2 Memleketinizin mıaden kömjürü, petrol itibariyle noksanını

I : 18
22 . 3 . 1340
C : 2
Memleketinizin mıaden kömjürü, petrol itibariyle noksanını belâgann^abelâğ telafi edecek mü­
him bir mjemlbaı kuvvetimiz mevcuttur ki o da mavi yahut beyaz maden köm,ürü tesmiye edilen
(kudreti mihaye) dir.
Sanayii muhtelife ve vesaiti nakliyemizin bugünkü şekli iptidaisinde bile her sene kömür ve
petrol ithalâtı için harice giden paralarımız mühim, bir yekûn tutmaktadır. Diğer cihetten bu mevaddm hariçten celbi bittabi eşyanın masarifi istihsariyesini tezyıdcttiğinden sayaniimiz inkişaf
edememektedir. Halbuki Anadolunun hemzen her kısmında dağların vadileri içinde kabili istifade
sükutu mjiyahlar, şiddetli akıntılar, çağlayanlar bulunmaktadır. İşte yakın zamanlara gelinceye
kadar sanayide esaslı surette istifade edilmeyen bu menaibii kuvvet yeni türbinlerin, yeni dinaniıolarm keşfiyle artık faaliyeti 'beşeriyede mühim bir rol ifasına başlamıştır.
Yine on sene evvel birkaç bin beygir kuvvetindeki kudreti elıektrikiye ancak 30 - 40 kilometre
mesafeye nakledilirken bilâhara yukarı Bon'dan istihsal onunan kuvvet 450 kilometrede bulunan
Paris'e, Nigara Şelâlesinden istihsal olunan 125 000 beygir kuvveti de 120 kilometre mesafeye
nakledilmiştir.
Hele son senelerde Afrika'da Zambez nehri üzerinde Viktorya şelâlelerinden istihsal olunan
kuvvetin 1 200 kiiomjetre mesafedeki Yühanesburg ve Pretorya şehirlerine nakli temin edilmiştir.
Kuvayı miyahiyenin inkişaf atı mütaahhiresi cıı büyük ehemmiyeti haiz bir meselei içtimaiye­
dir.
Bu keşfiyat sayesinde, esasen kuvayi miyahiyeye malik bulunan medeniyette geri kalmış mem­
leketler büyük terakkiyata saha olacaklardır.
Kudreti elektrikiyei miyahiyedeıı bilhassa sanayi hanelerde eşyanın tahrik ve naklinde, her
türlü imalâtla, içilirlerin hidematı muhtelifei be 1 ediyesindc, atelye ve mağazalarda ve nihayet
demiryollarda ve kısmen de ziyarette iistifade edilmektedir.
Geni elektrikî, yakın vakitlere ait bir şeydir. Ancak pek kısa zamanda mühim terakkiyat gös­
termiştir.
Bugün bütün memleketlerde Amerika, İtalya, İsviçre, Fransa
ilâhiri de bir kısım şimendi­
ferler elektrik kuvvetiyle tahrik olunmaktadır.
Bilhassa dağlık aksamda şimendiferler, tramvaylar clekrikle işletildiği için şehirlerdeki insan­
lar kolaylıkla tebdili mekân ederek dağların te dz havasından istifade eylemektedirler. Esasen
kuvvei elektrikiyenin şimendiferlerde istimali için yalnız kuvvei muhrikeyi teşkil eden buhar
makinaları yerine elektrik makinlarmı ikame etmekten başka yapacak bir şey yoktur.
Hulâsa bizim için bir hazina mahiyetinde bulunan bu meııabili kuvvetten en yeni usuller dâ­
hilinde istifade edersek önümüzde bir ümran asrı inkişaf edecektir.
Diğer cihetten ırmaklarımız bilhassa etrafında bulunan ovaların sulanmasına pek müsaittir.
Bu suretle az yağmur yağan, yağsa da vaktinde yağmıyan memleketlerimizde ziraatin noksanı
telâfi edilmiş olur. Diğer cihetten bu ırmaklardan bir kısmının seyrüsefere salih bir hale ifrağı da
mümkündür. Halihazırda ise ırmak ve çaylarımızdan istifade şöyle dursun her sene taşarak köy­
leri ve mahsulâtı ziraiyeyi harebetmekte ve nihayet çukur yerlerde bataklıklar teşkil ederek köy­
lerin ve kasabaların havasını ihlâl eylemektedir.
Bu suretle nizam ve intlizam altına alınmamış, şeddelerle muhafaza edilmemiş olan ırmaklar her
sene memleketimizde külli hasarlar ika etmektedir. Bu ırmaklar kenarında sedler yapılmakla be­
raber etrafındaki araziyi sulamak için arklar açılmış bulunsaydı şüphesiz tuğyan zamanında faz­
la sular bütün bu arklara tevzi edilerek arazi Î.Z - çok zarardan da vikaye edilmiş olurdu.
Başlıca İistifade edilecek ırmaklarımız berveçl i âtidir:
1. Gediz Gayı :
Asgari sarfiyatı onbeş metremikâp olup bu ırmak ile onbeş bin hektar arazi sulanabilecek­
tir. Diğer cihetten ayrıca dört bin hektarlık tuzlu veya bataklık araziyi teybis ve kabili ıslah
bir ahle getirebilecektir.
— 948 —