M. Meclisi B : 45 irebilmekte, vengi uyuşmazlıkları 5-12 yıl

M. Meclisi
17 . 2 . 1980
B : 45
0:2
Anayasamızın 127 nci maddesi gelir, gider deneti­
minin yanında kamu mallarının denetimini de Sayış­
taya vermiştir. Taşınmaz mallar yetersiz de olsa, Sayıştayca denetlenmekte, buna karşılık devletin petrol,
kıyılar, madenler ve arsalar gibi taşınmaz mallarının
denetimi Maliye Bakanlığınca 11 yıldır engellenmektedir^
lerin gecikilmeden alınması önerisine, Sayın Ünat Demir'in Adalet Partisi Grubu adına yaptığı bu önerisi­
ne ben de can-ü gönülden katılıyorum ve kendisine
teşekkür ediyorum.
Sayın üyeler, Hazine işlemleri yeterince denetlen­
memektedir. Sayıştayın en önemli görevlerinden biri
de devlete ait ikraz, istikraz ve taahhütlerle çeşitli kay­
naklardan elde edilen, nakdi ve ayni kıymetleri kay­
dedip denetlemektir. Ancak, Maliye Bakanlığının di­
ğer konularda olduğu gibi ilgisizliği ve Sayıştayın gö­
revini zorlaştırması sonucu olarak, bugünkü uygula­
mada bu görevin özü boşaltılmış, göstermelik bir ka­
yıt tutma anlayışına dönüştürülmüştür.
Yabancı ülkelerle yapılan birÇok kredi ve yardım
anlaşmasının, ülkemizin ekonomik bağımsızlığına göl­
ge düşüren hükümler taşıdığı yadsınamaz bir gerçek
iken, Sayıştayın bu konularda da, bugünedek Tür­
kiye Büyük Millet Meclisine uyarıcı raporlar sunma­
mış olması da düşündürücüdür, üzücüdür.
, Sayın milletvekilleri, Sayıştayın denetiminin et­
kinliğini azaltan uygulamaların başında, denetimden
kaçırılan fonlar ve hesap vermeyen saymanlıklar so­
runu gelmektedir. Birçok kurum ve kuruluş çeşitli yol­
larla Sayıştay denetimi dışına kaçırılmaktadır. Oysa,
denetimin etkin ve verimli olabilmesi, düzenlemelere
ışık tutacak sağlıklı verilerin çıkarılabilmesi, kamu
ekonomisinin gelir ve gider yönünden bir bütün ola­
rak denetimiyle mümkündür, örneğin, Ortadoğu
Teknik Üniversitesi, Sayıştayın
denetimi dışında
kalmıştır. Ortadoğu Teknik Üniversitesi ve kuru­
lacak diğer üniversiteler Sayıştay denetimi dışında
kaldığı müddetçe, Sayıştayımızın üniversiteler üze­
rindeki mali denetimin bulguları yetersiz kalmaya
daima mahkûm olacaktır.
Sayıştay Başkanlığının 12.7.1969 gün ve 592 311
4/434 sayılı yazısıyla, Hazine adına kayıtlı, Devlete ait
her türlü taşınmaz malların kayıt düzeninin kurul­
ması ve Sayıştaya gönderilmesini Maliye Bakanlığın­
dan istediği halde, bugüne dek bir yanıt alamamıştır.
Taşınmaz mal denetiminin engellenmesi Anayasaya
aykırıdır. Hukuk devletini zedeleyen bu keyfiliğe son
verilmelidir, sorun ciddi ve önemlidir. Günümüzde kı­
yı yağmacüığı alabildiğine artmıştır. Yeraltı kaynak­
larının israfı önlenememektedir. Devlet kendi topra­
ğında kiracı durumundadır. Hazineye ait arsa, arazi
ve binaların sayısı bilinmemektedir. Kamu malların­
dan kimlerin haksız çıkar ve yarar sağladığı meçhul­
dür. Açmazların bu noktaya gelmesi acıdır ama ger­
çektir. Kamu taşınmaz mallarının envanterinin çıka­
rılması ye denetiminin sağlanması için gerekli önlem-
Fonlar konusu, son yıllarda büyük bir önem ka­
zanmaya başlamıştır. Anayasaya ve Muhasebei Umu­
miye Kanununa aykırı olarak oluşturulan, siyasal ik­
tidara keyfi harcama olanağı sağlayan ve toplam
harcamaları bütçenin 1/5'ine ulaşan, sayıları 300'ü bu­
lan ve aralarında Marmara Oteli'nin zararlarını da­
hi kapatma fonunun dahi bulunduğu fonların büyük
çoğunluğu, Sayıştay denetiminin dışında kalmakta­
dır. Sayıştay denetimi dışında kalmak, hukuk dışın­
da kalma ile özdeştir. Türkiye Büyük Millet Mecli­
sine önemli bir görev düşmektedir. Gerek fonlar
yoluyla, gerekse çeşitli mevzuata konan hükümlerle
Sayıştay denetiminden kaçışın önü alınmalıdır. Bu
konunun ekonomik boyutları mutlaka araştırma konusu yapümalıdır. Örneğin, 1967 - 1968 yılları ara­
sında toplam 4 milyar lira harcama yapan îmar ve
irebilmekte, vengi uyuşmazlıkları 5 - 1 2 yıl arasında
ancak çözümlenebilmektedir. Türk vergi sistemi iflas
etmiştir ve düzeltilememektedir. Gelir dağılımı ile ver­
gi yükü arasındaki adaletsizlik, her geçen gün artmak­
tadır. Yıllık vergi kaçağı 160 milyar lirayı aşarken,
ücretliler gelir vergisinin % 70'ini ödemektedir. Yılda
85 milyar lirayı bulan teşvik tedbirleri bütçeyi ke­
mirmektedir. Memur ve işçinin dışında kimseden ver­
gi alınamamaktadır.
Bu gerçekler karşısında alınması gereken önlemler
vardır ve bu alanda Sayıştaya önemli görevler düş­
mektedir. Bu konuları ve devlet gelirlerine ilişkin ya­
saların Hazineyi zarara uğratıcı hükümlerini bulup
ortaya çıkarmak, düzenleyeceği raporları Türkiye Bü­
yük Millet Meclisine sunmak Sayıştayın anayasal gö­
revidir*
Etkin bir, vergi denetimi ve yargısının gerçekleş­
mesi için alınması gereken ivedi önlemleri şöyle özet­
leyebiliriz :
Kamu giderlerinde olduğu gibi, kamu gelirlerinin
denetiminde de Sayıştay daha geniş kapsamlı ve et­
kin bir denetim yapmalıdır. Vergi yargısı yeniden dü­
zenlenmeli, Maliye Bakanlığı, Sayıştay ve Danıştay
aracındaki görev, yetki çatışmaları giderilmelidir. Türk
vergi sistemi, kamu yararı gözetilerek, günün koşul­
larına uygun olarak düzeltilmelidir.
I
156 —