rehberlik servisi aylık bülteni sık görülen uyku problemleri
advertisement
REHBERLİK SERVİSİ AYLIK BÜLTENİ NİSAN 2012 geçme konusunda zorluk çeken çocukların, sorunsuz bir şekilde yatmayı ve uyumayı öğrendiklerini göstermiştir. En önemli nokta her gece düzenli bir saatte yatırılması ve bundan önce de tutarlı (yani her gün aynı şekilde ve aynı saatlerde uygulamak) bir uyku öncesi rutininin uygulanmasıdır. Her gün düzenli bir saatte yatmak beden saatinin ayarlanmasını sağlar ve böylece her gece aynı saatte çocuğun uykusu gelir. Ayrıca uyku öncesi rutinleri küçük çocukların meşgul bir günden OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE ÇOCUKLARDA UYKU SORUNLARI duygusal dinlendirici geçişi bir uykuya yapmalarına fiziksel yardımcı ve olur. Uyku saatinde kontrolsüz şekilde ağlama, geceleri sık sık uykudan Örneğin uyku saatinin geldiği belirtilerek, tuvalete gitmek, banyo yapmak, uyanma, yataktan çıkma ve anne babanın yatağına girmek isteme, okul öncesi dişlerini fırçalamak ve bir masal okumak güzel bir uyku öncesi rutini olabilir. çağındaki çocuklarda sıkça rastlanan uyku problemlerindendir. Eğer çocuğu- Bu rutini kendi özel şartlarınıza göre uyarlayabilirsiniz. nuzun uyku sorunları varsa, yalnız değilsiniz. Bu anne ve babaların sıklıkla Genel bir uyku öncesi rutinine sadık kalmak yararlı olmakla birlikte, şikâyetçi olduğu bir problemdir. Özellikle okul öncesi dönemde çok sık görülür. belirli bazı aktivitelerin kontrolünü de çocuğa vermekte önemlidir. Örneğin Çocukların neredeyse üçte birinde uykuyla ilgili sorunlar yaşanır ve bu sorunlar pijamalarını, okuyacağınız masalı ve yatakta güven objesi olarak yanına alacağı ailedeki herkesin stres düzeyini artırır. Ancak uyku sorunlarının genellikle oyuncakları seçmesine izin vermek gerekir. Ayrıca uyumadan önce çocuğunuz geçici olduğu ve uzun vadeli sorunlara neden olmadığı unutulmamalıdır. su içmek isteyebilir, gece lambası açık bırakılabilir, kapı aralık bırakılabilir. SIK GÖRÜLEN UYKU PROBLEMLERİ Çalışan anne ve babalar geç saatlerde çocukları ile oynamak isterler. UYKUYA DALMADA GÜÇLÜK: Uykuya dalmada güçlük yaşanmasının nedenleri Uykudan önce oynanan aktif oyunlar çocukları uyarır uykuya dalmalarını ve çözüm yolları şu şekilde özetlenebilir: güçleştirir. Çocukların "biraz daha oturmak" isteğine anne-babaların izin 1-Yatma saati ve uyku öncesi rutini vermesi halinde sorunlar doğar. Düzenli bir saate sadık kalınmaması beden Uykuya dalmakta güçlük, çoğu durumda uyku öncesi rutinlerinin saatini bozar ve sorunu daha da kötüleştirir. Elbette ki özel bazı akşamlarda Çeşitli araştırmalar, yetişkinlerin uyuma çocuğunuzla uyku saati sonrasına taşan süreler boyunca birlikte olmak zamanı konusunda net sınırlar koymaya başlaması durumunda, yatma ve uykuya isteyeceğiniz zamanlar olacaktır. Ancak bu istisnalar uygulandığında, yeniden tutarsız olmasından kaynaklanır. olağan uyku saatine dönmenin birkaç gün alabileceği unutulmamalıdır. 2- Kaygı ve korkular: Uykuya dalmada Kâbuslar: Bu durum son derece yaygın görülür ve genellikle çocuğun kaygılı güçlük bazen de kaygı ve korkuların bir veya stresli olduğu zamanlarda yaşanır. Stres nedeni tam olarak belirleneme- sonucu da olabilir. Okul öncesi çocuklarının yebilir. Tuvalet eğitimi veya okula başlama gibi normal gelişim basamakları da bazıları ayrılma kaygısı yaşamakta ve anne- kâbusları tetikleyebilir. Kâbustan sonra çocuk tamamıyla uyanır ve korkar. babaları kendilerini yalnız bırakacağı için Çoğunlukla çocukların uykuya tekrar dalabilmesi için anne-babanın rahatlatması yatma zamanı da onlara güç gelmektedir. Bazı ve güven vermesi gerekir. çocuklar da karanlıktan korkar veya televizyonda, filmlerde ya da bilgisayar Kâbuslarla nasıl başa çıkabilirsiniz? oyunlarında tanık oldukları görüntüler nedeniyle korkuya kapılır. Böyle • durumlarda genellikle en iyi çözüm anne-babanın güven vermesi olmaktadır. çabuk gidin. Ona yanında olduğunuz ve Yumuşak bir müzik çalarak veya sakinleştirici bir masal okuyarak uyku öncesi ona hiçbir şeyin zarar vermesine izin rutinini rahatlatıcı bir hale getirebilirsiniz. Işıkları kapattıktan beş dakika vermeyeceğiniz konusunda güven verin. sonra kendisini kontrol edeceğinizi ve sizin de ona yakın bir yerde uyuyacak • Kendini güvende hissetmesi için küçük olduğunuzu söyleyin. Ayrıca çocuğun odasında gece lambası bulundurmak ve bir ışık yakmasına izin verin Çocuğunuzun yanına olabildiğince uyku öncesinde medya görüntülerinden kaçınmak da faydalı olur. • Çocuğunuz eğer çok korkmuşsa onu rahatlatın ve sakinleştirin. GECE UYANMALARI: Aslında çocukların gece boyunca defalarca kez • Kâbusların çocuk tarafından gerçek sanıldığını aklınızdan çıkarmayın. uyanması normal bir durumdur. Sorunlar, çocuklar kendi başlarına yeniden •Rüyasında neler gördüğünü anlatmasını isteyin. uykuya dalamadıkları için yaşanmaktadır. Bunun en sık görülen nedeni çocuğun • Çocuğunuz sakinleştikten sonra tekrar uyuması için onu cesaretlendirin. yardımsız olarak uykuya dalmayı daha önce hiç öğrenmemiş olmasıdır. Gece terörü: Gece teröründe çocuk aniden yatağa oturur ve aşırı derecede Gece uyanmalarının nedenleri ve çözüm önerileri şöyle özetlenebilir: korkmuş veya ajite olmuş gözükür, çığlık atabilir ya da ağlayabilir. 1- Uykuya dalma şekli: Kucakta, ayakta sallanarak veya yatağı dışında bir Çocuğun gözleri açıktır ancak aslında halen uyumaktadır. Yanında başkalarının yerde uykuya dalan çocuklar, gece uyandıklarında anne-babadan aynı desteği olduğunu fark etmez ve sakinleştirilemez ve uyandırılamaz. Böyle durumlarda göremezlerse uykuya yeniden dalmakta güçlük çekerler. Bu durumlarda gece çocuğunuzun uyanmaları çocuğun henüz uykuya dalmadan önce yatakta olmasını içeren yatıştığında çocuğunuz yeniden derin uykuya dönecek ve sabah kalktığında düzenli uyku rutinlerinin uygulanmasıyla çözümlenir. gece olanları hatırlamayacaktır. Gece terörü uykuya daldıktan sonra yaklaşık 2- Kâbuslar ve gece terörü: Okul öncesi dönemdeki çocuklar kâbuslar ve 1-2 saat içinde ortaya çıkar ve geceler boyunca defalarca kez yaşanabilir ve gece terörü nedeniyle de uyanırlar. sonra kaybolur. Gece terörü 1-8 yaş arasında daha yaygın görülür ve fiziksel kendi kendine zarar vermesini engellemelisiniz. Durum ya da duygusal stres ile tetiklenebilir. Genel olarak bu durum herhangi bir Çocuğunuzun uyku problemleri ile başa çıkmak zorlayıcı olabilir. Çocu- tedavi gerektirmeden kendiliğinden kaybolur ve kalıcı bir soruna yol açmaz. ğunuz sizi bütün gece uyanık tuttuğu zaman altüst olmanız kaçınılmazdır. Anla- Öneriler yışlı olmaya çalışın. Bazen bir boşanma, yeni kardeş, okulla ilgili sıkıntılar gibi • Böyle bir durumda sakin olmaya çalışın. stresli bir dönemde ebeveynlerin verdiği olumsuz tepkiler problemleri daha da • Çocuğunuzu uyandırmaya çalışmayın. kötüleştirebilir. • Kendisine zarar vermemesi için gerekli tedbirleri alın. Yataktan dışarı Eğer problem devam ediyorsa çocuğunuzun uyumasına engel olan çıkacak gibi olursa etrafını destekleyin. fiziksel veya duygusal bir neden olabilir. Eğer bu konuda endişeleriniz varsa • Kısa bir süre sonra tekrar sakin bir şekilde uykuya dalacağını unutmayın. veya uzun süre devam ederse doktora danışmalısınız. Çoğu uyku problemlerinin • Gece korkularının her zaman önemli bir sorunu göstermediğini unutmayın. sık görüldüğünü zamanın ve gerekiyorsa doktorunuzun yardımı ile üstesinden • Gece korkuları genellikle okul çağında son bulur. gelebileceğinizi unutmayın Uyurgezerlik ve uykuda konuşma: Gece korkularında olduğu gibi uyurgezerlik ÇOCUKLAR NEDEN ANNE BABAYLA ve uykuda konuşma da çocuk derin uykuda iken oluşur. Çocuk etrafındakilere BİRLİKTE cevapsızdır ve genellikle uyandırılamaz. Uyansa bile olayı hatırlamaz genellikle Uyku YATMAK saati İSTERLER? çocukların tek kendi kendilerine yataklarına geri dönerler. Uyurgezerlik ailesel özellik başlarına kaldıkları, anne-baba ile aktif gösterebilir. Büyük çocuklarda aynı gecede birkaç kez tekrarlayabilir. iletişimin bittiği zamandır. Bu nedenle Öneriler pek çok çocuk yatağına gitmek istemez. • Çocuğunuzun kendini yaralamayacağı bir ortam hazırlayın. Uykuya hazırlık döneminde çocuklar kendilerini savunmasız hissedebilirler. • Çocuğun evi terk etmemesi için dış kapıları kilitleyin. Özellikle hayal dünyalarında yarattıkları durumlar bunu daha da arttırabilir. • Evinizde varsa merdivenlere engel koyun. Cama yansıyan ağacın yaprakları bir uzaylıya, buzdolabının sesi tehlikeli bir • Uyandırmaya çalışmayın yavaşça yatağına yönlendirin o yatağını bulacaktır. canavarın homurdanmasına dönüşebilir. Çocuklar yataklarında yalnız başlarına • Uyurgezerlik ve uykuda konuşma da genellikle çocuğunuz fazla yorulduğunda buna benzer düşünce ve duygularla baş etmekte zorlandıklarında anne-babanın veya stres altındaysa oluşur. Çocuğunuzun düzenli uyumasını sağlayarak yatağının güvenli sıcağına koşabilirler. Anne-babalar için zor zamanlar böylece uyurgezerlik ve uykuda konuşmayı engelleyebilirsiniz. başlar; çocuğu tekrar yatağına göndermek mi, yoksa korkusunu ve endişesini Diş gıcırdatma: Çocuklarda sık görülür, genellikle dişlere bir zarar vermez. ona sarılıp uyuyarak azaltmak mı? Çocuğun anne-baba ile yatması kısa vadede Sıkıntı ve gerginlik ile ilişkili olabilir. Kısa bir süre içinde kaybolur. Bununla sorunun çözümü gibi görünse de uzun dönemde güven ve kişilik gelişimi ile ilgili birlikte yeni bir stresli durumda tekrar ortaya çıkabilir. bir takım sıkıntıların ortaya çıkmasına neden olabilir. Çocuğun korku ve kaygıları ile baş etmek için anne-babanın desteğine alış-ması, tek başına sorun çözme ve stres ile baş etme becerilerinin gelişmesinin önünde engel olmamalıdır. Yatma zamanından yarım saat önce uyku hazırlıklarına başlayarak oluşturabilir. Çocuk, güven duygusunu geliştirmek yerine bu duyguyu dışarıdan çocuğu uyku sürecine keyifli bir şekilde hazırlamak etkili olabilir. Uykuya transfer etmeyi öğrendiğinde hep bu desteğe ihtiyaç duyma riski ortaya dalmakta zorlanan çocuklar için, ılık süt içmek, odasında hafif, sakinleştirici çıkacaktır. Bu da bağımsız, kendine yeten, özgüvene sahip bir birey olarak bir müzik çalmak gibi teknikler işe yarayabilir. Geceleri yanınıza geldiğinde yetişmesinde olumsuz bir etken olacak-tır. Çocukların uyku döneminde sinirlenmeden, sabırla onu tekrar kendi yatağına götürmek, birkaç dakika yaşadıkları korku ve kaygılarla baş etmelerini sağlamak için birlikte yatmak yanında kalmak anne-baba için yorucu ve uykuyu bölen bir durum olsa da yerine; çocuğun korkuları ifade etmesine fırsat vermek, onu dinlemek, çocuğun uyku düzeni açısından önemlidir. Okul öncesi yaş grubunda geceyi rahatlamasına yardımcı olacak çözümleri birlikte bulma-ya çalışmak daha etkili kendi yatağında geçirdiği her gece için sabah küçük bir sürpriz ödül kazanmak sonuçlar verecektir. tek başına yatma alışkanlığını geliştirmekte etkili bir yöntem olabilir. Çocuğun Çocuk farklı nedenlerden dolayı anne-baba ile yatmak isteyebilir, hatta ihtiyaç duyduğu ilgi ve sevgiyi gün içinde birlikte zaman geçirerek bazen çocukla birlikte yatmak isteyen, anne-babanın kendisi olabilir. Anne karşılamakta birlikte yatmaktan çok daha etkili olacaktır. Çocuğun anne-baba babalar bazen çocuklarına daha yakın olabilmek için bazen de gün içinde ile birlikte olma ihtiyacı, birlikte aktif paylaşımlarda bulunarak, kaliteli zaman yeterli zaman ayıramadıklarını düşündükleri için çocuklarıyla birlikte yatmak geçirerek karşılanmalıdır. Uyku saati kişiye özel, sakin ve güvenli bir şekilde isteye-bilirler. Ancak uyku sırasındaki birliktelik görünüşte ebeveyne ve uykuya dalacakları zaman olmalıdır. Gece korkuları nedeniyle yalnız yatamayan çocuğa rahatlık, huzur verse de aslında çocuğun duygusal gelişimi ve güven bir çocuğun öncelikle yaşadığı duyguları anlatması için fırsat vermek, duygusunun oluşumu için olumsuz etkileri kaygılarını dinlemek ve onu anlamaya çalışmak önemlidir. Bu korkular size ne olabilir. kadar anlamsız ve yersiz gibi görünseler de yok sayılmamalıdır. (“Bizim evimiz YATAKLARI AYIRMAK İÇİN NE YAPMALI? korkusunu hafifletmez.) Bunun yerine onu korkutan şeyleri anlatması için Çocuklar hangi yaşta olurlarsa olsunlar anne-baba en üst katta, camdan hırsız giremez” gibi açıklamalar maalesef çocuğun arasındaki tutum çocuğu desteklemek, korkuyla baş etmek için birlikte çözüm yolları düşünmek etkili olacaktır. farklılığını algılayabilir ve duruma uygun tepkiler geliştirebilirler. Ebeveyn- Çocuklar gün içinde yaşadıkları üzücü ya da heyecanlı olaylar nedeniyle lerden biri yatağa geri yatırma konusunda kesin kararlı iken diğeri “Boş ver anne-babaları ile birlikte yatmak isteyebilirler. Hassas dönemlerde bu ihtiyacı canım bu gece de bizle yatsın.” ya da “Nasıl olsa büyüyünce kendi başına yata- karşılamak gerekli olabilir ancak bunun bir alışkanlığa dönmesine izin cak bırak küçükken birlikte uyumanın keyfini çıkaralım.” gibi tepkiler verirse verilmemelidir. çocuğun yatağına geri dönmesi zorlaşır. Anne-babanın bu konu ile ilgili ortak bir tutum içinde olmaları önemlidir. Ama bu tutum tabi ki sert ve cezalandırıcı REHBERLİK SERVİSİ
