sanayi atık baca gazlarının sera

876
SANAYİ ATIK BACA GAZLARININ SERA
ISITMASINDA KULLANILMASI OLANAKLARININ
ARAŞTIRILMASI
SEARCHING THE INVESTIGATION OF
THE POSSIBILITY OF USING INDUSTRIAL
WASTE CHIMNEY GASSES IN HEATING GREENHOUS
Prof. Dr. Ahmet Nedim YÜKSEL1
ÖZET
Bu araĢtırma sanayi atık baca gazlarının tarımsal amaçla kullanım amaçlarını
belir-lemek için yapılmıĢtır. AraĢtırma için seçilen Tekirdağ ili Çorlu ilçesi yakınlarındaki
Trakya Cam Sanayinin atık baca gazının sıcaklığı 450 C, miktarı 55 000 m3 /h, Ġstanbul
Ambar-lı’daki Elektirik Santrallarının atık baca gazlarının sıcaklığı 150 C ve miktarı 4 400
000 m3/h’ tir.
Bu gazlardan yararlanacak ısı değiĢtiricilerin (eĢanjör) %80 verimle çalıĢacağı ve
ısının ortalama 1000 m uzaklığa iletileceği dikkate alınarak yapılan hesaplamalarda; sera iç
sıcaklığı +18 C ve taban alanları 972, 1 944, 4 860 m2 olması halinde, Çorlu’da toplam
olarak sırasıyla 22 920, 26 477 ve 28 771 m2 sera alanı ısıtılabilecektir.
Ambarlı ve Doğal Gaz Çevrim Santrallarının baca gazları ile yukarıdaki değerlere
ısıtılabilecek toplam sera alanı 340 520,407 053 ve 445 030 m2 ye ulaĢmaktadır.
ABSTRACT
This research has been carried out in order to investigate the use of industrial waste
chimney gases for agricultural purposes. The chimney gases temporature and quantities of
the factories selected for this research, Trakya Glass Corporation in Tekirdağ Province near
Çorlu and Ambarlı Natural Gas Generators, were 450oC and 55000 m3 /h, and 150oC and
4400000m3 /h, respectively.
According to the calculations assumption that the gas exchanger works with the
capacity of %80 and the heat generated is transfered to a distance of 1000m, then total
greenhouses area of 22920, 26477 and 28771 m2 would be heated when the inside
1
Trakya Üniversitesi Tekirdağ Ziraat FakültesiTarımsal Yapılar ve Sulama Bölümü
877
temperature of a greenhouse is maintained around 18oC and the ground area is limited
972,1944 and 4860 m2, respectively, in Çorlu.
As far the Ambarlı Natural GasGenerators under the same condition, the total
area of 34520,407053 and 445030 m2 greenhouse would be heated, respectively.
1. GİRİŞ
Sebze ve meyvelerin özellikle vitamin, hormon ve mineral madde bakımından
beslenmedeki önemi ortaya çıkdıkça, insanların yılın her gününde çeĢitli sebze ve
meyvelerden yararlanma istekleri artmaktadır. Tüketiciye her zaman sebze ve meyvenin
tazesini sunabilmek için bazı özel üretim alanlarına ihtiyaç vardır. Bu özel üretim alanları,
dıĢ hava koĢulları uygun olmadığı zamanlarda, bitkilerin istedikleri çevre koĢullarını
sağlayabilen ve sera denilen özel yapılarla olmaktadır.
Seralarda üretim ülkemizin hemen hemen her yerinde olabilir. Yalnız ekonomik
olarak seracılık yapılabilecek yerler, ülkemizin kıyı bölgeleri ile ucuz ısıtma enerjisi
sağlanabilecek diğer yörelerdir (Yüksel, 1990; Sevgican, 1989). Ucuz enerji kaynağı
olarakda, güneĢ enerjisi, jeotermal enerji ve atık enerji kullanılabilir.
Seralarda bitkilerin istediği sıcaklık derecesinin sağlanmasıyla verim ve kalitenin
yükselmesi, seracılıkda kullanılan iĢgücünün artmasına ve verimsiz alanların’ da tarımsal
üretimde kullanılmasına neden olacaktır (Harzadın, 1986).
Bu araĢtırmada özellikle doğal gazı enerji kaynağı olarak kullanan Ambarlı ve Doğal
Gaz Çevirim Santralleri ile Trakya Cam Sanayi baca gazı atık ısılarından tarımsal veya daha
dar anlamda seraların ısıtılması amacıyla kullanımı üzerinde durulacaktır.
2. LİTERATÜR ÖZETİ
Sera, kültür bitkilerinin mevsimleri dıĢında yetiĢtirilmelerine olanak sağlayan yapay
üretim ortamlarıdır. Seralarda, bitkilerin istedikleri çevre koĢullarının sağlanması özellikle
kıĢın seraların ısıtılması ile olur.
Seralarda ısının sera dıĢına çok kolay taĢınması nedeniyle, istenen koĢullarda bitkisel
üretim için ısıtmanın yapılması zorunlu olmaktadır.
Ülkemiz seracılığında bitkilerin istediği en uygun ısıtmanın yapılmasının ekonomik
olmayacağı ileri sürülmektedir (Genç, 1981; Yüksel, 1990). Çünkü iĢletme masrafları içinde
ısıtma masrafı en büyük paya sahip olmaktadır. Bu oran ülkemiz koĢulları için iĢletme
masraflarının %30’ unu oluĢturduğu Humbaracı ve Arınç (1981) ileri sürmektedir.
878
Isıtma yapılmayan seralarda ayrıca soğuk koĢullarda döllenmeyi sağlamak amacıyla
hormon kullanımı, ürünlerin hormonlu olması ve diğer ülkelerin hormonlar ve kimyasal
atıklar üzerinde durması, ihracatta da sorunlar yaratmaktadır (Öğüt,1989).
Seraların ısıtılmasında kullanılan doğal enerjiden jeotermal enerji, ancak belirli
yörelerde kullanılabilir. Diğer doğal enerji olan güneĢten yararlanmak için çok büyük güneĢ
toplayıcısı ve yalıtımlı su deposuna gerek olduğundan, ülkemiz koĢullarında seraların bu
Ģekilde ısıtılması ekonomik olmamaktadır (Humbaracı ve Ardıç, 1981).
Atık enerjiden yararlanmada özellikle büyük sanayi kuruluĢlarının atık baca gazı
değerlendirilir.
Büyük oranda baca gazı atılan sanayi kuruluĢlarından Trakya Cam Sanayinden atılan
baca gazının miktarı 55 000 m3/h ve sıcaklığı 450 C’ tır. Ambarlı ve Doğal Gaz Çevirim
Santralları birbirlerine çok yakın olarak kurulmuĢ ve bu santrallardan çıkan gazın miktarı
4 400 000 m3/h ve sıcaklığı 150 C’tır. Seraların ısıtılmasının hesaplanmasında kullanılacak
en uygun yöntem DIN 4701 olduğunu Albut (1987) belirtmektedir. Bu hesaplama
yönteminde sera dıĢ yüzey alanının büyüklüğü, dıĢ ve sera içi hava sıcaklığı ile sera dıĢ
yüzeyini meydana getiren örtü malzemesinin ısı iletimine bağlı olarak, seranın ısı
gereksinimi hesaplanmıĢtır.
Bu çalıĢmada baca gazı atık enerjisinden yararlanarak tarımsal yani sera ısıtması
amacıyla kullanımı üzerinde durulmuĢtur. Bu amaçla belirli sera planları ve büyüklükleri ve
sera içi sıcaklığı gözönüne alınarak hesaplamalar yapılmıĢtır.
3. MATERYAL METOD
3.1. Materyal
AraĢtırmada kullanılan sanayi tesislerinden biri Ġstanbul Ambarlı’ da bulunan
Ambarlı ve Doğal Gaz Çevirim Santralları ile Tekirdağ’ ın Çorlu ilçesi yakınında
bulunanTrakya Cam Sanayi fabrikalarıdır.
Sanayi kuruluĢlarının bulunduğu Tekirdağ’ ın Çorlu ilçesi ve Ġstanbul Florya’ nın
iklim değerlerine göre seralarda ısıtmanın yapılması gerekmektedir (Metereoloji Bülteni,
1984).
Bu sanayi kuruluĢlarında kullanılan doğal gazın bileĢimi pek az değiĢiklik
göstermektedir (Çizelge 3.1.). Bu değerler ilgili kuruluĢlarla, Türkiye ġiĢe ve Cam Sanayi
AraĢtırma Merkezinden alınmıĢtır.Hesaplamalarda kullanılan sera Ģeklini Marmara bölgesi
için Yüksel (1990) önermektedir. Bu seranın geniĢliği 12 m, uzunluğu 81 m ve yan duvar
879
yüksekliği 2 m’ dir. Mahya yüksekliği 3.45 m, Çatı eğim açısı 26.5  ve Venlo tipi çatısı
olan bir seradır.
Çizelge 3.1. Doğal gazın bileĢimi
Madde
Förmülü
% Miktarı
Metan
Etan
Propan
Normal ve Ġzobütan
Normal ve Ġzopentan
Karbondioksit
Azot
CH4
C2H6
C3H8
C4H10
C5H12
CO2
N2
95.45-92.86
2.41-3.43
0.74-1.24
0.37-0.55
0.16-0.07
0.08
0.78-1.66
3.2. Metod
Atık baca gazından alınabilecek ısıtma enerjisi miktarını hesaplayabilmek için gaz
karıĢımının önce hacim olarak, sonrada ağırlık olarak analizi yapılmalıdır (Zorkun, 1979).
Isı değiĢtiricisinde elde edilen ısının sanayi kuruluĢu çevresinde yaklaĢık 1 km
uzaklığa taĢınması ve seraların orada kurulması düĢünüldüğü için gidiĢ ve dönüĢ
borusundaki ısı kayıpları hesaplanmalıdır.
Sera içinde ısı gerksiniminin hesabı DIN 4701’ e göre hesaplanmıĢtır (Albut,1987).
4. VERİLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Türkiye ġiĢe ve Cam Fabrikaları Trakya Cam Sanayi, Türkiya Elektrik Kurumu
Ambarlı ve Doğal Gaz Çevirim Santralları ile Türkiye ġiĢe ve Cam Fabrikaları AraĢtırma
Merkezinden aldığımız değerlere göre, Trakya Cam Sanayinden saatte 55 000 m3 çıkan atık
baca gazının sıcaklığı 450 C’ tır. Ambarlı ve Doğalgaz Çevirim Santrallarının her bir
bacasından saatte 400 000 m3 çıkan atık baca gazının sıcaklığı ise 150 C’ tır. Ambarlı
Santralında 5, Doğalgaz Çevirim Santralında ise 6 baca bulunduğuna göre, bu iki santraldan
çıkan gaz miktarı:
Ambarlı Santralı: 5 * 400 000 = 2 000 000 m3/h
Doğalgaz Çevrim Santralı : 6 * 400 000 = 2 400 000 m3/h
Bu değerleri toplarsak 4 400 000 m3/h santrallardan çıkan atık baca gazı miktarı olur. Bu
gazlardan elde edilebilecek ısı enerjisi miktarının hesaplanması gerekir.
4.1. Atık Baca Gazlarından elde Edilebilecek Isı Enerjisi Miktarının Hesaplanması
Atık baca gazlarından elde edilebilecek ısı miktarını veren eĢitlik aĢağıdadır (Eker,
1984).
Q = Cp * (ti - td) * G
880
EĢitlikte,
Q : Gazdan alınabilecek ısı miktarı (Kkal/h ya da KJ/h),
Cp : Gazın ısınma ısısı (KKal/Nm3C),
ti : Isı değiĢtiricisine giren gazın sıcaklığı (C),
td : Isı değiĢtiricisinden çıkan gazın sıcaklığı (C),
G : Gazın hacmi (Nm3).
Baca gazı ısınma ısılarının hesaplanmasında kulanılacak karıĢımın %oranları,
%11.03 karbondioksit,%16.94 subuharı,%69.54 Azot ve %2.49 oksijen’dir.
Gazın ısınma ısısınıda Eker’ e (1984) göre Ģöyle hesaplayabiliriz. Bunun için ilgili
çizelgelerden gazın içerdiği moleküllerin, gazın sıcaklıklarına göre ısınma ısıları Çizelge
4.1’ de verilmiĢtir.
Çizelge 4.1. Atık baca gazı moleküllerinin farklı sıcaklıklara göre ısınma
ısıları (KKal/ Nm3C).
Moleküller
150 C
450 C
Karbondioksit
0.4175
0.4710
Subuharı
0.3600
0.3750
Azot
0.3110
0.3165
Oksijen
0.3165
0.3265
150 C sıcaklıktaki Elektrik Santralları atık baca gazının ısınma ısısı gaz karıĢım oranları ile
çarpılarak bulunur.
(0.4175 * 0.1103) + (0.3600 * 0.1694) + (0.3110 * 0.6954) + (0.3165 * 0.0249) =
0.3313 Kkal / Nm3C
Atık baca gazından elde edilebilecek ısı miktarında diğer değerlerde ısı
değiĢtiricisine giren ve çıkan gazın sıcaklıklarıdır. Isı değiĢtiricisinden çıkan gazın sıcaklığı,
bacaların çalıĢmasını sağlamak ve çok büyük ısı değiĢtiricisi kullanımını önlemek için 100
C olarak alınmıĢtır.
Bu değerlere göre Elektrik Santrallarının atık baca gazından elde edilebilecek ısı
miktarı Ģöyle olmaktadır.
Q = Cp * (ti - td) * G = 0.3313 * (150 - 100) * 4 400 000 = 72 886 000 Kkal / h
Cam sanayi atık baca gazı içinde aynı hesaplamayı yaparsak :
Q = 0.3437 * (450 - 100) * 55 000 = 6 614 225 Kkal / h
881
Bu enerjilerin borularla yaklaĢık olarak fabrikadan 1000 m ileriye taĢınarak kullanılacağı
varsayılmaktadır. Sıcak su borularla taĢınırken belirli miktarda enerji kaybolur.
4.2. Borularda Isı Enerjisi İletim Kaybı
Seralarda kurulan kalorifer sistemlerinde, sisteme giren suyun 90 C ve dönüĢ
suyununda 70 C olmasının istenen değerler olduğu belirtilmektedir (Alkan, 1977).
GidiĢ Borusundaki (90 C) kayıplar : Bu borular bir arada, yalıtımlı (izoleli) ve
kapalı bir yerde bulunacaklardır. Isı değiĢtiricilerinde ortalama verim % 80 (Sönmez, 1980),
olduğuna göre Elektrik Santrallarından borularla taĢınacak ısı miktarı;
72 886 000 * 0.8 = 58 308 800 Kkal / h’ dır.
Seralardaki kalorifer suyunun gidiĢ ve dönüĢü arasında 20 C sıcaklık farkı
olmaktadır. Buna göre borulardan geçen su miktarı; 58 308 800/ 20 = 2 915 440 L / h =
2915.44 m3 / h’ tır.
Borulardaki suyun hızının 1-3 m/s arasında ve büyük sistemlerde, büyük akıĢ
hızlarının seçilmesi istenmektedir (Humbaracı, 1983). Borulardaki suyun akıĢ hızını 2.5 m/s
(9 000 m/h) olarak alırsak ve kullanacağımız borunun 400 / 420 mm lik olarak seçilmesi ile
gerekli boru sayısını hesaplayalım. Süreklilik denklemini yazalım;
Q=A*V
Bu eĢitlikde bilinenleri yerine koyarsak,
2 915.44 = A * 9 000
Suyu taĢıyacak gerekli boru alanı A = 0.3239 m2 olur.
Bir boru alanı 0.1257 m2 olduğuna göre gerekli boru sayısı,
Sb = A / Ab = 0.3239 / 0.1257 = 2.576 adet
Boru sayısını 3’ e çıkarırsak, borulardaki hızı düĢürürüz ve iĢletme masraflarıda azalmıĢ
olur.
Buna göre borulardaki suyun akıĢ hızıda 2.147 m/s olur.
Borularda meydana gelecek ısı iletim kaybını veren eĢitlik aĢağıdadır (Humbaracı, 1983).
Q = Uiz * L * (ti-td)
EĢitlikde,
Q: Borularda iletimde kaybolan ısı miktarı (Kkal/h),
Uiz: Yalıtım (izolasyon) malzemesinin ısı iletim katsayısı (KKal/mhC),
L: Boruların uzunluğu (m),
ti, td: GidiĢ ve dönüĢ borularındaki suyun sıcaklığı (C).
882
Çapları 400 / 420 mm olan ve izolasyon kalınlığı 50 mm olan boru için ısı iletim
katsayısının hesaplanmasında, gerekli değerler çizelgelerden alınarak bulunur (0.9543 Kkal /
mhC).
Isının borularla 1000 m Uzaklığa taĢınacağı varsayıldığına göre, gidiĢ borusundaki
ısı kaybının hesaplanması için boru uzunluğuna askı tertibatlarınında %15 ısı kaybı göz
önüne alınması gerekir. Buna göre gidiĢ borusundaki ısı kaybı,
Qg = Uiz * L * (ti-td)
Qg = 0.9543 * 1150 * (90-15) = 82 308.4 Kkal/h
DönüĢ borusundaki kayıp,
Qd = 0.9543 * 1150 * (70-15) = 60 359.5 Kkal/h
Toplam gidiĢ ve dönüĢ borularındaki kayıp,
142 667.9 * 3 = 428 004 Kkal/h
Seralarda kayıpsız olarak iletilecek ısı miktarıda;
58 308 800 - 428 004 = 57 880 796 Kkal/h.
Aynı iĢlemleri Cam Sanayi atık ısısı içinde yapalım. EĢanjörlerdeki verimle alınabilecek ve
kayıplardan sonraki ısı miktarı;
6 616 225 * 0.80 = 5 292 980 Kkal/h
5 292 980 - 81 099 = 5 211 881 Kkal/h.
4.3. Isıtılacak Sera Alanı Miktarı
Daha önce boyutları verilen seranın ısı gereksinimini hesaplamak için ilgili eĢitliği
yazalım (Albut, 1987).
Q = A * U * (ti-td)
EĢitlikde,
Q: Seranın ısı gereksinimi (KKal/H),
A: Seranın dıĢ yüzey alanı (m2),
U: Sera örtü malzemesinin ısı iletim katsayısı (Kkal/ m2 h C),
ti, td: Sera içi ve dıĢ hava sıcaklığı (C).
Buna göre taban alanı 81.0 * 12.0 = 972 m2 olan seranın dıĢ yüzey alanını
hesaplayalım.
Ön yüzeylerin alanı: [12 * 2 + (1.45 * 6 / 2) * 2] * = 65.4 m2
Yan yüzeylerin alanı: ( 81 * 2 ) * 2 = 324.0 m2
Çatı alanı: (3.32 * 81) * 4 = 1075.68 m2
Seranın toplam dıĢ yüzey alanı: 1465.08 m2
883
Bu değeri emniyetli hesaplama açısından 1470 m2 olarak alıyoruz.
Sera büyüklüklerini farklı olarak alıp hesaplama yaparsak, sera alanı büyüdükçe aynı
miktardaki ısınma ısısı ile ısıtılacak toplam sera alanı da büyür. Bu nedenle hesaplama
yaptığımız ( 12 * 81 = 972 m2) seranın 2 ve 5 katı büyüklükteki seralarda hesaplama
yapıyoruz.
Taban alanı 81 * 24 = 1444 m2 olan seranın dıĢ yüzey alanı 972 m2 olan sera gibi
hesaplanarak bulunur.
Toplam dıĢ yüzey alanı: 130.8 + 324.0 + 2151.36 = 2606.16 m2
Hesaplamalar daha emniyetli olsun diye, bu değeri 2610 m2 olarak alıyoruz.
Taban alanı 81 * 60 = 4860 m2 olan seranın dıĢ yüzey alanı daha öncekiler gibi
hesaplanır.
Toplam dıĢ yüzey alanı: 327.0 + 324.0 + 5378.4 = 6029.4 m2
Hesaplamalar daha emniyetli olsun diye, bu değeri 6100 m2 olarak alıyoruz
Sera ısı gereksinimini hesaplanması gerekli ısı iletim katsayısı örtü malzemesini ve
rüzgarın neden olduğu havalandırma ısısını karĢılayan ısı geçirme katsayılarının
toplamından oluĢur (Albut, 1987). Buna göre yapılan hesaplamalarda Çorlu için ısı iletim
katsayısı
U = 5.813 Kkal/ m2 h C ve Ġstanbul Florya için U = 5.737 Kkal/ m2 h
C olmaktadır.
YetiĢtiricilik açısından kıĢın sera içinin +18 C olması istenen bir durumdur (Genç,
1985).
Çorlu koĢullarında tek camlı ve taban alanları yukarıda verilen seralar için ısı
gereksinimini hesaplayalım. Çorlu için kıĢ koĢullarında alınacak dıĢ hava sıcaklığı -9 C’ tır
(Mutaf ve Sönmez, 1984).
Taban alanı 972 m2 olan Çorlu’ daki seranın ısı gereksinimini hesaplayayalım.
Q = U * A * (ti-td)
Q = 5.813 * 1470 * [18-(-9)] = 230 718 Kkal/h
Bu değerlerden seranın ısıtma ısısı gereksinimini hesaplayabilmek için, değerlere ısı
sızma kayıplarının eklenmesi ve güneĢ enerjisi miktarınında çıkarılması gerekir (Yüksel,
1990). Sera ısı sızma kayıpları, sera ısıtma yükünü %10-15 dolayında artırılması ile
hesaplanır. 972 m2 taban alanlı sera için saatlik ısı yükü gereksinimi;
239 718 + 0.15 * 230 718 = 265 325.7 Kkal/h
Bu yöre için Ocak ayı güneĢ enerjisi miktarı 1.093 Mkal/m2 gün (Yüksel,1990), bu değeri
sera taban alanıyla çarparsak seraya gelen günlük ve saatlik güneĢ enerjisi miktarı;
884
1.093 * 972 = 1062.396 Mkal / sera gün = 1 062.396 Kkal/sera gün = 44 266.5
Kkal/h
Seranın saatlik ısıtma ısısı gereksinimi,
265 325.7 - 44 266.5 = 221 059.2 Kkal/h
Cam sanayi atık enerjisiyle ısıtılabilecek 972m2 taban alanlı sera sayısı;5 211 881/221
059.2=23.58
Bunu sera alanına çevirirsek;23.58*972=22 920m2 yapar.
Aynı hesaplamayı taban alanı 1944m2 (81*24) olan sera için yaparsak,seranın ısı
gereksinimi 382 555.4kkal/h olur. Cam sanayi atık enerjisiyle ısıtılabilecek 1944m2 taban
alanlı sera sayısı; 5 211 881/382 555.4=13.62
Bunu sera alanına çevirirsek;13.61*1944=26 477.3 m2 yapar.Isıtılan sera alanı 972 m2 ‘lik
seraya göre ,%13.4 daha fazla olmaktadır.
Aynı hesaplamayı taban alanı 4860 m2 (81*60) olan sera için yaparsak seranın ısı
gereksinimi 879 678.8 Kkal/h olarak buluruz.
Cam Sanayi atık enerjisiyle ısıtılabilecek 4860 m2 taban alanlı sera sayısı;5211
881/879 678.8=5.92
Bunu sera alanına çevirirsek;5.92 * 4 860=28 771.2 m2 yapar.Isıtılan sera alanı 1 944 m2 ’lik
seraya göre, %8.0 ve 972 m2’lik seraya göre, %20.3 daha fazla sera alanı ısıtılabilecektir.
Bu enerjiyi Elektrik Santralı atık baca gazı enerjisi içinde yapalım.Ġstanbul
koĢullarında tek camlı bir seranın iç sıcaklığı’nın +18C olması ve dıĢ hava sıcaklığının kıĢ
koĢullarında -3C olarak hesaplanmaya alınması gerekir.(Mutaf ve Sönmez,1984).
Yukarıdakı hesaplamaya göre seranın saatlik ısı geksinimi 165 217 Kkal/h olarak
bulunur.
Elektrik santralarının atık enerjisi ile ısıtılabilecek sera alanı:57 880 896 /165 217
=350.33 sera alanı.
Bunu sera alanına çevirsek; 350.33*972 =340 520.8 m2 yapar.
Yukarıdaki hesaplamaya göre 1 944 (81*24) m2’lik seranın saatlik ısıtma
gereksinimi, 276 399.7 Kkal/h olarak bulunur.
Elektrik Santralleri ile ısıtılabilecek 1944 m2 taban alanlı sera sayısı: 57 880 796 / 296 399.7
= 209.41
Bunu sera alanına çevirirsek; 209.41 * 1944 = 407 093.0 m2
Isıtılan sera alanı 972 m2’ lik seraya göre, %16.4 daha fazla olmaktadır.
885
Bu hesaplamayı taban alanı 4860 m2 (81 * 60) olan seraya göre yapalım. Seranın
saatlik ısıtma ısısı gereksinimi; 632 116.2 Kkal/h olur. Elektrik santralları ile ısıtılabilecek
4860 m2 taban alanlı sera sayısı; 57 880 796 / 632 116.2 = 91.57
Bunu sera alanına çevirirsek; 91.57 * 4860 = 445 030.2 m2
Isıtılan sera alanı 1944 m2’ lik seraya göre %8.5 ve 972 m2 ’ lik seraya göre %23.5
daha fazla sera alanı ısıtabilecektir.
5. TARTIŞMA VE SONUÇ
Seraların ısıtılmaması nedeniyle hem üretim miktarı, hemde ürünlerin kalitesi
düĢmektedir. Bazı durumlarda düĢük dıĢ hava sıcaklığı seranın ısıtılmaması nedeniyle
ürünün donmasına ve tamamen elden çıkmasına neden olmaktadır (BaĢçetinçelik,1987).
Üreticinin bu nedenlerle yeteri kadar üründen gelir elde edememesi, iĢletmenin sermaye
artırımını engellediği için seracılık iĢletmelerinin geliĢmesi ve güçlenmesi istenilen seviyeye
çıkmamaktadır.
Sıcaklığın düĢük olması nedeniyle bazı ürünlerde hormon kullanımı sağlık yönünden
ve ihracatta bazı sorunlar yaratmaktadır. Atık enerjilerin değerlendirilmesi yoluna gidilirse,
açılacak yeni iĢletmelerde önemli oranda iĢçi çalıĢtırmak zorunda kalmalarıda istihdamda
yeni boyutlar yaratacaktır.
Ülkemizde bu amaçla seraların ısıtılmasında, jeotermal ve sanayi atık enerjilerinin
kullanılması yoluna gidilmelidir. Örnek olarak aldığımız Trakya Cam Sanayi ile Ambarlı ve
Doğal Gaz Çevirim Santrallarının atık baca gazı enerjilerinin sera ısıtması için hesaplaması
yapılmıĢtır. Sera büyüklüklerine göre ısıtılan sera alanları Çorlu’ da (972 m2, 1944 m2,4860
m2) 22 920 m2’ den 28 771 m2’ ye yükselmektedir. Ġstanbul ‘ da bu değerler aynı sera taban
alanları için 340 520 m2’ den 445 030 m2’ ye yükselmektedir. Sera taban alanı büyüdükçe,
seradan kaybolan ısı miktarı azalmakta ve buna bağlı olarakta birim sera alanına düĢen
ısıtma yükü düĢmektedir (Yüksel,1990).Sera taban alanı yaklaĢık 1 da’ dan 5 da’ a doğru
arttıkça, aynı ısı miktarı ile ısıtılan sera alanı, %20’ nin üzerinde artmaktadır.
Ayrıca bu sanayi kuruluĢlarının yanında ilerideki geliĢmeler dikkate alınarak geniĢ
alanlar istimlak edilmiĢtir. Bu alanlara seraların kurulması ile hem tarımsal üretimde
kullanılacak, hemde sanayi kuruluĢlarının çevresinin görünüĢü güzelleĢmiĢ olacaktır.
6. KAYNAKLAR
886
1. ALBUT, S, 1987. Tarımda Kullanılan Örtülerin KıĢın Tekirdağ Yöresinde Isı
Gereksiniminin Belirlenmesi Üzerine Bir AraĢtırma. Trakya Ünv. Fen
Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ, 46 s.
2. ALKAN, Z. 1977. Sera Planlaması ve ĠnĢaa Tekniği. Ege Ünv. Mühendislik Bilimleri
Fak., Denizli Ön Lisans Yüksek Okulu, Denizli, 205 s.
3. BAġÇETĠNÇELĠK, A. 1987. Kozanlı Yöresi Seralarında Atık Enerji Kullanma
Olanakları. Serada Üretim Aylık Dergi. Sayı 41, s. 63-68.
4. EKER, A. 1984. Su, Buhar Üretecleri Kazanlar. Önel Matbaacılık Sanayi, Ankara, 275 s.
5. GENÇ, E. 1981. Seralarımızda Isıtma, Havalandırma (Klima) Özellikleri ve Alınabilecek
Önlemler. I. Türkiye Seracılık Kongresi, 28-30 Nisan 1981. Antalya, s. 63-68.
6. GENÇ, E. 1985. Seracılık ve Sera Sebzeciliği. TAV Yayınları, Yayın No:9, Yalova, 202
s.
7. HARZADĠN, Y. 1986. Seraların Isıtılması. Hasat Aylık Tarım Dergisi, Sayı 11, s. 28-29.
8. HUMBARACI, I. 1983. Isıtma, Havalandırma, GüneĢ Enerjisi-2. Hankur Matbaacılık,
Ġstanbul, 335 s.
9. HUMBARACI, I., Ü. D. ARINÇ. 1981. Seraların Isıtılmasında GüneĢ Enerjisinden
Yararlanama Olanakları. I. Türkiye Seracılık Kongresi, 28-30 Nisan 1981,
Antalya, s. 69-80.
10. MUTAF, S., R. SÖNMEZ. 1984. Hayvan Barınaklarında Ġklimsel Çevre ve Denetimi.
Ege Ünv. Ziraat Fak. Yayınları, Yayın No: 438, Ġzmir, 258 s.
11.
ÖĞÜT,
H.
1989.
Türkiye’
de
Sera
YetiĢtiriciliğinin
DeğiĢik
Açılardan
Değerlendirilmesi, Paneli, Türkiye IV. Seracılık Sempozyumu, 4.12.1989,
Adana, Cam Pazarlama Yayın No: 1989/1, s.91-151.
12. SEVGĠCAN, A. 1989. Örtü Altı Sebzeciliği. TAV Yayınları. Yayın No:19, Yalova,
166s.
13. SÖMEZ, F. 1983. Tesisat. Birsen Yayınevi, Ġstanbul, 397 s.
14. T.C. BaĢbakanlık Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü, 1984. Ortalama Ekstrem
Sıcaklık ve YağıĢ Değerleri Bülteni (Günlük ve Aylık), Ankara, 630 s.
15. YÜKSEL, A.N. 1986. Eski ve Yeni Sera Örtü Malzemeleri. Hasat Aylık Tarım Dergisi,
Sayı:4, s.24-27.
16. YÜKSEL, A.N. 1990. Sera Yapım Tekniği. T. Ü. Tekirdağ Ziraat Fak. Yayın No: 86,
Ders Kitabı No: 1. Tekirdağ, 296 s.
17. ZORKUN, M.E. 1979. Termodinamik. Türk Tarih Kurumu Basımevi. Ankara, 237 s.