Yerel Yönetimlerde Denetim ve Sayıştay

Kamu Mali Yönetim Reformu
Çerçevesinde
Yerel Yönetimlerde
Sayıştay Denetimi
Erdin İVGİN
Sayıştay Başdenetçisi
8 Haziran 2005
Sunumun Anahatları
I- Giriş
II- Reform Öncesi Mali Sistem ve Sayıştay Denetimi
III-KMYK Kanununun Getirdiği Yenilikler
IV- Reform Sonrası Yerel Yönetimlerde Sayıştay
Denetimi
V- Sonuç
Kamu Mali Yönetim
Anlayışındaki Değişiklikler
 Kamu kaynaklarının kullanılmasında ve kamuda
etkinlik arayışları
 Stratejik planlama anlayışı
 Bütçe hazırlama ve uygulama sürecinin
etkinleştirilmesi ve bütçeleme anlayışındaki
değişim
 Harcama sürecinde yetki ve sorumluluk
dengesinin kurulması
 Mali yönetimde saydamlık
 Hesap verme sorumluluğun etkin hale
getirilmesi
 Denetimden beklentilerin artması ve değişmesi
Saydamlık
 Saydamlık, devletin, hedeflerini, bu hedeflere ulaşmak
için hayata geçirdiği politikaları ve bu politikaların
yarattığı sonuçları izlemek için gerekli olan bilgiyi
düzenli, anlaşılabilir, tutarlı ve güvenilir bir biçimde
sunmasıdır.
 Güvenilirlik bilgiyi kullananların bilginin doğruyu
yansıttığına inanmasını,
bu ise inandırıcılığı sağlayan “kalite kontrol”
mekanizmalarının kurulmuş olmasını gerektirir.
Bu kalite kontrolü genelde bağımsız dış denetim ile
sağlanır.
Hesapverme sorumluluğu
Bir görevi icra etmek üzere kendilerine emanet edilen kamu
kaynaklarını kullananların, kaynakları kendilerine emanet
edenlere karşı, kaynakların kullanımı ve görevin nasıl yerine
getirildiği hususunda açıklamada bulunma zorunluluğudur.
Başarılı hesapverme sorumluluk ilişkilerinin temel öğeleri
şunlardır:





Ölçülebilir hedefler belirlenmesi ve sorumlulukların tespiti,
Hedeflerin gerçekleştirilmesi için nelere ihtiyaç
duyulduğunun planlanması,
İşin yapılması ve gelişmenin izlenmesi,
Sonuçların raporlanması,
Sonuçların bir değerlendirmeye tabi tutulması ve geri
bildirim sağlanması.
Hesapverme sorumluluğu
Hesapverme Sorumluluk Üçgeni
Yasama
Saydamlık
Bağımsız, objektif
enformasyon
Sayıştay
Yüksek Denetim
Yürütme
Denetim
Lima Deklarasyonunda denetim şöyle tarif edilmiştir:
Kamu fonlarının yönetimi bir vakıf (emanet idaresi) yerine
geçtiğinden, denetim kavramı ve kurumu kamu mali
yönetimlerinde yaratılıştan vardır.
Denetim kendi içinde bir son değildir; ancak amacı, mali yönetimin,
kabul edilen ölçütlerden ve mevzuata uygunluktan sapmalarıyla
verimlilik, etkinlik ve tutumluluk ilkelerini ihlallerini:
düzeltici eylemi mümkün kılacak,
hesap vermekle yükümlü olanların sorumluluk almalarını
sağlayacak,
bunları telafi ettirecek veya
bu tür ihlâlleri önleyecek –hiç değilse daha güçleştirecek,
kadar erken bulup ortaya çıkarmak olan düzenleyici bir sistemin
vazgeçilmez bir parçasıdır.”
1050 SAYILI KANUNUN ÖNGÖRDÜĞÜ
KAMU MALİ YÖNETİM SİSTEMİ
 Bütçe kapsamı
 Bütçe sistemi
(Klasik bütçe sistemi anlayışı)
 Nakit esaslı muhasebe sistemi
 Ön denetim
 Sorumluluk anlayışı
Saymanın hesap vermesi temelli bir anlayış
Mevcut (Reform Öncesi) Sayıştay Denetimi







Denetim alanı 1050 sayılı Kanuna uygun tanımlanmıştır.
Yerel yönetimler üzerindeki denetimi ikinci derece
denetimdir.
Denetimin amacı mevzuata aykırılıkları bulmaktır.
Denetim saymanlık hesabı üzerine kurulmuş ve sorumluluk
saymana aittir.
Sayman ayrıca yaptığı işlemlerin mevzuata uygunluğundan
da sorumludur. (Tahakkuk memuru ve bazı hallerde diğer
sorumlularda sorumluluğa ortaktır)
Denetimin önemli bir kısmı yargısal karar ile
sonuçlanmaktadır.
Parlamentoya sınırlı sayıda rapor sunulmaktadır.
KMYK İLE ÖNGÖRÜLEN
YENİ DÜZENLEMELER









Bütçe Kapsamı
Çok Yıllı Bütçe Uygulaması
Performans Esaslı Bütçeleme
Tahakkuk Bazlı Muhasebe
Mali İstatistikler
İç Kontrol Sistemi
Hesap Verme ve Mali Saydamlık
Sorumluluk
Dış Denetim
Hesap Verme Sorumluluğu
Her türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve
kullanılmasında görevli ve yetkili olanlar,
kaynakların etkili, ekonomik, verimli ve hukuka uygun
olarak
elde edilmesinden,
kullanılmasından,
muhasebeleştirilmesinden,
raporlanmasından ve
kötüye kullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasından
sorumludur ve
yetkili kılınmış mercilere hesap vermek zorundadır.
Sorumlular ve Sorumluluklar








Bakanlar (Başbakana ve TBMM ye karşı)
Üst yöneticiler (Bakana - mahalli idarelerde meclislerine)
Harcama yetkilisi
Mali kontrol yetkilisi
Muhasebe yetkilisi
Gerçekleştirme görevlileri
Gelir toplamakla görevlendirilenler
Mal yönetim görevlileri
 Bağış ve yardımları kullanmakla görevlendirilenler
 Yetkisiz tahsil ve ödeme yapanlar
 KAMU İDARELERİNİN SORUMLULUĞU
Dış denetimin amacı
Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin
hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, yönetimin
malî faaliyet, karar ve işlemlerinin; kanunlara,
kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk
yönünden incelenmesi ve sonuçlarının Türkiye
Büyük Millet Meclisine raporlanmasıdır.
Nasıl bir denetim
 Düzenlilik denetimi ( Mali denetim+ uygunluk
denetimi)
Kamu idaresi hesapları ve bunlara ilişkin belgeler esas
alınarak, malî tabloların güvenilirliği ve doğruluğuna
ilişkin malî denetimi
Kamu idarelerinin gelir, gider ve mallarına ilişkin malî
işlemlerinin kanunlara ve diğer hukuki düzenlemelere
uygun olup olmadığının tespiti,
 Performans denetimi
Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli olarak
kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi, faaliyet
sonuçlarının ölçülmesi ve performans bakımından
değerlendirilmesi,
Nasıl gerçekleştirilecek
 Dış denetim, genel kabul görmüş uluslararası
denetim standartları dikkate alınarak yürütülür.
 Denetim sırasında iç denetçilerin çalışmalarından
yararlanılabilecek.
 Denetim raporları ilgili kamu idaresinin üst
yöneticisi tarafından cevaplandırılır.
 Denetim raporları ve bunlara verilen cevaplar
dikkate alınarak düzenlenen dış denetim genel
değerlendirme raporu Türkiye Büyük Millet
Meclisine sunulur.
Hesapların hükme bağlanması
genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir, gider ve
mal hesapları ile bu hesaplarla ilgili işlemlerinin yasal
düzenlemelere uygun olup olmadığına karar verilmesidir.
Kamu Zararı
Kamu zararı, mevzuata aykırı karar, işlem, eylem veya ihmal
sonucunda kamu kaynağında artışa engel veya eksilmeye
neden olunmasıdır.
Kontrol, denetim, inceleme, kesin hükme bağlama veya
yargılama sonucunda tespit edilen kamu zararı, zararın
oluştuğu tarihten itibaren hesaplanacak kanuni faiziyle
birlikte ilgililerden tahsil edilir.
Faaliyet Raporları
Harcama yetkilileri >
Birim faaliyet raporu
Üst yönetici
>
İdare faaliyet raporu
Maliye Bakanlığı
>
Genel faaliyet raporu
İçişleri Bakanlığı
>
Mahalli idareler değerlendirme raporu
Sayıştay
>
Faaliyet raporlarını değerlendirme
raporu
TBMM
>
Yönetim ve hesapverme sorumluluğu
görüşmesi
Genel uygunluk bildirimi
 Sayıştay, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri
için düzenleyeceği genel uygunluk bildirimini, kesin
hesap kanun tasarısının verilmesinden başlayarak en geç
yetmiş beş gün içinde Türkiye Büyük Millet Meclisine
sunar.
 Genel uygunluk bildirimi; dış denetim raporları, idare
faaliyet raporları ve genel faaliyet raporu dikkate alınarak
hazırlanır.
Mali İstatistikler
 Uluslararası standartlara uygun olarak bütünlük,
güvenilirlik, kullanışlılık, yöntemsel geçerlilik ve
ulaşılabilirlik ilkeleri çerçevesinde; yeterli mesleki eğitimi
almış personel tarafından muhasebe kayıtlarındaki verilere
dayanılarak ve istatistiksel yöntemler kullanılarak
 Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin tümü için
hazırlanır.
 Merkezi yönetim kapsamındaki idareler için aylık
 Diğerleri ve konsolidesi üç ayda bir yayımlanır
 Bir yıla ait malî istatistikler izleyen yılın Mart ayı içinde;
Sayıştay tarafından değerlendirilir ve bu amaçla
düzenlenen değerlendirme raporu Türkiye Büyük Millet
Meclisine ve Maliye Bakanlığına gönderilir.
Raporların Parlamentoda
Görüşülmesi
 Raporlar genel uygunluk bildirimi ile eş zamanlı olarak
TBMM ye sunulur. (13 Eylül)
 Millet Meclisi bu raporlar ve değerlendirmeler
çerçevesinde, kamu kaynağının elde edilmesi ve
kullanılmasına ilişkin olarak kamu idarelerinin yönetim ve
hesap verme sorumluluklarını görüşür. Bu görüşmelere
üst yönetici veya görevlendireceği yardımcısının ilgili
bakanla birlikte katılması zorunludur.
 Bütçe ve kesin hesapla birlikte görüşülür. Ancak bu
raporlar ile genel uygunluk bildirimi Türkiye Büyük Millet
Meclisi komisyonlarında öncelikle görüşülür.
KMYK Kanunu Sonrası Yerel
Yönetimlerde Sayıştay Denetimi
 Sayıştayın denetim ve yargılama alanı genişliyor.
 Denetimin amacı değişiyor.
 Denetim, saymanlık hesabı denetimi olmaktan çıkıp
kamu idarelerinin mali faaliyet, karar, işlem ve
kaynaklarının denetlenmesine dönüşüyor.
 Sorumluluk genişliyor.
 Sayıştayın her yıl denetim raporu hazırlanması zorunlu
hale geliyor.
 Hükme bağlama (yargı) kararı, Hazine zararına sebep
olan hukuka aykırılık bulunuyor ise verilecek.
 Sayıştay denetimini genel kabul görmüş uluslararası
denetim standartlarına uygun hale geliyor
 Sayıştay tek dış denetim kurumu haline geliyor.
 Hesap verme sorumluluğunun gerçekleşmesine ve
şeffaflığa katkıda bulunuyor.
Sonuç yerine
Kamu kaynaklarının daha iyi kullanılıp
yönetilmesini hedefleyen Kamu Mali Yönetim
Reformunun başarıya ulaşması için;
Kamu İdarelerine
Sayıştaya
Parlamentoya
önemli sorumluluklar düşmektedir.
Teşekkürler..