C. Senatosu B : 36 11 . 2 . 1980 O : 2 özellikleri bulunduğu

C. Senatosu
B : 36
özellikleri bulunduğu için klasik bir bütçe konuşma­
sı yapmaktan ayrılarak, birkaç nokta üzerinde derin­
lemesine fikirlerimi arz etmek istiyorum.
Neden bu bütçenin özelliği vardır? Bu bütçeyi
getiren Hükümet, Hükümet olduğunun onuncu gü­
nünde falan bütçeyi yasama meclislerine getirme du­
rumunda kalmıştır. Bu sebeple bu bütçe bundan ön­
ceki Hükümetle bu Hükümetin âdeta müştereken
hazırladıkları bir bütçe niteliğindedir. Bu, bütçenin
birinci özelliğidir.
Bu Bütçe Komisyonda incelenirken, Hükümet çok
büyük mali bir operasyon yapmıştır. Bu da, bu büt­
çenin ikinci niteliğidir. Çünkü, önümüzde tetkikte
bulunan bütçenin ne gelir tahminleri, ne de gider
tahminleri bugün bütçede gördüğümüz şekli ile ger­
çekleşmeyecektir. Neden? Bu bütçe hazırlanırken
mevcut elemanlar tamamen değişmiş bulunmaktadır.
Bu sebeple, bu bütçede, komisyonda tesis edilen
matematik denge gerçekten var mıdır, yok mudur
diye münakaşa edilmez. Çünkü, bütün Devlet gelir­
lerinin şekli bu devalüasyon sonunda, bilhassa itha­
lâttan alınan Devlet gelirleri tamamen miktarları de­
ğişik şekilde yıl sonunda gerçekleşecektir. Bu ope­
rasyonun akisleri Devlet Bütçesinin masrafları üze­
rinde de görülecektir ve bu sebeple masraflar da
bütçede limitleri çizilen seviyelerin üzerinde gerçek­
leşecektir. Ancak:, bu limitleri azami ölçüde tutar­
sanız hizmetlerde tasarruf sağlanabilir. Bu sebep­
le bu bütçenin Yasama Meclislerinde görüşülmesin­
den çok, uygulanmasında çok dikkatli davranılması
lâzım gelen bir niteliği vardır. Ümit ediyoruz ki, ge­
rek Maliye Bakanlığı, gerekse Sayın Bakan, gerekse
Hükümet üyeleri bu dönemde yaptıkları mali operas­
yonun hedefine dönük olarak bu bütçenin harcan­
masında toplam talebi artıracak, tasarruflardan bü­
yük bir titizlikle kaçınma durumunda olacaklardır
ve önümüzdeki yılda arz talep dengesinin tesisinde,
ki bu çok müşkül bir şeydir, geçtiğimiz yılda % 81
oranında fiyatları artan bir zemin üzerinde bu ope­
rasyon yapılmıştır, işte bu % 81 fiyat artış hızına bir
set vurabilmek için arz - talep dengesinde gerek büt­
çede, gerekse katma bütçelerde ve gerekse Kamu İk­
tisadi Devlet Teşekkülleri harcamalarında dengeyi
temin edecek bütün tasarrufları yaparak, ille de
arz - talep dengesine hizmet edecek şekilde bu büt­
çeyi uygulamak uygulanırsa, yapılan mali operasyo­
na bu bütçenin herhangi bir katkısı olmaz, üstelik
menfi tesirleri olur.
İkinci mühim nokta; bu bütçeden sonra gerçek­
leşecek mali operasyonun bazı unsurları vardır. Bu
11 . 2 . 1980
O : 2
unsurlar da Hükümetin vaat ettiği vergi kanunları
tasarısının gelmesidir. Yıl içerisinde uygulanacak ver­
gi kanunları niteliklerine göre bir kısmı gelir azal­
tıcı, bir kısmı da gelir artırıcı mahiyette olacaktır,
Bu sebeple bu Bütçe Kanununun uygulanmasını,
eğer bu destekleyici vergi kanunları gelmezse,
arz - talep dengesini tesis etme yolundaki hedefine
ulaştırmak im'kânı yoktur.
Öyle tahmin edilir ki, gelecek gelir kanunu tasa­
rıları Hükümetin Programında vaat ettiği, en az ge­
çim indirimini asgari ücret seviyesine yükseltmekten
dolayı bütçe gelirlerinde, yani Gelir Vergisi tahsi­
latında, husule gelecek, aşağı yukarı Bakanlıkta
90 - 100 milyar lira arasında bir hesaba bağlanan
bu kaybı telâfi edecek kaynakları da yanında getire­
cektir.' Aksi takdirde dengelenmiş bir bütçenin üze­
rinde yeniden 90 milyar lira diye kabul etsek bile,
böyle bir gelir azaltıcı operasyonu yapmak Hüküme­
tin ilân ettiği ekonomik politikaya ters düşer.
Bu sebeple hiç değilse en az geçim indirimi had­
lerinin asgari ücret seviyesine yükseltilmesinden do­
layı Devlet gelirlerinde meydana gelecek azalmayı
temin edecek hükümlerin gelmesi zaruridir 1980 yı­
lının kamu sektörü arz - talep dengesini Hükümetin
hedeflediği istikrara dönüşüm programının bir par­
çası haline getirebilmek için.
İşte, 1980 Bütçesinin başlıca özellikleri bunlar­
dır. Bu özelliklere riayet edilmezse Hükümetin prog­
ramladığı istikrara dönüş, yani Türkiye'deki fiyat
artışları, enflasyon hızının artarak devam etmesine
karşı alınan tedbirler tamamen geçersiz hale gelir
ve bu geçersizlik dolayısıyla de ıstırabını duyduğu­
muz enflasyon menfi etkilerini toplumumuz üzerin­
de sürdürmekte devam eder.
Şimdi, gere'k kamuoyunu, gerekse Türk siyaset­
çilerini en çok meşgul eden Hükümetin aldığı son
ekonomik «Önlemler Paketi» denen veyahut da bi­
zim «Para operasyonu ve ekonomik önlemler» dedi­
ğimiz tedbirlerin zaruret ve faydası var mıydı, yok
muydu, niçin alındı? Bu konudaki görüşlerimizi arz
edeyim.
Sayın senatörler;
Hemen hemen dünyada hiçbir ülke yoktur ki,
fiyat artış hızı 1978*de % 60 civarında, müteakip
yılda da % 80 civarında fiyat artışları cereyan et­
sin, o ülkeyi yönetenler, Hükümetler buna karşı
duyarsız kalsın. Bu, imkânsız bir şeydir ve bu du­
yarlığı yalnız Hükümet değil, Hükümetin arkasında­
ki Yasama Meclisleri de aynı sorumluluk duygusuy-
— 356 —