Ekonomik Gelişmeler Özet Değerlendirme Raporu, Ocak 2008-II

TÜRKİYE KALKINMA BANKASI A.Ş.
EKONOMİK GELİŞMELER
ÖZET DEĞERLENDİRME RAPORU
OCAK 2008/ II
HAZIRLAYANLAR
Mustafa ŞİMŞEK
Fulya BAYRAKTAR
Mustafa TOSUN
EKONOMİK VE SOSYAL ARAŞTIRMALAR MÜDÜRLÜĞÜ
Ocak 2008
Ocak ayının ikinci, üçüncü ve dördüncü haftalarında ekonomide yaşanan gelişmeler
ve bunun piyasalara yansımaları açıklanan son veriler doğrultusunda aşağıda
özetlenmiştir.
Yurtiçi Piyasaları Etkileyen Gelişmeler
•
Merkez Bankası Para Politikası Kurulu, 17 Ocak 2008 tarihli toplantısında;
Banka bünyesindeki Bankalararası Para Piyasası ve İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası Repo-Ters Repo Pazarı’nda uygulanmakta olan kısa vadeli faiz oranını,
25 baz puan indirerek %15,75’ten %15,50’ye düşürdü. Kurul tarafından yapılan
açıklamada; güçlü parasal sıkılaştırmanın gecikmeli etkileri ve küresel kredi
piyasalarındaki sorunların yansımaları iç talepteki canlanmayı sınırlamakta
olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca; “dünya ekonomisinde beklenen yavaşlama dış
talebin büyümeye katkısının azalabileceğine işaret etmektedir. Sonuç olarak,
önümüzdeki dönemde toplam talep koşullarının enflasyondaki düşüş eğilimine
destek vermeyi sürdüreceği tahmin edilmektedir. Bu çerçevede, gıda ve enerji
fiyatlarından kaynaklanan risklere rağmen enflasyonun düşmeye devam etmesi
beklenmektedir. Bundan sonraki olası faiz indiriminin zamanlaması küresel
piyasalardaki gelişmelere, dış talebe, maliye politikası uygulamalarına ve orta
vadeli enflasyon görünümünü etkileyen diğer unsurlara bağlı olarak
belirlenecektir” yorumlarına yer verilmiştir.
•
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, rekabette sorun yasayan KOBİ'lerin sorunlarına
çözüm bulabilmek amacıyla çok yıllık "KOBİ Geliştirme Programı" kapsamında
çalışmalara başladı. AB fonları aracılığıyla yürütülecek olan programın toplam
bütçesi 36 milyon Euro olacak. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret
Müsteşarlığı (DTM) ve Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme
İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) ile birlikte çalıştığı projenin ana yöneticisi ise DTM
olacak. Resmi açılısı 2007 yılının mart ayında yapılan projenin 2009 yılına kadar
tamamlanması bekleniyor.
•
KOBİ Finansal Yeniden Yapılandırma Programı kapsamına, Aralık 2007
itibariyle 93 küçük ve orta ölçekli işletme alındı. Türkiye Bankalar Birliği’nin
açıklamasına göre, kapsama alınan firmalardaki istihdam bin 574 kişi, yeniden
yapılandırılan borç tutarı ise 21 milyon 522 bin YTL. Kapsama alınan firmalardan
71'i ile Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmesi (FYYS) imzalandı.
•
Deloitte Türkiye tarafından yayımlanan bir raporda, 2007 yılında iç politika
meselelerinin çokluğuna ve büyüme ile enflasyon gibi temel makro ekonomik
göstergelerdeki "olumsuz" sinyallere rağmen, birleşme ve satın almaların
hacminin, 20 milyar doların altına düşmediği kaydedilerek, bunun Türkiye'nin
yatırımcılar için bir cazibe merkezi olma özelliğinin bir kanıtı olduğu ifade edildi.
2007 yılında Türkiye'de birleşme ve satın almaların hacminin toplam 162 işlem ile
20,6 milyar dolara ulaştığı bildirilen raporda, 2006 yılında bu rakamın 19 milyar
dolar seviyesinde olduğu belirtildi.
•
Ernst & Young’ın hazırladığı rapora göre; yabancı yatırımcıların Türkiye
piyasasına olan yoğun ilgileri devam etti. Yabancı yatırımcılar geçen yıl da yerli
yatırımcıları geride bırakarak toplam 16,9 milyar dolar yatırım yaptı. Türkiye'de
geçen yıl, değeri açıklanmamış işlemlerle birlikte şirket evliliklerinin 26,7 milyar
dolar seviyesinde gerçekleştiği tahmin edildi.
1
•
JP Morgan, Türkiye'nin cari açık finansmanının artan şekilde dış borçlanmaya
bağlı hale gelmeye başladığını ve bankacılık dışı sektörlerin dış borçlarının
endişe yarattığını bildirdi. JP Morgan yayınladığı raporda, güçlü iç talep, yüksek
global petrol ve emtia fiyatları ile yapısal problemlerin Türkiye'nin cari işlemler
açığının sert bir şekilde yükselmesine yol açtığını vurguladı. 2003 yılında cari
işlemler açığının GSYH'ya oranının %3,4 seviyesinde bulunduğunu, 2007 yılında
ise bu oranın %7,5'e yükselmiş olmasının muhtemel olduğunu ifade eden JP
Morgan, artan cari işlemler açığının son yıllarda Türkiye'yi dış borçlanmayı
artırmaya yönelttiğini belirtti. Ancak bu dış borçlanma artışına rağmen kamu
sektörünün güvende olduğuna dikkat çeken JP Morgan, uygulanan ihtiyatlı mali
politikalarla, kamu dış borcunun GSYH'ya oranının 2002 yılına göre %20
azaldığını vurguladı. Ancak düşük kur ve ucuz borçlanma imkânları nedeniyle
Türk özel sektörünün dış borçlarının ise kamu sektörünün aksine arttığını belirten
JP Morgan, özel sektörün dış borcunun GSYH'ya oranının %20'den %32'ye
çıktığına dikkat çekti.
•
IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn, ABD’deki durumun çok ciddi olduğunu
belirterek, bundan sonraki süreçte gelişmekte olan ülke ekonomilerinin büyük
yara alabileceği uyarısında bulundu. Gelişmekte olan ülkeler arasında
Türkiye’nin, 35,1 milyar doların üzerinde cari açığı ile en kırılgan ve global
krizlere karşı en hassas ülkelerden biri olduğunu da vurguladı.
•
Avrupa Birliği dönem başkanı Slovenya'nın Başbakanı Jansa, ülkesinin altı aylık
dönem başkanlığı boyunca, Türkiye ile üyelik müzakerelerinin devam etmesi için
gerekli bütün çabayı göstereceğini söyledi.
•
AB Daimi Temsilciler Komitesi (COREPER), Türkiye ile yeni katılım ortaklığı
belgesi taslağını onayladı. Müzakerelerin hedefinin üyelik olduğu belirtilen
belgede, Türkiye'den öncelikli olarak "sivil-asker ilişkilerini AB standartlarıyla
uyumlu hale getirmesi, ordu ve savunma politikası üzerinde TBMM'nin eksiksiz
gözetim yapabilmesinin sağlanması ve askeri mahkemelerin görev alanının
sadece askeri personelin görevleriyle ilgili konularla sınırlandırılması talepleri yer
aldı. Katılım ortaklığı belgesi taslağının AB dışişleri bakanlarının 18 Şubat'taki
toplantısında onaylanması bekleniyor
2
Uluslararası Piyasalardaki Gelişmeler
•
Birleşmiş Milletler Teşkilatı (BM) tarafından yayınlanan ''2008 Ekonomik
Durum'' raporunda, dünyada ekonomik durgunluk riskinin arttığı bildirildi. BM
tarafından her yıl yayınlanan ve dünyada ekonomik durum ve beklentileri
açıklayan raporda, 2008 yılında dünya ekonomik büyümesinin %3,4 olacağı
yönünde öngörüde bulunuldu. BM, 2007 raporunda ekonomik büyümeyi %3,7,
2006 raporunda ise %3,9 olarak tahmin etmişti. Raporda, ABD'de ev
fiyatlarındaki büyük düşüşle birlikte gayrimenkul piyasasında ortaya çıkan
sorunların ve değer kaybeden doların dünya mali piyasalarında istikrarsızlığa yol
açtığı, karamsar tablonun devam etmesi durumunda dünyadaki ekonomik
büyümenin %1,6 oranına kadar düşebileceği öngörüsünde bulunuldu.
•
ABD ekonomisine ilişkin kaygılardan kaynaklanan dünya piyasalarındaki
dalgalanmalar doğrultusunda, küresel büyümenin 2008'de önemli ölçüde
yavaşlamasının kaçınılmaz olduğu yönündeki kaygılara Uluslararası Para Fonu
(IMF)’nun açıklamalarında da yer verildi.
•
ABD Merkez Bankası (FED), faiz oranlarını 0,75 puan düşürerek gösterge faiz
oranlarını %3,50'ye, iskonto faiz oranlarını da %4'e düşürdü. FED yaptığı
açıklamada, finansal ve ekonomik gelişmelerin değerlendirilerek, risklere yönelik
gereken adımların zamanında atılacağını belirtti. Ekonomik görünümdeki
zayıflama ve büyümeye yönelik aşağı yönlü riskler nedeniyle bu kararın alındığını
belirten FED, piyasalardaki fonlama sıkıntısının azaldığını ancak finans
piyasalarındaki durumun daha geniş anlamda kötüleştiğini ifade etti.
•
FED eski başkanı Alan Greenspan, ABD ekonomisinde durgunluk olasılığının
yüzde 50 olduğunu belirtti. Greenspan, riskli subprime mortgageların konut
piyasasındaki daralmayı hızlandırması ve sonrasında ekonomide yaşanmaya
başlayan daralmanın etkisi ile ABD ekonomisinin resesyona girmesi olasılığı
konusunda; "Bir resesyon olasılığı yüzde 50 ve belki de bunun biraz üzerinde
olabilir. Ancak henüz resesyona girmedik" değerlendirmesini yaptı.
•
ABD Başkanı George W. Bush, ekonomik krize çare olarak, 150 milyar dolarlık
önlem paketi açıkladı. Paketin hedefinin, vergi iadesi yoluyla yeniden tüketimi
sağlamak olduğu açıklandı. Pakette; bireyler için 600 dolarlık, çiftler için ise bin
200 dolarlık vergi iadesi öngörülüyor. Çocuk yardımı olarak da yaklaşık 300 dolar
ödenecek. Pakette iş sahipleri ve mortgage ile ev alanlar için de teşvikler söz
konusu. Yeni yatırımların %50'sinin de vergiden düşürülmesi öngörülüyor.
•
ABD Aralık ayı ÜFE %0,1 düşerken, çekirdek ÜFE rakamı ise %0,2 artış
gösterdi. Beklenti ÜFE’nin %0,2, çekirdek ÜFE’nin ise %0,1 artması yönünde
bulunuyordu.
•
ABD Aralık ayı TÜFE rakamı beklentilere paralel geldi. ABD Aralık ayı TÜFE
%0,3 artarken, çekirdek TÜFE rakamı ise %0,2 artış gösterdi. Beklenti TÜFE’nin
ve çekirdek TÜFE’nin %0,2 artması yönünde bulunuyordu.
•
ABD’de Aralık ayında perakende satış verisi %0,4 düştü. Beklenti perakende
satış verisinin değişmemesi yönündeydi.
•
ABD'de konut başlangıçları Aralık ayında 1.140.000 olan beklentinin altında
1.006.000 olarak gerçekleşti.
3
•
ABD’de 2007 yılında mevcut konut satışlarının %12,8 oranında azaldığı
açıklandı.
•
ABD’de, ikinci el konut satışlarının Aralık ayında %2,2 ve yıllık bazda %22
gerilediği açıklandı.
•
ABD Ocak ayı Michigan Tüketici Güven Endeksi 74,7 olan beklentinin üzerinde
80,5 olarak gerçekleşti.
•
ABD Merkez Bankası'nın açıklamasına göre, sanayi üretimi Aralık ayında
değişim göstermedi. Beklentiler, Aralık ayında sanayi üretiminin %0,2 düşeceği
yönündeydi. Aynı ayda kapasite kullanım oranı %81,4 seviyesinde gerçekleşti.
Piyasalarda kapasite kullanım oranının %81,2 olması bekleniyordu.
•
ABD menkul kıymetlerine yönelik yabancı yatırımların Kasım ayında da artmaya
devam ettiği açıklandı. Yabancı yatırımcılar Kasım ayında net 149,9 milyar Dolar
tutarında ABD menkul kıymeti satın aldılar. Ekonomistler ise sermeye girişinin 70
milyar Dolar olmasını bekliyorlardı.
•
Japonya Merkez Bankası, temel faiz oranlarını %0,5 olarak korudu.
•
İngiltere ve Avrupa Merkez Bankaları, beklentiler doğrultusunda faiz
oranlarında değişikliğe gitmeyerek faizleri %5,5 ve %4,0 seviyesinde bıraktı.
Ancak Avrupa Merkez Bankası faizleri artırabileceğinin sinyalini verdi.
•
İtalya Merkez Bankası (BOI), Avrupa Merkez Bankası'nın (AMB) büyüme
beklentileri konusunda endişeli olduğunu, Euro bölgesi büyüme beklentilerinin
kötüleştiğini ve tahmin edilenden daha hızlı gerileyebileceğini belirterek 2008 yılı
GSYİH artışı beklentisini %1,7'den %1'e düşürdüğünü açıkladı.
•
Çin, geçen yılın son çeyreğinde, %11,2 oranında büyürken, 2007 yılının
tamamında ise %11,4 oranında bir büyüme gösterdi. Almanya'yı geçerek,
dünyanın üçüncü büyük ekonomisi olmayı amaçlayan Çin, son 5 yılda ortalama
%10,6 oranında büyüdü.
•
Çin İstatistik verilerine göre, 2007 yılında, dış ticaret fazlası, bir önceki yıla göre
%50 oranında artarak 262,2 milyar dolar olarak gerçekleşti. Küresel ekonomik
durgunluğa rağmen, ABD ve AB'ye karşı dış ticaret fazlası vermeye devam eden
Çin, 2007 yılında, 1,2 trilyon dolar ihracat ve 955,8 milyar dolar da ithalat
gerçekleştirdi.
4
Son Açıklanan Veriler
•
•
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2006 yılı Aralık ayında %81,7
düzeyinde olan üretim değeri ağırlıklı, İmalat Sanayii Kapasite Kullanım Oranı
(KKO), 2007 yılı Aralık ayında
%
İmalat Sanayi KKO
0,5 puan azalarak %81,2
83,2 83,1 82,8
85
düzeyinde
gerçekleşmiştir.
82,0 82,3 83,3 83,5 81,9
81,7
80,1
80,3
İşyerlerinin tam kapasite ile
82,7 82,4 82,6
81,7 82,6 83,1
80 78,3
çalışmamasının
nedenleri
81,8
81,2
80,7
79,4
olarak, önem sırasına göre;
77,2
75
talep yetersizliği ilk sırada yer
75,4
alırken, hammadde yetersizliği,
70
mali imkânsızlıklar, işçilerle
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
ilgili meseleler ve enerji
Aylar
2006
2007
yetersizliği
diğer
nedenler
olmuştur. KKO, 2007 yılı
Kasım ayında ise %82,6 idi. Aralık ayında, bir önceki aya göre, işyerlerindeki
üretim miktarı %5,9 oranında, satış miktarı %3,0 oranında, satış fiyatları %0,1
oranında azalmış, hammadde fiyatları ise %0,4 oranında artmıştır. 2008 yılı Ocak
ayında, üretim miktarının %1,9 artması, satış miktarının %0,2 azalması, satış
fiyatlarının %0,5 artması ve hammadde fiyatlarının da %0,7 oranında artması
beklenmektedir.
TÜİK tarafından açıklanan geçici verilere göre; 2007 yılı Kasım ayında bir önceki
yılın Kasım ayına göre ihracat miktar endeksi %7,8, ithalat miktar endeksi
%10,5
oranında
artarken,
%
Dış Ticaret Hadleri (%)
ihracat birim değer endeksi
100,0
%21,6 oranında, ithalat birim
98,2 98,1
97,7 97,9 97,7
97,5
97,5 97,3
değer endeksi de %17,9
98,0
97,2
96,9 96,8
96,2
97,6
oranında artış göstermiştir.
97,4 97,3
96,0
96,1
Ana sektörler itibarıyla, geçen
95,5
93,9 94,0
94,0
94,5
yılın aynı ayına göre ihracat
92,7
miktar endeksleri; balıkçılık
92,0
92,1
92,2
sektöründe %61,5, tarım ve
90,0
ormancılık sektöründe %14,5
1
2 3 4
5 6
7 8
9 10 11 12
oranında düşüş, madencilik ve
Aylar
taşocakçılığı
sektöründe
2006
2007
%13,0 ve imalat sanayii
sektöründe %9,5 oranında artış göstermiştir. İthalat miktar endeksleri de aynı
dönemde; tarım ve ormancılık sektöründe %43,4, imalat sanayii sektöründe
%14,3 artış gösterirken, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %6,3 oranında
düşüş göstermiştir. Kasım ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre, ihracat birim
değer endeksleri, tarım ve ormancılık sektöründe %40,7, balıkçılık sektöründe
%45,0, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %35,4, imalat sanayi sektöründe
ise %20,4 oranında artarken, lokomotif sektör olarak adlandırabileceğimiz tekstil
ürünlerinde %17,2 ve giyim eşyası sektöründe ise %20,9 oranında artmıştır.
Bu gelişmelerden sonra, 2007 yılının Temmuz ayından itibaren ithalat lehine bir
gelişim sergileyen dış ticaret hadleri bu eğilimini Kasım ayında da devam
ettirmiştir. Kasım ayında, bir önceki aya göre ithalat fiyatlarının (%3,48) ihracat
5
fiyatlarına göre daha fazla artması (%3,38) dış ticaret haddinin bir önceki aya
göre 0,1 puan azalışla 96,8 seviyesinde ithalat lehine devam etmesine sebep
olmuştur.
•
•
•
•
•
TÜİK tarafından açıklanan, Hanehalkı İşgücü Araştırması 2007 Ekim Dönemi
(Eylül, Ekim, Kasım) Sonuçları’na göre; 2007 yılı Ekim döneminde, çalışma
çağındaki nüfus geçen yılın
Aylık İşsizlik Oranı (%)
%
aynı dönemine göre 874 bin 13
kişi artarak 52 milyon 796 bin
11,8 11,9
kişiye ulaşmıştır. İstihdam 12
10,9
edilenlerin sayısı, geçen yılın 11
11,0 11,4
10,5
9,9
aynı dönemine göre 55 bin kişi
9,7
10,4
10
azalarak 22 milyon 750 bin
9,2
9,3
9,6
9,8
8,8
8,9 8,8
kişiye ulaşırken, işgücüne
9
9,3
9,1
9,1
8,8
8,8
katılma oranı %47,7 olarak
8,8
8
gerçekleşmiştir.
Türkiye
7
genelinde işsiz sayısı, geçen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
yılın aynı dönemine göre 114
Aylar
2006
2007
bin kişi artarak 2 milyon 458
bin kişiye yükselirken, işsizlik
oranı 0,4 puan artışla %9,7 düzeyinde, tarım dışı işsizlik oranı da %12,3
düzeyinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, istihdam edilenlerin %25,9'u tarım,
%20,2’si sanayi, %6,2'si inşaat, %47,7’si de hizmetler sektöründedir. Önceki yılın
aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektöründe istihdamın payının 0,9 puan
azaldığı, buna karşılık sanayi sektörünün payının 0,1 puan, hizmetler sektörünün
payının ise 0,8 puan arttığı, inşaat sektörünün payının ise değişmediği
görülmektedir.
TÜİK tarafından açıklanan, Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nin ilk nüfus
sayımı sonuçlarına göre; 31 Aralık 2007 tarihi itibariyle, Türkiye nüfusu
70.586.256 kişidir. Açıklamaya göre; ülkemizde ikamet eden nüfusun %70,5’i
şehirlerde yaşarken, nüfusun %17,8’i İstanbul’da ikamet etmektedir. Türkiye
nüfusunun yarısı 28,3 yaşından küçüktür ve Türkiye genelinde kilometrekareye
düşen kişi sayısı 92’dir.
TÜİK tarafından yapılan açıklamalara göre; 2007 yılı Aralık ayında; geçen yılın
aynı ayına göre giriş yapan yabancı ziyaretçi sayısı %9,9 oranında artarak
1.018.923 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam geçen yılın aynı ayında 926.968
kişidir. Ülkemizden çıkış yapan yabancı ziyaretçiler de geçen yılın aynı ayına
göre %10,5 oranında artarak 973.227 kişi olarak gerçekleşmiştir. Bu rakam, bir
önceki yılın aynı ayında ise 880.439 kişi seviyesindeydi.
TÜİK tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Aralık ayında, yeni
kurulan şirket ve kooperatif sayısı, geçen yılın aynı ayına göre %10,8 azalarak
4.239’dan 3.782’ye düşmüştür. Kapanan şirket ve kooperatif sayısı ise bir
önceki yılın aynı ayına %2,1 oranında azalarak 1.140 olarak gerçekleşmiştir.
Yıllık bazda değerlendirildiğinde; kurulan şirket ve kooperatif sayısı bir önceki yıla
göre %5 artarak 52.699’dan 55.350’ye yükselirken, kapanan şirket ve kooperatif
sayısı da %5,1 oranında artarak 9.471’den 9.954’e yükselmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu ve Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Aylık
Tüketici Eğilim Anketi’ne göre, 2007 yılının Kasım ayında 92,52 olan Tüketici
Güven Endeksi, 2007 yılının Aralık ayında, %1,48 oranında artarak 93,89
6
değerine yükselmiştir. Ankete göre, Güven Endeksindeki artış, tüketicilerin
mevcut ve gelecek dönem satın alma güçlerine, gelecek dönem genel ekonomik
duruma, gelecek dönem iş bulma olanaklarına ve mevcut dönemin dayanıklı
tüketim malı satın almak için uygunluğuna ilişkin değerlendirmelerinin
iyileşmesinden kaynaklanmaktadır.
•
•
•
•
T.C. Merkez Bankası tarafından yapılan açıklamaya göre; 2007 yılının Aralık
ayında 100,6 düzeyinde olan Reel Kesim Güven Endeksi, Ocak 2008’de bir
önceki aya göre 3,3 puan artarak 103,9 düzeyinde gerçekleşmiştir. Ocak ayında,
gelecek üç aydaki üretim hacmi, ihracat sipariş miktarı ve toplam istihdam
beklentileri endeksi artış yönünde etkilerken, son üç aydaki toplam sipariş
miktarı, mevcut toplam sipariş ve mamul mal stok miktarı, genel gidişat ve sabit
sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde
etkileyen faktörler olmuştur.
T.C. Merkez Bankası’nın mali ve reel sektörden katılımcılarla gerçekleştirdiği
2008 Yılı Ocak Ayı II. Dönem Beklenti Anketi sonuçlarına göre; Türkiye
ekonomisinin 2008 yılında %4,9 büyüyeceği, tüketici fiyatlarının %6,47 oranında
artacağı, cari işlemler açığının 40 milyar 410 milyon dolar ve dolar kurunun
1,2942 YTL civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Önümüzdeki 12 ve 24
ay sonrasının yıllık TÜFE beklentileri ise sırasıyla %6,01 ve %5,17 düzeyindedir.
12 ay sonrası için, 6 ay vadeli hazine bonosunun yıllık bileşik getirisi %14,72, 5
yıl vadeli, 6 ayda bir ödemeli devlet tahvillerinin yıllık bileşik getirisi de %14,88
olarak beklenmektedir. Ocak ayı II. Dönem Beklenti Anketi genelinde, bir önceki
döneme göre, büyüme verisi dışında, diğer tüm ekonomik göstergelerin
yükseleceği tahmin edilmektedir.
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 2007 yılı Aralık ayı Hazine
nakit gerçekleşmelerine ilişkin geçici sonuçlar alınmış olup, bu sonuçlara göre;
Aralık ayında nakit bazda toplam 13,2 milyar YTL gelir elde edilmiş, 15,8 milyar
YTL faiz dışı harcama yapılmış ve 2,6 milyar YTL faiz dışı fazla oluşmuştur.
Toplam 1,8 milyar YTL faiz ödemesinden sonra Hazine nakit dengesi 4,4 milyar
YTL açık vermiştir.
Hazine Müsteşarlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; 31.12.2007 itibarıyla,
Merkezi Yönetim Toplam Borç Stoku, 333,4 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir.
Toplam borç stokunun 229,2 milyar YTL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsinden,
103 milyar YTL tutarındaki kısmı döviz cinsinden ve geriye kalan 1,2 milyar YTL
tutarındaki kısmı ise dövize endeksli borçlardan oluşmaktadır. 2007 Aralık sonu
itibariyle toplam borç stokunun %56,5’i iç piyasaya, %20,1’i ise kamu kesimine
olan iç borçlardan oluşurken, dış borçların ağırlığı %23,4 olarak gerçekleşmiştir.
İç borç stokunun alacaklılara göre dağılımının gelişimine baktığımızda; 2007 yılı
Haziran ayından itibaren artmaya başlayan piyasa payının Ekim ayında %73,1,
Kasım ayında %73 olarak gerçekleştiği, Aralık ayında da %73,8’e yükseldiği
görülmektedir. İç borç stokunun ortalama vadeye kalan gün sayısının gelişimine
baktığımızda ise; 2007 yılı başından Temmuz ayına kadar yükseliş gösteren
sürenin (23,9 aydan 27,0 aya) sonraki aylarda inişli çıkışlı bir seyir izlediği, Kasım
ayında 26,1 aya çıktıktan sonra Aralık ayında da 25,7 aya düştüğü görülmektedir.
•
Maliye Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre; Kasım 2007’de 2,6 milyar YTL
fazla veren Merkezi Yönetim Bütçesi, 2007 Aralık ayında 4,2 milyar YTL açık
vermiştir. Böylece 2006 yılında yaklaşık 4,6 milyar YTL açık veren bütçe dengesi,
2007 yılında da 13,9 milyar YTL açık vermiştir. Yıl sonu bütçe açığı hedefinin
7
16,8 milyar YTL olduğu dikkate alındığında, kümülatif bütçe açığının, yıl sonu
hedefinin %82,5’ine karşılık geldiği görülmektedir. Aralık ayında, faiz dışı denge
de 2,4 milyar YTL açık vermiştir. Aralık sonu itibarıyla oluşan kümülatif faiz dışı
fazla (34,8 milyar YTL), yılın tamamı için hedeflenen 36,1 milyar YTL’nin yaklaşık
olarak %96,5’ine karşılık gelmektedir.
2007 yılı Aralık ayında, bütçe harcamaları 19,1 milyar YTL, bütçe gelirleri ise
yaklaşık 14,9 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Faiz harcamalarının 1,8 milyar
YTL olduğu bu ayda, vergi gelirleri 12,2 milyar YTL ile merkezi yönetim bütçe
gelirlerinin yaklaşık %82’sini oluşturmuştur (bir önceki ay bu oran %89,4 idi).
•
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemlerindeki Gelişmeler
28 Aralık 2007 -18 Ocak 2008 döneminde Merkez Bankası Analitik Bilânçosu
aktif büyüklüğü, %1,4 oranında genişleyerek 106.177 milyon YTL düzeyine
yükselmiştir. Bu dönemde Dış Varlıklar kalemi %1,97 oranında artarken, İç
Varlıklar kalemi %1,60 oranında azalış göstermiştir.
Merkez Bankası Analitik Bilânçosu Ana Kalemleri (Milyon YTL.)
AKTİFLER
1.DIŞ VARLIKLAR
2.İÇ VARLIKLAR
PASİFLER
1.TOPLAM DÖVİZ YÜKÜMLÜKLERİ
1.1. DIŞ YÜKÜMLÜKLER
1.2. İÇ YÜKÜMLÜKLER
1.2.1. Döv. Ol. Takip Ol. Mev.
1.2.2. Bankaların Döviz Mevduatı
2.MERKEZ BANKASI PARASI
2.1. REZERV PARA
2.1.1. Dolaşıma Çıkan Banknot
2.1.2. Bankalar Mevduatı
2.1.3. Diğer Kalemler
2.2. DİĞER MB PARASI
2.2.1. APİ’den Doğan Borçlar
2.2.2. Kamu Mevduatı
TCMB Brüt Döviz Rezervleri (Milyon $)
26.01.07
28.12.07
18.01.08
105.370
91.899
13.471
105.370
60.205
23.899
36.306
19.354
16.952
45.165
37.848
22.055
15.640
153
7.317
6.702
615
104.693
88.527
16.166
104.693
50.001
19.915
30.086
12.211
17.875
54.692
44.851
27.944
16.748
159
9.841
4.369
5.472
106.177
90.270
15.907
106.177
51.752
19.857
31.895
13.830
18.065
54.425
45.355
27.136
18.060
159
9.070
6.078
2.992
61.355
71.263
72.048
Değişim
Son Yıl Dönem
807
1.484
-1.629
1.743
2.436
-259
807
1.484
-8.453
1.751
-4.042
-58
-4.411
1.809
-5.524
1.619
1.113
190
9.260
-267
7.507
504
5.081
-808
2.420
1.312
6
0
1.753
-771
-624
1.709
2.377
-2.480
10.693
785
Kaynak: TCMB
Bilânçonun pasif kalemleri incelendiğinde ise bu dönemde Merkez Bankası
Toplam Döviz Yükümlülüklerinin %3,50 oranında yükseldiği görülmektedir. Toplam
Döviz Yükümlülükleri kaleminin alt ayırımına bakıldığında, Dış Yükümlülükler
kaleminin ‰2,91 oranında azalırken, İç Yükümlülükler kaleminin %6,01 düzeyinde
artış kaydettiği göze çarpmaktadır.
Artan nakit ihtiyacına bağlı olarak yılbaşı öncesi Emisyon Hacminde %2,92
oranında artış kaydedilmişti. Bu dönem Emisyon Hacminde %2,89 oranında
daralma sağlanarak sözkonusu parasal genişlemenin büyük ölçüde geri çekildiği
görülmektedir. Bankalar Mevduatındaki artışa bağlı olarak Rezerv Para kaleminde
kaydedilen %1,12 oranındaki artışa karşılık ise Açık Piyasa İşlemlerinin politika
aracı olarak kullanıldığı göze çarpmaktadır. Açık Piyasa İşlemlerinden Doğan
8
Borçlar kalemi bu dönem %39,12 oranında artış gösterirken, Merkez Bankası’nın
piyasaya olan borç stoku da 6 milyar YTL düzeyinin üzerine çıkmıştır. Merkez
Bankası’nın diğer bir politika aracı olan Kamu Mevduatı kaleminde ise %45,32
düzeyinde bir daralma gerçekleşmiştir.
28 Aralık 2007 – 18 Ocak 2008 döneminde TCMB brüt döviz rezervleri, 785
milyon dolar artarak 72.048 milyon dolar seviyesine yükselmiştir.
•
Tahvil-Bono Piyasası
25.01
24.01
23.01
22.01
21.01
18.01
17.01
16.01
15.01
14.01
11.01
10.01
09.01
08.01
Döviz Piyasası
9
25.01
24.01
23.01
22.01
21.01
18.01
17.01
16.01
15.01
14.01
11.01
10.01
09.01
08.01
07.01
Ocak ayının ikinci haftasına 1,1622 YTL düzeyinden başlayan dolar kuru, TC
Merkez Bankası’nın faizlerde yeni bir indirime gideceği yönündeki beklentiler ve
YTL
doların
uluslararası
ABD Dolar Denge Kuru
piyasalardaki değer kaybına 1,25
bağlı olarak haftanın son işlem
gününde
Merkez Bankası 1,22
gösterge
kurları
itibariyle 1,19
1,1505
YTL
seviyesine
geriledi. Hazine’nin 14 Ocak 1,16
tarihinde
gerçekleştirdiği 1,13
iskontolu bono ve tahvil
ihalesine gelen yüksek talep
Tarih
sonrasında
Ocak
ayının
04.01
•
07.01
04.01
Getiri oranı (% )
Ocak ayının ikinci haftasına %16,39 düzeyinden başlayan piyasanın gösterge
kâğıdı niteliğindeki 5 Ağustos 2009 itfa tarihli tahvilin yıllık bileşik faizi, TC
Merkez
Bankası’nın
faiz
Gösterge tahvilin yıllık bileşik getirisi
indirimine yönelik beklentilere
17,50
bağlı olarak hafta boyunca
17,25
gevşeme eğilimi gösterdi ve
05.08. 2009 itfa tarihli tahvil
07.10. 2009 itfa tarihli tahvil
17,00
haftanın son işlem gününü
16,75
%16,26 seviyesinden kapattı.
16,50
Ancak Ocak ayının üçüncü
16,25
16,00
haftasında FED yetkililerinin
15,75
yaptıkları açıklamalarda, ABD
15,50
ekonomisi ile ilgili olarak artan
resesyon
ihtimaline vurgu
yapmaları
ve
açıklanan
Tarih
verilerin bu görüşleri teyit eder
nitelikte olmasına paralel olarak tüm dünya borsalarında yaşanan hızlı düşüşler,
tahvil-bono piyasasında da satışların yoğunlaşmasına neden oldu. Hazine’nin
gerçekleştirdiği ihale sonrasında 16 Ocak tarihinde işlem görmeye başlayan ve
piyasanın yeni gösterge kâğıdı niteliği kazanan 7 Ekim 2009 itfa tarihli tahvilin
yıllık bileşik faizi, haftanın son işlem gününde %16,43 düzeyine kadar yükseldi.
Sözkonusu satış baskısının devam etmesi sonucunda piyasanın yeni gösterge
kâğıdının yıllık bileşik faizi, Ocak ayının dördüncü haftasının ilk günlerinde
%16,79 düzeyine kadar yükseldiyse de hafta ortasında ABD’de resesyon
ihtimaline karşı bazı maliye politikalarının devreye sokulması yönünde
çalışmaların yapıldığına ilişkin haberlere bağlı olarak tüm dünya borsaları gibi
tahvil-bono piyasasının da toparlanma eğilimine girmesi sonucunda, 25 Ocak
tarihli işlem gününün kapanışında %16,28 seviyesine geriledi.
üçüncü haftasının ilk günlerinde dolar kurunun, TC Merkez Bankası’nın 5 Haziran
2001 tarihinden bu yana açıkladığı en düşük değer olan 1,1504 YTL seviyesine
kadar gerilediği görüldü. Ancak ilerleyen günlerde alternatif piyasalarda
yoğunlaşan satış baskısına bağlı olarak artışa geçen dolar kuru, haftanın son
işlem gününü 1,1859 YTL düzeyine yükselerek kapattı. Ocak ayının dördüncü
haftasının ilk günlerinde alternatif piyasalardaki satışların hızlanarak devam
etmesine bağlı olarak 1,2277 YTL düzeyine kadar yükselen dolar kuru, hafta
ortasından itibaren tüm dünya borsaları ile birlikte yurtiçi piyasalarda görülen
toparlanmanın ardından haftanın son işlem gününü TCMB gösterge kurları
itibariyle 1,1813 YTL seviyesine gerileyerek kapattı. Dolar bu dönemde YTL
karşısında %1,64 oranında değer kazanırken, euronun değer artışı %1,75
düzeyinde gerçekleşmiştir.
Ocak ayının ikinci haftasına 1,4711 düzeyinden başlayan €/$ paritesi, ABD
ekonomisine yönelik artan resesyon ihtimaline bağlı olarak ay ortasında 1,4889
düzeyine kadar yükseldiyse de ilerleyen günlerde Avrupa Merkez Bankası
yetkililerinin enflasyona ilişkin olumsuz açıklamaları sonrasında 25 Ocak tarihli
TCMB gösterge kurları itibariyle 1,4726 seviyesine gerilemiştir.
•
İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB)
•
25.01
24.01
23.01
22.01
21.01
18.01
17.01
16.01
15.01
14.01
11.01
10.01
09.01
08.01
07.01
04.01
Endeks
Ocak ayının ikinci haftasına 52.530 puan seviyesinden başlayan İMKB Bileşik
Endeksi, FED yetkililerinin yapmış oldukları açıklamalarla ABD ekonomisindeki
resesyon tehlikesine dikkat
İMKB Bileşik Endeksi
56000
çekmeleri ve açıklanan ABD
54000
makro ekonomik verilerinin bu
52000
kaygıları doğrular nitelikte
50000
olmasının
etkisiyle
48000
46000
uluslararası
borsalarda
44000
yaşanan
hızlı
düşüşlere
42000
paralel olarak yaklaşık 2,5
40000
haftalık bir süre zarfında 10
bin puanın üzerinde gerileme
Tarih
kaydetti. Uluslararası finans
kuruluşlarının beklenenden fazla zarar açıklaması, subprime mortgage krizinin
etkilerinin beklentilerin üzerinde gerçekleşeceği yönündeki endişeleri
güçlendirirken, tüm dünya borsaları ile birlikte İstanbul Menkul Kıymetler
Borsası’nın bu dönemdeki hızlı düşüşünün diğer bir nedeni olarak görüldü. 23
Ocak tarihli işlem gününde Bileşik Endeks 42.081 puana kadar geriledikten sonra
ABD’deki resesyon ihtimaline yönelik olarak gelir artırıcı bazı maliye
politikalarının hazırlanmakta olduğuna dair haberlere bağlı olarak gelen tepki
alımları sonucunda, Ocak ayının dördüncü haftasını 45.497 puana yükselerek
tamamladı. Son dönemlerin en hızlı gerilemesini kaydeden Bileşik Endeks, bu
süreçte %13,39 oranında değer kaybederken, yabancı portföylerin piyasa
içerisindeki payı da %72,28 düzeyinden %71,74 seviyesine gerilemiştir.
Türk Bankacılık Sektörü Gelişmeleri
Ocak ayının ilk üç haftasını kapsayan bu dönemde bankacılık sektörü toplam
mevduat hacmi, ‰3 oranında azalış göstererek 1 milyar YTL düzeyinde gerileme
kaydetmiştir. Bankacılık sektörü toplam mevduat hacminin alt ayrımına
bakıldığında, vadeli mevduatlarda gerçekleşen %1,6 oranındaki artışa karşılık,
vadesiz mevduatların %9,6 oranında gerilediği görülmektedir. Diğer bir ifade ile
10
vadesiz mevduatlardan vadeli mevduatlara doğru bir kayışın olduğu
anlaşılmaktadır. Buna karşılık bankacılık sektörü toplam kredi hacmi aynı dönem
itibariyle ‰5 oranında artış göstererek 290 milyar YTL düzeyini geçmiştir. 2007
yılı boyunca %32,2 düzeyinde artış kaydeden YTL cinsi kredilerin bu dönem
oldukça küçük bir düzeyde de olsa azalış göstermesi dikkat çekmektedir.
Yabancı para cinsinden kredilerdeki artış ise esasen döviz sepetinin aynı dönem
itibariyle %3,74 oranında değer kazanmasından kaynaklanmaktadır. Mevduat
hacmindeki azalışa karşılık kredi hacminde gerçekleşen artışa bağlı olarak bu
dönem krediler/mevduat oranı %81,6 düzeyine yükselirken, takipteki alacakların
kredilere oranında bir süredir kaydedilen düşüşün devam etmekte olduğu
görülmektedir.
Bankacılık Sektörü* İle İlgili Seçilmiş Göstergeler (Milyon YTL.)
31.12.07 31.12.07 22.01.08
MEVDUAT VE FONLAR
TOPLAM MEVDUAT VE FONLAR
Vadeli
Vadesiz
KREDİLER
TOPLAM KREDİLER
YTL
YP
YP Krediler/Toplam Krediler (%)
**
Krediler /Mevduat (%)
Takipteki Alacaklar (Brüt)
Takipteki Alacaklar / Krediler (%)
Menkul Değerler Portföyü
MDP/ Mevduat (%)
Değişim (%)
Yıl Sonuna
Dönem
Göre
369.633
308.635
60.999
369.633
308.635
60.999
368.633
313.492
55.141
-0,3
1,6
-9,6
-0,3
1,6
-9,6
289.048
218.725
70.323
24,3
81,0
10.314
3,45
164.384
44,5
289.048
218.725
70.323
24,3
81,0
10.314
3,45
164.384
44,5
290.591
218.711
71.880
24,7
81,6
10.345
3,44
167.971
45,6
0,5
0,0
2,2
0,5
0,0
2,2
0,3
0,3
2,2
2,2
(*): 30 Mayıs tarihinden itibaren BDDK’nın yayınladığı verilere katılım bankaları rakamlarının da dahil
edilmesi nedeniyle yukarıdaki değerler önceki raporlarımız ile farklılık göstermektedir.
(**): Krediler=Toplam Krediler+Takipteki Alacaklar (Brüt)
Kaynak: BDDK
2007 yılı boyunca sadece %3,5 oranında genişleme gösteren bankacılık sektörü
menkul değerler portföyü hacminin, bu dönem itibariyle gerçekleştirdiği %2,2
düzeyindeki artış dikkat çekicidir. Bu gelişmenin, ABD ekonomisindeki resesyon
belirtilerinin Türkiye’yi etkileme ihtimaline karşı, bankaların risklerini azaltma
yönündeki hareketlerin bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Bankacılık sektörü
menkul değerler portföyü hacminde kaydedilen sözkonusu artışa bağlı olarak
MDP/Mevduat oranının da tekrar %45 seviyesinin üzerine çıktığı görülmektedir.
İletişim Bilgileri
Oktay Küçükkiremitçi
Müdür
0312 4179200/2340
[email protected]
Mustafa Şimşek
Müdür Yardımcısı
0312 4179200/2340
[email protected]
Fulya Bayraktar
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2356
[email protected]
Mustafa Tosun
Kıdemli Uzman
0312 4179200/2355
[email protected]
11
MAKRO EKONOMİK GÖSTERGELER
2006
2007
Ocak
Mart
Şubat
Nisan
Mayıs
Haziran Temmuz Ağustos
Kasım
Aralık
-
-
91.476
*
6,8
İmalat Sanayi KKO (%)
İşsizlik Oranı (%)
81,0
9,9
78,3
11,0
80,1
11,4
82,0
10,4
81,7
9,8
83,3
8,9
83,5
8,8
81,9
8,8
80,3
9,2
83,2
9,3
83,1
9,7
82,6
-
81,2
-
Enflasyon (ÜFE) (%)
Enflasyon (TÜFE) (%)
11,58
9,65
-0,05
1,00
0,95
0,43
0,97
0,92
0,80
1,21
0,39
0,50
-0,11
-0,24
0,06
-0,73
0,85
0,02
1,02
1,03
-0,13
1,81
0,89
1,95
0,15
0,22
TÜFE Bazlı Reel Kur Endeksi
Cari İşlemler Dengesi (Milyon $)
160,2
-32.331
165,0
-2.981
167,9
-3.221
165,7
-3.104
170,4
-3.298
173,5
-3.666
176,0
-3.171
176,9
-2.833
172,9
-1.734
178,3
-2.298
187,3
-3.182
187,0
-3.270
190,1
-
Dış Ticaret Dengesi (Milyon $)
-54.041
-3.985
-3.735
-4.277
-4.618
-5.797
-5.302
-6.180
-5.949
-5.443
-5.713
-5.338
85.535
6.566
7.658
8.958
8.307
9.140
8.963
8.935
8.731
9.015
9.887
11.268
-
- İthalat-CIF (Milyon $)
Karşılama Oranı (%) İhracat/İthalat
139.576
61,3
10.551
62,2
11.393
67,2
13.235
67,7
12.925
64,3
14.938
61,2
14.265
62,8
15.115
59,1
14.681
59,5
14.459
62,4
15.600
63,4
16.606
67,9
-
Bütçe Gelirleri (Milyon YTL)
171.309
12.392
13.236
20.481
14.315
19.725
14.645
13.136
19.459
14.396
14.152
18.749
14.930
- Vergi Gelirleri (Milyon YTL)
137.554
11.077
11.540
11.330
9.859
15.423
11.364
10.989
17.746
12.335
12.176
16.756
12.242
- Diğer Gelirler (Milyon YTL)
Bütçe Harcamaları (Milyon YTL)
33.756
175.304
1.315
18.488
1.696
15.314
9.151
15.641
4.456
16.363
4.302
17.689
3.281
17.186
2.147
19.208
1.713
15.931
2.061
18.142
1.976
14.254
1.993
16.189
2.688
19.099
- Faiz Harcamaları (Milyon YTL)
- Faiz Hariç Harcamalar (Milyon YTL)
Bütçe Dengesi (Milyon YTL)
45.945
129.359
-3.995
7.021
11.467
-6.096
4.967
10.347
-2.077
3.979
11.662
4.841
3.080
13.282
-2.048
4.618
13.071
2.036
3.228
13.958
-2.541
5.768
13.440
-6.071
4.318
11.613
3.529
5.793
12.349
-3.746
1.914
12.340
-102
2.276
13.912
2.561
1.769
17.329
-4.169
- Faiz Dışı Denge (Milyon YTL)
41.951
925
Merkezi Yönetim Top. İç Borç Stoku
178.906 180.965
(Milyon $)
Merkezi Yönetim Top. Dış Borç
66.576 66.983
Stoku (Milyon $)
*: Çeyrek dönemler itibariyledir.
Kaynak: TÜİK, TCMB, Hazine Müsteşarlığı, DPT
2.890
8.820
1.032
6.654
687
-303
7.847
2.047
1.812
4.837
-2.400
189.028
191.090
197.632
195.403
194.480
196.928
194.917
214.369
217.143
68.170
68.226
67.920
67.227
67.275
67.744
67.451
68.882
66.595
- İhracat-FOB (Milyon $)
12
-
Ekim
399.673
6,0
-
*
Eylül
-
GSMH (Milyon $)
Büyüme Oranı (sabit fiyatlarla)
*
- 110.380
*
4,1
*
-
-
-
- 146.804
*
2,0
216.878 219.207
66.834
67.078