.596 11.516 9,9 20,0 -3.096 -3.833 -4.494 23,8 17,2 Ağustos 4.707 5.553 6.723 18,0 21,1 7.883 10.272 11.921 30,3 16,0 -3.176 -4.719 -5.198 48,6 10,1 Eylül 5.656 6.814 7.476 20,5 9,7 8.487 10.366 12.057 22,1 16,3 -2.830 -3.552 -4.581 25,5 29,0 Ekim 5.867 6.772 6.757 15,4 -0,2 8.088 10.090 11.180 24,8 10,8 -2.220 -3.318 -4.424 49,4 33,3 Kasım 5.734 5.943 3,6 8.568 9.673 12,9 -2.834 -3.731 31,6 6.541 7.246 10,8 10.474 11.683 11,5 -3.933 -4.436 12,8 63.167 73.476 16,3 97.540 116.774 19,7 -34.373 -43.298 26,0 Aralık Toplam İhracatta Yaşanan Gelişmeler: 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı, 2005 yılının aynı dönemine göre, yüzde 12,6, tarım-ormancılık ürünleri ihracatı yüzde 3,1 ve madencilik sektörü ihracatı ise yüzde 38,4 oranında artmıştır. Ekim ayında ihracata artma yönünde en yüksek katkıyı yapan fasıllar, kara taşıtları bunların aksam-parçaları, kazan-makine mekanik cihazlar olurken; azalma yönünde en fazla katkı yapan fasıllar ise, gemiler suda yüzen taşıtlar, mineral yakıt-yağlar ve örülmemiş giyim eşyası olmuştur. 9 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Tablo 9: Sektörel İhracat (Milyon Dolar) Yıllık Toplam Tarım ve Ormancılık Madencilik İmalat 2004 63.167 2.542 649 59.579 2005 73.476 3.329 810 68.813 (%) 05/04 16,3 31,0 24,8 15,5 8.289 6.259 4.790 4.126 5.313 4.537 2.227 1.429 1.903 1.857 1.324 1.064 9.566 6.590 5.423 5.246 4.973 4.862 2.731 2.641 2.501 1.970 1.722 1.326 15,4 5,3 13,2 27,2 -6,4 7,2 22,6 84,8 31,4 6,1 30,1 24,6 Seçilmiş Fasıllara Göre İhracat Kara taşıtları Örme giyim eşyası Elektrikli makina, cihazlar Kazan-makine-mek.cihaz Demir ve çelik Örülmemiş giyim eşyası Demir veya çelikten eşya Mineral yakıt, mineral yağlar Yenilen meyveler Dokumaya elv. madd. hazır eşya Plastik ve mamulleri İnci kıymetli taş ve mamülleri Ocak-Ekim 2005 2006 60.288 67.819 2.591 2.670 662 917 56.605 63.718 7.960 5.504 4.235 4.265 4.084 4.091 2.263 2.146 1.953 1.635 1.421 1.067 9.480 5.592 4.903 5.141 5.018 3.776 2.607 2.853 1.838 1.550 1.788 1.426 (%) 06/05 12,5 3,1 38,4 12,6 19,1 1,6 15,8 20,5 22,9 -7,7 15,2 32,9 -5,9 -5,2 25,8 33,6 2006 yılının ilk on ayında OECD ülkelerine olan ihracatımız yüzde 11,5, AB ülkelerine yapılan ihracatımız ise yüzde 12,4 oranında artmıştır. Bu dönemde, OECD üyesi olmayan ülkelere olan ihracatımız ise yüzde 16,2 oranında artmıştır. Tablo 10: Ülke Gruplarına Göre İhracat (Milyon Dolar) Yıllık OECD Ülkeleri AB Ülkeleri EFTA Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri OECD Üyesi Olmayan Ülkeler Avrupa Ülkeleri Afrika Ülkeleri Ortadoğu Ülkeleri Diğer Asya Ülkeleri Toplam (%) Ocak-Ekim (%) 2004 40.518 34.451 667 5.889 2005 44.355 38.400 821 6.044 05/04 9,5 11,5 23,1 2,6 2005 36.453 31.370 671 5.052 2006 40.642 35.257 1.000 5.729 06/05 11,5 12,4 48,9 13,4 20.085 5.971 2.968 7.921 2.544 63.167 26.148 7.961 3.631 10.184 3.029 73.476 30,2 33,3 22,3 28,6 19,1 16,3 21.386 6.122 3.025 8.325 2.498 60.288 24.844 7.564 3.617 8.790 3.098 67.819 16,2 23,6 19,6 5,6 24,0 12,5 İhracatçı Birliklerinin (TİM) kayıtlarına göre ihracatımız 2006 yılının Ocak-Kasım döneminde, 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 16,6 oranında artarak 77,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Kasım ayında yaşanan yüksek oranlı artışta geçen yıl Kasım ayında yaşanan Ramazan Bayramının bu yıl Ekim ayında olmasının da etkisi vardır. 10 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Tablo 11: İhracatçı Birlikleri Kayıtlarına Göre İhracat Ocak-Kasım 2005 2006 66.131 77.089 11.293 13.850 12.459 12.580 6.137 7.951 5.995 7.782 6.024 7.233 4.431 5.055 3.051 3.667 2.707 3.667 1.953 2.356 1.862 1.870 1.370 1.867 1.205 1.387 1.761 1.364 983 1.051 TOPLAM Taşıt Araçları ve Yan Sanayi Hazırgiyim ve Konfeksiyon Kimyevi Maddeler ve Mamulleri Demir Çelik Ürünleri Elektrik-Elektronik Tekstil ve Hammaddeleri Makine ve Aksamları Demir ve Demir Dışı Metaller Çimento ve Toprak Ürünleri Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Fındık ve Mamulleri Madencilik Ürünleri Ağaç Mamülleri ve Orman Ürünleri Değerli Maden ve Mücevherat % 2005 16,6 6.020 22,6 938 1,0 990 29,6 598 29,8 541 20,1 650 14,1 388 20,2 235 35,4 259 20,6 221 0,4 149 36,3 122 15,0 108 -22,5 207 6,9 107 (Milyon Kasım 2006 8.628 1.622 1.255 822 821 863 549 437 427 252 180 196 169 155 135 dolar) % 43,3 72,9 26,7 37,3 51,9 32,7 41,5 86,4 64,8 14,0 20,7 60,5 56,5 -24,9 27,0 İthalatta Yaşanan Gelişmeler: 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde ithalat 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 17,7 oranında artarak 112,3 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönem itibariyle ara malları ithalatı, yüzde 19,5 oranında artarken, sermaye ve tüketim malları ithalatındaki artış sırasıyla yüzde 9,7 ve yüzde 18,4 oranında gerçekleşmiştir. Ekim ayında ithalata en yüksek katkıyı yapan fasıllar; demir-çelik ve mineral yakıt-yağlar olurken; azalma yönünde en fazla katkı yapan fasıl ise kara taşıtları olmuştur. Tablo 12: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat (Milyon Dolar) Yıllık Toplam İthalat Sermaye Ara malları Tüketim Enerji İthalatı Enerji Dışı İthalat 2004 2005 % 05/04 97.540 17.397 116.773 20.363 19,7 17,1 95.418 16.220 112.321 17.789 17,7 9,7 67.549 12.101 81.867 13.975 21,2 15,5 67.549 11.184 80.744 13.237 19,5 18,4 14.407 21.256 47,5 16.959 23.415 38,1 83.133 95.517 14,9 78.459 88.906 13,3 11 Ocak-Ekim 2005 2006 % 06/05 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Tablo 13: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat Yıllık (%) 2004 2005 05/04 Toplam İthalat -Mineral yakıt. Yağlar -Kazan. makine. mek.cihaz -Kara taşıtları -Elek. Makine ve cihazlar -Demir ve çelik -Plastik ve mamulleri -İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri -Organik kimyasal ürünler -Eczacılık ürünleri -Optik alet ve cihazlar -Pamuk.pamuk ipliği 97.540 116.774 97.540 21.256 97.540 16.400 97.540 10.553 97.540 9.664 97.540 9.458 97.540 5.796 97.540 4.227 97.540 3.532 97.540 2.849 97.540 2.473 97.540 2.079 (Milyon dolar) Ocak-Ekim (%) 2005 2006 06/05 19,7 95.418 112.321 -78,2 16.959 23.415 -83,2 13.235 15.103 -89,2 8.289 9.326 -90,1 7.655 8.665 -90,3 7.903 9.196 -94,1 4.841 5.692 -95,7 3.770 3.683 -96,4 2.978 2.969 -97,1 2.363 2.484 -97,5 1.960 2.157 -97,9 1.751 1.733 17,7 38,1 14,1 12,5 13,2 16,4 17,6 -2,3 -0,3 5,1 10,0 -1,0 b. Hizmetler Dengesi 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde net hizmet geliri 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 15,2 oranında azalarak 11,3 milyar dolar olmuştur. Söz konusu dönemde turizm geliri yüzde 7 oranında azalarak 15,3 milyar dolar olurken, hizmetler dengesinin diğer önemli kalemi olan net taşımacılık gideri yüzde 24,6 oranında artarak 1,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. c. Yatırım Geliri Dengesi 2006 yılının ilk on ayında net yatırım gideri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7,7 oranında artarak 5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu tutarın 4,9 milyar dolarlık kısmını diğer yatırımlar faiz giderleri oluşturmuştur. Bu dönemde yatırım geliri dengesinin doğrudan yatırımlar, portföy yatırımları ve diğer yatırımlar kalemlerinde sırasıyla 720, 495 milyon dolar ve 3,8 milyar dolar net gider gerçekleşmiştir. d. Cari Transferler 2005 yılının Ocak- Ekim döneminde 1,2 milyar dolar olarak gerçekleşen cari transferler 2006 yılının aynı döneminde 1,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde işçi gelirleri yüzde 35,5 oranında artarak 938 milyon dolara ulaşmıştır. 12 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Tablo 14: Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) Ekim 2005 2006 -2.361 -3.432 6.772 6.757 -10.090 -11.180 957 991 1.649 1.160 -88 -214 1.661 1.391 81 37 4 1 -16 -12 -17 -33 24 -10 -322 -372 -3 5 -1 33 -402 -450 -318 -410 -411 -541 -359 -471 -71 -70 -135 -173 -29 -70 -124 -158 -52 -70 138 168 93 119 I. Dış Ticaret Dengesi 1.İhracat f.o.b. 2.İthalat c.i.f. 3.Diğer (1) II. Hizmetler Dengesi(Net) 1.Taşımacılık 2.Turizm 3.İnşaat Hizmetleri 4.Finansal Hizmetler 5.Diğer Ticari Hizmetler 6.Resmi Hizmetler 7.Diğer Hizmetler III. Yatırım Geliri Dengesi Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları Faiz Gideri (Borç Senetleri) Diğer Yatırımlar Faiz Gideri (Krediler) Uzun Vade -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler Kısa Vade IV. Cari Transferler İşçi Gelirleri Cari İşlemler Dengesi -896 -2.476 Ocak-Ekim 2005 2006 -26.615 -35.641 60.287 67.819 -95.418 -112.321 8.516 8.861 13.281 11.262 -1.075 -1.339 14.113 12.990 715 732 -25 -191 -101 -236 -457 -619 111 -75 -4.649 -5.007 -619 -720 -747 -495 -888 -984 -3.283 -3.792 -4.062 -4.909 -3.607 -4.260 -928 -755 -1.391 -1.430 -188 -506 -1.100 -1.569 -455 -649 1.216 1.365 692 938 -16.767 -28.021 (1) Bavul ticareti, parasal olmayan altın, navlun-sigorta uyarlama 2. Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararası Rezervler 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde 14,1 milyar dolar olarak gerçekleşen net sermaye girişi (rezerv değişimleri dahil) 2006 yılının aynı döneminde yaklaşık iki katına çıkarak 28,8 milyar dolar olmuştur. 2006 yılının ilk on ayında yurt içinde yabancılar tarafından yapılan doğrudan yatırımlar bir önceki yılın aynı ayına göre 3,8 kat artarak 15,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın 2,6 milyar dolarlık kısmını gayrimenkul alımları oluşturmuştur. 2005 yılı Ocak-Ekim döneminde yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında yaptıkları doğrudan yatırımlar net 864 milyon dolar olarak gerçekleşirken; bu yılın aynı döneminde bu kalem net 491 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Böylece, söz konusu dönemde doğrudan yatırımlar kaleminde 15,3 milyar dolar tutarında net sermaye girişi gerçekleşmiştir. 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde portföy yatırımlarında net sermaye girişi 8,7 milyar dolar olurken, 2006 yılının aynı döneminde 6,9 milyar dolar olmuştur. Portföy yatırımları başlığı altında yer alan varlıklar kaleminden, 2005 yılı Ocak- Ekim döneminde yurt içi yerleşiklerin yurt dışında net 1,5 milyar dolar menkul değer alımı yaptıkları gözlenirken, 2006 yılının aynı döneminde bu kalem net 1,9 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Yükümlülükler kaleminde ise 2005 yılı Ocak-Ekim döneminde 10,2 milyar dolar sermaye girişi gözlenirken, 2006 aynı döneminde bu kalem net 8,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu 13 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 miktarın 2,1 milyar dolarını yabancıların hisse senedi alımları, 3,1 milyar dolarını genel hükümetin yurtdışı piyasalara tahvil ihracı yoluyla net borçlanması, 3,6 milyar dolarlık kısmını ise yabancılar tarafından satın alınan devlet iç borçlanma senetleri oluşturmaktadır. 2006 yılının ilk on ayında ihracat karşılığı yurtdışına açılan krediler; 2005 yılının aynı döneminde göre yüzde 11 fazla olarak 35,3 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak-Ekim döneminde ithalata ilişkin olarak kullanılan kısa vadeli kredilerin bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 20,9 oranında artarak 48,7 milyar dolara ulaştığı gözlenmiştir. 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde Genel Hükümet, IMF kredileri dahil 8,4 milyar dolar kredi geri ödemesinde bulunurken, 4 milyar dolarlık kredi kullanmıştır. Tablo 15: Sermaye Hareketleri (Milyon Dolar) Ekim 2005 2006 919 3.289 238 2.807 -106 -129 344 2.936 -244 3.713 -174 492 92 3.465 3.910 -4.286 525 -36 -1.182 -936 0 0 -621 -813 -744 -800 183 677 -2.985 1.055 Sermaye ve Finans Hesapları 1. Doğrudan Yatırımlar (net) -Yurtdışında -Yurtiçinde 2. Portföy Yatırımları (net) -Hisse Senetleri -Borç Senetleri 3. Diğer Yatırımlar (net) Ticari Krediler (Yükümlülükler) Krediler (Yükümlülükler) -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler 4. Rezerv Varlıklar Net Hata Noksan -23 -813 Ocak-Ekim 2005 2006 14.135 28.753 3.339 15.313 -864 -491 4.203 15.804 8.676 6.902 4.496 2.091 5.725 6.715 13.666 10.410 3.252 2.793 5.838 15.587 -2.556 0 -4.174 -4.457 6.045 4.868 6.523 15.176 -11.546 -3.872 2.632 -732 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde bankalarca yurt dışına açılan kredilerin net 169 milyon doları geri ödenirken, 2006 yılının aynı döneminde ise net 491 milyon dolarlık kredi açılmıştır. Diğer taraftan bu dönemde, bankalar yurt dışından net 4,9 milyar dolar kredi kullanmışlardır. Diğer sektörler aynı dönemde yurt dışından 25,7 milyar dolar uzun vadeli kredi kullanırken, 10,9 milyar dolar uzun vadeli kredi geri ödemesinde bulunmuşlardır. Ayrıca, aynı dönemde diğer sektörler net 439 milyon dolarlık kısa vadeli kredi kullanmışlardır. Yurt dışında çalışan işçilerin Merkez Bankasında açtıkları kredi mektuplu döviz tevdiat hesapları ile süper döviz hesaplarında 2006 yılının ilk on ayında 1 milyar dolar çıkış gerçekleşmiştir. Bankaların yurtdışından topladıkları mevduat ise Ekim ayında 1,5 milyar dolar artarak 3,1 milyar dolar olmuştur. Böylece 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde 1,6 milyar dolar olan mevduat girişi 2006 yılının aynı döneminde 2,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılının Ocak-Ekim döneminde 11,5 milyar dolar artan resmi rezervler, 2006 yılının aynı döneminde 3,9 milyar dolar artmıştır. 2005 yılının ilk on ayında net hata ve noksan kaleminde 2,6 milyar dolar finansman kaynağı olarak gerçekleşirken, 2006 yılının aynı döneminde 732 milyon dolar çıkış yaşanmıştır. 14 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 2005 yılı sonunda 50,5 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankası brüt rezervleri, geçici verilere göre 2006 yılının Ekim ayında 57,5 milyar dolara çıkmıştır. Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri (Milyar Dolar) 60 57 54 51 48 45 42 39 36 33 30 27 24 21 18 19 99 ,1 3 5 7 9 20 11 00 ,1 3 5 7 9 20 1 01 1 ,1 3 5 7 9 20 1 02 1 ,1 3 5 7 9 20 11 03 ,1 3 5 7 9 20 1 04 1 .1 3 5 7 9 20 1 05 1 .1 3 5 7 9 20 11 06 .1 3 5 7 9 15 III. Merkezi Yönetim Bütçesi 10.12.2003 tarihli ve 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu 2006 yılı başından itibaren tam olarak uygulamaya girmiştir. Bu kapsamda, önceki yıllarda uygulanan konsolide bütçe sistemi terk edilerek, merkezi yönetim bütçesi sistemine geçilmiş ve bütçenin kapsamı hem kapsanan kurum hem de gelir ve harcama detayları açısından genişletilmiştir. Uygulamaya konulan merkezi yönetim bütçesi; I. Genel bütçe; devlet tüzel kişiliğine sahip olan kamu idarelerinin, II. Özel bütçe; bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen kamu idarelerinin, III. Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi; özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan kurumların bütçelerinden oluşmaktadır. 15 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Ayrıca, merkezi yönetim bütçesi, gelirlerden mahalli idarelere, fonlara veya diğer kurum ve kuruluşlara aktarılacak pay tahminleri ile gerçekleşmelerini de içermektedir. Tablo 15: Merkezi Yönetim Bütçesi Büyüklükleri (2006) (Milyon YTL) Bütçe Tah./Baş. Ödeneği Oca.-Ekim Gerç. Oranı 140.549 160.326 87,7 136.575 156.214 87,4 112.529 132.199 85,1 Vergi Dışı Gelirler 23.172 21.372 108,4 Sermaye Gelirleri 276 2.269 12,2 Gelirler Genel Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri 598 374 159,8 Özel Bütçe Gelirleri 2.694 2.963 90,9 Düzen. Denet. Kurulların Gelirleri 1.281 1.149 111,5 144.336 174.322 82,8 103.536 128.062 80,8 31.814 36.021 88,3 3.985 4.975 80,1 Mal ve Hizmet Alımları 12.624 17.721 71,2 Cari Transferler 42.523 49.108 86,6 Sermaye Giderleri 7.116 12.452 57,1 Sermaye Transferleri 2.225 1.834 121,3 Borç Verme 3.248 4.256 76,3 Alınan Bağış ve Yardımlar Harcamalar Faiz Dışı Harcamalar Personel Giderleri Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi 0 1.695 0,0 40.801 46.260 88,2 Bütçe Dengesi -3.787 -13.996 27,1 Faiz Dışı Denge 37.014 32.264 114,7 Gelirler (Mah. İda. ve Fon Pay. Hariç) 128.368 146.161 87,8 Harcamalar (Mah. İda. Ve Fon Pay. Hariç) 133.120 160.157 83,1 Bütçe Den. (Mah. İd. ve Fon Pay. Hariç) -4.752 -13.996 34,0 Faiz Dışı Den. (Mah. İda. ve Fon Pay. Hariç) 36.049 32.264 111,7 Yedek Ödenek Faiz Harcamaları Bilgi İçin Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) 2006 yılının ilk on ayında, merkezi yönetim bütçe gelirleri 140,5 milyar YTL, harcamaları ise 144,3 milyar YTL olmuştur. Toplam harcamaların 40,8 milyar YTL’si faiz, 103,5 milyar YTL’si de faiz dışı harcamalardan oluşmaktadır. Merkezi yönetim bütçesindeki bu gelişmeler neticesinde, yılın Ocak-Ekim döneminde, bütçesi dengesi 3,8 milyar YTL açık veririken, faiz dışı fazla yıl sonu hedefinin oldukça üzerinde 37 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Mahalli idare ve fon payları hariç merkezi yönetim bütçe gerçekleşmeleri incelendiğinde ise bütçe açığının 4,8 milyar YTL’ye yükseldiği, faiz dışı fazlanın ise 36 milyar YTL’ ye düştüğü görülmektedir. 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde, gelir vergisi tahsilatı 2005 yılının aynı dönemine göre yüzde 18,1 oranında artarken, kurumlar vergisi tahsilatı oran indirimi nedeniyle yüzde 5,1 oranında azalmıştır. Gelir vergisi tahsilatının yıl sonunda bütçe hedefinin oldukça üzerinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. 16 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Aynı dönemde, banka ve sigorta muameleleri vergisi artan kredi hacmi ve finansal işlemlerin etkisiyle yüzde 31,2, veraset ve intikal vergisi tahsilatı yüzde 46,6, motorlu taşıtlar vergisi tahsilatı ise yüzde 18,4 oranında artış göstermiştir. Tablo 16: Merkezi Yönetim Bütçesi Gelirleri (2006) Milyon YTL Bütçe Tahmini Oca.-Ekim Toplam Genel Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri Gelir, Kar ve Ser. Kaz. Üz. Al. Ver. 140.549 160.326 87,7 136.575 156.214 87,4 112.529 132.199 85,1 31.535 38.982 80,9 23.332 26.090 89,4 8.203 12.892 63,6 0 0 5.068 4.947 102,5 2.172 1.806 120,3 2.814 3.042 92,5 Gelir Vergisi Kurumlar Vergisi Diğer Mülkiyet Üzerinden Al. Ver. Banka ve Sig. Muam. Vergisi Motorlu Taşıtlar Vergisi 82 99 83,5 47.556 57.601 82,6 13.650 16.337 83,6 30.596 37.276 82,1 3.310 3.988 83,0 22.532 24.253 92,9 20.778 22.398 92,8 1.754 1.855 94,6 2.672 2.809 95,1 3.165 3.608 87,7 23.172 21.372 108,4 276 Diğer Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver. Dahilde Alınan KDV ÖTV Diğer Uluslararası Tic. ve Mua. Alınan Ver. İthalde Alınan KDV Diğer Diğer Vergiler İd. Harçlar ve Üc. San. Dışı Arizi S. Vergi Dışı Gelirler Sermaye Gelirleri Gerç. Oranı 2.269 12,2 Alınan Bağış ve Yardımlar Özel Bütçe Gelirleri 598 374 159,8 2.694 2.963 90,9 Düzen. Denet. Kurulların Gelirleri 1.281 1.149 111,5 Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) Yılın ilk on ayında, dahilde alınan mal ve hizmet vergileri tahsilatı 47,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Dahilde alınan KDV tahsilatı bu dönemde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 15,5 oranında artış göstermiştir. Aynı dönemde, doğalgaz ve petrol ürünleri üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 4,4, alkollü içkiler ve tütün mamülleri üzerinden alınan ÖTV geliri vergilendirme sisteminde geçen yıl yaşanan sorunlardan dolayı oluşan baz etkisi nedeniyle yüzde 38,4, dayanıklı tüketim malları ve diğer mallar üzerinden alınan ÖTV geliri bazı mallar üzerindeki ÖTV oranlarında yapılan artışın da etkisiyle yüzde 41 artarken motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV geliri yüzde 0,5 oranında azalmıştır. Aynı dönemde, damga vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 24,9, harç gelirlerindeki artış oranı ise yüzde 19,4 olmuştur. 2006 yılının ilk on ayında, uluslararası ticaret ve muamelelerden alınan vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 28 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ithalden alınan KDV geliri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 27,4 oranında artarak 20,8 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. 17 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Yılın Ocak-Ekim dönemini kapsayan on ayında, genel bütçe vergi dışı gelirleri 23,2 milyar YTL, genel bütçe sermaye gelirleri 0,3 milyar YTL, genel bütçe alınan bağış, yardımlar ve özel gelirleri ise 0,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, genel bütçe vergi dışı gelirleri, Türk Telekom AŞ’nin kasasında bulunan ve özelleştirilmesi nedeniyle Hazineye aktarılmasına karar verilen 1,4 milyar YTL tutarındaki nakit ile KİT’lerden elde edilen temettü gelirlerinden ve TMSF tarafından yönetim ve denetimi devralınan kuruluşların vergi, harç, gecikme zammı ve faizi, GSM hasılat payı borçlarına karşılık bütçeye aktarılan tutarlardan olumlu etkilenmiştir. Öte yandan, faiz, ikraz ve taviz gelirlerinde görülen azalış vergi dışı gelirler üzerinde olumsuz etki yapmıştır. Bu dönemde, özel bütçeli kuruluşlar 2,7 milyar YTL, düzenleyici ve denetleyici kurumlar ise 1,3 milyar YTL öz gelir elde etmişlerdir. Tablo 17: Merkezi Yönetim Bütçesi Harcamaları (2006) Oca.-Ekim (Milyon YTL) Bütçe Başlangıç Ödeneği Gerç. Oranı Toplam 144.336 174.322 82,8 Faiz Dışı Harcamalar 103.536 128.062 80,8 31.814 36.021 88,3 3.985 4.975 80,1 Mal ve Hizmet Alımları 12.624 17.721 71,2 Sağlık Harcamaları 4.427 4.055 109,2 Diğer 8.197 13.666 60,0 42.523 49.108 86,6 536 670 80,0 Sos. Güv. Kuruluşları 21.327 23.384 91,2 Gelirden Ayrılan Paylar 11.216 14.165 79,2 Tarımsal Destekleme 4.549 4.000 113,7 Diğer 4.896 6.889 71,1 Sermaye Giderleri 7.116 12.452 57,1 Sermaye Transferleri 2.225 1.834 121,3 Borç Verme 3.248 4.256 76,3 3.063 3.961 77,3 185 295 62,8 Personel Giderleri Sos. Güv. Kur. Devlet Primi Cari Transferler KİT Görev Zararları Yurtiçi Yurtdışı 0 1.695 0,0 Faiz Harcamaları 40.801 46.260 88,2 İç Borç Faizi 34.846 39.460 88,3 Dış Borç Faizi 5.955 6.800 87,6 Yedek Ödenekler Kaynak: Maliye Bakanlığı (Kamu Hesapları Bülteni) 2006 yılının Ocak-Ekim döneminde, merkezi yönetim bütçesi personel giderleri 31,8 milyar YTL olarak gerçekleşmiş ve bütçe ödeneğinin yüzde 88,3’ü kullanılmıştır. Personel giderlerinin yıl içinde yapılan öngörülmeyen düzenlemeler nedeniyle yıl sonunda bütçe ödeneğinin üzerinde gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Aynı dönemde, sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri 4 milyar YTL seviyesinde gerçekleşmiştir. Yine aynı dönemde, sağlık için 4,4 milyar YTL, savunma, güvenlik ve diğer mal ve hizmet alımları için ise 8,2 milyar YTL harcama yapılmıştır. Bu dönemde, tarımsal destekleme giderleri bütçe ödeneğinin yüzde 113,7’si seviyesinde 4,5 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Kamu iktisadi teşebbüslerine görev zararı olarak 0,5 milyar YTL, sosyal güvenlik kurumlarına 21,3 milyar YTL, mahalli idarelere, fonlara ve diğer kurum ve kuruluşlara ise gelir üzerinden ayrılan paylardan 11,2 milyar YTL transfer yapılmıştır. Bu dönemde, sermaye giderleri 7,1 milyar YTL olarak gerçekleşirken, sermaye transferleri özellikle kapatılan 18 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğünün devam eden hizmetleri ve KÖY-DES Projesi için mahalli idarelere yapılan transferlerden dolayı 2,2 milyar YTL, borç verme kalemi ise 3,2 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Yılın ilk on ayında faiz giderleri 40,8 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde, iç borç faiz giderleri 34,8, dış borç faiz giderleri ise 6 milyar YTL olmuştur. Tablo 18: Merkezi Yönetim Bütçesi Borç Stoku (Ekim Sonu) (Milyon YTL) 2005 İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı Nakit Sabit Getirili Değişme (%) 2006 242.779 250.946 188.761 204.419 8,3 97.245 110.826 14,0 56.708 61.196 7,9 30.319 32.398 6,9 4.488 0 -100,0 54.018 46.527 -13,9 0 0 49.713 44.777 -9,9 2.739 0 -100,0 1.566 1.750 11,7 Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli Nakit Dışı Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli 3,4 Alıcılara Göre Dağılım Kamu Piyasa 78.924 74.548 -5,5 163.854 176.398 7,7 Dış Borç Stoku (Milyon $) 64.352 65.970 2,5 Kaynak: Hazine Müsteşarlığı Merkezi yönetim bütçesi borç stoku verileri incelendiğinde ise; 2006 yılı Ekim ayı sonu itibarıyla 2005 yılının aynı ayına göre nakit iç borç stokunun yüzde 8,3 oranında arttığı, nakit dışı iç borç stokunun ise yüzde 13,9 oranında azaldığı, toplam iç borç stokunun ise yüzde 3,4 oranında artış gösterdiği görülmektedir. Aynı dönemde, toplam iç borç stoku içinde kamu payının ağırlığı azalırken piyasa payının ağırlığının ise arttığı izlenmektedir. 19 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Şekil 3 : İç Borçlanma Faiz Oranı İç Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik) 70 60 50 40 30 20 IV. uz m m k M Te 06 O ca ar t uz 20 20 Te m m M 05 O ca k ar t uz m m Te k ar t M O ca 04 m m ar t uz 20 20 Te 03 M O ca k 10 Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler Kasım ayında, Net Dış Varlıklar 1,6 milyar dolar artarken, İç Döviz Yükümlülüklerin 2,7 milyar dolar artmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 1,1 milyar dolar azalarak, 19,3 milyar dolara gerilemiştir. Bu donemde Net Rezervler 2,7 milyar dolar artmıştır. Net Rezervlerdeki artış, temelde avro/dolar paritesindeki yükselmeden ve Bankaların Döviz Mevduatındaki artıştan kaynaklanmıştır. Kasım ayında Net Döviz Pozisyonunda görülen gerileme Hazineye yapılan YTL karşılığı döviz satımından kaynaklanırken piyasadan düzenli ihale yoluyla yapılan 0,4 milyar dolarlık döviz alımı döviz pozisyonundaki gerilemeyi sınırlamıştır. Tablo 20: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu* 2004 Aralık Net Döviz Pozisyonu (NDP) - Net Dış Varlıklar Net Rezervler KMDTH ve SDMH(-) Diğer - İç Döv. Yük. Döv. Olarak T.Mev. Hazine Mevduatı Bankaların Döviz Mev. *Ayın son Cuma günü itibariyle 2.736,4 17.173,1 35.189,7 18.602,5 586,0 14.436,6 4.544,7 3.837,5 9.891,9 (Milyon Dolar) 2005 Aralık 2006 Ağustos Eylül Ekim Kasım 15.499,1 36.843,1 49.371,8 15.576,4 3.047,6 21.344,0 10.331,0 8.735,2 11.013,0 19.748,7 43.655,4 56.180,5 16.020,3 3.495,3 23.906,8 13.231,3 12.734,3 10.675,5 19.464,5 45.226,8 57.455,2 15.684,9 3.456,5 25.762,3 13.012,4 12.469,6 12.749,9 20.452,9 42.677,4 54.729,0 15.535,2 3.483,6 22.224,4 11.017,5 10.325,7 11.207,0 19.331,6 44.288,8 57.395,7 15.756,5 2.649,6 24.957,2 13.129,9 12.481,9 11.827,3 Kasım ayında, Toplam İç Krediler 1,5 milyar YTL artarken, Diğer Hesabının 2,1 milyar YTL gerilemesiyle, Net İç Varlıklar 0,6 milyar YTL azalarak 12,7 milyar YTL’ye gerilemiştir. Toplam İç Kredilerdeki artış, söz konusu dönemde Değerleme hesabında görülen yükselmeden kaynaklanmıştır. Değerleme Hesabındaki ve Diğer İç Varlıklardaki değişim, söz konusu hesapların ağırlıklı ortalama maliyet esasına göre tutulmaya başlanmasında dolayı, Ekim ayı sonunda yapılan düzeltmeden kaynaklanmıştır. 20 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Tablo 21: Merkez Bankası Analitik Bilançosu* Net Döviz Pozisyonu+Net İç Varlıklar = MBP Net Döviz Pozisyonu(NDP) - Net Dış Varlıklar - İç Döviz Yükümlülükleri Net İç Varlıklar (I+II) I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5) 1- Hazinenin Borçları a. DİBS b. Dövize Endeksli DİBS c. Diğer 2- Değerleme Hesabı 3- IMF Acil Yardımı 4 - Bankalara Açılan Krd. 5- TMSF'na Kullan. Krd. II- Diğer REZERV PARA Emisyon Bankalar Zor. Karş. Bankalar Serbest Mevduat Diğer PARASAL TABAN APİ’den Borçlar MERKEZ BANKASI PARASI Kamu Mevduatı Kaynak: TCMB günlük vaziyet * Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. 2004 Aralık 2005 Aralık 24.743,1 38.547,7 3.672,6 20.815,3 23.048,0 19.375,4 21.070,6 25.581,9 23.239,4 19.577,2 3.715,3 -53,0 2.032,4 0,0 7,7 302,3 -4.511,3 20.327,7 13.465,2 3.115,3 3.608,0 139,2 23.949,7 3.622,1 24.743,1 793,4 (Milyon YTL) 2006 Ağustos Eylül Ekim Kasım 41.721,5 40.741,6 42.788,3 41.078,8 49.480,2 28.664,9 17.732,4 21.440,2 19.429,1 19.470,0 0,0 -40,9 2.009,6 0,0 1,4 0,0 -3.707,8 29.087,8 64.300,1 35.212,3 12.633,7 16.672,1 18.694,5 18.750,7 0,0 -56,2 -2.023,0 0,0 0,6 0,0 -4.038,4 29.039,1 67.473,9 38.434,8 11.702,5 15.882,0 18.164,7 18.211,5 0,0 -46,9 -2.283,2 0,0 0,4 0,0 -4.179,5 29.548,3 61.656,0 32.107,6 13.240,0 17.020,0 18.302,9 18.339,7 0,0 -36,7 -1.283,4 0,0 0,4 0,0 -3.780,0 28.423,2 65.117,8 36.694,6 12.655,6 18.540,8 18.756,0 18.784,8 0,0 -28,8 -215,7 32.696,4 19.612,0 0,0 12.898,9 185,5 37.679,4 4.983,0 38.547,7 868,3 36.355,5 23.529,2 0,0 12.711,2 115,2 38.598,9 2.243,4 41.721,4 3.122,6 34.962,5 23.278,2 0,0 11.544,7 139,6 38.645,7 3.683,2 40.741,6 2.095,9 37.837,2 24.529,1 0,0 13.227,4 80,6 41.314,6 3.477,5 42.788,3 1.473,7 0,6 0,0 -5.885,2 35.694,6 22.834,4 0,0 12.776,5 83,7 38.892,4 3.197,8 41.078,9 2.186,6 Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir. Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Kasım ayında Merkez Bankası Parasının 1,7 milyar YTL azalarak , 41,1 milyar YTL’ye gerilediği görülmektedir. Emisyon ve Bankalar Mevduatında görülen sırasıyla 1,7 ve 0,5 milyar YTL’lik azalış sonucu Rezerv Para bu dönemde 2,1 milyar YTL gerilemiştir. Kasım ayında, APİ’den Borçlar 0,3 milyar YTL azalarak 3,2 milyar YTL’ye gerilerken, Kamu Mevduatı 0,7 milyar YTL artarak 2,2 milyar YTL’ye yükselmiştir. Tablo 22: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (% Değişme) Emisyon Rezerv Para M2 M2Y Toplam Mevduat (TL+YP) Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi) TÜFE 2006 Kasım / 2005 Kasım 20,2 28,2 23,4 26,9 26,9 46,8 9,9 2006 Kasım / 2005 Aralık 16,4 9,2 18,0 22,0 20,4 35,6 9,4 2006 Kasım / 2006 Ekim -6,9 -5,7 1,5 2,5 2,1 0,7 1,3 Kasım ayında M1 para arzı gerilerken, M2 ve M2Y para arzları reel olarak yükselmiştir. Bu dönemde dolaşımdaki paranın gerilemesinin etkisiyle, M1 para arzı bir önceki aya göre yüzde 3,3 oranında azalarak 42,3 milyar YTL’ye inerken; M2 para arzı yüzde 1,5 oranında artarak 180,7 milyar YTL’ye, M2Y para arzı ise yüzde 2,5 oranında artarak 280,1 milyar YTL’ye yükselmiştir. 21 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Kasım ayında mevduat bankalarının hem YTL hem de YTP mevduatlarında artış olmuştur. Bir önceki aya göre yurtiçi YTL mevduatlar yüzde 0,8 oranında artarak 167,5 milyar YTL’ye, YP mevduatların dolar değeri ise yüzde 2,4 oranında artarak 67,6 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönemde bankalararası toplam mevduatlar ise yüzde 2,1 oranında artarak 272,1 milyar YTL’ye yükselmiştir. Kasım ayında YTL kredilerde önemli bir artış gerçekleşmezken, YP krediler yüzde 4,4 oranında artmıştır. Tüketici kredileri arasında konut kredileri ve ihtiyaç kredilerinde artış görülürken, taşıt kredileri gerilemiştir. Mevduat bankalarının toplam yurtiçi kredileri ise Ekim ayına göre 0,7 oranında artarak 164,1 milyar YTL’ye yükselmiştir. Tablo 23: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri 2003 Ocak-Aralık 2004 Ocak-Aralık 2005 Ocak-Aralık 2005 Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık 2006 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Vadesi Gün 290 372 560 688 613 582 561 890 1.070 873 792 810 941 558 422 427 617 973 1088 Faiz Oranı Yıllık Basit Yıllık Bileşik 42,72 45,01 24,84 25,66 16,60 16,90 16,57 16,83 15,09 15,33 14,82 15,21 14,11 13,92 13,73 14,06 14,22 14,50 14,21 14,50 14,13 14,16 14,42 14,13 14,99 14,95 17,39 17,63 21,88 22,82 21,05 21,27 21,43 21,62 22,18 22,01 22,25 22,13 Kasım ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı bir önceki aya göre 0,1 puan artarak, yüzde 22,1’e yükselmiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan ortalama vade 115 gün uzayarak, 1088 gün düzeyinde gerçekleşmiştir. 22 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Şekil 4: Reel Kur Endeksi Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) (1987 = 100) 200,0 180,0 160,0 140,0 120,0 100,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Temmuz ayından itibaren tekrar yükselişe geçen reel kur endeksi, Kasım ayında da artışını sürdürerek 178,2 seviyesinden 181,3 seviyesine yükselmiştir. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi 2 .5 0 0 5 0 .0 0 0 4 6 .0 0 0 4 2 .0 0 0 3 8 .0 0 0 3 4 .0 0 0 3 0 .0 0 0 2 6 .0 0 0 2 2 .0 0 0 1 8 .0 0 0 1 4 .0 0 0 1 0 .0 0 0 6 .0 0 0 2 .0 0 0 2 .0 0 0 1 .5 0 0 1 .0 0 0 500 2001 -1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 200212 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200312 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200412 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200512 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 200612 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 0 TL Bazında Dolar Bazında Ekim ayı sonunda 40.582 seviyesinde gerçekleşen İMKB-100 Endeksi, Kasım ayında yüzde 5,9 oranında gerileyerek 38.169 seviyesine inmiştir. Dolar bazında ise Endeksteki gerileme yüzde 5,4 oranında gerçekleşmiştir. V. Fiyat Gelişmeleri: 2006 yılı Kasım ayında TÜFE yüzde 1,29 oranında artmıştır. Endeksteki 11 aylık kümülatif artış yüzde 9,40, 12 aylık artış ise yüzde 9,86 oranında gerçekleşmiştir. Kasım ayı TÜFE artış beklentisi, TCMB beklenti anketine göre yüzde 1,05 idi. ÜFE, Kasım ayında yüzde 0,29 oranında gerilemiştir. Bu dönemde; ÜFE’nin ana alt kalemleri olan tarım kesimi fiyatları yüzde 0,09, sanayi kesimi fiyatları yüzde 0,34 oranında azalmıştır. ÜFE artış beklentisi Reuters beklenti anketine göre yüzde 0,46 idi. 23 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Şekil 6: 2006 Yılı Hedefiyle Tutarlı Enflasyon Patikası ve Gerçekleşmeler % 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 01 02 03 04 12 Aylık TÜFE Artışı 05 06 07 Hedefle Tutarlı Patika 08 09 10 İç Aralık +/- %1 11 12 Dış Aralık +/- %2 Kasım ayında, TÜFE’de en yüksek ağırlığa sahip olan, gıda ve alkolsüz içecekler harcama grubu fiyatlarının yüzde 2,71 gibi yüksek bir oranda artmış olmasına rağmen, tüketici fiyatları artışının beklentiler paralelinde gerçekleştiği görülmektedir. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış yüzde 4,80 ile giyim ve ayakkabı grubunda gerçekleşmiştir. Kasım ayında endekste yer alan gruplardan , konutta yüzde 1,30, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 0,81, lokanta ve otellerde yüzde 0,71, sağlıkta yüzde 0,17, alkollü içecekler ve tütünde yüzde 0,01 oranlarında artış görülürken, eğitimde yüzde -0,11, haberleşmede yüzde -0,15, ulaştırmada yüzde -0,28, ev eşyasında yüzde -0,48, eğlence ve kültürde yüzde -1,86 oranlarında düşüş gerçekleşmiştir. Tablo 24: Kasım Ayı İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (2003=100) Aylık 2005 2006 Ocak-Kasım 2005 2006 12 Aylık Yıllık Ortalama 2005 2006 2005 2006 TÜFE Genel Gıda ve alkolsüz içe. Alkollü içe. ve tütün Giyim ve ayakkabı Konut Ev eşyası Sağlık Ulaştırma Haberleşme Eğlence ve kültür Eğitim Lokanta ve oteller Çeş. mal ve hizmetl. 1,40 3,27 0,01 3,53 1,05 0,85 0,11 -0,82 -0,21 -0,76 0,14 0,92 0,93 1,29 2,71 0,01 4,80 1,30 -0,48 0,17 -0,28 -0,15 -1,86 -0,11 0,71 0,81 7,27 5,20 21,88 0,46 9,39 5,16 -0,49 11,21 1,96 6,12 7,22 14,40 5,98 9,40 10,51 5,05 3,98 13,23 7,16 7,91 9,75 1,48 6,97 7,69 13,19 12,46 7,61 5,70 21,87 0,56 10,30 5,94 -0,26 10,67 2,21 5,98 7,24 14,97 5,87 9,86 10,22 10,21 3,37 13,73 8,28 8,01 9,55 1,23 7,49 7,69 13,77 15,16 8,31 5,07 12,11 4,26 10,80 7,19 5,23 15,54 1,66 7,74 14,18 14,31 6,91 9,44 9,17 23,06 -0,26 12,30 5,52 3,14 10,34 2,63 4,83 7,72 14,04 16,15 ÜFE Genel Tarım Sanayi Madencilik İmalat Sanayi Elektrik, gaz, su -0,95 2,11 -1,74 -2,68 -1,86 0,67 -0,29 -0,09 -0,34 -0,33 -0,36 0,02 2,71 1,28 3,11 10,53 3,75 -8,78 11,72 3,64 13,71 13,24 12,26 36,29 1,60 1,56 1,62 4,28 2,22 -8,44 11,67 5,43 13,10 12,31 11,61 36,90 6,89 2,72 8,09 11,51 8,59 0,22 8,60 7,34 8,82 14,27 8,58 9,76 24 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Kasım ayında özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin seyri incelendiğinde; işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ile tütün ürünleri, fiyatları yönetilen veya yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergileri dışarıda bırakan G kodlu özel TÜFE göstergesinin yüzde 0,95 oranında, işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içkiler, tütün ürünleri ve altın hariç tutularak hesaplanan H kodlu göstergenin ise yüzde 0,78 oranında arttığı görülmektedir. Tablo 25: Kasım Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100) Grup Aylık Ocak-Kasım 12 Aylık Yıllık Ortalama Kapsam 2005 2006 TÜFE Genel 2005 2006 2005 2006 2005 2006 1,40 1,29 7,27 9,40 7,61 9,86 8,31 9,44 A Mevsimlik ürünler hariç 0,05 0,27 7,44 9,62 7,46 10,58 9,37 9,56 B İşlenmemiş gıda ürünleri hariç 0,61 0,80 7,07 9,04 7,36 9,76 8,95 8,86 C Enerji hariç 1,65 1,36 7,24 9,34 7,51 9,86 7,71 9,32 D (B) ve (C) 0,74 0,80 6,99 8,90 7,20 9,77 8,35 8,61 1,76 1,47 6,39 9,64 6,68 9,83 7,46 8,46 1,93 1,57 6,49 11,12 6,87 11,38 7,53 9,74 E F (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç (E) ve fiyatları yönetilen/yönlendirilen diğer ürünler, dolaylı vergiler hariç G (F) ve (B) 0,88 0,95 6,00 11,01 6,27 11,65 8,19 8,99 H (D) ve alkollü içkiler, tütün ürünleri ile altın hariç 0,76 0,78 6,00 8,80 6,25 9,13 8,24 6,85 Kasım ayında yüzde -0,29 oranında gerçekleşen ÜFE artışının, beklentilerin altında kaldığı görülmektedir. Kasım ayında; tarım, avcılık, ormancılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 0,05 oranında artarken, balıkçılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 6,79 oranında azalmasıyla, tarım fiyatları yüzde 0,09 oranında azalmıştır. Sanayi fiyatlarının Kasım ayındaki gelişimi incelendiğinde, sektör içinde en yüksek paya sahip olan imalat sanayi fiyatlarının yüzde 0,36 oranında gerilediği görülmektedir. Bu dönemde imalat sanayi içinde en yüksek ağırlığa sahip kalemlerden gıda ürünleri ve içecek imalatı fiyatları yüzde 0,23 oranında arterken, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri fiyatları yüzde 2,88, ana metal sanayi fiyatları ise 2,45 oranında gerilemiştir. Bu dönemde, madencilik alt sektörü fiyatları yüzde 0,33 oranında gerilemiş ve elektrik, gaz ve su fiyatları yüzde 0,02 oranında artmıştır. VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler 1. Gelişmiş Ülkelerdeki Gelişmeler ABD: ABD’de tarım dışı istihdam artışı Ekim ayında 92.000 olarak gerçekleşmiştir. Eylül ayında yüzde 4,6 olan işsizlik oranı ise Ekim ayında yüzde 4,4’e gerilemiştir. 25 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 ABD’de 2006 yılının ikinci çeyreğinde yıllık bazda yüzde 2,6 olarak gerçekleşen GSYİH artışı, üçüncü çeyrekte yavaşlayan konut sektörünün etkisiyle yüzde 1,6’ya gerilemiştir. Üçüncü çeyrekte PCE (kişisel tüketim harcamaları) endeksi yüzde 2,5, çekirdek PCE endeksi ise yüzde 2,3 oranında artmıştır. ABD’de tüketici fiyatları Ekim ayında yüzde 0,2 ile beklentilerin üzerinde artmıştır. Gıda ve enerji fiyatları hariç tutularak hesaplanan çekirdek enflasyon ise beklentiler dahilinde yüzde 0,2 oranında yükselmiştir. 12 aylık artışlar ise TÜFE’de yüzde 4,3, çekirdek TÜFE’de yüzde 2,1 olarak gerçekleşmiştir. Ekim ayında üretici fiyatları yüzde 0,7 oranında artarken; çekirdek tüketici fiyatları yüzde 0,3 oranında gerilemiştir. 12 aylık artışlar ise ÜFE’de yüzde 5,9, çekirdek ÜFE’de yüzde 1,9 olmuştur. ABD dış ticaret açığı, petrol ithalat fiyatlarının beş ay içinde ilk kez gerilemesiyle ve ABD ihracatının yeni bir rekora ulaşmasıyla, Eylül ayında beklentilerin altında gerçekleşerek 64,3 milyar dolara gerilemiştir. Ağustos ayı için daha önceden 69,9 milyar dolar olarak açıklanan dış ticaret açığı 69 milyar dolara revize edilmiştir. Cari açığın finansmanında önem taşıyan net sermaye girişleri ise Eylül ayında 101,9 milyar dolar ile beklentilerin üzerinde gerçekleşmiştir. Daha önceden 91,3 milyar dolar olarak açıklanan Ağustos ayına ilişkin net sermaye girişi ise 89 milyar dolara revize edilmiştir. Japonya: Japonya Merkez Bankası, Kasım ayındaki toplantısında faiz oranlarını değiştirmeyerek yüzde 0,25 seviyesinde bırakmıştır. Ağustos ayında yüzde 0,3, Eylül ayında yüzde 0,2 oranında artan Japonya’nın çekirdek tüketici fiyatları; Ekim ayında yüzde 0,1 ile beklentilerin altında artış göstermiştir. Avrupa Birliği Avrupa Merkez Bankası Kasım ayındaki toplantısında faiz oranlarını değiştirmeyerek yüzde 3,25 seviyesinde bırakmıştır. Banka, 7 Aralık tarihindeki toplantısında ise beklentilere paralel olarak faiz oranlarını 25 baz puan artırarak yüzde 3,5’e yükseltmiştir. Faiz oranları böylece son beş yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. 2006 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre euro bölgesi yüzde 0,5, AB-25 ekonomisi yüzde 0,6 oranında büyümüştür. 2006 yılının ikinci çeyreğinde büyüme oranları euro bölgesi ve AB-25’te yüzde 0,9 olarak gerçekleşmişti. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre büyüme ise euro bölgesinde yüzde 2,6, AB25’te ise yüzde 2,8 olmuştur. Eylül ayında yüzde 1,7 olan euro bölgesi yıllık enflasyon oranı Ekim ayında yüzde 1,6’ya gerilemiş, aynı dönemde AB25’in yıllık enflasyon oranı da yüzde 1,9’dan yüzde 1,8’e inmiştir. 2005 yılı Ekim ayında yüzde 8,5, 2006 yılı Eylül ayında yüzde 7,8 olan euro bölgesi işsizlik oranları Ekim ayında yüzde 7,7’ye gerilemiştir. AB25’te ise işsizlik oranı Ekim ayında bir önceki aya göre değişmeyerek yüzde 7,9 olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı dönemindeki yüzde 8,6 değerine göre ise AB-25 işsizlik oranında gerileme olmuştur. AB-25’te en düşük işsizlik oranları Danimarka (yüzde 3,5), Hollanda (yüzde 3,9), İrlanda (yüzde 4,2) ve Avusturya’da (yüzde 4,7) görülürken; en yüksek işsizlik oranları Polonya (yüzde 14), Slovakya (yüzde 12,7), Yunanistan (ikinci çeyrekte yüzde 9), Fransa (yüzde 8,8) ve İspanya’da (yüzde 8,4) gerçekleşmiştir. 26 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Almanya: Almanya’da imalat sanayi siparişleri Eylül ayında, yurtdışı siparişlerdeki gerilemenin etkisiyle, beklentilerin üzerinde azalarak mevsimsellikten arındırılmış olarak bir önceki aya göre yüzde 2,5 oranında gerilemiştir. Sanayi üretimi ise aynı dönemde yüzde 0,3 oranında gerilemiştir. 2006 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,1 oranında gerçekleşen GSYİH büyümesi, üçüncü çeyrekte yüzde 0,6 olmuştur. 3. çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre GSYİH büyümesi ise yüzde 2,8 olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılı Ekim ayında 11,8 milyar euro olan Almanya’nın dış ticaret fazlası, 2006 yılı Ekim ayında ihracattaki güçlü performanın etkisiyle beklentilerin üzerinde artarak 17,3 milyar euroya yükselmiştir. 2006 yılı Ekim ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre ihracat yüzde 22,6 oranında artarak 84,1 milyar euroya, ithalat ise yüzde 17,6 oranında artarak 66,8 milyar euroya yükselmiştir. Fransa: Fransa’da 2006 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,2 oranında artarak güçlü bir performans gösteren GSYİH, üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre değişmemiştir. 3. çeyrekte bir önceki yılın aynı dönemine göre GSYİH büyümesi ise yüzde 1,8 olarak gerçekleşmiştir. İngiltere: Eylül ayında imalat sanayi üretimi beklentilerin altında gerçekleşerek bir önceki aya göre değişmemiştir. İmalat sanayi üretimindeki yıllık artış ise yüzde 2 seviyesinde gerçekleşmiştir. İngiltere Merkez Bankası, Kasım ayındaki toplantısında faiz oranlarını 25 baz puan artırarak yüzde 5’e yükseltmiştir. 2006 yılının üçüncü çeyreğinde İngiltere ekonomisi çeyrek bazında yüzde 0,7, bir önceki yıla göre ise yüzde 2,8 ile beklentilerin üzerinde büyüme göstermiştir. 2. Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Gelişmeler: Çin: Ekim ayında Çin’in dış ticaret fazlası beklentileri aşarak 23,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak-Ekim dönemi dış ticaret fazlası ise 133,7 milyar dolara ulaşarak 2005 yılının tamamındaki 102 milyar dolar seviyesini aşmıştır. Çin’de Ağustos ve Eylül aylarında sırasıyla yüzde 15,7 ve yüzde 16,1 olarak gerçekleşen yılık sanayi üretimi artışı, Ekim ayında yüzde 14,7’ye gerilemiştir. Bu gerilemede, hükümetin yatırımları sınırlandırmaya yönelik önlemlerinin etkili olduğu düşünülmektedir. Eylül ayında yüzde 1,5 olan yıllık tüketici fiyatları artışı, Ekim ayında yüzde 1,4’e gerilemiştir. Çin Merkez Bankası, döviz rezervlerini farklı para birimleri ve yatırım araçlarıyla çeşitlendireceğini açıklamıştır. Dünyanın en büyük döviz rezervlerine sahip olan Çin’in rezervleri büyük ölçüde dolar cinsi varlıklardan oluşmaktadır. 27 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf Ekonomik Gelişmeler Kasım 2006 Rusya: Ağustos ayında 13,7 milyar dolar olan Rusya’nın dış ticaret fazlası, Eylül ayında 11,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2006 yılı Ocak–Eylül dönemi dış ticaret fazlası ise 129 milyar dolar seviyesinde gerçekleşerek bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 23,5 oranında yükselmiştir. Brezilya: Eylül ayında yüzde 3,7 olan yıllık tüketici fiyatları artışı, Ekim ayında yüzde 3,3’e gerilemiştir. Hindistan: Hindistan’da Temmuz ve Ağustos aylarında sırasıyla yüzde 12,7 ve yüzde 9,9 oranında gerçekleşen üretim artışı, Eylül ayında yüzde 11,4 ile yüksek seviyede gerçekleşmiştir. Ekim ayında yılık enflasyon oranı yüzde 5,1 seviyesinde gerçekleşmiştir. 28 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2006/11.pdf
