EKONOMİK GELİŞMELER

EKONOMİK GELİŞMELER
DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI
Temmuz 2005
İÇİNDEKİLER
I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler ..............................
1
II. Ödemeler Dengesi............................................................................................
6
III.Konsolide Bütçe............................................................................................... 12
IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler.................................... 16
V. Fiyat Gelişmeleri ………………...........…………………………………………………... 20
VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler...…………………………………………………. 21
TABLOLAR
Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları ………………………………………………………....
Tablo 2:Talep Unsurundaki Gelişmeler ………………………………………………….
Tablo 3: Aylık Sanayi Üretim Endeksi …………………………………………………….
Tablo 4: Aylık Kapasite Kullanım Oranı(%)……………………………………………..
Tablo 5: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları…....
Tablo 6: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler ……… …………………………………...
Tablo 7: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler ……………… ………………………...
Tablo 8: Sektörel İhracat …………………………………………………………………...
Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İhracat …………………………………………………..
Tablo 10: İhracatçı Birlik Kayıtlarına Göre İhracat …………………………………….
Tablo 11: Mal Gruplarına Göre İthalat …………………………………………………….
Tablo 12: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat ………………………………………………....
Tablo 13: Cari İşlemler Dengesi ………………………………………………………….....
Tablo 14: Sermaye Hareketleri ……………………………………………………………...
Tablo 15: Konsolide Bütçe Büyüklükleri…………………………………………………...
Tablo 16: Konsolide Bütçe Gelirleri ………………………………………………………...
Tablo 17: Konsolide Bütçe Harcamaları …………………………………………………..
Tablo 18: Konsolide Bütçe Borç Stoku..................................................................
Tablo 19: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu...................................................
Tablo 20: Merkez Bankası Analitik Bilançosu ......................................................
Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler …………………………………….......
Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri ……………………………………………….
Tablo 23: Temmuz Ayı İtibarıyla Fiyat Endekslerinde Gelişmeler...………….........
Tablo 24: 2005 Temmuz Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri…….....
1
2
4
5
5
6
7
7
8
8
9
9
10
11
13
14
15
16
17
17
18
18
20
21
ŞEKİLLER
Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri ...............................................
Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ………………………………………..
Şekil 3: İç Borçlanma Faiz Oranları ………………………………………………………...
Şekil 4: Reel Kur Endeksi ……………………………………………………………………..
Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi ……………………………………………………………….
3
12
16
19
19
EKLER
Başlıca Ekonomik Göstergeler:http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/0701.xls
Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/0702.xls
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler:
1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları
2005 yılının birinci çeyreğinde reel olarak GSMH yüzde 5,3 ve GSYİH ise yüzde 4,8
oranında büyümüştür. Böylece 2004 yılında yüzde 9,9 oranında gerçekleşen GSMH büyüme
hızı, 2005 yılının ilk çeyreğinde yıllık bazda yüzde 8,1 oranına gerilemiştir.
2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan büyüme süreci 2005 yılının ilk çeyreğinde de
devam etmiş böylece ekonomi 13 dönemdir üst üste büyümüştür. Öte yandan söz konusu
büyüme sürecinde, yılın ilk çeyreğindeki büyüme, 2003 yılının üçüncü döneminden itibaren
kaydedilen en düşük büyüme oranıdır.
2005 yılının birinci çeyreğinde çiftçilik, hayvancılık katma değeri yüzde 2,4 oranında
daralmıştır. Alt sektörler itibarıyla bakıldığında meyve üretiminde yüzde 11,2 oranında bir
düşüş, sebze üretiminde ise yüzde 11,3 oranında bir artış kaydedilirken, hayvancılık katma
değeri aynı kalmıştır. Ormancılık sektöründeki yüzde 9,2 ve balıkçılık sektöründeki yüzde 7,4
oranlarındaki artışlar neticesinde, tarım sektörü katma değerinde bir değişme gözlenmemiştir.
2005 yılının birinci döneminde sanayi sektörü katma değeri yüzde 5,5, imalat sektörü
katma değeri ise yüzde 5,3 oranında artmıştır.
İnşaat sektörü katma değeri, 2003 yılının son çeyreğinden itibaren artmaya başlamış
olup 2005 yılının ilk çeyreğinde katma değer artış hızı yüzde 16,5’e ulaşmıştır. Söz konusu
artışta özel kesim inşaat sektöründe gerçekleşen yüzde 16,7’lik artışın yanında, kamu kesimi
inşaat sektörü yatırımlarının da (bina+bina dışı) yüzde 43,7 oranında yükselmesi etkili
olmuştur.
Ticaret sektörü katma değeri 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 5,8 oranında artmıştır.
Bu dönemde ticaret sektörünün alt kolları olan toptan ve perakende ticaretinde yüzde 6,1, otellokanta hizmetlerinde ise yüzde 3,9 oranında reel artış gözlenmiştir.
Ulaştırma sektöründe yılın ilk çeyreğinde yüzde 1,6 oranında sınırlı bir artış
kaydedilmiştir.
2002 yılının ikinci döneminden itibaren çift haneli artışlar kaydedilen ithalat vergisi,
ithalatın yavaşlamasına paralel olarak yılın birinci döneminde hız keserek yüzde 8,4 oranında
artmıştır.
2005 yılının ilk çeyreğinde GSMH büyümesine sanayi sektörünün katkısı 1,8 puan,
hizmetler sektörünün katkısı ise 3,1 puan olmuştur.
Gerçekleşen veriler ve beklentiler çerçevesinde 2005 yılı GSMH büyümesinin program
hedefi olan yüzde 5 civarında kalacağı tahmin edilmektedir.
Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme)
Yıllık
Tarım
Sanayi
İmalat
Hizmetler
İnşaat
Ticaret
Ulaştırma
İthalat Vergisi
GSYİH
GSMH
2004
2005
2003
2004
I.Ç.
II.Ç.
III.Ç.
IV.Ç.
I.Ç.
-2,5
7,8
8,6
6,7
-9,0
8,1
8,4
22,6
5,8
5,9
2,0
9,4
10,1
10,2
4,6
12,8
6,8
26,2
8,9
9,9
2,7
10,4
11,5
13,3
12,7
17,9
5,4
38,1
11,8
13,9
4,3
15,7
17,1
15,0
6,5
19,7
12,0
33,2
14,4
15,7
-1,4
7,5
8,1
6,9
3,9
7,7
4,3
20,8
5,3
5,7
9,1
4,0
3,9
7,0
-0,5
8,9
6,2
15,7
6,3
6,6
0,0
5,5
5,3
4,8
16,5
5,8
1,6
8,4
4,8
5,3
1
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
2. Talep Unsurlarındaki Gelişmeler
2004 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, sırasıyla, yüzde 11,8 ve yüzde 14,4
oranında artan reel GSYİH yılın üçüncü ve dördüncü üç aylık döneminlerinde, 2004 yılı Mayıs
ayından itibaren ekonominin soğutulması amacına yönelik olarak talebi kısıtlayıcı yönde alınan
tedbirlerin etkisiyle, sırasıyla, yüzde 5,3 ve yüzde 6,3 oranlarında artmıştır.
2005 yılı ilk üç aylık döneminde de, 2004 yılında alınan tedbirlerin etkisinin devam
etmesi ve 2004 yılı yüksek büyüme hızının oluşturduğu baz etkisi nedenleriyle, GSYİH büyüme
hızı, yüzde 4,8 oranında gerçekleşmiştir. 2005 yılının ilk üç aylık döneminde GSYİH büyümesi,
özel tüketim ve kamu kesimi sabit sermaye yatırımlarındaki artışlardan kaynaklanmıştır. 2005
yılının ilk çeyreğinde, yıllık bazda yüzde 4 oranında büyüyen özel tüketime temel katkılar, yüzde
12 oranında büyüyen yarı dayanıklı tüketim malları tüketimi, yüzde 4,6 oranında artan gıda-içki
tüketimi ile yüzde 4,2 oranında büyüyen hizmetler sektörü tüketiminden gelmiştir. Bilindiği gibi;
ertelenmiş talebin realize edilmesiyle, 2004 yılı birinci, ikinci ve üçüncü üç aylık dönemlerinde,
sırasıyla, yüzde 48, yüzde 61,4 ve yüzde 28,9 oranında artan dayanıklı tüketim mallarına
yapılan harcamalar, alınan tedbirlerin etkisiyle, dördüncü üç aylık dönemde yüzde 5,7 oranında
azalmıştı. Ancak, 2005 yılı birinci üç aylık döneminde dayanıklı tüketim malları harcamalarının
yüzde 1,5 oranında arttığı gözlenmiştir.
Bu gelişmeler çerçevesinde; dayanıklı tüketim malları talebindeki yüksek artışların cari
işlemler açığı üzerindeki olumsuz etkilerinin, talebin kontrol edilmesiyle, azalmaya devam ettiği
gözlenmektedir.
Tablo 2: Talep Unsurlarında Gelişmeler
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim)
Yıllık
Toplam Tüketim
Kamu
Özel
Sabit Sermaye Yat.
Kamu
Özel
(1)
Stok Değişimi
2004
2005
2003
2004
I.
II.
III.
IV.
I.
5,6
9,0
11,6
15,4
5,9
4,7
4,0
-2,4
0,5
2,6
-7,8
-7,0
11,1
4,3
6,6
10,1
12,4
18,4
7,3
3,6
4,0
10,0
32,4
57,6
47,4
26,1
11,2
6,9
-11,5
-4,7
-5,9
-8,7
-10,8
0,9
36,6
20,3
45,5
65,5
63,1
38,9
17,7
4,8
3,0
1,1
2,5
1,4
-1,2
2,5
0,1
Toplam Y.İçi Nihai Talep
6,5
14,1
19,8
22,9
9,9
6,3
4,7
Toplam Yurt İçi Talep
9,3
14,1
20,6
21,4
8,1
8,5
4,4
-3,1
-4,9
-9,1
-7,7
-2,2
-2,2
0,0
Mal ve Hizmet İhracatı
16,0
12,5
10,9
17,2
8,2
14,4
11,3
Mal ve Hizmet İthalatı
27,1
24,7
31,3
32,7
16,1
19,6
9,3
5,8
9,0
11,8
14,4
5,3
6,3
4,8
(1)
Net Mal ve Hizm. İhr.
GSYİH (Harcama)
(1)GSYİH Büyümesine Katkı.
2005 yılı birinci üç aylık döneminde makine teçhizat yatırımları artış hızında önemli bir
yavaşlama kaydedilmiştir. Bu dönemde, makine teçhizat yatırımları, yalnızca yüzde 1,2
oranında artmıştır. Bu sınırlı artışta; 2004 yılı birinci üç aylık döneminde, makine teçhizat
yatırımlarında gözlenilen yüzde 92,1 oranındaki artışın oluşturduğu baz etkisi belirleyici
olmuştur. Diğer taraftan, yüzde 16,2 oranında artan inşaat yatırımlarının katkısıyla, toplam özel
kesim sabit sermaye yatırımları, 2005 yılının ilk çeyreğinde, yüzde 4,8 oranında artmıştır.
Kamu kesiminde izlenilen istikrar politikaları nedeniyle kamu tüketimi, 2004 yılında
yalnızca yüzde 0,5 oranında artarken, kamu kesimi sabit sermaye yatırımları, yüzde 4,7
oranında azalmıştır. İstikrar tedbirlerinin devam etmesi nedeniyle, geçmiş yıllarda kamu sabit
sermaye yatırımlarında gözlenilen yüksek oranlı azalışların oluşturduğu baz etkisi nedeniyle,
2005 yılı birinci üç aylık döneminde kamu kesimi makine teçhizat yatırımlarının yüzde 25,4,
bina inşaatı yatırımlarının yüzde 114,1, bina dışı inşaat yatırımların da yüzde 26,1 oranında
2
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
artmasına bağlı olarak yüzde 36,6 oranında artmıştır. Ancak, 2005 yılı birinci üç aylık
döneminde, 1987 yılı fiyatlarıyla gerçekleşen kamu sabit sermaye yatırımları, 2002 yılı aynı
döneminde gerçekleşen kamu sabit sermaye yatırımlarının yüzde 16,2 altında kalmıştır.
2005 yılı birinci üç aylık döneminde, maaş ve ücretlerin yüzde 0,6 oranında azalmasına
karşın, diğer cari harcamaların yüzde 17,6 oranında artmasının sonucunda kamu tüketim
harcamaları yüzde 4,3 oranında artmıştır.
2004 yılında mal ve hizmet ihracatının yüzde 12,5 oranında artmasına karşın, mal ve
hizmet ithalatının yüzde 24,7 oranında artması nedeniyle, net mal ve hizmet ihracatının GSYİH
büyümesine katkısı eksi 4,9 puan olarak gerçekleşmiştir. Alınan tedbirlerin etkisiyle, 2004 yılının
üçüncü üç aylık döneminden itibaren başlayan net mal ve hizmet ihracatının GSYİH
büyümesine olumsuz katkısındaki azalma eğiliminin, 2005 yılının birinci üç aylık döneminde de
devam ederek, sıfıra dönüşmesi olumlu bir gelişmedir.
2004 yılında, stok değişmesinin GSYİH büyümesine olan katkısı yüzde 1,1 puan
olurken, 2005 yılının birinci üç aylık döneminde, yüzde 0,1 puan olarak gerçekleşmiştir.
3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler
Aylık Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranları
Aylık verilere göre, sanayi üretimi, 2005 yılı Haziran ayında bir önceki yılın aynı
dönemine göre yüzde 1,6 oranında artmıştır. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretimi rakamlarına
göre ise Haziran ayında toplam sanayi üretim endeksinde Mayıs ayına göre yüzde 0,8
oranlarında bir azalış kaydedilmiştir. Yılın ilk yarısında toplam sanayi üretiminde yüzde 4,5
oranında üretim artışı kaydedilmiştir. Yıllıklandırılmış sanayi üretim endeksinde ise bir önceki
yıla göre yüzde 5,5 oranında bir artış olmuştur.
Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri
Toplam Sanayi
Mayıs
Mart
2005-Ocak
Kasım
Eylül
Temmuz
Mayıs
Mart
2004-Ocak
Kasım
Eylül
Temmuz
Mayıs
Mart
2003-Ocak
Kasım
Eylül
Temmuz
Mayıs
Mart
2002-Ocak
135.0
130.0
125.0
120.0
115.0
110.0
105.0
100.0
95.0
90.0
İmalat Sanayi
2005 yılı Haziran ayında imalat, madencilik ve enerji sektörlerinde sırası ile yüzde 1,2,
yüzde 7,8 ve yüzde 5,2 oranlarında üretim artışı kaydedilmiştir.
2005 yılı Haziran ayı imalat sanayi üretimini alt sektörler itibarıyla incelediğimizde 22
alt sektöre sahip olan imalat sanayi üretim endeksinde onbir alt sektörün üretiminde gerileme
olduğu gözlenmiştir. 2005 yılı Haziran ayında alt sektörlerde en yüksek üretim artışları, metal
3
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
eşya imalatı alt sektöründe yüzde 59,2 oranında, tıbbi, hassas ve optik aletler ve saat imalatı
alt sektöründe yüzde 52 oranında artarken, diğer ulaşım araçları imalatı alt sektöründe yüzde
23,3, gıda ürünleri imalatı alt sektöründe ise yüzde 21,6 oranında artış kaydedilmiştir. Özellikle
imalat sanayi içinde yüzde 10,64 ağırlığı olan gıda sanayinde kaydedilen yüksek oranlı üretim
artışı Haziran ayında imalat sanayi üretiminin azalmasını önlemiştir.
Sanayi üretim endeksi 2005 yılı Haziran ayında 1997 yılından bu yana en yüksek
üretim seviyesine ulaşmıştır.Bununla birlikte, Haziran ayında üretim endeksinde kaydedilen
artış 2005 yılında kaydedilen en düşük oranlı artış olmuştur. Sanayi üretim endeksinde
kaydedilen üretim artışının sınırlı kalmasında geçen yılki yüksek baz etkisinin yanında endeks
içinde ağırlığı yüksek olan bazı önemli altsektörlerde kaydedilen üretim düşüşleri etkili
olmuştur. Özellikle tekstil, giyim, petrol ve ana metal ürünleri alt sektörlerinde kaydedilen
üretim düşüşleri endeksin yükselişini sınırlamıştır. Endeks içinde önemli ağırlığı olan makine
teçhizat sektörü üretiminde son aylarda gözlenen azalma eğilimi Haziran ayında da devam
etmiştir.
Taşıt araçları sektöründe kaydedilen üretim artışı Haziran ayında yüzde 2,9 oranında
gerçekleşirken, ana metal ürünleri imalatı altsektöründe 2002 yılının Şubat ayından bu yana ilk
kez üretim düşüşü gözlenmiştir.
Madencilik sektöründe üretim artışı Haziran ayında da devam etmiştir. Özellikle kömür
madenciliği alt sektöründe gerçekleşen yüzde 29,5 oranındaki üretim artışı bu yükselişte etkili
olmuştur.
Enerji sektöründe son üç yıldır gözlenen istikrarlı üretim artışı Haziran ayında da devam
etmiş ve sektörde Haziran ayında yüzde 5,2 oranında üretim artışı olmuştur.
Tablo 3: Aylık Sanayi Üretim Endeksi
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme)
Yıllık
Sanayi
Madencilik
İmalat
Gıda-İçecek
Tekstil
Giyim
Petrol Ürün.
Kimya
Toprak Ürün.
Ana Metal
Metal Eşya
Makine-Tech.
Taşıt Araçları
Enerji
2002 2003
9,4
8,8
-8,3 -3,4
10,9
9,3
2,9
7,6
12,5
2,1
3,3
1,7
9,1
3,1
14,2
8,8
10,9 10,0
10,1 11,9
0,5
3,2
21,4 22,4
27,1 47,6
5,4
8,5
2005
2004
9,8
4,0
10,4
-0,4
-1,4
3,5
-4,6
16,1
9,2
11,6
9,4
31,0
53,3
6,8
Ocak
5,0
15,9
5,0
5,8
-15,6
5,7
-5,7
8,8
36,3
7,0
37,8
7,7
3,0
1,8
Şubat Mart Nisan
10,7
3,4
5,0
32,1 26,9
26,9
10,2
2,2
4,1
2,2
3,0
-8,1
-4,9
-8,2 -24,4
-7,1
-7,4 -19,8
-9,7 -10,4
7,9
5,9
0,5
10,5
31,0
0,0
9,0
8,8
5,0
4,1
24,4 24,2
43,4
15,9
-3,6
-0,5
42,6 16,0
7,3
8,3
7,2
7,9
Mayıs Haziran
2,4
1,6
18,0
7,8
1,4
1,2
3,5
21,6
-7,5
-7,9
-21,9
-6,1
-8,7
-5,1
12,3
-3,1
7,7
11,6
5,1
-1,9
43,3
59,2
-9,8
-11,4
4,2
2,9
8,4
5,2
2005
Ocak-Haz
4,5
20,3
3,7
4,6
-11,7
-9,0
-5,6
5,5
13,3
4,5
39,3
-1,6
10,9
6,4
2005 yılı Haziran ayı toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın aynı ayına
göre 3,8 puan azalarak yüzde 81,5 oranında gerçekleşmiştir. Yılın ilk yarısında imalat sanayinde
ortalama kapasite kullanım oranı yüzde 79,5 ile geçen yılın 0,5 puan gerisinde kalmıştır.
Haziran ayında özel sektör imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın aynı
dönemine göre 2,8 puan azalarak yüzde 79,4 olurken kamu sektörü kapasite kullanım oranı 1,2
puan azalarak yüzde 89,5 olarak gerçekleşmiştir. Özel sektörde kaydedilen kapasite
azalmasında özellikle makine teçhizat alt sektöründe bir önceki yılın aynı ayına göre kaydedilen
12,6 puanlık düşüş etkili olmuştur.
4
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 4: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%)
Yıllık
2002
İmalat Sanayi
Kamu
Petrol Ürünleri
Gıda
Kimya
Ana Metal
Özel
Gıda-İçecek
Tekstil
Giyim
Petrol Ürünleri
Kimya
Toprak Ürünleri
Ana Metal
Makine-Teçhizat
76,2
82,7
84,9
76,6
89,9
89,9
72,2
67,7
80,9
86,0
55,2
77,0
79,1
69,4
74,4
2005
2003
2004
78,5
83,7
86,4
78,2
84,3
95,7
75,3
70,0
80,1
85,7
54,5
76,4
78,6
75,8
83,4
81,5
84,6
87,8
71,8
87,5
87,8
79,9
70,9
81,7
82,3
54,4
76,7
82,4
79,5
87,0
Ocak
Şubat
76,8
78,4
84,5
67,0
49,8
90,9
75,4
65,3
80,7
82,0
58,7
73,8
78,0
82,6
70,9
75,8
68,2
73,2
67,0
30,9
89,7
76,5
67,2
80,6
80,4
54,2
73,7
76,0
78,2
74,4
Mart
80,3
82,6
88,1
74,1
60,6
90,4
79,6
67,9
82,2
81,1
56,7
79,2
80,4
84,8
74,7
Nisan
80,1
80,7
87,2
71,9
45,9
90,9
79,9
69,8
82,4
81,0
72,5
75,7
81,4
80,7
72,5
Mayıs
82,2
87,8
92,6
54,5
89,3
101,5
80,9
70,7
80,9
81,1
61,7
76,2
84,9
81,1
73,5
Haziran
81,5
89,5
95,2
90,3
85,9
90,7
79,4
71,2
81,0
83,7
68,8
77,3
85,6
79,8
73,6
2005 yılı Haziran ayında mevsimsel düzeltilmiş serilere göre toplam imalat sanayi
kapasite kullanım oranı yüzde 80,4 seviyesinde gerçekleşmiştir.
İşyerlerinin üretim ve yurtiçi satışlar konusunda 2005 yılı Temmuz ayı beklentilerine
ilişkin değerlendirmeye göre; üretimde artış beklediğini belirten işyeri yüzdesinde ve yurt içi
satışlarda artış beklediğini belirten işyeri yüzdesinde bir önceki yılın aynı ayına göre artış
gözlenmiştir.
Tablo 5: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları
2003
2004
2005
Aylar
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ağustos
Eylül
Ekim
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
5
Toplam
Kamu
Özel
76.8
77.4
77.7
78.0
77.7
78.4
78.5
78.8
80.2
79.1
79.7
79.4
80.0
79.1
81.8
79.0
82.1
82.7
81.9
81.2
81.9
81.4
82.6
82.7
80.2
80.4
80.8
81.3
81.1
80.4
82.0
84.2
83.0
82.8
83.0
83.5
84.3
84.9
86.0
81.8
85.6
82.7
85.0
81.7
86.7
69.0
84.2
86.5
85.4
86.1
84.3
84.4
86.0
85.8
82.9
80.1
84.6
82.5
84.9
84.0
73.6
73.4
75.0
73.8
73.8
75.5
74.3
74.7
76.9
78.3
77.6
78.6
77.3
77.8
79.3
80.5
81.3
80.6
80.2
78.2
80.1
79.1
80.7
81.7
80.1
78.8
78.9
79.0
78.6
77.6
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler
DİE verilerine göre, 2004 yılı Ocak-Haziran döneminde, sırasıyla, yüzde 57,4 ve yüzde
51,2 oranında artan dayanıklı tüketim malları üretim ve satışları, 2005 yılının aynı döneminde,
sırasıyla, yüzde 10,7 ve yüzde 14,4 oranında artmıştır.
Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre ise; 2005 yılının Ocak-Haziran
döneminde, dört beyaz ana ürünün üretimi ve ithalatı, sırasıyla, yüzde 0,9 ve yüzde 7,4
oranlarında azalırken; iç satış ve ihracatı sırasıyla yüzde 4,9 ve yüzde 2,9 oranlarında artmıştır.
2004 yılının aynı döneminde, dört beyaz ana ürünün üretim, iç satış, ihracat ve ithalatı ise
sırasıyla, yüzde 47,1, yüzde 74,0, yüzde 36,2 ve yüzde 28,2 oranlarında artmıştı.
Tablo 6: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler
(Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme)
Yıllık
2003
2005
2004
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
OcakHaz.
Dayanıklı Tüketim Malları Üretimi
27,7
36,1
29,5
28,8
1,6
13,3
3,2
-3,4
10,7
Dayanıklı Tüketim Malları Satışı *
26,2
34,4
19,0
27,3
9,7
20,0
8,3
5,9
14,4
Tüketim Malı İthalatı
59,5
54,9
-4,7
11,9
6,8
2,2
-4,5
4,3
2,7
Beyaz Eşya Yurtiçi Satışları**
21,4
64,0
8,1
1,7
-5,7
3,4
16,0
4,8
4,9
Toplam Otomobil Satışları
150,6
98,7
-54,8
-11,3
-17,2
-24,6
-29,6
8,5
-21,0
İthal Otomobil Satışları
155,5
102,4
-50,7
-6,2
-17,5
-29,6
-36,7
-1,1
-24,1
Trafiğe Kaydedilen Araç Sayısı
135,8
136,2
47,4
-9,9
-46,5
7,0
3,1
34,8
53,6
-5,2
36,2
8,8
20,8
13,4
10,8
13,5
7,7
8,4
34,2
14,3
-4,0
7,0
6,7
8,7
7,8
Yatırım Malı İthalatı
Çimento Üretimi
-3,1 ***
*Satışlar, ihracatı kapsamaktadır.
** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadır.
*** 2005 Ocak-Mayıs.
2004 yılının Ocak-Haziran döneminde yüzde 269,7 oranında artan otomobil satışları;
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde, yüzde 21 oranında azalmıştır. Ancak, 2005 yılının ilk beş
ayında, tüm aylarda azalış gösteren toplam otomobil satışları, Haziran ayında, bir önceki yılın
aynı dönemine göre, otomobil pazarında düzenlenen kampanyalar nedeniyle yüzde 8,5
oranında artmıştır.
2005 yılı Ocak-Haziran döneminde, kümülatif olarak, otomobil üretimi ve taşıt araçları
üretimi, sırasıyla, yüzde 2,4 ve yüzde 8,5 oranlarında, bu ürünlerin ihracatı ise sırasıyla, yüzde
10,9 ve yüzde 21,5 oranlarında artmıştır.
2004 yılının Ocak-Haziran döneminde 4,5 milyar dolar olan otomotiv ana ve yan
sanayii ihracatı, 2005 yılının Ocak-Haziran döneminde yüzde 33,3 oranında artarak 6 milyar
dolara ulaşmıştır.
2004 yılının Ocak-Kasım döneminde yüzde 136,3 oranında artan, 2004 yılı Aralık ayında
yüzde 10,1 oranında azalan otomobil ithalatının, 2005 yılının Ocak-Haziran döneminde de, tüm
aylarda gözlenen azalışların katkısıyla, yüzde 24,1 oranında azaldığı gözlenmiştir.
II. Ödemeler Dengesi:
A. Cari işlemler Dengesi
1. Dış Ticaret Dengesi
2005 yılının Haziran ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 9,7 oranında
artarak 5,8 milyar dolara, ithalat ise yüzde 16,3 oranında artarak 9,8 milyar dolara
yükselmiştir. Böylece 2004 yılının Ocak-Haziran döneminde 29 milyar dolar olan ihracat 2005
yılının aynı döneminde yüzde 20,5 artarak 35 milyar dolara çıkmıştır. 2005 yılının Ocak-Haziran
döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 21,3 oranında artan ithalat 55 milyar
dolara çıkmıştır. Böylece 2004 yılının ilk yarısında yüzde 64 olan ihracatın ithalatı karşılama
oranı 2005 yılının aynı döneminde yüzde 63,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, dış
6
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
ticaret açığı, 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 22,8 oranında artarak 20 milyar dolara
yükselmiştir.
Tablo 7: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler
İhracat
Yüz. Değ.
İthalat
2003
Yüz. Değ.
2004
2005
04/03
05/04
(Milyon Dolar)
Yüz. Değ.
Dış Tic. Deng.
2003
2004
2005
04/03
05/04
2003
2004
2005
04/03
05/04
Ocak
3.534
4.619
4.997
30,7
8,2
4.426
6.330
7.213
43,0
13,9
-892
-1.711
-2.216
91,8
29,5
Şubat
2.924
3.664
5.651
25,3
54,2
4.186
6.139
8.323
46,7
35,6
-1.262
-2.475
-2.671
96,2
7,9
Mart
3.908
5.217
6.590
33,5
26,3
5.756
8.452
10.196
46,8
20,6
-1.848
-3.235
-3.605
75,0
11,5
Nisan
3.662
5.071
6.123
38,5
20,7
5.211
7.932
9.594
52,2
21,0
-1.549
-2.861
-3.471
84,7
21,3
Mayıs
3.860
5.167
5.819
33,9
12,6
5.532
7.991
9.807
44,4
22,7
-1.672
-2.823
-3.988
68,9
41,3
Haziran
3.796
5.281
5.792
39,1
9,7
5.727
8.468
9.848
47,9
16,3
-1.931
-3.187
-4.055
65,0
27,3
Temmuz
4.236
5.629
32,9
6.267
8.728
39,3
-2.031
-3.099
Ağustos
3.829
4.694
22,6
5.975
7.883
31,9
-2.146
-3.189
48,6
Eylül
4.115
5.645
37,2
6.206
8.487
36,7
-2.091
-2.841
35,9
52,6
Ekim
4.824
5.863
21,5
6.575
8.088
23,0
-1.751
-2.225
27,1
Kasım
3.970
5.732
44,4
5.245
8.568
63,4
-1.275
-2.836
122,4
Aralık
4.595
6.538
42,3
8.234
10.474
27,2
-3.639
-3.936
8,1
Toplam
47.253
63.121
33,6
69.340
97.540
40,7
-22.087
-34.419
34.973
54.980
-20.008
55,8
İhracatta Yaşanan Gelişmeler:
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı 2004 yılının aynı
dönemine göre yüzde 20,3 oranında, tarım- ormancılık ürünleri ihracatı ise yüzde 21,5 oranında
artmıştır. Haziran ayında özellikle, gemiler, suda yüzen taşıtlar, alüminyum ve alüminyumdan
eşya, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar,demir veya çelikten eşya, plastik ve mamulleri
ihracatında, yüksek oranlı artışlar kaydedilmiştir.2005 yılının ilk yarısında madencilik sektörü
ihracatı yüzde 29,7 oranında artmıştır.
Tablo 8: Sektörel İhracat
(Milyon Dolar)
Toplam
Tarım ve Ormancılık
Madencilik
İmalat
Seçilmiş Fasıllara Göre İhracat
Kara taşıtları
Örme giyim eşyası
Demir ve çelik
Kazan-makina-mek.cihaz
Örülmemiş giyim eşyası
Elektrikli makina, cihazlar
Demir veya çelikten eşya
Mineral yakıt, mineral yağlar
Dokumaya elv. madd. hazır eşya
Yenilen meyveler
Plastik ve mamulleri
Yıllık
2003
2004
47.253 63.121
2.121
2.542
469
649
44.378 59.533
5.272
5.733
2.969
2.993
3.814
3.475
1.391
980
1.632
1.392
926
7
8.289
6.259
5.313
4.126
4.537
4.790
2.227
1.429
1.857
1.903
1.324
(%)
04/03
33,6
19,8
38,4
34,1
57,2
9,2
78,9
37,9
19,0
37,8
60,1
45,8
13,8
36,7
43,0
Ocak-Haziran
2004
2005
29.019 34.973
1.082
1.315
287
372
27.473 33.054
3.718
3.069
2.543
1.895
2.121
2.078
920
680
892
645
600
4.982
3.250
2.572
2.426
2.404
2.393
1.373
1.142
963
851
775
(%)
05/04
20,5
21,5
29,7
20,3
34,0
5,9
1,1
28,1
13,3
15,1
49,2
68,1
7,9
32,1
29,1
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
2005 yılının ilk yarısında OECD ülkelerine olan ihracatımız yüzde 13,6 oranında
artarken, AB ülkelerine yapılan ihracattaki yüzde artış 16,3 olmuştur. Bu dönemde, OECD
üyesi olmayan ülkelere olan ihracatımız ise yüzde 34,5 oranında artmıştır.
Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İhracat
(Milyon Dolar)
Yıllık
(%)
Ocak-Haziran
(%)
2003
2004
04/03
2004
2005
05/04
30.425
40.481
33,1
18.702
21.238
13,6
25.899
34.436
33,0
15.828
18.416
16,3
538
658
22,3
317
357
12,7
4.384
5.875
34,0
2.218
2.324
4,8
14.900
20.077
34,7
9.135
12.288
34,5
Avrupa Ülkeleri
4.163
5.604
34,6
2.774
2.842
2,5
Afrika Ülkeleri
2.131
2.968
39,3
1.352
1.830
35,4
Ortadoğu Ülkeleri
4.994
7.311
46,4
3.666
4.884
33,2
Diğer Asya Ülkeleri
2.604
2.877
10,5
1.212
1.418
17,0
47.253
63.121
33,6
29.019
34.973
20,5
OECD Ülkeleri
AB Ülkeleri
EFTA Ülkeleri
Diğer OECD Ülkeleri
OECD Üyesi
Olmayan Ülkeler
Toplam
İhracatçı Birliklerinin kayıtlarına göre ihracatımız 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde
bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17,2 oranında artarak 41 milyar dolara yükselmiştir.
Bununla birlikte son 41 aydır sürekli artış gösteren Taşıt Araçları ve Yan Sanayi sektörü,
Temmuz ayında ilk kez azalarak bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 5,1 oranında gerilemiştir.
Tablo 10: İhracatçı Birlikleri Kayıtlarına Göre İhracat
(Milyon dolar)
Temmuz
2004 2005
TOPLAM
5.665 5.727
Hazırgiyim ve Konfeksiyon
Taşıt Araçları ve Yan Sanayi
Demir ve Demir Dışı Metaller
Elektrik-Elektronik
Kimyevi Maddeler ve Mamulleri
Tekstil ve Hammaddeleri
Makine ve Aksamları
Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri
Fındık ve Mamulleri
Değerli Maden ve Mücevherat
Yaş Meyve ve Sebze
Tütün
Halı
Zeytin ve Zeytinyağı
8
1.258
1.126
749
488
454
364
195
137
74
77
63
14
37
9
Ocak- Temmuz
2004 2005 %
%
1,1 35.051 41.069 17,2
1.234 -1,9
1.069 -5,1
623 -16,7
499
2,3
554 22,1
365
0,5
223 14,4
145
5,9
142 91,9
76 -1,1
63 -0,4
15
9,3
46 23,9
20 132,2
7.560
5.969
5.019
3.176
2.787
2.581
1.171
902
454
497
424
306
265
70
8.073
6,8
7.760 30,0
5.412
7,8
3.626 14,2
3.623 30,0
2.807
8,8
1.517 29,5
1.129 25,1
802 76,8
564 13,4
534 26,2
288 -6,1
337 27,1
185 162,7
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
İthalatta Yaşanan Gelişmeler:
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde ithalat 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde
21,3 oranında artarak 55 milyar dolara yükselmiştir.
Aynı dönem itibariyle petrol dışı ara malları ithalatı, yüzde 26,1 oranında artarken
göstermiştir, sermaye ve tüketim malları ithalatındaki artış sırasıyla yüzde 13,5 ve yüzde 2,7
oranında gerçekleşmiştir. Seçilmiş bazı mallara baktığımızda Haziran ayında özellikle, gemiler
ve suda yüzen taşıtlar, demir veya çelikten eşya, inci, kıymetli taş ve metal mamulleri, muhtelif
kimyasal maddeler, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar kalemlerinde önemli oranda artış
olduğu gözlenmektetir.
Tablo 11: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat
(Milyon Dolar)
Yıllık
2003
2004
Toplam İthalat
Sermaye
Ara malları
Petrol
Petrol dışı
Tüketim
Toplam İthalat
(Petrol hariç)
%
04/03
Ocak-Haziran
2004
2005
%
05/04
69.340
11.326
97.540
17.397
40,7
53,6
45.312
8.160
54.980
9.263
21,3
13,5
49.734
4.777
67.549
6.092
35,8
27,5
30.980
2.769
39.360
3.787
27,0
36,8
45.235
7.813
61.281
12.101
35,5
54,9
28.211
3.604
35.573
3.740
26,1
3,8
64.563
91.448
41,6
42.543
51.194
20,3
Tablo 12: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat
Yıllık
(%)
2003
2004 04/03
Toplam İthalat
-Mineral yakıt. Yağlar
-Kazan. makine. mek.cihaz
-Demir ve çelik
-Elek. Makine ve cihazlar
-Kara taşıtları
-Plastik ve mamulleri
-İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri,
-Organik kimyasal ürünler
-Eczacılık ürünleri
-Optik alet ve cihazlar
-Pamuk.pamuk ipliği
69.340 97.540
11.575 14.354
10.294 13.419
4.748
7.973
5.520
8.354
5.383 10.236
3.236
4.761
2.767
3.763
2.332
2.974
2.019
2.710
1.361
1.928
1.641
1.973
40,7
24,0
30,4
67,9
51,3
90,2
47,1
36,0
27,5
34,2
41,6
20,2
(Milyon dolar)
(%)
Ocak-Haziran
2004
2005 05/04
45.312
6.157
6.238
3.520
3.936
5.083
2.132
1.769
1.439
1.301
883
1.009
54.980
8.985
7.691
4.815
4.543
4.525
2.855
2.335
1.869
1.433
1.142
1.095
21,3
45,9
23,3
36,8
15,4
-11,0
33,9
32,0
29,8
10,1
29,3
8,5
2. Hizmetler Dengesi:
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde hizmetler dengesi bir önceki yılın aynı dönemine
göre yüzde 12 oranında artarak 3,9 milyar dolar fazla vermiştir. Söz konusu dönemde turizm
geliri yüzde 15,5 artış göstererek 5,8 milyar dolara ulaşmıştır. Bu dönemde hizmetler
dengesinin diğer önemli kalemi olan net taşımacılık gideri geçen yılın aynı dönemine göre
yüzde 38,4 artarak 696 milyon dolara yükselmiştir.
9
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
3. Yatırım Geliri Dengesi:
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde yatırım geliri dengesinde, bir önceki yılın aynı
dönemine göre yüzde 11,4 oranında artışla 3,2 milyar dolarlık net çıkış gerçekleşmiştir. Bu
çıkışın alt kalemlerinden en büyük payı 2,3 milyar dolar ile faiz giderleri oluşturmuştur. Bu
dönemde yatırım geliri dengesinin portföy yatırımları ve diğer yatırımlar kalemlerinde sırasıyla
729 milyon dolar ve 2 milyar dolar net çıkış yaşanmıştır.
4. Cari Transferler:
2004 yılının ilk yarısında 522 milyon dolar olarak gerçekleşen cari transferler 2005
yılının aynı döneminde 624 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde işçi gelirleri bir önceki yılın
aynı dönemine göre 22 milyon dolar azalarak 352 milyon dolara inmiştir.
Tablo 13: Cari İşlemler Dengesi
(Milyon Dolar)
Haziran
Ocak-Haziran
2004
2005
2004
2005
-2.234
-3.167 -11.076 -15.064
5.281
5.792
29.019
34.973
-8.468
-9.848 -45.312 -54.980
953
889
5.217
4.943
1.000
1.161
3.513
3.934
-108
-129
-503
-696
1.091
1.236
3.808
4.398
81
77
322
378
-18
-2
-48
-30
4
-2
55
7
-52
-38
-127
-165
2
19
6
42
-391
-436
-2.859
-3.185
-72
-73
-430
-484
-101
-104
-811
-729
-402
-450
-888
-984
-218
-259
-1.618
-1.972
-282
-351
-1.933
-2.342
-250
-292
-1.776
-2.105
-45
-55
-459
-463
-88
-84
-759
-882
-7
-9
-39
-82
-110
-144
-519
-678
-32
-59
-157
-237
142
93
522
624
54
54
374
352
I. Dış Ticaret Dengesi
1.İhracat f.o.b.
2.İthalat c.i.f.
3.Diğer (1)
II. Hizmetler Dengesi(Net)
1.Taşımacılık
2.Turizm
3.İnşaat Hizmetleri
4.Finansal Hizmetler
5.Diğer Ticari Hizmetler
6.Resmi Hizmetler
7.Diğer Hizmetler
III. Yatırım Geliri Dengesi
Doğrudan Yatırımlar
Portföy Yatırımları
Faiz Gideri (Borç Senetleri)
Diğer Yatırımlar
Faiz Gideri (Krediler)
Uzun Vade
-Merkez Bankası
-Genel Hükümet
-Bankalar
-Diğer Sektörler
Kısa Vade
IV. Cari Transferler
İşçi Gelirleri
Cari İşlemler Dengesi
-1.483
-2.349
(1) Bavul ticareti, parasal olmayan altın, navlun-sigorta uyarlama
-9.900 -13.691
B. Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararası Rezervler
2004 yılının Ocak-Haziran döneminde 8,4 milyar dolar olarak gerçekleşen net sermaye
girişi (rezerv değişimleri dahil) 2005 yılının aynı döneminde yüzde 7,8 oranında azalarak 7,8
milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
2005 yılının ilk yarısında yurt içinde yabancılar tarafından yapılan doğrudan yatırımlar
2004 yılının aynı dönemindeki seviyesini koruyarak 1,4 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu
miktarın 662 milyon dolarlık kısmını yabancıların yurt içinden aldıkları gayri menkuller
10
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
oluşturmuştur. Yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında yaptıkları doğrudan yatırımlar ise 2005 yılı OcakHaziran döneminde geçen senenin aynı dönemine göre 25 milyon dolarlık bir artışla 440 milyon
dolara yükselmiştir. Böylece, 2005 yılının ilk yarısında doğrudan yatırımlar kaleminde 931
milyon dolar tutarında net sermaye girişi gerçekleşmiştir.
2005 yılı Ocak-Haziran döneminde portföy yatırımlarında net sermaye girişi, geçen
senenin aynı dönemine göre yüzde 50 oranında artarak 6 milyar dolara ulaşmıştır. Portföy
yatırımları başlığı altında yer alan varlıklar kaleminde, söz konusu dönemde net 1 milyar dolar
sermaye çıkışı yaşanırken, yükümlülükler kaleminde geçen senenin aynı dönemine göre yüzde
91 lik bir artışla, net 7,1 milyar dolarlık sermaye girişi gerçekleşmiştir. Bu miktarın 2 milyar
dolarını yabancıların hisse senedi alımları, 3,5 milyar dolarını yabancılar tarafından satın alınan
devlet iç borçlanma senetleri oluştururken, 4,5 milyar dolarını genel hükümetin yurtdışı
piyasalara tahvil ihracı yoluyla borçlanması ve 2,6 milyar geri ödemesiyle oluşturmaktadır.
İhracat karşılığı yurtdışına açılan kredileri gösteren ve diğer yatırımlar kaleminde
varlıklar altında yer alan ticari kredilere ilişkin, 2004 yılı Ocak-Haziran döneminde 18,6 milyar
dolar kredi kullandırılırken, 2005 yılının aynı döneminde bu seviye korunmuştur. Öte yandan
yükümlülükler kaleminde yer alan ithalata ilişkin ticari kredi olarak, 2004 yılının ilk yarısında
15,5 milyar dolar tutarında kısa vadeli kredi kullanılırken, 2005 yılının aynı döneminde 22,2
milyar dolar tutarında kısa vadeli kredi kullanılmıştır.
2005 Ocak-Haziran döneminde Genel Hükümet, IMF kredileri dahil 3 milyar dolar kredi
geri ödemesinde bulunurken, toplam 1,4 milyar dolarlık kredi kullanmıştır. Ayrıca söz konusu
dönemde Merkez Bankası tarafından IMF’ye 2 milyar dolarlık kredi geri ödemesinde
bulunulmuştur.
Türkiye’de yerleşik bankaların 2004 yılı Ocak-Haziran döneminde yurt dışında
kullandırdığı kredilerin net 392 milyon doları geri ödenirken , 2005 yılının aynı döneminde bu
kalem net 259 milyon dolar geri ödeme olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, bankalar 2004
yılının Ocak-Haziran döneminde yurt dışından net 1,9 milyar dolar kredi kullanırken 2005 yılının
aynı döneminde 4,2 milyar dolar kredi kullanmışlardır. Bu tutarın net 911 milyon dolarını kısa
vadeli kullanımlar oluşturmaktadır. Diğer sektörler 2005 yılının Ocak-Haziran döneminde yurt
dışından 8,2 milyar dolar uzun vadeli kredi kullanırken, 5,6 milyar dolar kredi geri ödemesinde
bulunmuşlardır. Ayrıca, 2005 yılı Ocak-Haziran döneminde diğer sektörler net 94 milyon dolar
kısa vadeli kredi geri ödemesinde bulunmuşlardır.
Tablo 14: Sermaye Hareketleri
(Milyon Dolar)
Sermaye ve Finans Hesapları
1. Doğrudan Yatırımlar (net)
-Yurtdışında
-Yurtiçinde
Sermaye
Gayrimenkul
2. Portföy Yatırımları (net)
-Hisse Senetleri
-Borç Senetleri
3. Diğer Yatırımlar (net)
Ticari Krediler (Yükümlülükler)
Krediler (Yükümlülükler)
-Merkez Bankası
-Genel Hükümet
-Bankalar
-Diğer Sektörler
4. Rezerv Varlıklar
Net Hata ve Noksan
11
Haziran
2004
2005
Ocak-Haziran
2004
2005
78
290
-46
336
199
135
1.136
131
1.150
-581
368
-111
-457
-324
317
353
-767
-329
118
-156
274
156
132
1.942
317
1.707
2.506
142
3.128
-336
-138
2.696
906
-4.895
8.390
960
-410
1.370
731
474
4.006
478
3.204
4.271
2.118
2.358
-2.194
-442
1.900
3.094
-847
7.739
931
-433
1.364
661
662
6.008
1.991
5.064
7.454
1.991
3.185
-1.953
-1.570
4.158
2.550
-6.654
1.405
2.678
1.510
5.952
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Yurt dışında çalışan işçilerin Merkez Bankasında açtıkları kredi mektuplu döviz tevdiat
hesapları ile süper döviz hesaplarında 2005 yılı Ocak-Haziran döneminde 304 milyon dolar çıkış
gerçekleşmiştir. Bankaların yurtdışından topladıkları mevduat ise toplamda 840 milyon dolar
artmıştır. Böylece 2004 yılının Ocak-Haziran döneminde 889 milyon dolar mevduat girişi
gözlenirken, 2005 yılının aynı döneminde 536 milyon dolar mevduat girişi yaşanmıştır.
2004 yılının Ocak-Haziran döneminde 847 milyon dolar artan resmi rezervler, 2005
yılının aynı döneminde 6,7 milyar dolar artmıştır. 2004 yılının Ocak-Haziran döneminde 1,5
milyar dolar olan net hata ve noksan kalemi, 2005 yılının aynı döneminde 5,9 milyar dolara
ulaşmıştır.
2004 yılı sonunda 36 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankası brüt rezervleri,
geçici verilere göre Haziran 2005 tarihinde 40 milyar dolara çıkmıştır.
Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri
Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri
(Milyar Dolar)
3
5
7
9
20 11
00
,1
3
5
7
9
20 11
01
,1
3
5
7
9
20 11
02
,1
3
5
7
9
20 11
03
,1
3
5
7
9
20 1
04 1
.1
3
5
7
9
20 1
05 1
.1
3
5
19
99
,1
41
39
37
35
33
31
29
27
25
23
21
19
17
15
III. Konsolide Bütçe:
2004 yılında konsolide bütçe kapsamındaki kuruluşların tamamında
sınıflandırmasına geçilmiştir. Analitik bütçe sınıflandırması (ABS) olarak adlandırılan
fonksiyonel sınıflandırmaya, uluslar arası karşılaştırmaların yapılmasına, mali
artırılmasına, hesap verilebilirliğin geliştirilmesine, detaylı bir kurumsal kodlama
sorumlularının tespitine imkan vermektedir.
yeni bütçe
yeni sistem,
saydamlığın
ile program
Aşağıda verilen tablolarda yer alan 2004 ve 2005 yıllarına ait veriler analitik bütçe
sınıflandırması esasına göre hazırlanmıştır.
2005 yılının ilk yarısında, konsolide bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre
yüzde 23,5 oranında artarak 61,5 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Aynı dönemde, konsolide bütçe
harcamalarındaki artış oranı ise yüzde 1,5 ile sınırlı kalmıştır. Bu dönemde, konsolide bütçe faiz
dışı harcamaları yüzde 20,7 oranında artarken, faiz harcamalarında görülen yüzde 21,0
oranındaki gerileme toplam harcamalarda görülen düşük oranlı artışta önemli rol oynamıştır. Bu
gelişmelerin sonucunda, yılın ilk altı ayında konsolide bütçe açığı geçen yılın aynı dönemine
göre yüzde 73,5 oranında azalarak 3.9 milyar YTL olmuştur. Öte yandan, konsolide bütçe faiz
dışı fazlası ise yüzde 29,9 oranında artarak yıl sonu bütçe hedefinin yüzde 71,6’sına ulaşmıştır.
12
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 15: Konsolide Bütçe Büyüklükleri
Ocak-Haziran
2004
Değişim
2005
(%)
2005
(Milyon YTL)
2005 Gerç.
Kes. Bütçe Oranı (%)
49.806
61.511
23,5
126.490
48,6
48.777
60.396
23,8
124.330
48,6
39.839
48.570
21,9
106.617
45,6
Vergi Dışı Gelirler
8.308
11.533
38,8
17.238
66,9
Sermaye Gelirleri
73
108
48,1
343
31,5
Gelirler
Genel Bütçe Gelirleri
Vergi Gelirleri
558
184
-67,1
132
139,3
1.029
1.115
8,4
2.160
51,6
64.391
65.379
1,5
155.628
42,0
34.766
41.975
20,7
99.188
42,3
14.602
15.729
7,7
31.904
49,3
Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi
1.848
2.087
13,0
4.333
48,2
Mal ve Hizmet Alımları
2.878
4.127
43,4
14.438
28,6
13.348
16.382
22,7
32.499
50,4
1.256
2.428
93,3
10.071
24,1
45
491
1.001,1
1.088
45,1
754
732
-2,9
2.805
26,1
Alınan Bağış ve Yardımlar
Katma Bütçe Gelirleri
Harcamalar
Faiz Dışı Harcamalar
Personel Giderleri
Cari Transferler
Sermaye Giderleri
Sermaye Transferleri
Borç Verme
Yedek Ödenek
37
0
-100,0
2.050
0,0
29.625
23.404
-21,0
56.440
41,5
Bütçe Dengesi
-14.585
-3.868
-73,5
-29.137
13,3
Faiz Dışı Denge
15.040
19.535
29,9
27.303
71,6
Faiz Ödemeleri
Not: 2005 yılında madeni para basım gelirleri vergi dışı gelirler kalemine dahil edilmiştir.
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde, genel bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine
göre yüzde 23,8 oranında artmıştır. Bu dönemde gelir vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde
17,3 olurken kurumlar vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 1,4 ile sınırlı kalmıştır. Kurumlar
vergisi tahsilatında görülen düşük oranlı artışta yüzde 58,7 oranında azalan beyana dayalı
kurumlar vergisi tahsilatı etkili olmuştur. Mülkiyet üzerinden alınan vergiler ise banka ve sigorta
muameleleri üzerinden alınan vergi tahsilatında görülen yüzde 26,6 oranındaki artışa paralel
olarak yüzde 26,9 oranında artış göstermiştir.
2005 yılının ilk yarısında, dahilde alınan mal ve hizmet vergileri tahsilatı 2004 yılının
aynı dönemine göre yüzde 29,6 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, dahilde alınan KDV
tahsilatındaki artış oranı yüzde 15,2 olurken, özel tüketim vergisi tahsilatındaki artış oranı
yüzde 29,6 olarak gerçekleşmiştir. Petrol ve doğalgaz ürünleri üzerinden alınan ÖTV
tahsilatındaki artış oranı yüzde 29,3, motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV tahsilatındaki artış
oranı yüzde 74,7, kolalı gazoz, alkollü içki ve tütün mamulleri üzerinden alınan ÖTV
tahsilatındaki artış oranı yüzde 16,1, dayanıklı tüketim malları ve diğer mallar üzerinden alınan
ÖTV tahsilatındaki artış oranı ise yüzde 38,6 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde, motorlu
taşıtlar vergisi tahsilatı, 2003 yılında alınan ek motorlu taşıt vergilerinin geçen yılın Ocak ayında
tahakkuk eden 2004 yılına ait motorlu taşıt vergilerinden mahsup edilmesi nedeniyle oluşan
baz etkisi nedeniyle yüzde 86,7 oranında artış kaydetmiştir. Özel iletişim vergisi tahsilatı ise
Türk Telekom AŞ’den alınan hasılat payının özel iletişim vergisi kapsamına alınmasının da etkisi
ile yüzde 97,2 oranında artmıştır.
Yılın ilk altı ayında, uluslar arası ticaret ve muamelelerden alınan vergiler geçen yılın
aynı dönemine göre yüzde 15,0 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ithalden alınan KDV
tahsilatındaki artış oranı yüzde 14,4, gümrük vergilerindeki artış oranı ise yüzde 23,7 olarak
gerçekleşmiştir. Uluslar arası ticaret ve muamelelerden alınan vergi tahsilatının düşük seyreden
kurlardan etkilendiği görülmektedir. Aynı dönemde, damga vergisi tahsilatı yüzde 11,2
13
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
oranında artarken, harç gelirlerindeki artış oranı yüzde 49,1 olmuştur. Harç gelirlerinde görülen
yüksek oranlı artışta 5217 sayılı Kanun ile bazı harç gelirlerinden İşyurtları Kurumuna pay
verilmesi uygulamasının kaldırılmış olması etkili olmuştur.
Tablo 16: Konsolide Bütçe Gelirleri
(Milyon YTL)
Ocak-Haziran
2004
Değişim
2005
(%)
2005
2005 Ger.
Kes. Bütçe Or. (%)
Toplam
49.806
61.511
23,5
126.490
48,6
Genel Bütçe Gelirleri
Vergi Gelirleri
Gelir, Kar ve Ser. Kaz. Üz. Al. Ver.
Gelir Vergisi
Kurumlar Vergisi
Diğer
Mülkiyet Üzerinden Al. Ver.
Banka ve Sig. Muam. Vergisi
Diğer
Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver.
Dahilde Alınan KDV
48.777
60.396
23,8
124.330
48,6
39.839
48.570
21,9
106.617
45,6
12.136
13.535
11,5
26.408
51,3
7.719
9.053
17,3
18.413
49,2
4.418
4.482
1,4
7.995
56,1
-1
0
699
887
26,9
1.267
673
852
26,6
1.187
71,8
26
35
34,8
80
44,1
17.741
22.986
29,6
53.586
42,9
5.014
5.773
15,2
13.825
41,8
11.234
14.560
29,6
34.562
42,1
1.493
2.654
77,7
5.199
51,0
7.666
8.814
15,0
20.314
43,4
7.115
8.136
14,4
18.699
43,5
551
678
22,9
1.615
42,0
698
1.009
44,5
2.368
42,6
ÖTV
Diğer
Uluslararası Tic. ve Mua. Alınan Ver.
İthalde Alınan KDV
Diğer
Diğer Vergiler
İdari Harçlar ve Üc. San. Dışı Arizi S.
Vergi Dışı Gelirler
Sermaye Gelirleri
Alınan Bağış ve Yardımlar
Katma Bütçe Gelirleri
0
70,0
899
1.340
49,1
2.674
50,1
8.308
11.533
38,8
17.238
66,9
73
108
48,1
343
31,5
558
184
-67,1
132
139,3
1.029
1.115
8,4
2.160
51,6
Not: 2005 yılında madeni para basım gelirleri vergi dışı gelirler kalemine dahil edilmiştir.
Yılın ilk altı ayında, döner sermaye ve benzeri kurum karlarından elde edilen gelirler ile
Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu gelirlerindeki ve faiz, ikraz ve taviz gelirlerindeki artışlardan
olumlu etkilenen vergi dışı normal gelirler, Türk Telekom A.Ş.’den elde edilen hasılat payının
özel iletişim vergisi kapsamına alınması ve vergi barışı uygulamasından 2004 yılında elde edilen
gelir ile üst kurullardan elde edilen gelirlerdeki azalmaya rağmen geçen yılın aynı dönemine
göre yüzde 38,8 oranında artmıştır. Aynı dönemde, alınan bağış ve yardımlar yüzde 67,1
oranında azalmıştır.
28.07.2005 tarih ve 25889 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Bakanlar Kurulu Kararı ile
tütün mamulleri üzerideki ÖTV sistemi yeniden düzenlenmiştir. Bu düzenleme ile sigaraların
içerdiği şark tipi tütün oranına göre vergilendirilmesi uygulaması kaldırılarak, bütün sigaralar
için yüzde 58 oranında nispi ÖTV getirilmiştir. Ancak bu oran kullanılarak hesaplanacak verginin
paket başına 1,2 YTL’den az olamayacağı hükme bağlanmıştır.
14
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 17: Konsolide Bütçe Harcamaları
Ocak-Haziran
2004
2005
(Milyon YTL)
2005 Ger.
Değişim
2005
(%)
Kes. Bütçe
Or. (%)
Toplam
64.391
65.379
1,5
155.628
42,0
Faiz Dışı Harcamalar
34.766
41.975
20,7
99.188
42,3
14.602
15.729
7,7
31.904
49,3
Sos. Güv. Kur. Devlet Primi
1.848
2.087
13,0
4.333
48,2
Mal ve Hizmet Alımları
2.878
4.127
43,4
14.438
28,6
Personel Giderleri
794
1.523
91,8
3.472
43,9
Diğer
2.083
2.603
25,0
10.966
23,7
Cari Transferler
13.348
16.382
22,7
32.499
50,4
248
129
-48,1
465
27,6
9.327
11.646
24,9
21.999
52,9
Sağlık Harcamaları
KİT Görev Zararları
Sos. Güv. Kurumları
Emeklilere Vergi İadesi
452
0
-100,0
1.293
0,0
Tarımsal Destekleme
1.477
2.340
58,4
3.457
67,7
Diğer
1.844
2.267
22,9
5.285
42,9
1.256
2.428
93,3
10.071
24,1
Sermaye Giderleri
Sermaye Transferleri
45
491
1.001,1
1.088
45,1
Borç Verme
754
732
-2,9
2.805
26,1
Yurtiçi
711
732
3,0
2.477
29,6
Yurtdışı
43
0
-100,0
328
0,0
Yedek Ödenekler
37
0
-100,0
2.050
0,0
Faiz Ödemeleri
29.625
23.404
-21,0
56.440
41,5
İç Borç Faizi
26.501
20.031
-24,4
49.040
40,8
Dış Borç Faizi
3.125
3.373
8,0
7.400
45,6
2005 yılının ilk altı ayında, konsolide bütçe harcamaları geçen yılın aynı dönemine göre
yüzde 1,5 oranında artarak 65,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Yılın ilk yarısında, personel
harcamalarındaki artış geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 7,7 olmuştur. Sosyal güvenlik
kurumlarına devlet primi giderleri ise yüzde 13,0 oranında artış göstermiştir. Aynı dönemde,
mal ve hizmet alımlarındaki artış oranı yüzde 43,4 olmuştur. Sağlık harcamalarında görülen
yüzde 91,8 oranındaki yüksek oranlı artış mal ve hizmet alımı harcamalarında görülen artışta
etkili olmuştur.
2005 yılının Ocak-Haziran döneminde, cari transferler geçen yılın aynı dönemine göre
yüzde 22,7 oranında artmıştır. Bu dönemde, sosyal güvenlik kurumlarına yapılan transferler
yüzde 24,9 oranında artış kaydetmiştir. Aynı dönemde, tarımsal destekleme ödemelerindeki
artış oranı yüzde 58,4 olmuş, KİT’lere görev zararı ödemeleri ise yüzde 48,1 oranında
azalmıştır. Sermaye giderleri yüzde 93,3 oranında artarken, borç verme kalemi risk hesabında
görülen düşüşünde etkisiyle yüzde 2,9 oranında azalmıştır.
2005 yılının ilk yarısında, faiz harcamaları borçlanma faiz oranlarında görülen düşüşten
dolayı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 21,0 oranında azalarak 29.6 milyar YTL
seviyesinden 23,4 milyar YTL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde, iç borç faiz ödemeleri yüzde
24,4 oranında azalırken, dış borç faiz ödemeleri yüzde 8,0 oranında artmıştır. 2005 yılının ilk
yarısında faiz ödemeleri için bütçede yer alan ödeneğin yüzde 41,5’i kullanılmıştır.
15
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 18: Konsolide Bütçe Borç Stoku (Haziran Sonu)
(Milyon YTL)
2004
İç Borç Stoku
Döviz-Faiz Yapısı
Nakit
Sabit Getirili
Değişken Faizli
Döviz Cinsinden
Dövize Endeksli
Nakit Dışı
Sabit Getirili
Değişken Faizli
Döviz Cinsinden
Dövize Endeksli
2005
Değişim
(%)
209.119
234.799
12,3
147.368
179.095
21,5
83.241
98.714
18,6
35.682
47.240
32,4
18.190
27.898
53,4
10.255
5.244
-48,9
61.751
55.704
-9,8
0
0
52.051
50.851
-2,3
8.056
3.301
-59,0
1.644
1.551
-5,7
Alıcılara Göre Dağılım
Kamu
Piyasa
83.428
79.026
-5,3
125.691
155.773
23,9
Dış Borç Stoku (Milyon $)
63.486
66.140
4,2
Şekil 3 : İç Borçlanma Faiz Oranı
İç Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik)
70
60
50
40
30
20
M
ar
N t
is
an
H
az
i
Te ran
m
m
uz
20
05
O
ca
k
Ek
im
H
az
i
Te ran
m
m
uz
M
ar
N t
is
an
O
ca
k
20
04
Ek
im
M
ar
N t
is
an
H
az
i
Te ran
m
m
uz
20
03
O
ca
k
10
IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler
Temmuz ayında Net Dış varlıklar 3,9 milyar dolar artarken, İç Döviz Yükümlülüklerinin
146 milyon dolar azalmasıyla Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu, 4 milyar dolar artmıştır. Bu
dönemde Merkez Bankası tarafından düzenli ihalelerle 0,8, doğrudan müdahale yoluyla ise 2,4
milyar dolarlık döviz alımı yapılırken, döviz pozisyonundaki söz konusu artışta Hazinenin TL
mevduatının bir kısmını dövize çevirmesi de etkili olmuştur.
16
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Tablo 19: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu
2003
2004
Aralık
Aralık
Net Döviz Pozisyonu
(NDP)
- Net Dış Varlıklar
54,3
(Milyon Dolar)
2005
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
2.736,4
6.713,1
6.306,2
8.565,2
12.573,0
12.149,4 17.173,1
20.697,2
20.287,8
24.752,1
28.613,5
Net Rezervler
33.054,9
35.189,7
36.571,6
35.023,2
38.490,6
42.098,8
KMDTH ve SDMH(-)
17.216,3
18.602,5
17.558,9
17.010,6
16.380,4
16.315,4
Diğer
-3.781,2
586,0
1.684,5
2.275,2
2.641,9
2.830,1
12.095,1 14.436,6
- İç Döv. Yük.
13.984,1
13.981,6
16.186,9
16.040,5
Döv. Olarak T.Mev.
5.035,2
4.544,7
5.164,2
5.243,3
7.683,0
6.665,5
Hazine Mevduatı
3.612,1
3.837,5
4.877,5
4.129,3
6.462,1
5.473,2
Bankaların Döviz Mev.
7.059,9
9.891,9
8.819,9
8.738,3
8.503,9
9.374,9
Temmuz ayında Toplam İç Krediler 171 milyon YTL azalırken diğer varlıkların 337 milyon
YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar 166 milyon YTL artmıştır. Bu dönemde Hazinenin Merkez
Bankasına yaptığı geri ödemelerden dolayı, banka portföyündeki TL cinsi ve dövize endeksli
DİBS tutarı Temmuz ayında sırasıyla 174 ve 173 milyon YTL azalırken, döviz kurlarındaki
gerileme sonucu Değerleme hesabı 202 milyon YTL artmıştır.
Tablo 20: Merkez Bankası Analitik Bilançosu
2003
2004
Aralık
Aralık
(Milyon YTL)
2005
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Net Döviz Pozisyonu+Net İç
Varlıklar = MBP
24.067,0 24.743,1
29.490,2
27.311,7
29.927,4
35.263,1
Net Döviz Pozisyonu(NDP)
- Net Dış Varlıklar
- İç Döviz Yükümlülükleri
Net İç Varlıklar (I+II)
I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5)
1- Hazinenin Borçları
a. DİBS
b. Dövize Endeksli DİBS
c. Diğer
2- Değerleme Hesabı
3- IMF Acil Yardımı
4 - Bankalara Açılan Krd.
5- TMSF'na Kullan. Krd.
II- Diğer
76,7
17.161,5
17.084,7
23.990,2
29.059,6
28.049,3
19.511,7
8.580,9
-43,3
1.003,6
0,0
6,8
0,0
-5.069,4
9.217,1
28.417,2
19.200,2
20.273,1
24.010,5
21.893,8
19.593,4
2.343,7
-43,3
1.810,9
0,0
12,7
293,2
-3.737,4
8.688,7
27.952,5
19.263,8
18.622,9
22.801,6
20.816,7
19.118,8
1.727,2
-29,3
1.971,1
0,0
13,7
0,0
-4.178,6
11.561,3
33.410,4
21.849,1
18.366,2
22.325,9
20.158,3
18.962,2
1.221,2
-25,1
2.159,7
0,0
7,9
0,0
-3.959,7
16.730,9
38.076,0
21.345,0
18.532,2
22.155,0
19.786,0
18.787,9
1.047,9
-49,8
2.361,3
0,0
7,7
0,0
-3.622,8
22.682,4
16.649,5
3.670,4
2.276,0
86,5
29.509,3
6.826,9
29.927,4
418,1
26.203,9
17.396,6
3.986,7
4.683,8
136,8
31.647,9
5.444,0
35.263,1
3.615,2
3.672,6
23.048,0
19.375,4
21.070,6
25.581,9
23.239,4
19.577,2
3.715,3
-53,0
2.032,4
0,0
7,7
302,3
-4.511,3
REZERV PARA
15.442,7 20.327,7 23.145,6
23.132,2
Emisyon
10.844,5 13.465,2 15.919,9
15.948,7
Bankalar Zor. Karş.
2.288,6
3.115,3
3.459,7
3.574,3
Bankalar Serbest Mevduat
2.196,7
3.608,0
3.621,2
3.430,1
Diğer
112,8
139,2
144,9
179,1
PARASAL TABAN
23.345,1 23.949,7 26.376,5
25.578,9
APİ’den Borçlar
7.902,5
3.622,1
3.230,8
2.446,7
MERKEZ BANKASI PARASI (MBP) 24.067,0 24.743,1 29.491,2
27.311,7
Kamu Mevduatı
721,8
793,4
3.114,7
1.732,8
Kaynak: TCMB günlük vaziyet
(1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir.
Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Temmuz ayında Merkez Bankası Parasının 5.336
milyon YTL artarak 35.263 milyon YTL’ye yükseldiği görülmektedir. Merkez Bankası tarafından
ay içerisinde gerçekleştirilen TL karşılığı döviz alımları söz konusu yükselişin temel nedeni olarak
göze çarpmaktadır. Bu dönemde, Bankalar mevduatı ve Emisyondaki artış sonucu Rezerv Para
17
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
miktarı 3.522 milyon YTL, Kamu Mevduatı ise 3.197 milyon YTL artarken, APİ’den borçlar
hesabı 1.383 milyon YTL gerilemiştir.
Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (% Değişme)
2005 Temmuz/
2004 Aralık
2005 Temmuz/
2005 Haziran
Emisyon
29,2
4,5
Rezerv Para
28,9
15,5
M2
20,0
4,7
M2Y
10,3
3,8
Toplam Mevduat (TL+YP)
9,4
4,1
Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi)
26,4
5,1
TÜFE
1,1
-0,7
Temmuz ayında M1 para arzı önceki aya göre yüzde 4,2 oranında artarak 33 milyar
YTL’den 34,4 milyar YTL’ye, M2 para arzı yüzde 4,7 oranında artarak 125,4 milyar YTL’den
131,3 milyar YTL’ye, M2Y para arzı ise yüzde 3,8 oranında artarak 197 milyar YTL’den 204,4
milyar YTL’ye yükselmiştir. 2004 yılı sonuna göre bakıldığında; Temmuz ayı itibarıyla M2 para
arzındaki artışın yüzde 20 oranında olduğu, M2Y para arzındaki artışın ise döviz tevdiat
hesaplarındaki düşüş nedeniyle daha sınırlı düzeyde kalarak yüzde 10,3 oranında gerçekleştiği
görülmektedir.
Mevduat bankaları yurtiçi kredileri, Temmuz ayında ticari krediler ve tüketici
kredilerindeki artışın etkisiyle önceki aya göre yüzde 5,1 oranında artarak 94,1 milyar YTL’den
98,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. 2005 yılında konut kredilerdeki artış, toplam kredilerdeki artışın
en önemli bileşenlerinden biri olmuştur. Konut kredilerindeki artış trendi Temmuz ayında da
devam etmiştir. Nitekim; konut kredilerinde 2004 yılı sonundan bu yana gerçekleşen artış yüzde
165,9’a ulaşmıştır. Mevduat bankaları kredilerinin YTL-YP kompozisyonuna bakıldığında,
Temmuz ayında yurtiçi şubelerin YTL kredilerinin artarken, YP kredilerin azaldığı görülmektedir.
Nitekim; bu ay içinde YTL krediler yüzde 6,5 oranında artarak 75 milyar YTL’den 79,8 milyar
YTL’ye yükselirken, YP krediler yüzde 0,3 oranında azalarak 19,1 milyar YTL’den 19 milyar
YTL’ye gerilemiştir.
Temmuz ayında yurtiçi yerleşiklerin mevduatları önceki aya göre yüzde 2,9 oranında
artarak 191,9 milyar YTL’den 197,4 milyar YTL’ye yükselmiştir. Bu dönemde YTL mevduatlar
yüzde 4,2 oranında artarak 116,8 milyar YTL’den 121,7 milyar YTL’ye, YP mevduatın dolar
değeri ise yüzde 3,1 oranında artarak 53 milyar dolardan 54,7 milyar dolara yükselmiştir.
Temmuz ayında YP mevduatın TL değerindeki artış ise, döviz kurunda yaşanan düşüş
sonucunda sınırlı düzeyde kalarak yüzde 0,9 olarak gerçekleşmiştir.
Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri
2002 Ocak- Aralık
2003 Ocak-Aralık
2004 Ocak-Aralık
2005 Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Haziran
Temmuz
Ocak-Temmuz
Vadesi
Gün
253
290
372
Net Borçlanma
Bin YTL
67.790.862
77.100.140
91.733.111
428
654
720
7.976.666
6.402.349
3.153.927
20,27
17,20
17,56
20,90
17,77
18,01
560
625
663
318
580
7.645.871
5.135.021
2.560.015
6.483.837
39.356.686
17,23
17,98
16,38
15,74
17,66
17,57
17,76
17,15
15,84
18,03
18
Faiz Oranı
Yıllık Basit
Yıllık Bileşik
56,03
63,79
42,72
45,01
24,84
25,66
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Temmuz ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, bir
önceki aya göre 1,3 puan azalarak yüzde 15,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ihalelerde
oluşan ortalama vade Haziran ayına göre 345 gün kısalarak 318 gün olarak gerçekleşmiştir.
Vadede görülen azalma Temmuz ayında TL cinsi kupon ödemeli ihale yapılmamasından
kaynaklanmıştır.
Merkez Bankası, hizmet sektöründe görülen fiyat katılıklarının devam etmesi, özel
kapsamlı TÜFE göstergelerinin artış eğilimi göstermesi ve mevsimsellikten arındırılmış verileri
dikkate aldığında, yılın ilk çeyreğinde özellikle dayanıklı tüketim mallarına olan talebin artış
göstermesinden hareketle, 2006 yılı enflasyon hedefini göz önünde tutarak, Temmuz ayında
kısa vadeli faiz oranlarında indirime gitmemiştir.
Şekil 4: Reel Kur Endeksi
Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) (1987 = 100)
185,0
180,0
175,0
170,0
165,0
160,0
155,0
150,0
145,0
140,0
135,0
130,0
125,0
120,0
115,0
110,0
105,0
100,0
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
Temmuz ayında reel kur endeksindeki artış trendi devam etmiştir. Haziran ayında
178,8 olan TÜFE bazlı ve 1$+1,5 euro sepetine göre hazırlanan reel kur endeksi, Temmuz
ayında TL’nin euro ve dolar karşısında değer kazanması sonucunda 182,1’e yükselmiştir.
Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi
30.000
28.000
26.000
24.000
22.000
20.000
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
8.000
6.000
4.000
2.000
1.400
1.200
1.000
800
600
400
200
2001
-1
2
3
4
5
6
7
8
10
11
200212
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
200312
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
200412
-1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
200512
-1
2
3
4
5
6
7
0
TL Bazında
Dolar Bazında
19
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Temmuz ayında İMKB-100 endeksi önceki aya göre önemli ölçüde artmıştır. Nitekim,
Haziran ayı sonunda 26.957 puan olan İMKB-100 Endeksi, Temmuz ayında yüzde 9,9 oranında
artarak 29.615 puana yükselmiştir.
V. Fiyat Gelişmeleri:
2005 yılı Temmuz ayında tüketici fiyatları endeksi yüzde 0,57 oranında gerilemiştir.
TÜFE 12 aylık artış hızı yüzde 7,82, yıllık ortalama artış ise yüzde 8,68 olmuştur. Temmuz ayı
TÜFE artış beklentisi, TCMB beklenti anketlerine göre yüzde 0,2, Reuters beklenti anketine
göre ise yüzde 0,09 idi.
Üretici fiyatları endeksi Temmuz ayında yüzde 0,74 oranında gerilemiştir. Söz konusu
dönemde ÜFE’nin temel alt kalemleri olan tarım kesimi fiyatları yüzde 2,47 oranında , sanayi
kesimi fiyatları ise yüzde 0,28 oranında gerilemiştir. Reuters beklenti anketi sonuçlarına göre
yüzde -0,06, TOBB-Reuters beklenti anketi sonuçlarına göre ise 0,29 olan ÜFE aylık artış hızının
piyasa beklentilerinin oldukça altında gerçekleştiği gözlenmektedir.
Tarım, avcılık, ormancılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 2,41, balıkçılık alt sektörü
fiyatlarının da yüzde 4,76 oranında gerilemesi sonucu, tarım fiyatları 2005 yılı Temmuz ayında
yüzde 2,47 oranında azalmıştır.
Temmuz ayında, madencilik sektörü fiyatları, ham petrol ve doğal gaz çıkarımındaki
yüzde 16,51 oranındaki artışın etkisiyle, yüzde 2,87 oranında artmıştır.
ÜFE Endeksinde içerisinde yüzde 72,1 oranında ağırlığa sahip olan imalat sanayi
fiyatlarının yüzde 0,36 oranında gerilemesinde tekstil ürünleri imalat fiyatlarındaki yüzde 2,57,
kimyasal madde fiyatlarındaki yüzde 4,19, metal eşya sanayi fiyatlarındaki yüzde 1,56 ve
makine-teçhizat fiyatlarındaki yüzde 0,96 oranlarındaki düşüşler etkili olmuştur. Bir önceki ay
yüzde 9,3 oranında artan kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri fiyatları, Temmuz ayında
da yüzde 3,26 oranında artarak, imalat sanayi fiyatları içinde en fazla fiyat artışı gösteren alt
kalem olmuştur. Ayrıca Temmuz ayında metalik olmayan diğer mineral fiyatları da yüzde 0,58
oranında artmıştır.
Elektrik, gaz ve su fiyatları ise 2005 yılı Temmuz ayında bir önceki aya göre
değişmemiştir.
Tablo 23: Temmuz Ayı İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (2003=100)
Aylık
12 Aylık
OcakTemmuz
-0,57
-1,15
1,97
-7,45
0,87
-0,31
-1,38
0,94
-0,16
1,04
0,91
0,96
-0,86
7,82
4,43
5,49
5,13
9,67
8,40
5,21
15,19
1,28
7,57
21,13
14,88
5,48
2,00
-1,62
4,27
-5,78
3,86
4,12
0,54
8,21
0,16
9,12
3,63
9,03
0,25
-0,74
-2,47
-0,28
-0,36
2,87
0.00
4,26
-1,45
5,87
5,93
12,87
3.11
1,14
-3,58
2,46
2,20
7,73
4.68
Tüketici Fiyatları Endeksi
Genel
- Gıda ve alkolsüz içecekler
- Alkollü içecekler ve tütün
- Giyim ve ayakkabı
- Konut
- Ev eşyası
- Sağlık
- Ulaştırma
- Haberleşme
- Eğlence ve kültür
- Eğitim
- Lokanta ve oteller
- Çeşitli mal ve hizmetler
Üretici Fiyatları Endeksi
Genel
Tarım
Sanayi
- İmalat Sanayi
- Madencilik
- Elektrik, gaz, su
20
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
Temmuz ayında TÜFE’de en yüksek oranlı fiyat gerilemesi yüzde 7,45’le giyim ve
ayakkabı alt sektöründe görülmüştür. Endekste en yüksek ağırlığı sahip olan gıda ve alkolsüz
içecekler kaleminde görülen yüzde 1,15’lik fiyat gerilemesi, TÜFE’deki azalmada etkili olmuştur.
Giyim ve gıda fiyatlarında mevsimselliğe dayalı olarak görülen fiyat gerilemesi
beklentilerin oldukça üzerinde gerçekleşmiştir. Lokanta ve otel fiyatlarında Temmuz ayında da
endeksin üzerinde artış görülmüş, ulaştırma ve alkollü içecekler ve tütün fiyatlarındaki artışlarla
endeksteki gerileme sınırlanmıştır.
Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin seyri incelendiğinde yüzde 56,1 oranıyla en dar
kapsama sahip olan ve işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ile tütün ürünleri, fiyatları
yönetilen veya yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergileri dışarıda bırakan G kodlu özel
TÜFE göstergesinin, Temmuz ayında yüzde 0,85 oranında gerilediği görülmektedir.
Mevsimlik ürünler hariç tutularak hesaplanan A kodlu TÜFE göstergesi Temmuz ayında
0,48 oranında artarak, yüzde 0,78 olan Haziran ayı artış hızının altına düşmüştür. A kodlu TÜFE
göstergesi 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde yüzde 4,45 oranında artarken G kodlu özel
TÜFE göstergesinde ise bu dönemde yüzde 2,70’lik bir artış görülmüştür.
Tablo 24: Temmuz Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100)
Grubu
A
B
C
D
E
F
G
Kapsamı
Mevsimlik ürünler hariç
İşlenmemiş gıda ürünleri hariç
Enerji hariç
(B) ve (C)
(C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç
(E) ve fiyatları yönetilen/ yönlendirilen diğer
dolaylı vergiler hariç
(F) ve (B)
Yüzdelik
Payı
Aylık
12 Aylık
OcakTemmuz
87,2
85,8
85,1
70,9
80,4
70,3
0,48
-0,27
-0,81
-0,49
-0,97
-1,16
9,07
8,30
7,32
7,81
7,46
7,45
4,45
3,05
1,80
3,03
1,66
1,35
56,1
-0,85
8,02
2,70
VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler
1. Gelişmiş Ülkelerdeki Gelişmeler
ABD:
ABD’de 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 3,8 olan GSYİH artışı, ikinci çeyrekte
beklentilere uygun olarak yüzde 3,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylelikle, ABD ekonomisinde
aralıksız olarak dokuz çeyrekten beri yüzde 3'ün üzerinde büyüme kaydedilmiştir.
ABD’de Haziran ayında tarım dışı sektörlerde istihdam artışı 146.000 kişi ile beklentilerin
altında gerçekleşirken, işsizlik oranı yüzde 5 ile Eylül 2001'den bu yana en düşük düzeyine
gerilemiştir.
Haziran ayında ABD’de tüketici fiyatları endeksi değişmemiş, enerji ve gıda fiyatlarının
dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatlarındaki artış ise beklentilerin altında kalarak yüzde 0,1
olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde üretici fiyatları endeksi enerji maliyetlerindeki büyük
artışa rağmen gıda ve otomobil fiyatlarının hızla düşmesi nedeniyle önceki aya göre
değişmemiş, çekirdek endeks ise yüzde 0,1 oranında gerilemiştir. Enflasyona ilişkin bu veriler
enflasyon baskılarının azaldığını göstermektedir. 2005 yılının ikinci çeyreğine bakıldığında,
kişisel harcamalara göre fiyat artışını gösteren PCE endeksinin yüzde 3,3, dalgalı seyreden
gıda ve enerji maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek PCE endeksinin ise yüzde 1,8 oranında
arttığı görülmektedir. Yılın ilk çeyreğinde çekirdek PCE endeksindeki artış oranı yüzde 2,4
olarak gerçekleşmişti.
ABD’de perakende satışlar, özellikle otomobil ve oto yedek parçaları satışlarındaki büyük
artış sonucunda, Haziran ayında yüzde 1,7 oranında yükselerek beklentilerin üzerinde artış
21
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
göstermiştir. Otomobil ve oto yedek parçaları satışındaki artış, büyük ölçüde üreticilerin biriken
stoklarını azaltmak için başlattığı indirimlerden kaynaklanmıştır. Otomobil dışında kalan
perakende satışlar ise yüzde 0,7 oranında artmıştır.
ABD’de dış ticaret açığı Mayıs ayında ihracatın ılımlı bir artışla yeni bir rekor kırması,
ithalatın ise Nisan'daki rekordan biraz gerilemesi sonucunda beklentilerin altında kalmış ve
önceki aya göre yüzde 2,7 oranında azalarak 55,4 milyar dolara gerilemiştir. Cari işlemler
açığının finansmanı açısından gösterge kabul edilen net sermaye girişleri ise Nisan ayında 47,8
milyar dolar iken, Mayıs ayında 60 milyar dolara yükselmiştir.
Mayıs ayında revize edilmiş rakamlarla önceki aya göre yüzde 0,3 oranında artan sanayi
üretimi, Haziran ayında yüzde 0,9 oranında yükselmiştir. Mayıs ayında yüzde 79,4 olan kapasite
kullanım oranı ise yüzde 80'e yükselmiştir.
Japonya:
Japonya’da Haziran ayında sanayi üretimi önceki aya göre beklentiler paralelinde yüzde
1,5 oranında artmıştır.
Mevsimsellikten arındırılmış işsizlik oranı Mayıs ayında yüzde 4,4 iken, Haziran ayında
1998 yılı Temmuz ayından bu yana en düşük seviyesine inerek yüzde 4,2’ye gerilemiştir.
Kanada:
Kanada’da Mayıs ayında yüzde 6,8 olan işsizlik oranı Haziran ayında yüzde 6,7’ye
gerilemiştir.
AB’deki Gelişmeler
Haziran ayında Euro bölgesinde ve Avrupa Birliğinde (AB25) işsizlik oranları bir önceki
aya göre değişmeyerek sırasıyla yüzde 8,7 ve yüzde 8,8 olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılının
aynı döneminde ise işsizlik oranları sırasıyla yüzde 8,9 ve yüzde 9 seviyesindeydi. Haziran
ayında en düşük işsizlik oranları İrlanda (yüzde 4,3), İngiltere (Nisan ayında yüzde 4,7),
Danimarka (yüzde 4,8) ve Avusturya’da (yüzde 5,1), en yüksek işsizlik oranları ise Polonya
(yüzde 17,6), Slovakya (yüzde 15,4), Yunanistan (Mart ayında yüzde 9,9), İspanya’da (yüzde
9,8), Fransa (yüzde 9,7) ve Almanya’da (yüzde 9,5) gerçekleşmiştir.
Mayıs ayında revize edilmiş rakamlarla yüzde 2 olarak gerçekleşen euro bölgesindeki
yıllık enflasyon oranı, Haziran ayında yüzde 2,1’e yükselmiştir. Avrupa Birliğindeki (AB25), yıllık
enflasyon oranı ise aynı dönemde değişmeyerek yüzde 2,0 olarak gerçekleşmiştir. Euro
bölgesindeki ve AB25’teki aylık enflasyon oranı ise Haziran ayında yüzde 0,1 olarak
gerçekleşmiştir.
Mayıs ayında sanayi üretimi önceki aya göre euro bölgesinde yüzde 0,3, AB(25)’te yüzde
0,2 oranında azalmıştır.
Euro bölgesi dış ticaret fazlası, Mayıs ayında önceki yılın aynı dönemine göre azalarak 7,2
milyar eurodan 2,2 milyar euroya gerilemiştir. Ocak-Mayıs dönemine bakıldığında ise, 2004
yılında 33 milyar euro olan euro bölgesi dış ticaret açığının, 2005 yılında 10,2 milyar euroya
düştüğü görülmektedir. Dış ticaret fazlasındaki gerilemede, petrol fiyatlarındaki artışla enerji
mallarından kaynaklanan açığının yükselmesi ve Çin ve Rusya’yla yapılan dış ticaret açığının
artması etkili olmuştur. 25 ülkeyi kapsayan Avrupa Birliğinde ise dış ticaret açığı 2004 yılı Mayıs
ayında 3,2 milyar euro iken, 2005 yılı Mayıs ayında 7,3 milyar euroya, 2004 Ocak-Mayıs
döneminde 27,8 milyar euro iken 2005 Ocak-Mayıs döneminde 43,8 milyar euroya yükselmiştir.
Euro bölgesi iş ortamı endeksi, Temmuz ayında bir önceki ayda olduğu gibi yükselerek
eksi 0,27’den eksi 0,07’ye çıkmıştır.
Fransa:
Fransa’da 2005 yılının ilk 5 ayında bütçe açığı 2004 yılının aynı dönemine göre hem vergi
gelirlerindeki azalma hem de harcamaların artması sonucunda yükselerek 43,3 milyar eurodan
22
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
51,5 milyar euroya çıkmış ve Fransa’nın 2005 yılında da AB’nin bütçe açığı limitini (GSYİH’nın
yüzde 3’ü) aşacağına dair kanıları güçlendirmiştir.
Haziran ayında Fransa’da üretici fiyatları, petrol fiyatlarındaki artış sonucunda, aylık
bazda yüzde 0,4 oranında artış göstermiştir. Yıllık bazda ise üretici fiyatları Mayıs ayındaki
yüzde 2,5 seviyesinden yüzde 2,9’a yükselmiştir.
Fransa’da Haziran ayında 99 olan iş alemi güven endeksi, Temmuz ayında 101’e
yükselmiştir. Endeksteki yükselişte, euro’nun dolar karşısında değer kaybetmesinin ihracattaki
rekabet gücünü artırması etkili olmuştur. Tüketici güven endeksi ise Temmuz ayında önceki
aya göre değişmeyerek eksi 30 olarak gerçekleşmiştir.
Almanya:
Mayıs ayında Almanya’da mevsimsellikten arındırılmış sanayi üretimi önceki aya göre
yüzde 0,2 oranında azalmıştır. Mayıs ayında dış ticaret fazlası ise beklenmedik bir şekilde
azalarak Nisan ayındaki 12,7 milyar euro seviyesinden 12,1 milyar euroya gerilemiştir. Bu
gelişmede, Mayıs ayında ithalatta son üç yılın en yüksek aylık artışının (yüzde 5,9)
gerçekleşmesi etkili olmuştur.
Almanya’da yatırımcı güvenini gösteren ZEW endeksi Temmuz ayında son 9 ayın en
yüksek değerine ulaşarak 37’ye yükselmiştir. Diğer yandan, iş alemi güven endeksi IFO Haziran
ayında olduğu gibi Temmuz ayında da artarak 93,3 seviyesinden 95’e yükselmiş ve Şubat
ayından bu yana en yüksek değerine ulaşmıştır. Endekslerdeki yükselişte, eurodaki değer
kaybının ihracat dinamiklerini artırması ve petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen dünya
ekonomisinin istikrarını koruması etkili olmuştur.
İtalya:
İtalya’da iş alemi güven endeksi, Temmuz ayında önceki aya göre yükselerek 84,9
seviyesinden 86’ya çıkmıştır.
İngiltere:
Haziran ayında İngiliz sanayi şirketlerinin girdi fiyatlarında, ham petrol fiyatlarındaki artış
sonucunda, son 20 yılın en yüksek artışı yaşanmıştır. Mevsimsellikten arındırılmış girdi fiyatları
önceki aya göre beklentilerin üzerinde yüzde 2,1 oranında artmış ve bu artış girdi fiyatlarındaki
yıllık artışı yüzde 12,1’e yükseltmiştir.
2005 yılının ikinci çeyreğinde İngiltere’de GSYİH bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,4,
önceki yılın aynı dönemine göre ise yüzde 1,7 oranında artmıştır. Yıllık büyüme oranı, imalat
sektöründe görülen daralmanın etkisiyle, 1993 yılı ilk çeyreğinden beri en düşük seviyesinde
gerçekleşmiştir.
İngiltere Merkez Bankası, 4 Ağustos 2005 tarihinde beklentilere uygun olarak faiz
oranlarını çeyrek puan indirerek yüzde 4,5’e düşürmüştür. Faiz indiriminde, İngiltere’nin
ekonomik büyümesinde gözlenen yavaşlama etkili olmuştur.
2. Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Gelişmeler:
Çin:
Çin’de GSYİH 2005 yılının ikinci çeyreğinde, ihracattaki yüksek performansın devam
etmesinin etkisiyle, bir önceki yıla göre yüzde 9,5 oranında artarak beklentilerin üzerinde bir
büyüme kaydedilmiştir.
Çin’de Haziran ayında dış ticaret hesabı beklentilerin üzerinde olmak üzere 9,7 milyar
dolar seviyesinde fazla vermiş, böylece Çin’in 2005 yılının ilk yarısında dış ticaret fazlası 39,7
milyar dolara ulaşmıştır. Haziran ayında ihracat önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 30,6
oranında, ithalat ise yüzde 15,1 oranında artmıştır.
Haziran ayında Çin’e yapılan doğrudan yabancı yatırımlar, önceki yılın Haziran ayına göre
yüzde 22,2 oranında azalarak 6,2 milyar dolara gerilemiştir. 2005 yılı Ocak-Haziran dönemine
23
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf
Ekonomik Gelişmeler
Temmuz 2005
bakıldığında ise, doğrudan yabancı yatırımların 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 3,2
oranında azalarak 28,6 milyar dolar olarak gerçekleştiği görülmektedir.
21 Temmuz 2005 tarihi itibarıyla Çin, para birimi yuanı dolara karşı yüzde 2,1 oranında
revalüe etmiştir. Çin Merkez Bankası, yuanın Çin’in ticaret yaptığı başlıca ülkelerin para
birimlerinden oluşan bir döviz sepetine bağlanacağını ve dolar karşısında artı/eksi yüzde 0,3'lük
bir bantta yönetileceğini belirtmiştir.
Malezya:
Çin'in para birimi yuanın değerini yükseltmesinin ardından Malezya da para birimi ringgit’i
bir döviz sepetini referans alarak kontrollü dalgalanmaya bırakacağını açıklamıştır.
Rusya:
Rusya’da Haziran ayında önceki aya göre tüketici fiyatlarındaki artış beklentilerin altında
kalarak yüzde 0,6 seviyesinde gerçekleşmiştir. Ancak yılın ilk yarısında bir önceki yıl sonuna
göre enflasyon yüzde 8 oranında gerçekleşerek geçen yılın aynı dönemindeki yüzde 6,1
seviyesini aşmıştır.
Rusya’nın dış ticaret fazlası Mayıs ayında bir önceki yılın aynı dönemine ve bir önceki aya
göre artış göstererek 10,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Dış ticaret fazlası Nisan ayında
10,5 milyar dolar, 2004 yılı Mayıs ayında ise 6,3 milyar dolar olarak gerçekleşmişti.
Polonya:
Polonya’da Nisan ayında 647 milyon euro fazla veren cari işlemler dengesi, Mayıs ayında
724 milyon euro açık vermiştir. Nisan ayında 107 milyon euro fazla veren Polonya’nın dış
ticaret hesabı ise Mayıs ayında 386 milyon euro açık olarak gerçekleşmiştir. Ocak–Mayıs
dönemi için dış ticaret açığına bakıldığında ise, dış ticaret açığının önceki yıla göre gerilediği
görülmektedir. Nitekim, 2004 yılı Ocak-Mayıs döneminde 5,4 milyar euro olan dış ticaret açığı,
2005 yılının aynı döneminde 3,3 milyar euroya düşmüştür.
G. Kore:
Güney Kore’de 2005 yılı ikinci çeyreğinde GSYİH, yurtiçi talepteki canlanmanın etkisiyle,
yüzde 1,2 oranında ve beklentilerin üzerinde artış göstermiştir. 2005 yılının ilk çeyreğinde
yüzde 2,7 olan yıllık büyüme oranı ise ikinci çeyrekte yüzde 3,3’e yükselmiştir. Son iki yıldır
yurtiçi talepteki daralmaya karşın, ihracattaki artış sonucu büyüme kaydeden Güney Kore’de
global büyümedeki daralma sonucunda ihracat dinamiklerinde gerileme görülmektedir.
24
http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/07.pdf