YENİDEN YAPILANMASI ve - İSAM Kütüphanesi
advertisement
S.D.Ü. İLAHİYAT FAKÜLTESi YA YINLARI NO: 16 BİLİMSEL TOPLANTILAR NO: 6 TÜRKİYE'DE YÜKSEK DİN EGİTİMİNİN SORUNLARI, YENİDEN YAPILANMASI ve GELECEGİ SEMPOZYUMU BİLDİRİLER- ıvibZAKERELER --"" ·--- -. 'fürı<ıyc oıyanııt vaım İslfun Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi Dem. No: c\ s-bs~ Tas. No: 3-=t-7/d:St;;b -ToP-ı ''f 16-17 EKİM 2003 ISPARTA-2004 TERTİP HEYETi BAŞKAN Prof. Dr. Ekrem SARIKÇIOGLU ÜYELER Doç. Dr. İsmail Hakkı GÖKSOY, Doç. Dr. Ramazan BUYRUKÇU, Yrd. Doç. Dr. Saadettİn ÖZDEMİR, Arş. Gör. Safinaz ASRİ ÇÖZÜMLEME A. HümeyraASLANTÜRK, İ. LatifHACINEBİOGLU, Kemalettin TAŞ, Nejdet DURAK, Haluk SONGÜR, Galip TURCAN, A. Sıdıka OKTAY, Ali BULUT, Sevim ÖZDEMİR A. Yılmaz SOYYER, M. Sadık AKDEMİR, Zahit KARAÇAM, H. Tevfik MARULCU, Bilal GÖKKIR B ila! SAMBUR, Rıfat OKUDAN, Kamile ÜNLÜSOY, Ahmet YILDIRIM, Musa KOÇAR, Adem EFE ISBN-975-7929-71-9 iÇ DÜZEN Nejdet DURAK; İshak ÖZGEL, BahattinYAMAN KAPAK N. DURAK BASKI S.D.Ü. ilahiyat Fakültesi Baskı Merkezi Ali Çolak Yayınlanan Yazıların Sorumluluğu Y azarlarına Aittir Yayınlanan tebliğler kaynak gösterilmek şartıyla iktihas ve atıf şeklinde kullanılabilir ©S.D.Ü. İlahiyat Fakültesi Isparta 2004 iSTEME ADRESi S.D.Ü. ilahiyat Fakültesi Merkez Kampüsü ISPARTA Tel: (0246) 237 10 61 Fax: (0246) 237 10 58 İSTİliDAM ALANLARINA GÖRE İLAHİYAT FAKÜLTELERİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI: DİN HİZMETLERİ BÖLÜMÜ ÖNERİSİ Yrd.Doç.Dr. Saadetlin ÖZDEI\-1İR• GİRİŞ Ülkemizde Yüksek Din Eğitimi ve Öğretimi 1949'da Ankara Ünv. de açılan ilahiyat Fakültesi 1 ve daha sonra 1959'da MEB'e bağlı olarak eğitim 2 öğretim veren Yüksek İslam Enstitüleriyle başlamıştır. Bunlara ilaveten Atatürk Üniversitesinde açılan İslami İlimler Fakültese de Yüksek Din Eğitimi ve Öğretiminin bir parçası olmuştur. Bugün ise çeşitli üniversitelere bağlı olarak 22 ilahiyat Fakültesi Yüksek Din Eğitimi ve Öğretimi SDÜ ilahiyat Fakültesi, Din Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi. (ozdernir~ilahiyat.sdu.edu. tr) 1 Halis Ayhan, Türkiye'de Din Eğitimi, MÜİFV yayınları İstanbul 1999., s. 211-221. 2 Yüksek İslam Enstitüsü ilk olarak İstanbul'da 1959 da açılmıştır. Daha sonra 1962 de Konya Yüksek İslam Enstitüsü açılmış, bunu Kayseri 1965, İzmir 1966, Erzurum 1969 Bursa 1975, Samsun 1976 ve Yozgat 1979 da Yüksek İslam Enstitüsü açılarak sayıları sekize ulaşmıştır. Ayhan, Türkiye'de Din Eğitimi, s. 237-239. 3 Atatürk Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi'nin açılmasına 1971 de karar verilmiş 1972 1973 öğretim yılından itibaren öğrenci alınmıştır. Ayhan, Türkiye'de Din Eğitimi, s. 223 537 faaliyetine devam etmektedir. Mevcut bazı ilahiyat Fakültelerinde biri 4 5 İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği diğeri ise ilahiyat olmak üzere iki program uygulanmaktadır. Osmangazi Ünv. ilahiyat Fakültesi açılışından bugüne hala öğrenci almamış, Akdeniz Ünv. ilahiyat Fakültesi ise kanunda yer almasına rağmen henüz açılamamıştır. 6 İstihdam açısından ı ı ı -~ ilahiyat Fakültelerine bakıldığı zaman, ilahiyat Fakültelerinin İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenliği Programından mezun olanlar İlköğretim okullarında Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmeni olarak atanma imkanına sahiptirler. ilahiyat Programı mezunları için mevcut durum göz önünde bulundurulduğunda DİB birimleri dışında bir istihdam alanı görülmemektedir. (Tezsiz Y. Lisans program mezunlarından bir kısmı öğretmen olarak atanabiliyorlar) ilahiyat Programı mezunlarının DİB den başka kurumlarda görev yapma imkanları olmamasına rağmen, mevcut programı incelediğimiz zaman, ilahiyat Fakültesi öğrencilerinin Din Hizmetleri görevini yürütecek bilgi ve formasyana sahip olamarlan mezun oldukları görülmektedir. 7 Öyleyse ilahiyat Fakültelerinde Din Hizmetleri alanında görev yapabilecek eleman yetiştirecek Din Hizmetleri Programının, DİB ve ilahiyat Fakültelerinin • 1 1998-1999 Öğretim yılında İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Bölümü açılan İliihiyat Fakülteleri şunlardır: 1) Ankara Üniversitesi (Ankara), 2) Atatürk Üniversitesi (Erzurum), 3) Çukurova Üniversitesi (Adana), 4) Dokuz Eylül Üniversitesi (İzmir), 5) Erciyes Üniversitesi (Kayseri), 6) Marmara Üniversitesi (İstanbul), 7) Ondokuz Mayıs Üniversitesi (Samsun), 8) Selçuk Üniversitesi (Konya), 9) Uludağ Üniversitesi (Bursa), 1O) Dicle Üniversitesi (Diyarbakır) Bu Fakültelerde aynı zamanda ilahiyat Programı da uygulanmaktadır. 5 İlköğretim Din Kültürü ve Ahiilk Bilgisi Programı açılan İliihiyat Fakültelerinde aynı zamanda ilahiyat programı da bulunmaktadır. Sadece ilahiyat Programı bulunan ilahiyat Fakülteleri ise şunlardır. Cumhuriyet Ünv. ilahiyat Fak, Çanakkale Onsekiz Mart Ünv. ilahiyat Fak, Fırat Ünv. ilahiyat Fak, Gazi Ünv. ilahiyat Fak, Harran Ünv. ilahiyat Fak, İnönü Ünv. İ lahiyat Fak, İstanbul Ünv. İ lahiyat Fak, Kahramanmaraş Sütçü İmam Ünv. ilahiyat Fak, Karadeniz Teknik Ünv. ilahiyat Fak, Sakarya Ünv. ilahiyat Fak, Süleyman Demirel Ünv. ilahiyat Fak, Yüzüncü Yıl Ünv. ilahiyat Fakültesi. 6 Muhammet Şevki Aydın, Cumhuriyet Döneminde Din Eğitimi Öğretmeni Yetiştirme ve İstihdamı (19243-1998) İBAV., Kayseri 2000., s.l29 7 Bu konuda bkz: ilahiyat Fakültelerinin WEB sayfaları. 4 538 yapacağı sonucu açılması kaçınılmaz bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü DİB 22 Haziran 1965 tarih ve 633 sayılı Kanunda da belirtildiği gibi, yaygın din eğitimi veren bir kurumdur. Öyleyse DİB'in nitelikli eleman ihtiyacının da karşılanması gerekmektedir. ortak DİN çalışmalar HİZMETLERİ PROGRAMI AÇlLMASININ AMACI NELER OLMALIDIR Yapılacak olan her iş, eylem için önceden birtakım amaçlar belirlenir. Herhangi bir amaç belirlemeden istenilene ulaşılabilmesi mümkün değildir. Amaçlar ortaya konulurken ne kadar bilimsel verilere ve gerçekiere dayanılırsa, hedefe ulaşmakta o kadar kolay olur. İşte Din Hizmetleri Programı açılırken de önce amaçların iyi bir şekilde ortaya konulması gerekir. Bu yapıldığı zaman bu programla neyi, nasıl gerçekleştirmek istiyoruz? Açılacak bu yeni bölüm için istihdam alanı var mıdır? hedefimiz nedir? müfredatta hangi derslere yer verilmelidir? gibi soruları daha net bir şekilde cevaplayabiliriz. Din Hizmetleri Programının amaçları bu nedenle önemlidir. İşte bunun için biz burada uygulanması düşünülen yeni programın amaçlarının neler olması gerektiği ile ilgili düşüncelerimizi aktarmak istiyoruz; Din Hizmetleri Programının amacı; Din Hizmetlerinin her alanında görev alacak niteliğe sahip olan, Her türlü ilmi, din!, felsefi ve teknolojik gelişmeleri takip edebilen, Mesleki açıdan dini konuları en doğru, sağlıklı bir şekilde yorumlayabilen, Mesleki bilgi, beceri ve davranış yanında, mesleğini en güzel şekilde yerine getirebileceği özel alan formasyonuna sahip olan, Din Hizmetleri formasyonu yanında, din hizmetleriyle ilgili genel kültüre sahip olan, Toplumun ve bireyin din hizmetleri konusundaki karşılayabilecek ihtiyaçlarını donamma sahip olan, Genel olarak toplumsal yapıyı tanıyabilecek bilgiye sahip olan, 539 Sosyal Hizmetler alanında (SHÇEK) farklı grupların psikolojisini aniayabilecek bilgiye sahip olan, Hasta ve suçluluk psikolojisini bilen ve ona göre muhataplara çözüm önerileri getirebilen, fertleri rehabilite edebilecek niteliklere sahip olan, Dini konularda insanların ihtiyaçlarını da göz önünde bulundurarak, günün şartlarına uygun pratik çözüm üretebilen, Fert ve topluma her zaman ve zeminde Dini Danışmanlık ve Rehberlik yapabilecek bilgi ve beceriye sahip olan , İnanç ibadet ve ahlak konularının nasıl öğretilmesiyle ilgili bilgi ve formasyana sahip, planlama, değerlendirme ve sonuca varma gücüne ulaşmış kişilerin yetiştirilmesidir. DİN HİZMETLERİ PROGRAMI AÇlLMASlYLA İLGİLİ GEREKÇELER ' -~ DİB'lığı Kuruluş ve Görevleri haklundaki (22 Haziran 1965 tarih ve • 1 633 sayılı) kanunun 1. maddesine göre Başkanlığın görevi "İslam Dini'nin inançları, ibadet ve ahlak esasları ile ilgili işleri yürütmek, din konusunda toplumu aydınlatmak ve ibadet yerlerini yönetmek" olarak belirlenmiştir. DİB'Iığına kanunla verilen yetkinin istenen şekilde kullanılabilmesi için eleman yetiştirecek kaynağa ihtiyacı vardır. Mevcut ilahiyat Programlarının bunun için yeterli olmadığı, hem ilahiyatçılar, hem DİB yöneticileri, hem de öğrencilerin kendi itirafları ve ifadeleri sonucu görülmektedir. İlahiyatçılar programlarda yeteri kadar DİB'e yönelik derslerin olmadığından, DİB yöneticileri ise kendilerinden göreve talip olan elemanların yeterince yetişmedİğİnden yakınmaktadır. Bir diğer taraf olan öğrenciler ise, kendilerinin mevcut programlarla Din Hizmetleri alanında görev almak için iyi yetiştirilmediklerinden, dolayısıyla psikolojik olarak göreve hazır 1 1tı :ii 540 olmadıklarından söz etmektedirler. 8 İşte bu nedenlerden ötürü asgari şartlarda DİB'de görev alacak kişilerin Fakültelerde DİB'e yönelik formasyon kazanmaları ve kazandınlması zorunludur. Kasdedilen formasyon ise kanaatimizce ancak Din Hizmetleri Bölümünün açılması ve bu bölümde verilecek eğitim sonucu gerçekleşebilir. Halen uygulanmakta olan ilahiyat programlarından mezun olanların, Din Hizmetleri mesleğine yönelik sadece birkaç ders aldıkları görülmektedir. (Programlar incelendiğinde bu görülebilir.) Dolayısıyla branşlaşmanın öne çıktığı bir çağda Din Hizmetleri görevini yürütecek elemanların alana yönelik hiçbir formasyon dersi almadan mezun olmaları ve görev almaları ne kadar bilime ve gerçekiere uygun düşer. Kaldıki, böyle mezun olan gençlerimiz görev aldıklarında mesleki bir takım sıkıntılarla karşılaşmakta, (herhangi bir duayı okumak, nikah kıymak, cenaze defni, dini içerikli bir konuşma v.s.), hem psikolojik olarak yıkılmakta (görev yapamamanın verdiği sıkıntıyla), hem halk nazarında itibar kaybetmek1:e, hem de din görevlisi imajını zedelemek1:edir. Müftülüklerde mutlaka Dini Danışmanlık ve Rehberlik Büroları açılmalı ve bu bürolara atama yapılırken, İllere, en azından ilahiyat Fakültesi Din Hizmetleri Bölümü mezunlarından, Y. Lisans yapmış olanlar, ilçelere ise Din Hizmetleri Bölümü mezunları atanmalıdır. Çünkü müftülüklere her gün çok sayıda soru sorulmak-tadır. Soru ve sorunların çözümü ise, bir uzmanlığı gerektirmektedir. 9 DİB'de görev alan müftü, vaiz veya uzman statüsünde çalışan görevlil~rin bir kısmı Hapishane, Sosyal Hizmet Kurumları gibi DİB'in Halit Ev, "İlahiyat Fakülteleri ile İlgili Bir Model Önerisi", Tabula Rasa Akademik Dergi, Isparta2001, s.l29-149. 9 Dini Danışmanlık ve Rehberiilde ilgili geniş bilgi için bkz: Suat Cebeci, Din Eğitiminde Dini Rehberlik ve Psikolojik Destek" Avrupa Birliğine Giriş Sürecinde Türkiye'de Din Eğitimi ve Sorunları (Sempozyum), Değişim Yayınları, Adapazarı 2002. 8 yıl:I, sayı:2, 541 dışında farklı da hizmet vermektedirler. Artık Hapishane vaizliği, yavaş yavaş kurumsaliaşmaya doğru gitmektedir (Ceza ve Tevkifevi vaizliği gibi). Sosyal Hizmet Kurumlarında ise, Kanun gereği bulunması gereken Din Görevlisi çoğu zaman Huzurevlerinde görevlendirilmektedir. Sosyal Hizmet Kurumlarını sadece Huzurevleri temsil etmemektedir. Çocuk Yuvası, Yetiştirme Yurdu, Rehabilitasyon Merkezleri gibi kuruluşlarda Sosyal Hizmet Kuruluşları arasındadır. Sosyal Hizmet Kurumlarındaki Din Görevlisinin, Huzurevlerinde istihdam edilmesi siyasi iktidarların değişmesiyle alakah bir durumdur. Bu durumun bir tercih olmaktan çıkarılmalı ve Sosyal Hizmet kuruluşlarına, çocukların, gençlerin, yetişkinlerin ve tüm ihtiyaç sahiplerinin, din ve moral hizmetlerini yürütecek görevliler atanmalıdır.ıo Atanacak bu görevliler ise ilahiyat Fakültelerinin Din Hizmetleri Programı mezunlarında olmalı. Mezunlara almalan gereken motivasyon ve formasyon önceden verilmelidir. Bu ise ancak Fakültede akutulacak derslerle gerçekleşebilir. kurum ve kuruluşlarda Diğer .! taraftan bugün Hastanelerde bulunan Din Görevlileri sadece Cenaze yıkamakla meşguldürler. Halbuki Hastanelerde bulunması düşünülen Din Görevlisinin belki de yapacağı en son iş cenaze yıkamak olmalıdır. (Gerçi bugün itibariyle Hastanelerde Din Görevlisi istihdamı ve uygulaması yoktur.) Bu görevlilerin yapacağı işlerin başında hastalara moral vermek, onlara yaşama sevincini, hayata bağlanmayı, ümitsizliği yenerek ümit beslerneyi öğretrnek olmalıdır. Yoksa zaman zaman olumsuz bir şekilde (ilk uygulamaya başlandığında özellikle) basite indirgeyerek söylendiği gibi, elbetteki telkin yapmak değildir. Batıdaki uygulamada hastalara olumlu motivasyon kazandırma şeklindedir. 11 Öyleyse 10 11 j Saadettİn Özdemir, Korunmaya Muhtaç Gençlerin Din Öğretimi ihtiyaçları, Isparta 2002 Nurullah Altaş, "Dini Danışmanlığın Teorik Temelleri", Ankara Ünv. ilahiyat Fakültesi Dergisi, XLI, Ankara 2000, s. 327-350. J 542 H .ı l :f.' Hastanelerde uygularnaktan vazgeçilen Dini Danışmanlık ve Rehberlik (moral vermek için) faaliyetine tekrar başlanılmalıdır. Teklif edilen Din Hizmetleri Programı mezunlarının istihdam alanı olarak DİB olduğu düşünülürse ki, çoğunluk böyle olacaktır. Öğrenciler Lisans düzeyinde Yetişkin Eğitimi, Yetişkin Psikolojisi, Sosyal Psikoloji Sosyoloji ve Sosyal Hizmetler nosyonuyla ilgili dersler yanında temel ilahiyat derslerini de birlikte almaları ve mezunlarının hayatın gerçekleriyle yüz yüze ve iç içe yetiştirilıneleri sağlanmalıdır. Çünkü hizmet götürülecek hedef kitlenin tanınması, bilinmesi ve ona göre bir strateji belirlenmesi, mezunların başarısı ve hedef kitlenin tatmin edilınesi açısından son derece önemlidir. Diğer Din Hizmetleri Programından mezun olan gençlerimizin DİB'de görev almaya ve yapmaya hazır olarak mezun oldukları için, direkt olarak mesleği İcra etmeye başlayacaklardır. DİB'de görev aldıktan sonra halen uygulanmakta olan Hizmetiçi eğitimle (Diyanet Eğitim Merkezlerinde) kaybedilen zaman kazanılmış olacaktır. Kaybedilmiş diyorum. Çünkü hiçbir kurumda 2.5 yıl gibi uzun bir süre mesleğe yönelik kurs olmamaktadır. Öğretmenliğe atanan bir kişi stajyer olarak bir yıl derslere rehber öğretmen gözetiminde girmek zorundadır. Fakat Öğretmen açığı oldukça fazla olduğu için bu pratike uygulanmamaktadır. Pratikte yeni atanan bir öğretmen hemen derslere girmekte, sorumluluk almakta ve ona görev verilebilmektedir. DİB'de MEB'de olduğu gibi benzer bir uygulamaya gidilebilir. Bugün DİB'in çeşitli kademelerde personel açığı olduğu halde yeni atanan müftü ve vaiz adayları her halukarda Hizmetiçi eğitime tabi 1' • tutulmaktadır. Işte Din Hizmetleri Programının açılması zaman, personel ve hizmete geç başlama gibi kayıpları önleyecek ve mezunlardan kısa zamanda yararlanılmasını gündeme getirecektir. Onun için Din Hizmetleri Prograrnı bir an önce açılmalıdır. taraftan DİB'in hizmet alanını içine alan gruplarda veya Yetişkin eğitimine muhatap olan kitleler Ortaöğretim kurumlarındaki 543 gençlerin gelişim ve ' ogrenme dönemlerinden çok farklıdır. Yetişkin Eğitimi/ 2 dolayısıyla 13 Yetişkİn Din Eğitimi konusunda yeni bir programla öğrencilere formasyon kazandırılmalıdır. Çünkü kazandırılacak olan formasyonla, mezunlar, kendine güvenen bilgi ve beceriye sahip birer fert olarak meslek hayatına atılacaklardır. Mesleğe hazır ve sorunları yakından bilen kişilerin çeşitli kademelerde görev alması ise bir takım yanlışlıkları yani din istismarcılığını önleyecektir. Bugün en çok şikayetçi olduğumuz ve olunan bir hususu arz etmek istiyorum. Halkın dini yanlış bildiği, yanlış yorumladığı, Kur'an kültürüne sahip olmadığı, kendisine dini içerikli bir konu anlatılınca bu bilgiler arasında doğruyla yaniışı ayırt edemediği ve daha benzer problemler sayabiliriz. İşte halkı hurafe, batı! inançlardan kurtaracak, sağlıklı bir dini yapıya ulaştıracak nitelikli ve donanımlı görevlilere ihtiyaç vardır. ihtiyacın karşılanacağı kaynak ilahiyat Fakültelerinde açılacak olan Din Hizmetleri Bölümüdür. -~ • 1 ilahiyat Fakültesi öğrencilerinde ve mezunlarında DİB'de görev alacak motivasyon ve formasyon, eksikliği vardır. Fakülteye girişte girmek istediği programın hangi mesleğe yönelik olduğu aday tarafından bilinmemektedir. Şayet bilinirse kişi hem bu mesleğe isteyerek yönelmiş olacak, hem de daha sonra "ben bu mesleği istemiyordum, ben bu meslek (müftülük, vaizlik, özellikle imam-hatiplik gibi Din Hizmetleriyle ilgili meslekler kasdedilerek) için mi şu kadar yıl okudum" gibi olumsuz tavır ve düşünceler içerisinde olmayacaktır. Dolayısıyla Din Hizmetleri Programının açılması motivasyon eksikliğinin giderilmesinde önemli bir boşluğu dolduracaktır. ıı Firdevs Güneş, Yetişkin Eğitimi (Halk Eğitimi), Ocak Yayınları, Ankara 1996. Cemal Tosun, Din Eğitim Bilimine Giriş, Ankara 2002, s.l53-l64; Mustafa Köylü, 13 Yetişkin Din Eğitiminin Teorik Temelleri, Samsun 2000; Cemal Tosun, "Yetişkinler Din Eğitimi; Mahiyeti, İmkaniarı ve Problemleri, Uluslararası Din Eğitimi Sempozyumu, Ankara 1 20-21 Kasım 1997, s.222-229 . . .ı 544 ..· ı :iJ Çağımızda artık hayat boyu öğrenme, yanı ogrenmeyı ogrenme ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla dinin öğrenilmesi de hayat boyu devam eden bir süreci içermektedir. Din eğitimi, belli bir dönemle sınırlı değildir. Beşikten mezara kadar devam eden bir faaliyettir. 15 DİB'de görev alacak 14 kişilerde insanlara hayat boyu öğrenme ve öğretme felsefesini kavratacak bir nosyonun olması gerekmektedir. İşte bu formasyon bu programla mezunlam kazandırılacaktır. Yetişkinlere yaygın din eğitim 16 vasıtasıyla yardımcı olunması, onların çocuklarını da daha iyi yetiştirmelerine olumlu katkı sağlayacaktır. Yetişkİnleri yetiştirmek için ise, Yetişkİn Din Eğitimini bilen uzmanların olması gerekmektedir. İşte Din Hizmetleri Programı aynı zamanda bu alana yönelik olarak hazırlanan ve Türkiye'nin Din Hizmetleriyle ilgili sorunlarını çözmede katkı sağlayacak olan bir programdır. İşte yukarda saydığımız gerekçelerden ötürü Din Hizmetleri Bölümü açılmalıdır diyoruz. DİN HİZMETLERİ PROGRAMININ HİZMET ALANLARI (DİB'e bağlı tüm birimler, Sosyal Hizmet Kuruluşları, Hapishane vb. kurum ve kuruluşlar.) DİN HİZMETLERİ PROGRAMI İÇİN TEKLiF EDİLEN DERSLER Din Hizmetleri Bölümünün açılmasıyla ilgili sıraladığımız gerekçelerde de belirttiğimiz gibi, mevcut ilahiyat programlarında yer almayan (birkaç ders istisnai olarak bazı Fakültelerde vardır) ve Din Hizınetlı;:ri Formasyon dersleri olarak adlandırdığımız zorunlu dersler ve Ramazan Yıldırım, Öğrenmeyi Öğrenmek, Sistem Yayıncılık, İstanbul 1998. Saadetlin Özdemir, "Öğrenmeyi Öğrenmek ve Hz. Peygamberden Örnekler", V. Kutlu Doğum Sempozyumu, Isparta 18-19 Nisan 2002, s.l61-168. 16 Abdurrahman Dodurgalı, Din Eğitimi ve Öğretiminde İlkeler ve Yöntemler, İstanbul 1999, s.311-326 14 15 545 seçmeli olarak teklif ettiğimiz derslerin isimlerini ve zihinlerde çağrışım yapması açısında müfredatları hakkında birkaç cümleyi sizlerle paylaşmak istiyorum. DİN HİZMETLERİ FORMASYON DERSLERİ Din Hizmetleri Mesleğine Din Hizmetleri Giriş Mesleğinin 2 O2 tarihçesi, Din Hizmetleri Mesleği (Müftülük, Vaizlik, Murakıplık, İmam-Hatiplik, Müezzinlik) Mesleğin önemi, Görevleri, Öğretim Materyallerinin kullanımı, Etkili öğretim yöntemleri, Öğrenme ve Öğretmede temel kavramlar. Diksiyon 1 2 2 ilitabetin önemi ve dilin konumu, Telaffuz, Güzel hitabetin insan psikolojisi üzerindeki etkileri, Güzel cümle kurma, Cümledeki etkiyi dikkat edilecek hususlar, Güzel Sosyal Hizmete '1 Giriş konuşmanın yolları, artırma, konuşmayla kelime telaffuzu, Cümledeki vurgu, Konuşurken ilgili ünlü hatiplerden örnekler. 2 O2 Sosyal Hizmetin tanımı, Temel Kavramlar, Dünya'da ve Türkiye'de sosyal hizmetin tarihi seyri, Sosyal hizmette ortak noktalar, Sosyal hizmetin yapılış şekilleri. Yetişkin 22-40 ve Yaşlılık Psikolojisi Yaş arası gelişim dönemi 2 O2 insanın 40-60 orta yaş döneminin belirgin 60 yaş yukarısı (yaşlılık) dönemi temel gelişim gelişim özellikleri, özellikleri insanının başlıca gelişim İslam'da İnanç Öğretimi 2 O 2 546 özellikleri. Eğitim, Öğretim, TerbiyP. kavramları, İnanç konularının nasıl öğretileceğiyle ilgili yöntem ve teknikler, Dua'nın nasıl öğretileceğiyle ilgili yöntem ve teknikler İslam'da İhadet Öğretimi 2 O 2 İbadetle ilgili kavramlar, ibadet konularından olan Namaz, Oruç, Hacc v.b., konularının nasıl öğretileceğiyle ilgili yöntem ve teknikler. Özel Eğitime Muhtaç/ara Din Hizmetleri 2 O 2 Türkiye'de Özel eğitime muhtaçlarasağlanan eğitim imkanları, Özel eğitme muhtaçlıkla ilgili tanım ve kavramlar, Özel eğitime muhtaç gruplar ve bu gruplar arasındaki farklılıklar, Özel eğitime muhtaçlara nasıl bir Din Eğitimi verilmeli, izlenecek yöntemler. Ahlak Eğitim ve Öğretimi 2 O2 Ahlak'la ilgi kavramlar, Türkiye'de ahlak eğitim ve öğretiminin tarihi gelişimi, İnsanın kişiliğini meydana getiren unsurlar, Ahlaki davranışın psikolojik yönü, İnsan yaşayışı ve ahlak, Aile hayatı ve ahlak, Ahlak eğitim ve öğretiminde izlenecek yöntemler, Nasıl bir ahlak eğitim ve öğretimi yapılmalı. Rehberlik 2 O 2 Eğitimde Rehberliğin yeri ve önemi, Rehabilitasyonun amaç ve ilkeleri, Rehberlik anlayışındaki gelişmeler, Bireyi tanıma ve kullanılan teknikl~r, Bilgilendirme(ihtiyaç duyan kişilere), Mesleğe yönlendirme Yetişkin Din Eğitimi 2 O2 Yetişkİn eğitiminin dönemi, Yetişkİnlik döneminde din ve dini gelişim, Yetişkin dönemi eğitim ve öğretim, Yetişkin Din Eğitiminde metotlar, Yetişkin Din Eğitiminde plan, program ve değerlendirme, Yetişkin Din Eğitimiyle ilgili sorunlar. tarihi gelişimi, Yetişkİnlik 547 Dini Danışmanlık ve Rehberlik 2 O 2 Bir Hizmet alanı olarak Dini Danışmanlık ve Rehberliğin gereği, Dini Danışmanlık ve Rehberlikte hizmet alanları, Dini Danışmanlık ve Rehberlik uzmanlarının görevleri, Bilgi yanlışlıklarını düzeltmede Dini Danışmanlık ve Rehberlik, Dini Danışmanlık ve Rehberlik teknikleri(testler, gözlem, anket, görüşme, otobiyografi ve sosyometri), Dini Danışmanlık ve Rehberliği ilgilendiren problemler. Din Hizmetlerinde Planlama ve Değerlendirme 2 O2 Planlamanın amacı, ı ! 1 ·' ' ' Planlama süreci, Planlamayla ilgili kavramlar, Din Hizmetlerinde Planlama ve plan çeşitleri, Müftülükte, vaizlikte, hapishane, hastane ve sosyal hizmet kurumlarında din hizmetleriyle ilgili planlama ve değerlendirme, Vaaz konusu ve farklı hitabet metinleri hazırlanırken dikkat edilecek hususlar, Planlamanın aşamaları, Din Hizmetlerinde değerlendirme (ölçme ve değerlendirme). Din Hizmetleri I (Staj) 1 2 2 öğrencilerinin Müftülüklerde, Cam ilerde, Kur' an Kursları'nda, Hapishanelerde, Hastanelerde, Sosyal Hizmet kurumlarında yapacakları bir uygulamadır. Bu uygulama Fakülteden bir uzman öğretim elemanı ve ilgili kuruluştaki uzman (en az fakülte mezunu) görevlinin nezaretinde yapılmalıdır. Son '1 sınıf Uygulaması Din Hizmetleri sınıf Uygulaması II (Staj) 2 4 4 öğrencilerinin Müftülüklerde, Camilerde, Kur'an Kursları'nda, Hapishanelerde, Hastanelerde, Sosyal Hizmet kurumlarında yapacakları bir uygulamadır. Bu uygulama Fakülteden bir uzman öğretim elemanı ve ilgili kuruluştaki uzman (en az fakülte mezunu) görevlinin nezaretinde yapılmalıdır. Son / J 548 ,. ·. _1,1 ? . ~'~' SEÇMELİ DERSLER Din Hizmetlerinde İletişim 2 O2 İletişim nedir, İletişimin önemi, Din Hizmetlerinde iletişimin yeri ve önemi, Dini iletişim ve ögeleri, Kaynak, Mesaj, Kanal, Alıcı, İletişimle ilgili sorunlar ve bu sorunları aşma yöntem ve teknikleri. Okkiilt Bilgiler 2 O 2 Toplumda yaygın olan büyü ve büyüsel işlemlerin tarihsel boyutu, dindeki yeri, insan ve toplum üzerine etkileri ile ilgili bilgi birikiminin kazandırılması ve toplumun olumlu aydınlatılması. Çocuk ve Ergen Psikolojisi 2 O2 Kahtım ve ilk gelişmeler, Çocuklukta bedensel, hareket, motivasyonel, Iisani, duygusal, zihinsel, sosyal, dini, ahlaki ve kişilik gelişimi, müstesna çocuklar Ergenlik döneminde organik gelişme, Psiko-seksüel gelişme, zihin gelişimi, duygusal yaşam ve kişilik, ergenlik dönemi genelinde ilgi sorunu, İnsanlararası ilişkiler. Kur'an Kursu Eğitimi ve Problemleri 2 O2 Kur'an Kurslarının tarihi gelişimi, Cumhuriyet öncesi Kur'an öğretimi, Cumhuriyet dönemi Kur'an Kursları ve Kur'an öğretimi, Kur'an Kurslarının müfredatları, Kur'an Kurslarının amacı, Uygulanan yöntem ve teknikler. Sosyal Hizmetlerde Din Hizmetleri 2 O 2 Sosyal Hizmet nedir?, Sosyal Hizmetle ilgili kavramlar, Sosyal Hizmet alanlarından olan Çocuk yuvaları, Yetiştirme yurtları, Huzurevleri, Rehabilitasyon merkezleri gibi özel ve kamu kurum ve kuruluşlarında din 549 hizmetleriyle ilgili problemler, Sosyal Hizmetlerde uygulanacak yöntem ve teknikler. Sosyal Sorunlar ve Din Hizmetleri 2 O 2 Sosyal sorunlara ilişkin temel kavramlar, Sosyal sorunların dinamikleri, önlenmesi ve çözüm yolları, Din Hizmetlerinin problemleri; Hukuki problemler, Sosyal problemler, Ekonomik problemler, Zararlı akımlardan kaçınma ve kurtulma yolları. Din Hizmetlerinde Yönetim ve Denetim 2 O 2 . ~ ' -~ Din Hizmetleri ve Devlet ilişkisi(devletin rolü), Örgüt ve yönetim kuramları, Yönetim süreçleri, Din Hizmetlerinde yönetim ve sorunlar, Din Hizmetlerinin çeşitli kadernelerindeki yöneticilerde bulunması gereken özellikler ' DİB Mevzuatı 2 O2 Diyanet İşleri Başkanlığıyla ilgili Kanun ve Yönetmelikler, İç hizmet yönergeleri, Devlet memurları kanunu gibi kanun ve yönetmelikler. '! Sosyal Yapı ve Din 2 O 2 Dinin toplumsal yapıdaki yeri ve önemi, Türk Devlet geleneğinde sosyal yapı ve değişim, Son yıllarda Türkiye'de toplumsal yapıda meydana gelen değişiklikler. Yaygın Yaygın Din Eğitimi 2 O 2 Eğitim Din Eğitimi kavramları, geçmişten günümüze yaygın din eğitimi ve problemleri, Yaygın Din Eğitimini alanı, Yaygın Din Eğitiminde yöntem ve teknikler. Osmanlıdan ve Yaygın Günümüze Din Hizmetleri 2 O2 550 Osmanlıdan Günümüze Din Hizmetlerinin Tarihi Gelişimi, Şeyhülislamhk, Şer'iye ve Evkaf Vekaleti ve Diyanet İşleri Başkanlığı gibi din hizmetleri veren kurumların işleyiş şekilleri, hizmet alanları vs. Dini Gruplar Sosyolojisi 2 O2 Tarikatlar ve bazı dini gruplar dinin daha deruni olarak yaşanınası için oluşturulan dini gruplardır. Birçok dinde teşkilatlı olarak yapılanmışlardır. Ülkemizde de 677 sayılı kanuna göre 1925 yılıda kapatılmış olmalarına karşın varlıklarını sürdürmüşlerdir ve hala sürdürmektedir. Bazı çevreler tarafından gizli olduklan gerekçesiyle eleştirilmektedir. Tarikatların teorileri ve teşkilatianmaları bilindiği takdirde bu gizlilikleri ortadan kalkacak ve gerçek hüviyetleri aniaşı lacaktır. SONUÇ VE ÖNERİLER Hayatın her aşamasında uzmaniaşmaya gidildiği bir zamanda, Din Hizmetleri alanında uzmaniaşmanın olmaması, ilmi, sosyal ve toplumsal gerçeklerle asla bağdaşmaz. Öyleyse Din Hizmetler alanında da vasıflı uzman kişilere ihtiyaç vardır ve bu ihtiyaç karşılanrnalı, yani Din Hizmetleri Bölümü bir an önce açılmalıdır. Diğer taraftan özel alan bilgisi gerektiren Din Hizmetleri, Kur'an Kursları, Hapishane, Sosyal Hizmet Kuruluşları gibi kurumlarda Din Hizmetleri alanında görevfendirilecek vasıflı kişilere ihtiyaç vardır. İşte burada görevlendiritecek kişiler Din Hizmetleri formasyonu almış kişiler arasından seçilmeli. istenilen niteliklere sahip eleman yetiştirebilmek içinde Din Hi~etleri Bölümü açılarak eğitim öğretim faaliyetine zaman kaybetmeden başlanılmalıdır. Din Hizmetleri Bölümünün açılmasından sonra DİB'de görev alacak Müftü, Vaiz, Murakıp, Kur'an Kursu öğreticiliği, Dini Danışmanlık ve Rehberlik uzmanı, Hapishane vaizliği, Sosyal Hizmetlerde Din Görevlisi gibi personelin tamamı bu bölüm mezunlarından atanmalıdır. 551 Yine çoğunluğu yetişkinler olan kitlelere sağlıklı bir din hizmetinin verilebilmesi için, yetişmiş uzman kişilere ihtiyaç vardır. Bu ihtiyacında karşılanacağı yegane kaynak Din Hizmetleri Bölümü olmalıdır. ilahiyat Fakülteleri yeniden yapılandırılına sonucu iki bölüm halinde eğitim öğretime devam etmeli. Bunlardan ilki DKAB Öğretmenliği, diğeri ise Din Hizmetleri Bölümü olmalıdır. Tebliğ başlığında da belirttiğim gibi Din Hizmetleri Bölümü açılmasıyla ilgili iki öneriyi takdirterinize sunmak istiyorum. Bunlardan ilki, 4 yıl süreli(Lisans), ikincisi ise Hazırlık+ 4 yıl(Lisans) şeklindedir. Din Hizmetleri Bölümü açılmasıyla ilgili burada benim ve değerli hocalarıının gündeme getirdiği öneriler Diyanet İşleri Başkanlığı ve ilahiyat ' -~ ' çerçevesinde bir komisyon oluşturularak koordineli bir değerlendirilirse, daha kısa sürede problemin çözümüne katkıda Fakülteleri şekilde işbirliği bulunulabilir diye düşünüyorum. DİN HİZMETLERİ BÖLÜMÜ (ÖNERİSİ) (Lisans programı 8 yy süreli) '1 Ders Kodu 1. Yarıyıl Dersleri I. SınıfGüz Yarıyılı TUK 2. Yarıyıl Dersleri 1 . SınıfBahar Yarıyılı TUK Arapça I 669 Kur'an-ı Kerim Okuma 223 Kur'an-ı Arapça II Kerim Okm ve Tec.II 669 223 İslam Tarihi I 202 202 İslam Dini Esasları (ibadet) 202 202 202 202 Y. Dil II Türk Dili Il T.C İnk Tar. II 202 202 202 ve Tec. I Hz Muhammed'in 202 Ders Kodu Hayatı İslam Dini (Akaid) Y. Dil I Türk Dili I T.C İnk Tar. I Esasları 552 Ders Kodu 3. Yarıyıl Dersleri 2. SınıfGüz Yarıyılı Arapçalll Kerim Okuma ve Tec.III Hadis Usulü Tefsir Usulü İslam Tarihi II Felsefe Tarihi Araştırma Teknikleri Din Hizmetleri Kur'an-ı TVK Ders Kodu 244 122 4. Yarıyıl Dersleri 2. SınıfBahar Yarıyılı TVK 244 Arapça IV Kur'an-ı 202 202 202 202 202 202 Kerim Okm. ve 122 Tec.IV Hadis Tefsir I Tasavvuf İslam Felsefesi Dini Hitabet Sosyal Hizmete Giriş 404 202 202 202 122 202 6. Yarıyıl Dersleri 3. SınıfBahar Yarıyılı TVK Mesleğine Giriş Ders Kodu Diksiyon 122 5. Yarıyıl Dersleri 3. SınıfGüz Yarıyılı TVK Kclarn I Tefsir ll Yetişkinlik Psikolojisi Din Felsefesi Din Sosyoloiisi İslam'da Öğretimi İnanç İslam Mezhepleri Tarihi Seçmeli Se çıneli Seçrneli Seçmeli Y. Dil I T Din Musilisi I Seçrneli Arapça I Ders Kodu 202 Kclarn II 202 İslam Hukuk U sulu 202 Dinler Tarihi 202 Din Eğitimi 202 Din Psikolojisi 202 Özel Eğitime Muhtaçlara Din 202 Hizmetleri İslam'da ibadet Öğretimi 202 202 202 202 202 202 202 Seçmeli Seçrneli Seçrneli Seçmeli Y. Dil II T Din Musilisi ll Seçrneli Arapça II 202 202 202 Güzel Kur'an Okuma II Hadis Tenkidi Metodolojisi Kur'an'a Çağdaş Yaklaşırnlar 202 202 202 202 202 202 202 202 202 Güzel Kur' an Okuma I 202 Okkült Bilgiler 202 Din Hizmetlerinde 202 202 202 İletişim Psikolojiye Giriş 202 Seçme Hadis Metinleri 202 Sosyal Hizmetlerde Hizmetleri Güzel Sanat Dalları 553 Din 202 202 Türk Eğitim Tarihi Mantık I Sosyal Psikoloji 202 202 202 Türkçesi Diyalog Kur'an Kursu Eğitimi Güncel Tasavvuf Problemleri Bilgisayar ve İnternet I Türk İslam Edebiyatı Çocuk ve Ergen Psikolojisi Osmanlıdan Günümüze Din Hizmetleri 202 Seçme Tefsir Metinleri I 202 202 202 202 Günümüz İnanç Problemleri Mantık II Bilgisayar ve İnternet II 202 202 202 202 Güzel Türkçe Konuşma 202 Osmanlı Dinlerarası 202 202 ve 202 Öğretimi 202 Ders Kodu ı 1 ·~ 7. Yarıyıl Dersleri 4. SınıfGüz Yarıyılı TVK İslam Hukuku I Ahlak Eğitim 404 ve 202 Ders Kodu 8. Yarıyıl Dersleri 4. SınıfBahar Yarıyılı TVK İslam Hukuku II 202 Dini Danışmanlık ve Rehberlik 202 Öğretimi Rehberlik 202 Kur'an'ın Ana 202 Din Hizmetlerinde Planlama 202 ve Değerlendirme Hakla İlişkiler 202 Konuları Yetişkin Din Eğitimi Hizmetleri Uygulaması I Seçmeli Seçmeli Seçmeli Seçmeli Y. Dil III T Din Musilisi III Seçmeli Arapça III Güzel Kur'an Okuma III Sosyal Sorunlar ve Din Hizmetleri İslam Eğitim Tarihi Mukayeseli Dinler Tarihi Çağımız Türk İslam Ülkeleri Din Hizmetlerinde Yönetim ve Denetim Din 202 ı 22 Din Hizmetleri Uygulaması II 244 202 202 202 202 202 202 202 Seçmeli Seçmeli Seçmeli Seçmeli Y. Dil IV T Din Musilisi IV Secmeli Arapça IV Güzel Kur' an Okuma IV 202 202 202 202 202 202 202 202 Türkiye'nin Toplumsal 202 202 DİB Mevzuatı Yaygın Din Yapısı Eğitiminde 202 202 202 Yöntem 202 202 202 Günümüz Dinlerarası İlişkiler 554 202 Seçme Tefsir Metinleri 202 II Günümüz Fıkıh 202 Problemleri I Günümüz İslam 202 Dünyasında Dini Akımlar I Tasavvuf Psikolojisi 202 Bilgisayar ve İnternet m Din Fenomenolojisi 202 İslam Sanatları ve Estetiği 202 Seçme Tefsir Metinleri III 202 Günümüz Fıkıh Problemleri II Günümüz İslam Dünyasında Dini Akımlar II Türk Düşünce Tarihi 202 202 Çağdaş Eğitim Akımları Bilgisayar ve İnternet IV Dini Gruplar Sosyolojisi . .. .. .. .. 202 202 202 202 . . DIN IDZMETLERI BOLUMU (ONERISI) (1 yıl süreli Hazırlık +L isans Hazırlık Ders Kodu ı. Yarıyıl Dersleri Ders Kodu GUzYarıyılı Arapça 8 yy süreli) -Hazırlık 2. Yarıyıl Dersleri Bahar Yarıyılı Arapça 18 Kerim 4 Dini Esasları 2 Kur'an-ı İslam programı Kerim İslam Dini Esasları (ibadet) 18 4 2 2. Yarıyıl Dersleri 1 . SınıfBahar Yarıyılı TUK Kur'an-ı (Akaidi) Ders Kodu 1. Yarıyıl Dersleri I. SınıfGUz Yarıyılı Arapçal Kur'an-ı TUK 466 Kerim Okuma 122 ve Tec. I Hz Muhammed'in 202 Ders Kodu Arapça ll Kur'an-ı Kerim 466 Okuma ve 122 Tec.II İslam Tarihi I 202 Kur' an' da Ana Konular II 202 202 202 202 Y. Dil II Türk Dili II T.C İ nk Tar. II 202 202 202 TUK 4. Yarıyıl Dersleri 2. SınıfBahar Yarıyılı Arapça IV 244 Hayatı Kur'an'da Konular I Y.Dili Türk Dili 1 T.C İnk Tar. I 3. Yarıyıl Dersleri 2. SınıfGuz Yarıyılı Arapça III Ana 202 244 555 TUK Kur'an-ı Kerim Okuma ve Tec.III Hadis Usulü Tefsir Usulü İslam Tarihi II Felsefe Tarihi Araştırma Teknikleri Din Hizmetleri 122 Kur'an-ı Kerim O km. Tec.IV Hadis Tefsir I Tasavvuf İslam Felsefesi Dini Hitabet Sosyal Hizmete Giriş 202 202 202 202 202 202 ve 122 404 202 202 202 122 202 Mesleğine Giriş Ders Diksiyon 202 5. Yarıyıl Dersleri 3. SınıfGüz Yarıyılı TUK Kodu Yetişkinlik Psikolojisi Din Felsefesi Din Sosyolojisi ' .i 6. Yarıyıl Dersleri 3. SınıfBahar Yarıyılı TUK Kodu Kelami Tefsir II -~ Ders İslam'da Öğretimi İnanç İslam Mezhepleri Tarihi Seçmeli Seçmeli Seçme! Y. Dil I T Din Musikisi I Arapça I 202 202 202 202 202 202 Kelarn II İslam Hukuk Usul u Dinler Tarihi Din Eğitimi Din Psikolojisi 202 Özel Eğitime Muhtaçlara Din 202 Hizmetleri İslam'da ibadet Öğretimi 202 Seçmeli 202 Seçmeli 202 Seçmeli 202 Y. Dil II 202 T Din Musikisi II 202 202 202 202 202 202 202 Güzel Kur' an Okuma I 202 Okkült Bilgiler 202 Din Hizmetlerinde 202 202 202 202 202 202 202 Arapça II Güzel Kur' an Okuma II Hadis Tenkidi Metodolojisi 202 202 202 202 202 İletişim Psikolojiye Giriş Seçme Hadis Metinleri 202 202 Türk Eğitim Tarihi I Sosyal Psikoloji Güncel Tasavvuf Problemleri Bilgisayar ve İnternet I Türk İslam Edebiyatı 202 202 202 202 Kur'an'a Çağdaş Yaklaşımlar Hizmetler' de Sosyal Din Hizmetleri Güzel Sanat Dalları Osmanlı Türkçesi Dinlerarası Diyalog Kur'an Kursu Eğitimi ve 202 202 Secme Tefsir Metinleri I Günümüz İnanç Problemleri Mantık Öğretimi 556 f) ıı '• ;'ı ,. 202 202 202 202 202 202 Çocuk ve Ergen 202 Psikolojisi Osmanlıdan Günümüze 202 Din Hizmetleri Ders Kodu 7. Yarıyıl Dersleri 4. SınıfGUz Yarıyılı TUK İslam Hukuku I Ahlak Eğitim 404 ve 202 Mantık Ders Kodu 202 II Bilgisayar ve İnternet II 202 8. Yarıyıl Dersleri 4. SınıfBahar Yarıyılı TUK İslam Hukuku II 202 Dini Danışmanlık ve Rehberlik 202 Öğretimi Rehberlik 202 Sosyal Sorunlar ve Din Hizmetleri Yetişkin Din Eğitimi Din Hizmetleri Uygulaması I Seçmeli Seçmeli Seçmeli 202 Din Hizmetlerinde Planlama 202 ve Değerlendirme Hakla İlişkiler 202 202 122 Din Hizmetleri Uygulaması II Seçmeli 244 202 202 202 202 202 202 202 202 Secmeli Seçmeli Din Eğitimi Sosyal Yapı ve Din Y. Dil IV T Din Musikisi IV Arapça lV 202 202 202 202 202 202 202 202 Güzel Kur'an Okuma IV 202 202 202 Sosyal Yapı ve Din Günümüz Dinlerarası İlişkiler 202 202 202 Din Fenomenolojisi 202 202 İslam Sanatları ve Estetiği 202 202 Seçme Tefsir Metinleri III 202 202 Günümüz Fıkıh 202 202 Günümüz İslam Dünyasında Dini Akımlar II 2 02 202 202 Türk Düsünce Tarihi 202 202 DİB Mevzuatı Y. Dil III T Din Musikisi HI Arapçaiii Güzel Kur'an Okuma III İslam Eğitim Tarihi Mukayeseli Dinler Tarihi Çağınuz Türk İslam Ülkeleri Din Hizmetlerinde Yönetim ve Denetim Seçme Tefsir Metinleri II Günümüz Fıkıh Problemleri I Günümüz İslam Dünyasında Dini Akımlar I Tasavvuf Psikolojisi Bilgisayar ve İnternet III Yaygın Problemleri II Çağdaş Eğitim Akımları 557 Güzel Türkçe 202 Bilgisayar ve İnternet IV 202 Dini Gruplar Sosyolojisi 202 Konuşma . ,,,' ' -~ .! 558
