Makale 4 DHEA2_bir_hormonmudur

Dehidroepiandrosterone (DHEA) Bir Hormonmudur?
( Is dehydroepiandrosterone a hormone? )
F Labrie, V Luu-The, A Bélanger, S-X Lin, J Simard, G Pelletier and C Labrie
Laboratory of Molecular Endocrinology and Oncology, Laval University Hospital Research Center
(CRCHUL) and Laval University, Québec City, Québec G1 V 4 G2, Canada
Journal of Endocrinology (2005) 187, 169-196
Dehidroepiandrosteron (DHEA) bir hormon olmamasına rağmen insanlar ve diğer
primatlarda adrenal glandlardan büyük miktarda salgılanan bir prehormondur. Böbrek üstü
bezinden kortizolden daha fazla oranlarda salgılanır ve kanda kolesterolden sonra ikinci
yüksek konsantrasyon seviyesinde bulunur (1). DHEA’nu androjen ve östrojenlere çevirmek
için gerekli enzimlerin tamamı, hücre spesifik olarak periferal östrojen ve androjen sensitif
hücrelerde exprese edilir. Bu, ihtiyaçlara bağlı olarak sex hormon seviyelerinin lokal olarak
intrasellüler kontroluna izin verir. Endokrinolojide bu yeni alan intrakrinoloji olarak
adlandırılır (2). Kadınlarda menapozdan sonra tüm östrojenler ve hemen bütün androjenler
periferal dokularda DHEA’dan oluşturulur (3). Erkeklerde androjenlerin testislerden hayat
boyu sekresyona uğramasıyla beraber DHEA’nın andojenlere olan katkısı en iyi prostatta
değerlendirilmiştir. (DHEA’dan oluşturulan androjenlerin %50’si) (4). Kombine androjen
blokajı, medikal ( GnRh agonisti) veya cerrahi kastrasyon ile beraber, androjen reseptörlerine
yönelik uygulanan tedavidir. Gerçekte kombine androjen blokajı ilerlemiş prostat kanserinde
yaşamı uzatan ilk tedavi olarak gösterilmiştir. Mevcut bilgiler lokalize prostat kanserli
olguların en az %90 ‘ında muhtemel kürü ve uzun dönem de kontrole olanak sağladığını
gösterir (5). Hedef dokularda sex steoidlerinin lokal olarak oluşturulması göğüs ve prostat
kanserleri gibi en sık iki kanserin tedavisinde büyük gelişmelere izin verir. Aynı zamanda
fizyolojik hormon replasman tedavisi (HRT) olarak kullanımı, androjen ve östrojenlerin
fizyolojik dengesini sağlar. Bu da kadınların menapozdaki sağlığı için heyecan verici
imkanlar sunar (6).
Prostat Kanserinde DHEA’den elde edilen androjenlerin blokajının
etkisi
Prostat kanserinde androjen blokajının hayat kurtarıcı etkileri yaygın şekilde
araştırılmıştır. Diğer kanser tedavileri ile karşılaştırıldığında elde edilen sonuçlar biraz daha
değerlidir. 1993’ den 2001’e kadar tüm kanserden olan ölümler yılda %1,1 azalırken, prostat
kanserinde ölümler %3,6 azalmıştır (7). Cerrahi ve RT deki gelişmeler kanser ilaçlarının sürvi
oranlarını özellikle prostat kanserinde artırdığını gösterilmiştir. Daha önce inanıldığı gibi
androjen blokajı sadece sitotoksik değildir. Lokalize hastalıkta androjen blokajı sitostatik veya
tümorosidaldir (8). Kombine androjen blokajı (KAB) altındaki lokalize hastalıkta, androjen
blokajına rezistans görülmeyeceği veya çok az görülebileceği akılda tutulmalıdır. Lokalize
hastalıkta erken androjen blokajının tedaviye rezistans geliştireceği düşüncesiyle hastalığın
ileri evrelerinde uygulanması düşüncesi yanlış olarak anlaşılmıştır. Çünkü gerçekte, kanserin
kemiklere metastazı tedaviye rezistans oluşturacaktır. Dolayısıyla ileri evreler için tedaviyi
ertelemek hastalığın tedavisi açısından geç kalmaya ve rezistans gelişimine neden olabilir.
Prostat kanseri ilk tespit edildiğinde 1 cm veya daha küçük ise tedaviye en uygun zamanı
teşkil eder. KAB lokalize prostat kanseri tedavisinde en etkili tedavi yöntemidir. Burada
önemli olan tedaviye başlangıç zamanının ertelenmemesidir. Mevcut uygulanabilir tekniklerle
görüntüleme yöntemleri %99 olguda klinik olarak lokalize prostat kanser saptanabilir (8,9).
Böyle bir erken teşhis küratif olarak tedaviyi sağlar. KAB lokalize prostat kanserli hastalarda,
radikal prostatektomi, RT, brakiterapi yapılamayan durumlarda etkili bir tedavi alternatifidir
(9).
Kaynaklar
1)
Adams JB 1985 Control of secretion and the function of C19human adrenal gland. Molecular and Cellular Endocrinology 41 1–17
5
steroids of the
2)
Labrie F, Luu-The V, Lin S-X, Simard J, Labrie C, El-Alfy M, Pelletier G &
Bélanger A 2000b Intracrinology: role of the family of 17ß-hydroxysteroid dehydrogenases in
human physiology and disease. Journal of Molecular Endocrinology 25 1–16
3)
Adamski J, Normand T, Leenders F, Monté D, Begue A, Stehelin D, Jungblut
PW & de Launoit Y 1995 Molecular cloning of a novel widely expressed human 80 kDa 17ßhydroxysteroid dehydrogenase IV. Biochemical Journal 311 437–443
4)
Andersson S, Geissler WM, Patel S & Wu L 1995 The molecular biology of
androgenic 17ß-hydroxysteroid dehydrogenases. Journal of Steroid Biochemistry and
Molecular Biology 53 37–39.
5)
Labrie F, Cusan L, Gomez JL, Belanger A & Candas B 1999a Long-term
combined androgen blockade alone for localized prostate cancer. Molecular Urology 3 217–
225
6)
Hackbert L & Heiman JR 2002 Acute dehydroepiandrosterone (DHEA) effects
on sexual arousal in postmenopausal women. Journal of Women’s Health and Gender-Based
Medicine 11 155–162.[
7)
Anonymous 2004 Stat bite: Trends in cancer mortality by primary cancer site,
1992–2001. Journal of the National Cancer Institute 96 987.
8)
Labrie F, Bélanger A, Cusan L, Simard J, Luu-The V, Labrie C, Gomez JL,
Diamond P & Candas B 1996a History of LHRH agonists and combination therapy in
prostate cancer. Endocrine-Related Cancer 3 243–278
9)
Labrie F 2002 Endocrine-sensitive cancers of the prostate and breast. In
Genetics in Endocrinology, pp 607–661. Eds J Baxter, S Melmed & MI New. Philadelphia:
Lippincott-William and Wilkins.
Prof Dr. Yaşar ÖZGÖK
Op.Dr Cabir ALAN