İçindekiler
advertisement
İçindekiler 5. Baskıya Sunuş....................................................................................................................... v Kısaltmalar.......................................................................................................................xxxvii Birinci Kitap BİREYSEL İŞ HUKUKU Birinci Bölüm İŞ HUKUKUNUN ÖZELLİKLERİ VE KAYNAKLARI § 1. tş HUKUKUNUN KAPSAMI VE ÖZELLİKLERİ..................................................... 3 I. İş Hukukunun Kapsamı ve Konusu................................................................................................ 3 II. îş Hukukunun Niteliği................................................................................................................... 4 III. İş Hukukunun Gelişimi................................................................................................................ 5 1. Genel Olarak.............................................................................................................................5 2. Türkiye'de ................................................................................................................................5 IV. İş Hukukunun Özellikleri............................................................................................................ 8 1. İşçinin Korunması....................................................................................................................8 a. İşçiyi Koruma İlkesi ve Esneklik......................................................................................10 b. Sözleşme Yapma Serbestisinin Sınırlandırılması............................................................ 10 c. İşçi Lehine Yorum İlkesi.................................................................................................. 11 2. İşçilerin Yönetime Katılması.................................................................................................11 3. Toplu İş Sözleşme Düzeninde Tarafların Özerkliği..............................................................13 § 2. İŞ HUKUKUNUN KAYNAKLARI.............................................................................. 14 I. Ulusal Kaynaklar.......................................................................................................................... 14 1. Genel Kaynaklar.................................................................................................................... 14 a. Anayasa............................................................................................................................. 14 b. Kanunlar............................................................................................................................15 c. Kanun Hükmünde Kararnameler...................................................................................... 16 d. Tüzük.................................................................................................................................16 e. Yönetmelik........................................................................................................................ 16 vin______________________________________________________________________ __________________________ ____________________________ İ? Hukuku f. Mahkeme Kararlan........................................................................................................... ^ 2. Özel Kaynaklar..................................................................................................................... ^ a. Toplu İş Sözleşmeleri...................................................................................................... ^ b. İş Sözleşmesi....................................................................................................................^ c. İşyeri İç Yönetmelikleri................................................................................................... ^ d. İşyeri Uygulaması............................................................................................................^ e. İşverenin Talimatları........................................................................................................ '9 II. Uluslararası Kaynaklar............................................................................................................... 1. Uluslararası Çalışma Örgütü Tarafından Yapılan Sözleşmeler........................................... 19 2. Birleşmiş Milletler Sözleşmeleri.......................................................................................... 21 a. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi.................................................................................... 21 b. Yurttaşlık ve Siyasal Haklar Sözleşmesi ve Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi.............................................................................................22 c. Çocuk Haklan Sözleşmesi................................................................................................22 d. Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi................................... 22 3. Avrupa Konseyi Tarafından Kabul Edilen Sözleşmeler......................................................22 a. Avrupa İnsan Haklan Sözleşmesi.................................................................................... 22 b. Avrupa Sosyal Şartı......................................................................................................... 23 c. Göçmen İşçilere İlişkin Avrupa Sözleşmesi....................................................................23 4. Avrupa Birliği Sözleşmeleri ve Yönergeleri........................................................................23 5. Avrupa Topluluğu Sosyal Şartı............................................................................................24 6. Maastricht Antlaşması (Avrupa Birliği Anlaşması)............................................................ 25 7. İkili Anlaşmalar....................................................................................................................25 § 3. ÇALIŞMA ÖRGÜTLERİ.............................................................................................25 I. Türk Çalışma Örgütü................................................................................................................... 25 II. Uluslararası Çalışma Örgütü......................................................................................................26 İkinci Bölüm İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI VE KAPSAMI § 4. İŞ HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI.............................................................27 I. Genel Olarak .............................................................. 27 II. İşçi Kavramı ............................................................... 27 1. İş Sözleşmesine Göre Çalışmak............................................................................. 27 İçindekiler __________________________________________________________________________________________________________________________________ ix 2. Gerçek Kişi Olmak................................................................................................................ 29 III. Çırak ve Stajyer..........................................................................................................................29 IV. İşveren........................................................................................................................................31 V. İşveren Vekili.............................................................................................................................. 31 VI. Alt İşveren................................................................................................................................. 32 1. Kavram ve Unsurları..............................................................................................................32 2. Alt İşveren ve Asıl İşverenin Birlikte Sorumluluğu............................................................. 35 3. Asıl İşveren - Alt İşveren İlişkisinin Muvazaalı İşleme Dayandığı Sayılan Durumlar................................................................................................................... 35 a. Asıl İşveren İşçilerinin Alt İşveren Tarafından İşe Alınarak Çalıştırılmaya Devam Ettirilmesi Durumu...................................................................... 36 b. Asıl İşverenin İşyerinde Daha Önce Çalıştırılan Kişi ile Alt İşveren İlişkisinin Kurulması Durumu..........................................................................................36 c. İşletmenin ve İşin Gereği ile Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık Gerektiren İşler Dışında Asıl İşin Bölünerek Alt İşverenlere Verilmesi Durumu............................................................................................................37 VI. İşyeri.......................................................................................................................................... 38 1. Tanımı ve Unsurları...............................................................................................................38 2. İşyerinin Sınırlarının Belirlenmesi........................................................................................ 39 3. İşyerinin Devri....................................................................................................................... 40 4. İşyerinin Bildirimi..................................................................................................................42 5. İşyerinin Açılması..................................................................................................................42 6. İşyerinin Kapatılması.............................................................................................................44 VII. İşletme .....................................................................................................................................46 § 5. İŞ KANUNUNUN KAPSAMI........................................................................................47 I. Genel Olarak................................................................................................................................. 47 II. İstisnalar.......................................................................................................................................47 1. Deniz ve Hava Taşıma İşleri..................................................................................................47 2. Tarım ve Orman İşleri............................................................................................................48 3. Aile Ekonomisi Sınırları İçinde Kalan Tarımla İlgili Her Çeşit Yapı İşleri........................................................................................................................................ 48 4. Evlerde El Sanatlarının Yapıldığı İşlerde.............................................................................. 48 5. Ev Hizmetleri..........................................................................................................................48 6. Çıraklar...................................................................................................................................49 7. Sporcular................................................................................................................................ 49 İş Hukuku X 8. Rehabilite Edilenler.............................................................................................................. 50 9. Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanununa Göre Üç Kişinin Çalıştığı İşyerlerinde..............................................................................................................50 Üçüncü Bölüm İŞ SÖZLEŞMESİ § 6. İŞ SÖZLEŞMESİNİN TANIMI - UNSURLARI VE HUKUKİ NİTELİĞİ.......................................................................................................................51 I. Tanım ve Unsurları...................................................................................................................... 51 1. Bir İşin Görülmesi.................................................................................................................51 2. Ücret...................................................................................................................................... 51 3. Bağımlılık Unsuru.................................................................................................................51 II. İş Sözleşmesi - İş İlişkisi............................................................................................................52 III. İş Sözleşmesinin Hukuki Niteliği ve Özellikleri......................................................................53 1. Özel Hukuk Sözleşmesi Olması Özelliği............................................................................. 53 2. Sürekli Sözleşme Özelliği.................................................................................................... 53 3. İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşme Özelliği.......................................................................54 4. İşçinin Kişiliğine Bağlı Sözleşme Özelliği.......................................................................... 54 § 7. İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ................................................................................ 54 I. Sürekli ve Süreksiz İşleri Konu Edinen İş Sözleşmeleri............................................................ 55 II. Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi..................................................................................... 55 1. Tanımı ve Unsurları..............................................................................................................56 2. Belirli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Ayırımının Sınırları...............................................60 3. Tam Süreli ve Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri........................................................................ 61 a. Genel Olarak.................................................................................................................... 61 b. Tam Süreli İş Sözleşmeleri..............................................................................................61 c. Kısmi Süreli İş Sözleşmeleri........................................................................................... 61 aa. Job Sharing İş İlişkisi................................................................................................ 64 bb. Fırsat Doğduğunda Kurulan İş İlişkisi......................................................................65 cc. Nöbetleşe - Dönüşümlü İş İlişkisi............................................................................. 65 dd. Çağn Üzerine Çalışma...............................................................................................66 4. Mevsimlik İş Sözleşmesi...................................................................................................... 67 5. Deneme Süreli İş Sözleşmeleri.............................................................................................68 6. Takım Sözleşmesi................................................................................................................. 69 İçindekiler xi 7. Geçici İş İlişkisi......................................................................................................................69 a. Genel Olarak Geçici İş İlişkisinin Kurulması...................................................................69 b. Geçici İş İlişkisinin Hüküm ve Sonuçları.........................................................................71 8. Evde Çalışma Sözleşmesi...................................................................................................... 73 § 8. İŞ SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI........................................................................... 74 I. Genel Olarak ................................................................................................................................ 74 II. Tarafların Ehliyeti........................................................................................................................74 III. İş Sözleşmesinin Şekli............................................................................................................... 75 IV. Sözleşme Yapma Serbestisi ve Sınırları....................................................................................75 V. İş Sözleşmesi Yapma Yasakları.................................................................................................. 76 1. Kanundan Doğan Yasaklar.................................................................................................... 76 a. Yaş Küçüklüğü Nedeniyle Getirilen Yasaklar..................................................................76 aa. Yer ve Su Altında Çalıştırma Yasağı......................................................................... 77 bb. Gece Çalıştırma Yasağı.............................................................................................. 77 cc. Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşyerlerinde Sağlık Raporu Olmadan Çalıştırma Yasağı.......................................................................................................78 b. Cinsiyet Nedeniyle Getirilen Yasaklar............................................................................. 79 aa. Yer ve Su Altında Çalıştırma Yasağı......................................................................... 79 bb. Gece Çalıştırma Yasağı.............................................................................................. 79 c. Sağlık Nedeniyle Getirilen Yasaklamalar........................................................................ 80 d. Yabancılar Açısından Getirilen Yasaklar......................................................................... 80 2. Toplu İş Sözleşmesinden Doğan Yasaklar............................................................................ 82 II. İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu Yaratan Durumlar...............................................................82 1. Kanundan Doğan Zorunluluklar............................................................................................ 82 a. İşten Çıkarılanların Tekrar İşe Alınması...........................................................................83 b. Özürlü ve Eski Hükümlü Çalıştırma Zorunluluğu........................................................... 83 c. İşyerinden Malulen Ayrılmak Zorunda Kalanların Tekrar İşe Alınması............................................................................................................................ 86 d. Askerlik ve Kanuni Ödev Nedeniyle İşinden Ayrılanların Tekrar İşe Alınması............................................................................................................................ 87 e. İşçi Kuruluşlarındaki Yöneticilik Görevi Nedeniyle İşten Ayrılanların Tekrar İşe Alınması...................................................................................... 88 f. Hastalık Nedeniyle İşten Çıkarılanların Tekrar İşe Alınmaları.........................................89 2. Toplu İş Sözleşmesiyle Düzenlenen Akit Yapma Zorunluluğu............................................ 89 III. İş Sözleşmesinin Geçersizliği.....................................................................................................90 xü İş Hukuku Dördüncü Bölüm İŞÇİ VE İŞVERENİN İŞ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN BORÇLARI § 8. İŞÇİNİN BORÇLARI....................................................................................................93 I. İş Görme Borcu............................................................................................................................ 93 1. İşin Görülmesi.......................................................................................................................93 a. Üstlendiği İşin Şahsen İfası.............................................................................................. 93 b. İş Sözleşmesinin Devri.....................................................................................................95 c. Görülecek İşin Türü..........................................................................................................96 2. İşin Özenle Yapılması...........................................................................................................97 II. İşverenin Talimatına Uyma Borcu............................................................................................. 98 III. Sadakat Borcu.........................................................................................................................100 IV. Rekabet Etmeme Borcu......................................................................................................... 102 §10. İŞVERENİN BORÇLARI..................................................................................................... 103 I. Ücret Ödeme Borcu................................................................................................................... 103 1. Ücret Kavramı.................................................................................................................... 103 2. Ücretin Belirlenmesi ve Asgari Ücret................................................................................ 104 3. Ücretlerin Ödenmesi.......................................................................................................... 106 4. Ücretin Ödenme Yeri......................................................................................................... 107 5. Ücretin Ödenme Zamanı.................................................................................................... 108 6. Ücretin Avans Olarak Ödenmesi....................................................................................... 108 7. Ücretin Gününde Ödenmemesi.......................................................................................... 108 8. Ücretin Belgelenmesi......................................................................................................... 110 9. Zamanaşımı........................................................................................................................ 111 10. Ücret Sistemleri................................................................................................................111 a. Zamana Göre Ücret........................................................................................................111 b. Akort Ücret.................................................................................................................... 112 c. Götürü Ücret.................................................................................................................. 112 d. Yüzde Usulüne Göre Ücret........................................................................................... 112 11. Ücret Ekleri...................................................................................................................... 113 a. İkramiye......................................................................................................................... 113 b. Prim................................................................................................................................113 c. Kardan Pay Alma........................................................................................................... 114 içindekiler xiii d. Komisyon Ücreti.............................................................................................................114 12. Ücretin Korunması............................................................................................................ 114 a. Ücretin Saklı Kısmı.........................................................................................................114 b. Ücretin Takas Edilememesi........................................................................................... 115 c. İşçi Ücretinin Bazı Durumlarda İmtiyazlı Alacak Olması.............................................115 d. Kamu Kuruluşlarında Çalışan İşçilerin Ücretlerinin Korunması.................................. 115 e. İşverenin Ödeme Aczine Düşmesinde Ücretlerin Korunması....................................... 116 f. Ücret Kesme Cezası........................................................................................................ 117 g. Ücretten İndirim Yapılamaması.....................................................................................118 13. Çalışılmadığı Halde Ücretin Ödendiği Durumlar.............................................................118 II. İşverenin İşçiyi Koruma ve Gözetme Borcu............................................................................ 119 1. Genel Olarak........................................................................................................................119 2. TBK. m. 417 Gereğince İşçiyi Gözetme ve Koruma Borcu ve Hukuki Niteliği..................................................................................................................................120 3. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda Getirilen Yükümlülükler........................................... 121 a. İşverenler Açısından Getirilen Yükümlülükler..............................................................121 aa. Çalışanların İşle İlgili Sağlık ve Güvenliğini Sağlamak İçin Her Türlü Önlemi Alma Yükümlülüğü......................................................................... 121 aaa. Genel Olarak....................................................................................................121 bbb. Çalışanları Bilgilendirme Yükümlülüğü........................................ '...............124 ccc. Çalışanları Eğitim Yükümlülüğü.................................................................... 125 ddd. Denetleme Yükümlülüğü................................................................................126 eee. Risk Değerlendirmesi Yapmak ve Yaptırmak Yükümlülüğü.........................127 fff. Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması Yükümlülüğü.............................................................................. 129 ggg. Çalışan Temsilcisi Görevlendirme Yükümlülüğü..........................................130 bb. İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Organizasyonu (Birimleri) Oluşturma Yükümlülüğü.........................................................................................131 aaa. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu Oluşturma Yükümlülüğü..............................131 bbb. İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi ile Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimini Oluşturma Yükümlülüğü............................................... 133 ccc. İş Güvenliği Uzmanı Görevlendirme Yükümlülüğü................................................................................................. 137 ddd. İşyeri Hekimi Görevlendirme Yükümlülüğü................................................ 140 b. İşçi Açısından Getirilen Yükümlülükler ve Haklar........................................................143 xiv İş Hukuku aa. İşçinin Yükümlülükleri........................................................................................... ^ bb. İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirlerinin Alınmaması Halinde İşçilerin Hakları...................................................................................................... 4. Koruma ve Gözetme Borcunun Kapsamı.......................................................................... 146 a. İşçinin Kişiliğinin korunması........................................................................................ 146 b. İşçinin Hayatının, Maddi Vücut Bütünlüğünün ve Sağlığının Korunması..................................................................................................................... 147 c. İşçinin Şeref, Haysiyet ve Özel Yaşamının Korunması................................................149 d. İşçinin Kişilik Değerlerinin Bilgisayar Verilerine Karşı Korunması...........................150 e. İşyerinde Çalışanların Cinsel Taciz Eylemine ve Psikolojik Tacize Karşı Korunması........................................................................................................... 151 f. İşçinin Beraberinde Getirdiği Mülkiyetindeki Malların Korunması.............................152 5. İşverenin Koruma ve Gözetme Borcuna Aykırı Davranışının Sonuçları..........................152 a. İşçinin Maddi Tazminat Talep Hakkı........................................................................... 153 b. Manevi Tazminat Talep Hakkı......................................................................................154 c. Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hakkı..................................................................154 6. İşverenin Sözleşmeden Doğan Sorumluluğunda Zamanaşımı Süresi...............................155 7. İşçiyi Koruma ve Gözetme Borcuna Aykırılık Halinde İş Kanununda ve İş Sağlığı ve Güvenliği kanununda Getirilen Yaptırımlar.............................................156 a. İdari Yaptırımlar............................................................................................................ 156 aa. Genel Olarak........................................................................................................... 156 bb. İşin Durdurulması................................................................................................... 157 cc. İşçilerin Çalışmaktan Alıkonulması........................................................................159 b. Cezai Yaptırımlar..........................................................................................................159 8. İşçinin İşyerinde Alınan Önlemlere Uymamasının Sonuçları...........................................160 III. Eşit İşlem Yapma Borcu.................................................................. 1. Genel Olarak............................................................. 160 160 a. Bir İşçi Grubunun Mevcudiyeti.................................................................................... 161 b. İşveren ile İşçi Arasında Bir Hukuki İlişkinin Bulunması........................................... 161 c. Kurulu Bir Düzen Olması............................................................................................. 161 2. Eşit İşlem Borcunun Uygulanma Alanları.........................................................................161 a. Bazı İş Sözleşmesi Türlerinde........................................................ 161 b. İşyerinin Yönetimine İlişkin Konularda....................................................................... 162 c. Ücret Uygulamasında................................................................. 162 d. İş Sözleşmesinin Yapılmasında, Uygulanmasında ve Feshinde...................................163 İçindekiler XV IV. Özlük Dosyası Düzenleme Borcu........................................................................................... 164 V. Gerekli Araç ve Malzemeyi Verme Borcu...............................................................................164 VI. İşverenin Diğer Borçları..........................................................................................................165 Beşinci Bölüm İŞ SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI VE SONA ERME SEBEPLERİ § 11. Iş SÖZLEŞMESİNİN ASKIYA ALINMASI........................................................... 167 I. Genel Olarak............................................................................................................................... 167 II. Askıya Alınma Nedenleri......................................................................................................... 167 1. Geçici Süreli Askerlik veya Diğer Bir Kanuni Ödev......................................................... 167 2. Hastalık................................................................................................................................168 3. Gebelik ve Doğum.............................................................................................................. 168 4. Zorlayıcı Nedenler...............................................................................................................169 5. Gözaltına Alınması ve Tutuklanma.................................................................................... 169 6. Grev ve Lokavt....................................................................................................................169 7. Ücretsiz İzin.........................................................................................................................169 III. Askı Durumunda Tarafların Yükümlülükleri......................................................................... 170 § 12. GENEL OLARAK İŞ SÖZLEŞMESİNİ SONA ERDİREN NEDENLER....................................................................................................................170 I. Genel Olarak...............................................................................................................................170 II. Sürenin Bitimi........................................................................................................................... 171 III. Ölüm........................................................................................................................................ 171 IV. Tarafların Anlaşması............................................................................................................... 172 V. Fesih.......................................................................................................................................... 173 § 13. SÖZLEŞMENİN FESİH İLE SONA ERDİRİLMESİ............................................173 I. Feshin Tanımı ve Hukuki Niteliği, Şekli ve Türleri................................................................... 173 1. Feshin Tanımı ve Hukuki Niteliği....................................................................................... 173 2. Fesih Bildiriminin İçeriği..................................................................................................... 173 3. Fesih Bildiriminin Karşı Tarafa Ulaşması........................................................................... 174 4. Fesih Bildiriminin Şekli....................................................................................................... .. 5. Fesih Çeşitleri....................................................................................................................... .. XVI İş Hukuku §14. BİLDİRİMLİ FESİH................................................................................................. 175 I. Bildirimli Fesih Kavramı.......................................................................................................... 175 II. Fesih Nedeninin Belirtilmesinin Gerekli Olup Olmadığı....................................................... 176 III. Bildirimli Fesihte Bildirim Süreleri.......................................................................................177 1. Genel Olarak...................................................................................................................... 177 2. Bildirim Süresi (İhbar Öneli)............................................................................................. 177 3. Yasal Bildirim Sürelerinin Değiştirilebilmesi................................................................... 177 4. Bildirim Süresi İçinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri............................................... 178 a. İş Sözleşmesinin Devam Etmesi................................................................................... 178 b. Yeni İş Arama İzni Verilmesi....................................................................................... 178 5. Bildirim Süresine Ait Ücretin Peşin Ödenmesi.................................................................179 IV. Bildirim Sürelerine Uyulmadan Yapılan Feshin (Usulsüz Feshin) Sonuçları......................................................... j gO 1. Usulsüz Fesih Kavramı....................................................... 180 2. İhbar Tazminatı.................................................. j 80 V. Fesih Hakkının Kötüye Kullanılması................................................... ..181 1. Kavram................................................... jgj 2. Kötüniyet T azminatı....................................... j 81 VI. Sendikal Tazminat.................................... § 15. İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINA GİREN İŞÇİLERİN İŞ FESHIEŞMELERİNÎN GEÇERLİ NEDENE DAYALI BİLDİRİMLİ ........................................................................................................................185 I. Genel Olarak........................ ....................................................................................................... II. Iş Güvencesine İlişkin Düzenleme................................................. j 85 niKoşulîrCeSİ KapSamma Gİren îşçilerin i? Sözleşmelerinin Feshinin .................................................................................................................................186 1. Genel Olarak............................... 311 2. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi ile Çalışma.............................. 186 3. Otuz veya Daha Fazla İşçi Çahşürma.......................................... 186 4. En Az Altı Aylık Kıdeme Sahip Olma..................................... 189 5. İşveren Vekili Durumunda Olmamak ................................................................................................................. 107 6. İşverenin Feshi Geçerli Sebebe Dayandırması..................................................................190 a. Geçerli Neden Kavramı.................................................................................................190 aa. İşçinin Yeterliliğinden ve Davranışlardan Kaynaklanan ,190 İçindekiler xvii bb. İşyerinden Kaynaklanan Nedenler.......................................................................... 191 7. Son Çare İlkesi.................................................................................................................... 191 8. Sosyal Seçim Kriterleri ile Objektif Kriterler.....................................................................192 IV. Geçerli Sebep Oluşturmayan Haller....................................................................................... 194 V. Geçerli Sebeplerle Feshin Yapılması....................................................................................... 195 1. Genel Olarak........................................................................................................................195 2. İş Sözleşmesinin Feshinde Usul..........................................................................................196 3. Fesih Bildirimine İtiraz ve Usulü........................................................................................197 4. İspat Yükü........................................................................................................................... 198 5. Yargılama Süresi ve Usulü................................................................................................. 199 VI. Geçersiz Sebeple Yapılan Feshin Sonuçları...........................................................................200 1. İşverenin İşçiyi İşe Başlatması............................................................................................200 a. İşçinin İşe Başlamak İçin Başvuruda Bulunması...........................................................200 b. İşverenin İşçiyi İşe Başlatması.......................................................................................201 2. İşçinin İşe Başlatılmaması.................................................................................................. 203 VII. Toplu İşçi Çıkarma................................................................................................................204 VIII. Çalışma Koşullarında Değişiklik (Değişiklik Feshi).......................................................... 205 § 16. İŞ SÖZLEŞMESİNİN BİLDİRİMSİZ FESHİ........................................................ 207 I. Bildirimsiz Fesih Kavramı ve Özellikleri.................................................................................. 207 II. Bildirimsiz Fesihte Haklı Neden Kavramı............................................................................... 207 III. İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Haklı Nedenlerle Feshi......................................................208 1. Sağlık Nedenleri..................................................................................................................208 2. Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri...........................................209 a. İşverenin İşçiyi Yanıltması.............................................................................................209 b. Şeref ve Namusa Dokunacak Sözler Söylemesi, İşçiye Cinsel Tacizde Bulunması.........................................................................................................209 c. Sataşmalarda Bulunma, Tehdit, Suç İşleme, Asılsız İsnad ve İthamlarda Bulunma.......................................................................................................209 d. İşyerinde Cinsel Tacize Karşı Önlemlerin Alınmaması................................................ 210 e. Ücretin Ödenmemesi...................................................................................................... 210 f. Az İş Verilmesi, Ücret Farkının Ödenmemesi, Çalışma Şartlarının Uygulanmaması..............................................................................................................210 3. Zorlayıcı Sebepler................................................................................................................211 IV. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Haklı Nedenlerle Feshi................................................211 1. Sağlık Nedenleri.................................................................................................................. 212 2. Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri..........................................213 xviii İŞ Hukuku a. İşçinin İşvereni Yanıltması.............................................................................................213 b. İşçinin, İşveren veya Aile Üyelerinden Birinin Şeref ve Namusuna Dokunacak Sözler Sarfetmesi........................................................................................ 214 c. İşçinin İşverenin Başka Bir İşçisine Cinsel Tacizde Bulunması................................... 214 d. İşçinin Sataşması, İşyerine Sarhoş Gelmesi.................................................................. 214 e. İşçinin Doğruluk ve Bağlılığa Uymayan Davranışlarda Bulunması............................. 215 f. İşçinin İşyerinde Cezası Ertelenmeyen Bir Suç İşlemesi...............................................216 g. İşçinin İşine Devam Etmemesi.......................................................................................216 h. Yapmakla Yükümlü Olduğu Görevleri Yapmaması..................................................... 217 i. İşçinin İşin Güvenliğini Tehlikeye Düşürmesi............................................................... 217 3. Zorlayıcı Sebepler............................................................................................................... 218 4. İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması..................................................................219 V. Fesih Beyanı ............................................................................................................................ 219 VI. Bildirimsiz (Derhal) Fesih Hakkını Kullanma Süresi............................................................219 VII. Bildirimsiz (Derhal) Feshin Hüküm ve Sonuçları................................................................220 VIII. Haksız Feshin Hüküm ve Sonuçları....................................................................................220 1. Haksız Fesih Kavramı.........................................................................................................220 a. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin Haksız Feshi...............................................................221 b. Belirli Süreli İş Sözleşmelerinin Haksız Feshi..............................................................221 § 17. FESİH HAKKININ SINIRLANDIRILMASI.........................................................222 I. Genel Olarak.............................................................................................................................. 222 II. Sözleşmelerle Fesih Hakkının Sınırlandırılması..................................................................... 223 1. Bildirimli Fesih Hakkının Sınırlandırılması.......................................................................223 2. Haklı Nedenle Fesih Hakkının Sınırlandırılması............................................................... 224 III. Kanunla Fesih Hakkının Sınırlandırılması.............................................................................225 § 18. İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİNİN HÜKÜM VE SONUÇLARI .............................................................................................................225 I. Çalışma Belgesi Verilmesi........................................................................................................ 226 II. İbraname...................................................................................................................................226 III. Yeni İşverenin Sorumluluğu...................................................................................................227 IV. Kıdem Tazminatı.................................................................................................................... 227 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 227 2. Kıdem Tazminatının Hukuki Niteliği ve Tanımı............................................................... 228 3. Kıdem Tazminatına Hak Kazandıran Koşullar.................................................................. 228 İçindekiler xix a. İş Yasalarına Tabi Olarak Çalışma.................................................................................229 b. Kanunda Belirtilen Hallerde İş Sözleşmesinin Sona Ermesi.........................................229 aa. İşveren Tarafından İş Sözleşmesinin Feshi............................................................. 229 bb. İşçi Tarafından İş Sözleşmesinin Feshi................................................................... 229 cc. İşçinin Ölümü...........................................................................................................230 c. İşçinin En Az Bir Yıl Çalışmış Olması.......................................................................... 231 4. Kıdem Tazminatının Miktarı...............................................................................................234 5. Kıdem Tazminatının Zamanında Ödenmemesi.................................................................. 234 6. Kıdem Tazminatına İlişkin Hükümlerin Hukuki Niteliği...................................................235 Altıncı Bölüm İŞİN DÜZENLENMESİ § 19. ÇALIŞMA SÜRESİ.................................................................................................... 237 I. Genel Olarak...............................................................................................................................237 II. Çalışma Süresi Kavramı........................................................................................................... 237 1. Genel Olarak Haftalık Çalışma Süresi................................................................................ 238 2. Çalışma Süresinin Sınırlandırılması....................................................................................238 III. Haftalık Normal Çalışma Süresinin Aşılması.........................................................................239 1. Denkleştirme Esasına Göre Çalışma................................................................................... 239 2. Haftalık İş Günlerine Bölünmeyen Çalışma Süreleri......................................................... 241 3. Olağanüstü Hallerde Günlük Çalışma Sürelerinin Arttırılması.......................................... 241 IV. Sağlık Kuralları Bakımından Günlük Çalışma Sürelerinin Azaltılması................................ 242 V. Çalışma Süresinden Sayılan Haller.......................................................................................... 242 VI. Gece Çalışmaları ve Postalar Halinde Çalışma...................................................................... 244 1. Gece Çalışması.....................................................................................................................244 2. Postalar Halinde İşçi Çalıştırma.......................................................................................... 244 VII. Telafi Çalışması..................................................................................................................... 246 1. Genel Olarak........................................................................................................................ 246 2. Telafi Çalışması Nedenleri.................................................................................................. 246 3. Süresi ve Ücreti....................................................................................................................247 VIII. Kısa Çalışma.........................................................................................................................248 1. Kısa Çalışma Kavramı......................................................................................................... 248 2. Kısa Çalışmanın Nedenleri ve Uygulanması.......................................................................248 XX İş Hukuku 3. Kısa Çalışma Ödeneği........................................................................................................ 250 IX. Fazla Çalışma..........................................................................................................................252 1. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Kavramı.......................................................... 252 2. Fazla Çalışma Türleri..........................................................................................................253 a. Normal Fazla Çalışma....................................................................................................253 aa. Fazla Çalışma Süresi................................................................................................254 bb. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Ücreti...................................................255 cc. Serbest Zaman Kullanılması....................................................................................257 b. Zorunlu Nedenlerle Fazla Çalışma................................................................................ 257 c. Olağanüstü Hallerde Fazla Çalışma...............................................................................258 3. Fazla Çalışma Yaptırılmayacak İşler ve İşçiler..................................................................258 X. Hazırlama, Tamamlama ve Temizleme İşleri..........................................................................259 XI. Ara Dinlenmesi.......................................................................................................................260 § 20. ÜCRETLİ TATİLLER..............................................................................................262 I. Genel Olarak.............................................................................................................................. 262 II. Hafta Tatili............................................................................................................................... 262 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 262 2. İş Kanununa göre Hafta Tatili ve Ücreti............................................................................ 263 a. Genel Olarak.................................................................................................................. 263 b. Hafta Tatili Ücreti..........................................................................................................263 III. Ulusal Bayram ve Genel Tatiller............................................................................................264 1. Genel Olarak............................................................................ 264 2. Ulusal Bayram ve Genel Tatil Ücreti................................................................................. 265 IV. Yıllık Ücretli İzinler......................................................... 266 1. Yıllık Ücretli İzne Hak Kazanma.......................................................................................266 a. En Az Bir Yıl Çalışmış Olmak...................................................................................... 266 b. Çalışılmış Gibi Sayılan Haller.......................................................................................268 2. Yıllık Ücretli İzin Süreleri ve Kullanılması.......................................................................270 a. Yıllık Ücretli İzin Süresi............................................................. 270 b. Yıllık Ücretli İznin Kullanılması...................................................... 271 3. Yıllık Ücretli İzin Ücreti............................................... a. Yıllık İzin Ücretinin Hesaplanması............................................................... 272 272 b. İş Sözleşmesinin Sona Ermesinde İzin Ücreti............................................................. 272 İkinci Kitap SENDİKALAR HUICUICU GİRİŞ................................................................................................................277 Birinci Bölüm SENDİKA KAVRAMI VE SENDİKA HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ § 1. SENDİKA KAVRAMI.............................................................................279 I. Kavram....................................................................................................................................... 279 II. Tanım........................................................................................................................................ 279 III. Sendikanın Unsurları.............................................................................................................. 280 1. Amaç Unsuru.......................................................................................................................280 2. Tüzel Kişilik Unsuru........................................................................................................... 281 3. Bağımsızlık..........................................................................................................................282 4. Demokratiklik Unsuru.........................................................................................................283 IV. Sendika Kavramı ve Benzer Kavramlarla Karşılaştırılması.................................................. 284 1. Sendika ve Dernek Kavramları........................................................................................... 285 2. Sendika ve Ticari Şirket Kavramları.................................................................................. 286 3. Sendika ve Kooperatif Kavramları..................................................................................... 286 4. Sendika ve Mesleki Birlik Kavramları............................................................................... 287 § 2. SENDİKA HUKUKUNUN ANLAMI, KONUSU VE NİTELİĞİ....... 288 I. Sendika Hukuku......................................................................................................................... 288 II. Sendika Hukukunun Konusu ve Muhtevası............................................................................. 289 III. Sendika Hukukunun îş Hukuku İçindeki Yeri ve Niteliği......................................................289 IV. Sendika Hukukunun Hukuki Niteliği..................................................................................... 290 § 3. SENDİKA HUKUKUNUN DOĞUŞU VE GELİŞİMİ......................... 291 I. Genel Olarak Sendika Hukukunun Doğuşu............................................................................... 291 II. Türkiye'de Sendikaların Doğuşu ve Gelişimi........................................................................... 292 1. Cumhuriyet Öncesi Dönem................................................................................................. 292 2. Cumhuriyet Dönemi............................................................................................................ 293 a. 1923 -1947 Dönemi........................................................................................................293 b. 1947- 1960 Dönemi....................................................................................................... 294 c. 1960 - 1980 Dönemi.......................................................................................................295 xxii _______________________________________________ ^Hukuk^i d. 1980- 1983 Dönemi....................................................................................................... 296 e. 1983 Sonrası Dönem......................................................................................................297 § 4. SENDİKA HUKUKUNUN KAYNAKLARI.............................................................299 I. Sendika Hukukunun Milli Kaynakları.......................................................................................299 II. Sendika Hukukunun Milletlerarası Kaynakları........................................................................301 İkinci Bölüm SENDİKAL ANLAYIŞLAR; SENDİKA HÜRRİYETİ, SENDİKA HAKKI VE KORUNMASI § 1. DOKTRİNER BAKIMDAN SENDİKAL ANLAYIŞLAR..................................... 305 I. Marksist -Sosyalist Sendika Anlayışı ve İlkeleri...................................................................... 305 II. Faşist Sendika Anlayışı ve İlkeleri...........................................................................................306 III. Liberal Sendika Anlayışı ve İlkeleri.......................................................................................306 IV. Hür Sendikacılık ve İlkeleri................................................................................................... 307 § 2. SENDİKA HÜRRİYETİ............................................................................................. 309 I. Ferdi Sendika Hürriyeti............................................................................................................. 309 1. Olumlu (Pozitif) Sendika Hürriyeti......................................................................................309 2. Olumsuz (Negatif) Sendika Hürriyeti.................................................................................. 309 II. Toplu Sendika Hürriyeti...........................................................................................................310 § 3. SENDİKA HAKKI VE MUHTEVASI...................................................................... 311 I. Sendika Hakkı Kavramı.............................................................................................................311 II. Sendika Hakkının Muhtevası...................................................................................................312 III. Sendika Hakkının Niteliği......................................................................................................313 § 4. SENDİKA HAKKININ KORUNMASI.....................................................................313 I. Sendika Hakkının İşveren Karşısında Korunması.................................................................... 314 1. Sendikaya Üye Olma Hakkı Bakımından.......................................................................... 315 2. Sendikal Faaliyet Bakımından........................................................................................... 317 a. Sendikal Faaliyette Bulunma Hakkının Korunması......................................................317 b. İşyeri Sendika Temsilcisinin Korunması...................................................................... 319 c. Sendika Yöneticilerinin Teminatı..................................................................................322 aa. Amatör Sendika Yöneticilerinin Teminatı...............................................................322 bb. Profesyonel Sendika Yöneticilerinin Korunması....................................................324 cc. Kamu Görevlileri Sendika Yöneticilerinin Teminatı.............................................. 327 İçindekiler xxiii II. Sendika Hakkının Sendikaya Karşı Korunması.......................................................................328 1. Sendikaya Üye Olma Hakkı Bakımından...........................................................................328 2. Sendikaya Delege veya Yönetici Olma Bakımından......................................................... 330 III. Sendika Hakkının Korunmasında Ceza Hukukunun Rolü.....................................................331 IV. Sendika Hakkının Korunmasında Milletlerarası Mekanizmaların Rolü................................332 Üçüncü Bölüm SENDİKALARIN KURULUŞU § 1. SENDİKALARIN KURULUŞUNA HAKİM İLKELER.........................................335 I. Serbest Kuruluş İlkesi................................................................................................................ 335 II. İşkolu Sendikacılığı İlkesi........................................................................................................ 335 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 335 2. İşkolları ve İşkolu Tespit Usulü..........................................................................................339 a. Genel Olarak İşkolu Kavramı ve İşkolları.................................................................... 339 b. İşyerinin Girdiği İşkolunun Tespiti...............................................................................340 III. Sendika Çokluğu İlkesi........................................................................................................... 341 IV. Sendikaların Saflığı İlkesi...................................................................................................... 342 V. Türkiye Çapında Faaliyette Bulunma İlkesi............................................................................ 342 § 2. SENDİKALARIN KURULUŞ USULÜ......................................................................343 I. Sendika Kurucusu Olma Şartlan................................................................................................343 1. Sendika Kurma Hakkına Haiz Olmak................................................................................ 343 a. Kurucu Niteliğine Haiz Olmak..................................................................................... 343 b. Fiil Ehliyetine Haiz Olmak............................................................................................346 2. Kanunda Öngörülen Suçlardan Hüküm Giymemiş Olmak................................................ 346 3. Fiilen Çalışmakta Olmak.....................................................................................................348 II. Kuruluş Usulü ve İşlemleri....................................................................................................... 349 1. Genel Olarak........................................................................................................................349 2. Kuruluş Usulü ve İşlemleri................................................................................................. 350 a. Sendika Tüzüğü Hazırlamak.......................................................................................... 350 b. Kamunun İstediği Belgeleri Hazırlamak....................................................................... 351 c. Mülki İdare Amirliğe Başvuruda Bulunmak..................................................................352 d. İlan Yükümlülüğü...........................................................................................................353 xxiv İŞ Hukuku Dördüncü Bölüm SENDİICALARIN ORGANLARI I. Genel Olarak ..............................................................................................................................355 § 1. SENDİKA GENEL KURULU.................................................................................... 357 I. Genel Kurulun Kuruluşu............................................................................................................358 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 358 2. Genel Kurul Delegeliği....................................................................................................... 359 a. Delegelik Niteliği ve Delegelerin Haklan...................................................................... 359 b. Delege Tespiti (Seçimi) Usulü.......................................................................................359 3. Sendika Genel Kurulları İçin Delege Seçimi..................................................................... 360 II. Genel Kurulun Toplanması...................................................................................................... 360 1. Genel Esaslar.......................................................................................................................360 2. Sendika Genel Kurulunun Toplanma Usulü....................................................................... 363 3. Genel Kurulun ve Kararlarının Yargı Denetimi.................................................................365 III. Genel Kurulun Görev ve Yetkileri......................................................................................... 366 § 2. SENDİKA YÖNETİM KURULU.............................................................................. 367 I. Genel Olarak Sendika Yöneticisi Kavramı ve Sendika Yönetim Kurulu Üyeliği....................................................................................................................................... 367 1. Sendika Yöneticisi Kavramı...............................................................................................367 2. Sendika Yönetim Kurulu Üye Sayısı Sorunu.................................................................... 369 II. Yönetim Kurulunun Görev ve Yetkileri.................................................................................. 370 III. Yönetim Kurulunun Sorumluluğu..........................................................................................371 § 3. SENDİKA DENETLEME KURULU........................................................................ 371 § 4. SENDİKA DİSİPLİN KURULU................................................................................372 Beşinci Bölüm SENDİKA ÜYELİĞİ § 1. SENDİKA ÜYELİĞİNİN KAZANILMASI............................................................. 373 I. İşçi Sendikası Üyeliğinin Kazanılması...................................................................................... 374 1. Sendikalar Kanunu Anlamında İşçi Olmak........................................................................ 374 a. Genel Olarak...................................................................................................................374 b. Üye Olma Yasağı Kapsamında Olmamak.....................................................................375 İçindekiler XXV 2. Onbeş Yaşını Tamamlamış Olmak..................................................................................... 376 3. Sendikaya Üye Olmak Üzere Başvurmak.......................................................................... 377 4. Talebin Sendika Yetkili Organınca Kabul Edilmesi...........................................................378 II. İşveren Sendikası Üyeliğinin Kazanılması...............................................................................379 III. Kamu Görevlileri Sendikası Üyeliğinin Kazanılması............................................................ 380 1. Genel Olarak........................................................................................................................380 2. Üye Olma Usulü..................................................................................................................382 § 2. SENDİKA ÜYELERİNİN HAK VE YÜKÜMLÜLÜĞÜ.........................................383 I. Sendika Üyelerinin Haklan........................................................................................................ 383 1. Sendikal Faaliyetlere Katılma Hakkı..................................................................................383 2. Sendika Yönetimine Katılma Hakkı................................................................................... 383 3. Eşit Davranılmasını, Ayrımcılık Yapılmamasını ve Toplumsal Cinsiyette Eşitliğin Gözetilmesini Talep Hakkı.................................................................. 383 II. Sendika Üyelerinin Yükümlülükleri........................................................................................ 384 1. Aidat Ödeme Yükümlülüğü................................................................................................ 384 a. Genel Olarak...................................................................................................................384 b. Aidatların Kaynakta Kesilmesi...................................................................................... 386 2. Sendika Düzenine Uyma Yükümlülüğü............................................................................. 387 II. Üyeliğin Devamı ve Askıda Olduğu Haller............................................................................. 388 1. Üyeliği Etkilemeyen ve Engellemeyen Haller....................................................................388 2. Üyeliğin Askıya Alınması...................................................................................................389 § 3. SENDİKA ÜYELİĞİNİN SONA ERMESİ............................................................... 390 I. Genel Olarak...............................................................................................................................390 II. Sendika Üyeliğinin Sona Erme Şekilleri..................................................................................390 1. Çıkma...................................................................................................................................390 2. Çıkarılma............................................................................................................................. 392 3. Kendiliğinden Sona Erme................................................................................................... 392 a. Genel Olarak...................................................................................................................392 b. Ölüm............................................................................................................................... 393 c. Emeklilik.........................................................................................................................393 d. Nitelik Değişmesi yada Kaybı Durumu......................................................................... 394 e. İşkolu /Hizmet Kolu Değişimi........................................................................................395 İş Hukuku xxvi Altıncı Bölüm SENDİKALARIN TEŞKİLATLANMASI § 1. SENDİKALARIN İÇ TEŞKİLATLANMA HAKKI............................................... 397 I. Sendikaların İsteğe Bağlı Organ Kurma Hakkı.........................................................................397 II. Sendikaların Şube Açma Hakkı............................................................................................... 398 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 398 2. Şubelerin İşleyişine İlişkin Özel Hükümler........................................................................399 III. Bölge Şubesi Kurma............................................................................................................... 400 § 2. SENDİKALARIN BİRLEŞME VE KATILMA HAKLARI...................................400 § 3. SENDİKALARIN ÜST KURULUŞ KURMA VE ÜST KURULUŞLARA ÜYE OLMA HAKLARI...............................................................401 I. Üst Kuruluş Kavramı ve Üst Kuruluşlar................................................................................... 401 II. Sendikaların Konfederasyon Kurma ve Konfederasyonlara Üye Olma Haklan....................................................................................................................................... 402 § 4. SENDİKALARIN MİLLETLER ARASI KURULUŞLARA (FEDERASYON VE KONFEDERASYONLARA) ÜYE OLMALARI................ 403 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 403 2. Uluslararası Kuruluş Kurma ve Üye Olma Serbestisi........................................................404 Yedinci Bölüm SENDİKALARIN FAALİYETLERİ § 1. SENDİKALARIN FAALİYETLERİNDE İZLENECEK TEMEL İLKELER..................................................................................................................... 408 1. Amaç Dışı Faaliyet Yapamama İlkesi................................................................................408 2. Serbest Faaliyet İlkesi........................................................................................................ 408 3. Faaliyetlerden Eşit Yararlanma İlkesi................................................................................408 4. Ayrımcılık Yapmama İlkesi...............................................................................................408 5. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğini Gözetme İlkesi................................................................... 408 6. Sendika Üyesi Olmayanlar Sendika Faaliyetlerinden Sendikanın İzni ile Faydalanabilirler İlkesi................................................................................................... 409 7. Faaliyetlerde Sendika Bağımsızlığına Saygı İlkesi............................................................410 İçindekiler xxvii § 2. SENDİKALARIN YAPABİLECEKLERİ (KANUNA UYGUN) FAALİYETLER........................................................................................................... 410 I. Sendikaların Çalışma Hayatına Dair Faaliyetleri...................................................................... 410 1. Toplu İş Sözleşmesi Yapmak..............................................................................................410 2. İş Uyuşmazlıkları ile İlgili Faaliyetler................................................................................ 411 3. Grev ve lokavt Alanındaki Faaliyetler................................................................................412 4. Sendika İşyeri Temsilcisi Atamak...................................................................................... 412 5. Üyelere Hukuki Yardım Yapmak....................................................................................... 414 II. Sendikaların Sosyal Faaliyetleri............................................................................................... 415 1. Üyelerine Adli Yardım Yapmak.........................................................................................415 2. Çalışma Hayatı ile İlgili Kurullara Temsilci Göndermek.................................................. 416 3. Eğitim ve Araştırma Faaliyetlerinde Bulunmak................................................................. 416 4. Yardım Sandıklarının Kurulmasına Destek Sağlamak.......................................................417 5. Kooperatif Kurulmasına Destek Sağlamak.........................................................................417 6. Sendikaların Yatırım Faaliyetleri........................................................................................417 7. Sosyal Yardım Faaliyetleri..................................................................................................418 III. Sendikaların Yönetime Katılması...........................................................................................419 § 3. SENDİKALARIN YAPAMAYACAKLARI FAALİYETLER............................... 420 1. Siyaset Yapma Yaşağı........................................................................................................ 421 2. Ticaret Yapma Yasağı......................................................................................................... 422 3. Yardım ve Bağış Konusundaki Yasaklar............................................................................423 a. Yardım Alma ve Bağış Kabul Etme Yasağı................................................................... 423 b. Yardım ve/veya Bağış Yapma Yaşağı............................................................................ 424 Sekizinci Bölüm SENDİKALARIN GELİR VE GİDERLERİ (MALİ FAALİYETLERİ) VE DENETİMİ § 1. SENDİKALARIN MALİ FAALİYET SERBESTİSİ İLKESİ................................ 425 § 2. SENDİKALARIN MALİ FAALİYETLERİ (GELİR VE GİDERLERİ).............. 425 I. Sendikaların Gelirleri................................................................................................................. 425 II. Sendikaların Giderleri............................................................................................................... 427 § 3. SENDİKALARIN DENETİMİ....................................................................................427 İş Hukuku xxviii I. Sendika Hürriyeti ve Sendikalann Denetimi............................................................................ 427 II. Sendikaların Kendi Denetim Organları Tarafından Denetimi................................................. 428 III. Sendikaların Yeminli Mali Müşavirlerce Denetimi................................................................ 430 IV. Sendikaların Devlet Tarafından Denetimi..............................................................................430 1. Devlet Denetleme Kurulu Tarafından Denetim..................................................................432 2. Başbakanlık Teftiş Kurulu Tarafından Denetim.................................................................432 3. Güvenlik Kuvvetleri Tarafından Denetim.......................................................................... 433 Dokuzuncu Bölüm SENDİKALARIN VE KONFEDERASYONLARIN FAALİYETLERİNİN DURDURULMASI VE SONA ERMESİ § 1. SENDİKALARIN FAALİYETLERİNİN DURDURULMASI............................... 435 I. Genel Olarak Sendikaların Faaliyetlerinin Durdurulması......................................................... 435 II. Faaliyetlerinin Durdurulması Nedenleri...................................................................................436 1. Kuruluş Sırasında Tespit Edilen Kanuna Aykırılıkların Verilen Süre İçinde Düzeltilmemesi........................................................................................................ 436 2. Kapatma Davası Sürecinde Faaliyetlerin Durdurulması.................................................... 437 3. Tüzüklerde Kanuna Aykırı Değişiklik Yapılmış Olması................................................... 438 4. Dış Kaynaklardan İzinsiz Bağış ve Yardım Alınmış Olması.............................................438 5. Organlarda Nitelikleri Kanuna Aykırı Kişilere Görev Verilmesi ve Bu Kişilerin Görevde Tutulması............................................................................................... 438 III. Sendikanın Faaliyetlerinin Durdurulmasının Sonuçları.........................................................439 § 2. SENDİKALARIN SONA ERMESİ........................................................................... 439 I. Sendikanın Feshi............................................................................. 439 II. Sendikaların Kendiliğinden Sona Ermesi (Sendikaların İnfisahı).......................................... 440 1. Genel Olarak....................................................................................................................... 440 2. İnfisah Sebepleri................................................................................................................. 440 a. Sendikanın Amacını Gerçekleşmesinin İmkansız Hale Gelmesi..................................441 b. Sendikanın Borçlarını Ödeyemez Duruma Düşmesi.................................................... 441 c. Yönetim Organlarını Tüzüğe Uygun Olarak Teşekkül Ettirememesi...........................441 d. Genel Kurulların Toplanamaması..................................................................................442 III. Sendikaların Kapatılması............................................................ ,...........................................442 1. Kapatma Nedenleri..............................................................................................................442 içindekiler xxix a. Anayasal Esaslara Aykırı Faaliyet Göstermek...............................................................442 b. Kuruluş Sürecinde Kanuna Aykırılıkların Verilen Süre İçerisinde Düzeltilmemesinde Israrcı Olunması............................................................................ 443 c. Kanuna Aykırı Tüzük Hükmünün Değiştirilmemesi.....................................................444 d. Faaliyet Sürecinde Ortaya Çıkan Kanuna Aykırılıkların ve Eksikliklerin Giderilmemesinde Israrcı Olunması........................................................444 e. Teröre Destek Olmak.....................................................................................................444 2. Kapatmada Yetkili Makam................................................................................................. 445 § 3. SENDİKALARIN SONA ERMESİNİN HUKUKİ SONUÇLARI..........................445 I. Genel Olarak ............................................................................................................................. 445 II. Malvarlıklarının Geleceği.........................................................................................................446 1. Tüzüğünde Hüküm Bulunmaması Halinde.........................................................................446 2. Tüzükte Hüküm Bulunmaması Halinde............................................................................. 447 a. Genel Kurul Kararma Göre İşlem Yapılması................................................................ 447 b. Genel Kurul Kararının Olmaması Durumu................................................................... 447 3. Sendikanın Kapatılması Halinde........................................................................................ 448 Üçüncü Kitap TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HUKUKU Birinci Bölüm TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ İLE İLGİLİ GENEL KAVRAMLAR I- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPMA HAKKI.............................................................. 1-Genel Olarak ........................................................................................................................... 454 2-Kamu Görevlilerinin Toplu Sözleşme Hakkı.......................................................................... II- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HAKKININ ÖZELLİKLERİ....................................... 462 III- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ HAKKININ SINIRLARI............................................. 464 1-Toplu İş Sözleşmesinin Muhtevası ile İlgili Sınırlamalar.......................................................4^4 2-Toplu İş Sözleşmesi ile İlgili Diğer Bazı Sınırlamalar........................................................... 4^ IV-TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ ÖZERKLİĞİ..................................................................466 1-Genel Olarak Toplu İş Sözleşmesi Özerkliği.......................................................................... M s O 2-Toplu İş Sözleşmesi Özerkliğinin Sınırları............................................................................. İkinci Bölüm TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ VE İÇERİĞİ I-TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ................................................ 471 1-Sözleşme Nazanyesı................................................................................................................ 472 A-Nazariyenin Açıklanması.................................................................................................... 47^ 474 B-Nazarıye Üzerine Görüşler.................................................................................................. 2-Kamu...Hukuku Nazariyesi....................................................................................................... C A-Nazariyenin Açıklanması.................................................................................................... B-Nazariye Üzerinde Görüşler................................................................................................ 47^ 3-Karma Nazariye....................................................................................................................... 47^ 4-Nazariyeler Hakkında Genel Görüşler................................................................................... 4 II- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN HUKUKİ İÇERİĞİ................................................. 478 1- Toplu İş Sözleşmesinin Normatif Hükümleri (Düzenleyici Hükümler).................................. İçindekiler xxxi A- İş Sözleşmesinin Yapılması-Kurulması ile İlgili Hükümler...............................................482 B- İş Sözleşmesinin İçeriği ile İlgili Hükümler....................................................................... 483 C- İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ile İlgili Hükümler............................................................. 484 2- Toplu İş Sözleşmesinin Borç Doğurucu Hükümleri................................................................. 486 A-Tarafların Karşılıklı Hak ve Borçlarına İlişkin Hükümler.................................................. 487 B- Toplu İş Sözleşmesinin Denetimi, Uygulanması ve Uyuşmazlıkların Çözümü ile İlgili Hükümler................................................................................................. 488 Üçüncü Bölüm TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YAPILMASI I- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN DÜZEYİ...................................................................... 489 1-2010 Anayasa Değişikliği Sonucu Aynı İşyerinde Aynı Dönem İçin Birden Çok Toplu İş Sözleşmesi Yapılması,............................................................................ 490 2-.Mevcut Haliyle Toplu İş Sözleşmesi Düzeyleri....................................................................... 491 A- Çerçeve Sözleşme (İşkolu Toplu İş Sözleşmesi)................................................................492 B- İşyeri Toplu İş Sözleşmesi.................................................................................................. 493 C- Grup Toplu İş Sözleşmesi................................................................................................... 494 D- İşletme Toplu İş Sözleşmesi................................................................................................496 II- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ EHLİYETİ....................................................................... 499 1- İşçi Tarafının Toplu İş Sözleşmesi Ehliyeti..............................................................................499 2- İşveren Tarafının Toplu İş Sözleşmesi Ehliyeti........................................................................500 III- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİSİ.........................................................................501 1 -İşçi Tarafının Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi............................................................................... 502 A-Yüzde Üç Baraj Şartı............................................................................................................503 B- İşyerinde Yarıdan Fazla, İşletmede Yüzde Kırk Çalışan Çoğunluğuna Sahip Olma Şartı.................................................................................................................. 506 2- İşveren Tarafının Toplu İş Sözleşmesi Yetkisi......................................................................... 507 IV- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YETKİ TESBİTİ............................................................ 510 1-Yetki Tespiti İçin Başvuru........................................................................................................ 510 A-Yetki Tespiti İçin İşçi Sendikasının Başvurusu................................................................... 510 B-Yetki Tespiti İçin İşverenin Ya da İşveren Sendikasının Başvurusu...................................512 2-.Yetki Tespitine İtiraz................................................................................................................. 512 3- Yetki Belgesi..............................................................................................................................515 V- TOPLU GÖRÜŞMEYE ÇAĞRI VE TOPLU GÖRÜŞME, SÖZLEŞMENİN İMZALANMASI VE TEVDİİ....................................................... 1 - Toplu Görüşmeye Çağrı.......................................................................................................... 2- Toplu Görüşme......................................................................................................................... 3- Toplu İş Sözleşmesinin İmzalanması, Tevdii ve Şekli............................................................ Dördüncü Bölüm TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ETKİLERİ I- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN TARAFLARA ETKİSİ............................................ 523 II- BİR TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ VARKEN İKİNCİ BİR TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİ YAPILAMAMASI............................................................................. III- TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİNİN İŞ SÖZLEŞMELERİNE ETKİSİ................. 528 1- işçi Lehine Şart ilkesi............................................................................................................... 2- Sona Eren Toplu Iş Sözleşmelerinin Etkisi............................................................................. 530 531 Beşinci Bölüm TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMA ALANI l- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN KİŞİLER BAKIMINDAN UYGULANMA ALANI................................................................................................ 533 1 - Taraf Sendika Üyesi İşçilerin Toplu İş Sözleşmesinden Faydalanmaları..............................534 A- Genel Olarak...................................................................................................................... 535 B- Alt İşveren İşçilerinin Toplu İş Sözleşmesinden Faydalanması........................................537 2- Taraf Sendika Üyesi Olmayan İşçilerin Toplu İş Sözleşmesinden Faydalanmaları.........................................................................................................................538 A - Dayanışma Aidatı Kurumu...............................................................................................538 B- Bazı Avrupa Ülkelerindeki Uygulamalar.......................................................................... 541 C- Dayanışma Aidatı Ödeyerek Toplu İş Sözleşmesinden Faydalanma................................543 a- Genel Olarak.................................................................................................................. 543 b- Dayanışma Aidatının Ödenme Talebi ve Faydalanmanın Başlangıcı 54^ c- Dayanışma Aidatının Ödenme Süresi........................................................................... 549 d- Dayanışma Aidatının Miktarı ve Kesilmesi.................................................................. 550 D- İşçi Sendikasının İzni ile Faydalanma............................................................................... 551 xxxiii İçindekiler 3- Toplu İş Sözleşmesinden Faydalanamayacak Olanlar.............................................................. 553 A- Kapsam Dışı Personel......................................................................................................... 553 B- İşveren Vekilleri.................................................................................................................. 556 C-Greve Katılmayan İşçiler......................................................................................................556 4- Teşmil Yoluyla Toplu İş Sözleşmesinden Faydalanma............................................................558 A- Genel Olarak........................................................................................................................558 B- Teşmil Uygulamasının Faydaları........................................................................................ 560 C- Teşmilin Hukuki Mahiyeti.................................................................................................. 561 D- 6356 Sayılı STİSK’nda Teşmil Düzenlemesi.....................................................................561 a- Geçerli ve Halen Yürürlükte Olan Bir Toplu İş Sözleşmesi Bulunmalıdır.................................................................................................................. 563 b- Toplu İş Sözleşmesinin Normatif Hükümleri Teşmil Edilebilir....................................563 c- O İşkolunda En Çok Üyeye Sahip Olan Sendikanın Yaptığı Toplu İş Sözleşmesi Teşmil Edilebilir..................................................................................... 564 d- Talep............................................................................................................................... 565 e-Yüksek Hakem Kurulunun Görüşünün Alınması........................................................... 565 f- Bakanlar Kurulunun Gerekçeli Karar Vermesi.............................................................. 566 E- Teşmilden Faydalanacak İşçiler.......................................................................................... 568 F- Teşmilin Sona Ermesi.......................................................................................................... 569 II- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN YER İTİBARİYLE UYGULANMASI.................. 569 III- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN ZAMAN İTİBARİYLE UYGULANMASI..........................................................................................................570 IV- TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN UYGULANMA SORUNLARI.............................. 572 1- Yorum Davası............................................................................................................................ 572 2- Eda Davası................................................................................................................................. 575 3- Toplu İş Sözleşmesinin Mahkeme Kararıyla Değişen Şartlara Uyarlanması............................................................................................................................... 576 V-.TOPLU İŞ SÖZLEŞMESİNİN HÜKÜMSÜZLÜĞÜ.................................................581 Altıncı Bölüm TOPLU İŞ UYUŞMAZLIKLARI VE ÇÖZÜM YOLLARI I- İş UYUŞMAZLIKLARI VE TÜRLERİ........................................................................585 1- Bireysel ve Toplu İş Uyuşmazlığı............................................................................................. 585 İş Hukuku xxxiv 2-Hak ve Menfaat Uyuşmazlığı.......................................................................................................5 86 II- ARABULUCULUK.......................................................................................................................... 586 1- Uyuşmazlığın Tespiti ve Resmi Arabulucunun Seçimi............................................................. 5 8 "7 2- Arabuluculuk Görevi.................................................................................................................. 5 88 III-YÜKSEK HAKEM KURULU (YHK)........................................................................................ 590 IV-..GREV VE LOKAVT.......................................................................................................................S 91 A- GREV.........................................................................................................................................592 a- 6356 Sayılı Kanunda Grev Hakkı.........................................................................................595 b-Kanuni Grevin Unsurları....................................................................................................... 595 aa-Bir Toplu İş Uyuşmazlığı Olmalı...................................................................................59g bb- Grev Yasağı Bulunmamalı............................................................................................59g cc- Grev Kararı Mesleki Amaçla Alınmalı.........................................................................5 9 "7 dd-Barışçı Uzlaşma Yollan Uyuşmazlığı Giderememiş Olmalıdır.................................... 59^ ee- Yetkili Sendika Tarafından Usulüne Uygun Grev Kararı Alınmış Olmalıdır.........................................................................................................................5 ff-Grev Kararının Tebliği, Tevdi ve İlanı........................................................................... gg-Grev Oylaması............................................................................................................... 59q c-Grevin Ertelenmesi................................................................................................................ 60 j d-Grevin Durdurulması.............................................................................................................60 j e- Grevin Uygulanması.............................................................................................................60 :> f- Grev ve Lokavta Katılamayacak İşçiler ve Bunların Belirlenmesi (md.65)................................................................................................................................. 60 5 g-Kanuni Grevin Sonuçlan.......................................................................................................60^ aa-Grevin Hizmet Akitlerine Etkisi.................................................................................... 60 ç bb-Grev Esnasında İşçi Alma ve Başka İşe Girme Yasağı................................................ 60 "> cc-Kanuni Grevin Konut Haklarına Etkisi (md. 44).......................................................... 60^ dd-Satışa ve Hammadde Girişine Engel Olamama............................................................ 60^ h- Grevin Sona Erme Halleri....................................................................................................60Ç> aa-Tarafların Anlaşması......................................................................................................60Ç> bb-İşçi Sendikasının Grevi Sona Erdirmesi........................................................................609 cc-Özel Hakeme Başvurma.................................................................................................609 dd- İşçi Sendikasının Kapatılması, Feshedilmesi veya İnfisahı......................................... 610 ee- İşçi Sendikasının Üyelerini Kaybetmesi.......................................................................610 1- Kanun Dışı Grev...................................................................................................................610 içindekiler XXXV B-LOKAVT.................................................................................................................................... 611 a-Anayasada ve 6356 Sayılı Kanunda Lokavt......................................................................... 611 b-Kanuni Lokavtın Unsurları................................................................................................... 612 aa-İşçi Sendikası Tarafından Alınmış Bir Grev Kararı Olmalıdır..................................... 612 bb-Kanuna Uygun Lokavt Kararı Alınmalıdır................................................................... 612 cc-Lokavt Kararının Tebliğ ve İlanı................................................................................... 613 dd-İşçilerin Topluca İşten Uzaklaştırılması........................................................................613 ee- Lokavtın Başlaması ve Sona Ermesi............................................................................ 613 ff-Lokavt Yasağı Olmamalı................................................................................................614 c-Kanuni Lokavtın Sonuçları................................................................................................... 615 d-Lokavt Hakkını Kötüye Kullanılması ve Tespit Davası.......................................................615 e-Kanun Dışı Lokavt.................................................................................................................616 V- 6356 SAYILI STİSK’NDA CEZALAR........................................................................616 KAYNAKÇA........................................................................................................................ 619
