özel eğitim hizmetleri - Bilecik Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Bülten Tarihi : MAYIS 2017
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER
Cilt 1, Sayı 8
Sevgili Anne Babalar;
İşitme yetersizliği:
işitme duyarlılığının kısmen veya tamamen yetersizliğinden dolayı konuşmayı edinmede, dili kullanmada ve iletişimde
güçlük nedeniyle bireyin
eğitim performansının ve
sosyal uyumunun olumsuz yönde etkilenmesi durumudur.
Türkiye’de özel
gereksinimli bireylerin
genel nüfusa oranı, TÜİK
(Türkiye İstatistik Kurumu) 2002 verilerine göre
%12,29 olup, işitme yetersizliği olanların genel nüfusa oranı ise %0,37’dir.
Bu sayıda:
İç Yazı İşitme Yetersizli- 1
ğinin Nedenleri
Ülkemizde işitme yetersizliği olan
çocukların çoğunlukla
başarısız olmalarının
nedenleri; destek hizmetlerinin yeterli olmaması, sınıf mevcutlarının fazla olması ve
ortam düzenlemesinin
yeterince yapılmama-
İşitme Yetersizliğinin Nedenleri
sından kaynaklanmaktadır.
Onların sorunlarına dikkat çekmek ve
başarılarını arttırmalarına yardımcı olmak amacıyla bu ayki bülten konumuzu işitme yetersizliği olan bireyler olarak
belirledik.
Bir Çocuğun İşitme Engelli Olduğu Nasıl Fark
Edilir?
2
İşaret Dili
2
İç Yazıİşitme Yetersizliği 3
Olan Bireylerin Özellikleri
Gerçek Bir Hikaye
4
İç YazıAnne-Babalara
Öneriler
4
Doğum sonrası:
 Orta veya iç kulak yapılarında zedelenme
Doğum öncesi :
*Hamilelik döneminde annenin
geçirdiği enfeksiyon veya hastalık (özellikle kızamıkçık, kabakulak, sarılık …)
 Hamilelik döneminde annenin
röntgen çektirmesi
 Hamilelik döneminde annenin
ilaç ve alkol kullanımı
 Hamilelik döneminde geçirilen
kazalar
Doğum sırası :
 Doğum sırasında meydana gelen komplikasyonlar (kordon dolanması, oksijensiz kalma
…)
 Düşük doğum ağırlığı
 Erken doğum
 Bebekte kan değişimini gerektiren sarılık
 Kan uyuşmazlığı
 Doğum sırasında baş,
 Genetik faktörler
boyun ve kulakta görülen zedelenme
 Akraba evliliği
 Çocukluk hastalıkları
(havale, menenjit, kızamıkçık, kızıl…)
 3 aydan fazla süren kronik
orta kulak iltihabı (otit)
 Çocukluk yaralanmaları
(kafatası kırıkları, çatlakları, baş veya kulaklara şiddetli darbe, çok yüksek sese
maruz kalma ve zarar verecek şekilde kulağa sokulan
cisimler)
Bunlara rağmen işitme yetersizliğinin nedeninin bilinemediği durumlar da vardır.
“Çocuğunuz
başarısız
olduğunda her
zaman ona şunu
sorun; “Bir dahaki
sefere neyi farklı
yapacaksın?”
Bir Çocuğun İşitme Engelli Olduğu Nasıl Fark Edilir?
İlgili görünmezler.
Sık sık kulakları ağrır veya
kulaklarında akıntı olur.
Oldukça düşük sesle konuşurlar veya yaşlarına uygun
sesleri yeteri kadar çıkaramazlar.
Genellikle sözel istekleri
anlayamazlar.
Doğrudan iletişim girişimlerine cevap veremezler.
Konuşmacıya baktığında
daha iyi iletişim kurar.
Sık sık aynı istekte bulunur.
Elektronik aletlerin seslerini
aşırı yüksek derecelere ayarlar.
Arkasından çağrıldığında
ismine tepki veremeyebilirler.
Konuşanın yüzüne bakarak
dinlemek isteyebilirler.
Sürekli gerginlik ve sinirlilik
halinde olabilirler.
Konuşma düzgün ve akıcı
olmayabilirler.
Seslerin hangi yönden geldiğini kestiremeyebilirler.
0-20 dB
Normal
Normal işitme sınırları içerisindedir.
21-35 dB
Hafif
Konuşma seslerinin bazılarını duyabilme güçlüğü vardır. Fısıltıyla konuşmaları duyamaz.
36-55 dB
Orta
İşitme cihazı olmadan karşılıklı konuşmaları anlamada güçlük çeker.
56-70dB
Orta-İleri
İşitme cihazı olmadan konuşmaları
takip edemez.
71-90 dB
İleri
Konuşma seslerini duyamaz. Sadece
çevredeki şiddetli sesleri duyabilir.
91 dB ve üstü
Çok İleri
Çok yüksek şiddetteki sesleri duyabilir.
İşitme cihazı ve özel işitme-konuşma
eğitimi gereklidir.
İşaret Dili
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine
göre dünya nüfusunun yaklaşık yüzde
10′unu engelli bireyler oluşturuyor.
İşitme engellilerin karşılaştığı birçok
sorunun temelinde engelsiz insanların
onlarla iletişim kuramaması yatıyor.
İşaret dili işitme veya konuşma engellilerin aralarında iletişim kurabilmek
için el hareketlerini, yüz mimiklerini
ve bir bütün olarak vücut dilini kullanarak oluşturdukları sessiz, görsel bir
dildir.
İnsanlar bu dili bilmediği için karşılıklı iletişim kurulamıyor. Bu durum
Sayfa 2
Eğer bir gün yolunuzu kaybederseniz
bir çocuğun gözlerinin içine bakın;
çünkü bir çocuğun bir yetişkine
öğretebileceği her zaman 3 şey vardır:
Nedensiz yere mutlu olmak,
Her zaman meşgul olabilecek bir şey
bulmak,
Ve elde etmek istediği şey için var
gücüyle dayatmaktır.
Paulo COELHO
işitme engellilerin istihdam, eğitim,
sağlık, sosyalleşme, ifade ve düşünce
özgürlüğü gibi en temel insan haklarına erişimini engelliyor.
Ülkeden ülkeye değişen işaret dilinin
bölgelere göre farklılık gösteren aksan
ve lehçeleri vardır. Ayrıca, Türk İşaret
Dili ve Türkçe’nin gramer yapısı olarak birbirinden farklı iki dil olduğunu
belirtmek gerekiyor.
Günümüzde Türkiye ve Kuzey Kıbrıs
Türk Cumhuriyeti’nde kullanılan İşaret Dili ise kökeni 16. ve 17. yüzyıllarda Osmanlı Devleti’ne uzanan Türk
İşaret Dili, kısaca TİD.
Tarihi oldukça eskiye dayanan TİD’
nin Osmanlı mahkemelerinde bu dilin
kullanıldığına dair bilgiler vardır.
İşaret dili görsel bir dil olduğu için
yazılı tarihte yaygın olarak kayıt altına alınmamıştır.
İşaret dilinin ana özellikleri;
 İşaret dilleri de sözlü diller gibi gramer yapısına sahiptir.
 Her işaret dilinin kendine özgü gramer kuralları vardır. Her kavram
için kullanılan işaretler kullanıcılar
arasında ortaktır.
 Her ülkenin kendi işaret dili vardır.
 Sözel diller ve işaret dilleri birbirlerinden etkilense de farklı yapı ve
kullanım içerirler.
ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ
İşitme Yetersizliği Olan Bireylerin Özellikleri
Birey, doğumdan başlayarak pek çok bilgiyi, işitmesini kullanarak öğrenir. Böylece işitme duyusu ile sürekli olarak çevresindeki
diğer bireylerin konuşmalarını duymakta, bu sesler ile o anda oluşan
olaylar arasında bağlantı kurmakta
ve bu seslere anlam vermektedir.
sesin olmasına, sesin kulağa ulaşmasına, o sesin insan kulağının alabileceği
sınırlar içinde olmasına, sesin işitme
yolu diye adlandırılan dış, orta ve iç
kulak bölümlerini aşarak merkezebeyne ulaşmasına, merkezde algılanmasına bağlıdır. İşitme engelli bireylerde bu yol tamamen veya kısmen
yoktur.
İşitme engelli bireyler, işitme cihazı
kullansalar bile sesleri işitme cihazının izin verdiği frekans ve şiddette
alabilmektedirler. Bu nedenle bazı
konuşma seslerini duyamamakta, bazılarını karıştırmaktadırlar. Konuşanla arasındaki mesafeye, konuşanın
sesinin şiddet, tını gibi özelliklerine,
arka planda gürültü olup olmamasına
bağlı olarak konuşulanları anlamada
güçlük çekmektedirler.
İşitme engelli birey ise, işitme yoksunluğu nedeniyle öğrenmeye
en uygun yaşlarda, konuşma ve dili
öğrenme fırsatını kaçırmakta ve hem
anlama hem de konuşma becerilerinde sorunlar yaşamaktadır. Konuşma
ve dil sorunlarına bağlı olarak da
bilişsel, motor koordinasyon, duygusal-sosyal, eğitim-öğretim, mesleki
ve toplumsal alanlarda da güçlük
çekmektedirler.
Dil ve Konuşma: İşitme engelli
Bilişsel: İşitsel girdinin yetersizliği
bireyler, işitme kaybının tipi, derecesi
ve şekline bağlı olarak çok fazla ses
hataları yaparlar. Bu da konuşmalarının anlaşılırlığını etkiler. Ses uyaranlarının olduğu ortamlarda işitme engelli bireylerin kendilerinden ve çevrelerinden sağladıkları işitsel girdiler ve
geri iletimler işiten bireylere göre daha sınırlıdır. Ayrıca işitme engelli bireyler düşüncelerini düzenlemede ve
düzgün bir sırada ifade etmede güçlük
çekerler.
nedeniyle işitme engelli bireyler düşünme ve akıl yürütme, sınıflama ve
ilişki kurma, açıklama becerilerinde
güçlük çekerler. Soyut düşünme becerilerindeki yetersizlikler, sevgi, nefret,
inanç, güç, hız, zaman gibi kavramları
etkili bir biçimde kullanmalarını
olumsuz yönde etkilemektedir. Entelektüel olgunluğa yaşıtlarından daha
geç ulaşırlar ya da ulaşamazlar. Soyutlamaları sözel veya yazılı ifadelerinde kullanmada güçlük çekerler.
Duyduklarını zihinlerinde canlandırmada zorlanırlar.
Cilt 1, Sayı 8
İşitme: İşitmenin gerçekleşebilmesi
“Onlara ne söylediğinizi
unutabilirler ancak nasıl
hissettirdiğinizi asla
unutmayacaklar.”
Carol BUCHNER
Motor-Koordinasyon: İşitme en-
Duygusal-Sosyal: İşitme engelli
gelli bireyler, oturma, yardımsız ayağa
kalkma, yürüme gibi motor becerilerin
kazanılmasında işiten bireylerin gelişim aşamalarını izlerler. Ancak motor
gelişimde gözlenen en büyük problem
genel vücut koordinasyonunun sağlanması ve dengeyi gerektiren hareketlerde görülmektedir. Bunun dışında görsel motor koordinasyon gerektiren
bazı becerilerde de güçlük çekebilmektedirler.
bireylerin işitme ve dil becerilerinin
yetersiz olması kişiler arası iletişim
kurmayı engellemekte ve sosyal yaşamla ilgili tutum ve rollerin öğrenilmesinde bazı güçlükler yaratmaktadır. İşitme engelli bireyler öğrenme ile
ilgili becerilerde işiten yaşıtlarına göre
daha çok desteğe ihtiyaç duymaktadırlar. Öğrenmeye ilişkin deneyimlerinde
uğradıkları başarısızlık bireyde motivasyon eksikliği yaratmakta, bu durum da bireyin sosyal ilişkileri öğrenmesini ve akademik becerilerde başarılı olmasını olumsuz yönde etkilemektedir.
Sayfa 3
Gerçek Bir Hikaye...
Mirzana Coralic mahallesindeki okula işitme engelli oğlunu yazdırmak istediğinde
öğretmen Sanela Ljumanovic düşünmeden gönüllü oldu…
Eylül ayı geldiğinde okulda arka sıralarda Zedj sessizce oturuyordu ama bir sorun
vardı. Okulda bir kişi bile işaret dili bilmiyordu.
Durumun farkında olan öğretmeni "Yeni bir şeyler bulmalıyız." diye düşündü. Ancak, ailesi tüm sınıfın 6 yaşındaki Zedj ile beraber işaret dili öğrenmesini önerdi.
Bilecik Rehberlik ve
Araştırma Merkezi
Üç ay sonra Zedj'in tüm sınıf arkadaşları temel işaret dilini öğrenmiş ve Zedjle ileti-
Bahçelievler Mah. Necmettin
Şener Cad. No:3 Bilecik
şime başladılar.
Telefon: 0228 212 19 95
Faks : 0228 212 32 38
Web : bilecikram.meb.k12.tr
2003 yılında Bosna Hersek'te engelli çocukların farklı okullarda değil, diğer çocuklarla aynı okullarda yanlarında bir asistanla eğitim görmeleri kararı alındı ama pratikte bu kaynak yetersizliğinden ötürü uygulanamadı. Engelli çocukların kaderi
öğretmenlerin ve ebeveynlerin gayretlerine kaldı.
Zedj böyle bir ortamda şanslıydı. Zedj'in işaret dili eğitimi başarıyla devam ederken
sınıf arkadaşları da bundan memnundu. Sınıf arkadaşları Zedj'in dilini öğrenmenin
çok zevkli olduğunu söylüyor.
Hatta sınıfından Anesa bunun ileride işine yarayacağını ve ileride tüm işitme engelli
kişilerle iletişim kurabileceği için mutlu. Zedj'in öğretmeni öğrencilerin işaret dilini
evde anne babalarına da öğrettiğini söylüyor.
Azimli öğretmen "Hepimiz yeni bir dil öğrendiğimiz için mutluyuz. Ancak Zedj'in
dudak okumayı öğrenmesi gerekiyor. O çok iyi ve akıllı bir çocuk."
Zedj için tüm öğrencileriyle işaret dilini öğrenen öğretmen Sanela Ljumanovic'e gö-
Anne-Babalara Öneriler
 Çocuğun bu durumundan dolayı
kimse suçlanmamalıdır. Çocuğu
yeterlilikleri ve yetersizlikleriyle
olduğu gibi kabullenmelisiniz.
 Göz teması kurana kadar bekleyip
re; işaret dilinin sadece engelli çocuklara zorunlu olmamalı ve müfredatta yer verilerek çocukların engelli insanlar hakkında duyarlı bireyler olmalı.
mamalı, sabırla yapması beklemelisiniz.
 Çocuk konuşması için zorlanmamalı ama onda konuşma ihtiyacı oluşturmalısınız..
ondan sonra tepki vermelisiniz.
 Doğal ve açık ifadelerle konuşulma-
 Çocuğun her türlü gelişimi için
lı, ses tonunda yükselme yapmamalısınız.
gereken ilgi ve şefkati göstermelisiniz.
 Çocuğun görsel alanı içinde ya da
bebeğin ilgilendiği nesneye yönelik
konuşmalısınız.
 Çocuk aşırı derecede korunmamalı
ve gereksinimlerini karşılamasına
fırsat vermelisiniz.
 Çocuk başkalarıyla kıyaslanmamalı
ve eleştirmemelisiniz.
 Çocuğun potansiyelini en iyi siz
bilirsiniz bu nedenle çocuktan var
olandan fazlası istememelisiniz.
 Çocuğa başarabileceği sorumluluklar vermeli, çocuk başarısız bulun-
 Konuşma sırasında abartılı yüz
ifadeleri, jest ve mimiklerden kaçınmalısınız.
 Davranışsal iletişimden (dokunma
gibi durumlar) kaçınmalı ve işitme
engelli çocuğun işitme kalıntısını
kullanabilmesi için sözel iletişim
kurmalısınız.
 Çocuğun hareketleri istenmeyen
şekilde olursa ‘Hayır’ diyerek ikaz
etmeli eğer çocuk sözel ikazdan
anlamıyorsa yüz ifadenizi değiştirerek istenmeyen bir hareketi yaptığının farkında olmasına yardımcı
olmalısınız.
 İşitme yetersizliği olan çocuğa konuşmayı kazandırmak için tek tek
sözcükleri öğretmek yerine günlük
doğal ortamlardan yararlanmalısınız.
 İşitme engeli çocuk da normal işiten çocuk gibidir. Diğer çocukların
arasına, oyunlarına katılmak ister.
Bu nedenle çocuğun sahip olduğu
engeli, onun olmadığı bir zamanda
arkadaşlarına anlatmalısınız.