glikoz,kalsiyum,idrarda gebelik testi,idrarda bilirübin,insülin c peptid

KLOR
Chloride test – blood; Serum chloride test; Cl-;
Klor negatif yüklü bir iyondur. Diğer mineraller ve iyonlar
ile birlikte kan elektrolitlerini ve asit baz dengesini
oluştururlar. Aralarındaki dengeye homeostaz denir ve bu
dengenin korunması yaşam için çok önemlidir.
Kan klor miktarı kandaki klor miktarını ölçen laboratuar
testidir. Diğer elektrolitler (sodyum, potasyum, bikarbonat)
ile birlikte değerlendirilir. Test birçok faktörden
etkilenebilir.
Kan klor miktarını arttıran ilaçlar:
Asetazolamid,
Amonyum klorür,
Androjenler,
Kortizon içeren ilaçlar,
Östrojen,
Guanetidin,
Metildopa,
Ağrı kesici ilaçlar kan klor miktarını arttırır.
Kan klor miktarını düşüren ilaçlar:
Aldosteron,
Bikarbonat içeren ilaçlar,
İdrar söktürücüler (loop diüretikler),
Tiazid gurubu idara söktürücü ilaçalr,
Triamteren kan klor miktarını düşürür.
Kan klor miktarına ne için bakılır?
Kan
elektrolit
ve
asit
baz
dengesinin,
böbrek
fonksiyonlarının,
metabolik
fonksiyonların
değerlendirilmesinde diğer elektrolitler ile birlikte
kullanılan bir laboratuar testidir.
Kan Klor miktarı için normal değer:
Normal değerler: 96 – 106 nEq/mL dir.
Kanda klor
sebepler:
miktarını
arttıran
(hiperkloremi)
Bromid zehirlenmesi,
Karbonik anhidraz inhibitörü kullanımı
kullanılır),
Metabolik asidoz,
Respirtatuar alkaloz ( kompanse),
Renal tübüler asidoz,
(glokomda
Kan klor miktarının azalmasına ( hipokloremi )
neden olan hastalıklar:
Addison hastalığı,
Bartter sendromu,
Yanıklar,
Konjestif kalp yetmezliği,
Dehidratasyon (susuzluk),
İshal, kusma, terleme ile su kaybı,
Hiperaldosteronizm,
Metabolik alkaloz,
Respiratuar asidoz (kompanse),
Uygunsuz Anti Diüretik Hormon ( ADH ) salınımı,
Kan klor seviyesi Multipl Endokrin Neoplazi Tip II ve Primer
Hiperaldosteronmizm hastalıklarının teşhisinde kullanılır.
Referanslar:
1. DuBose TD Jr. Disorders of acid-base balance. In: Brenner
BM, ed. Brenner and Rector’s The Kidney. 8th ed. Philadelphia,
Pa: Saunders Elsevier;2008:chap 14.
2. Seifter JL. Acid-base disorders. In: Goldman L, Ausiello D,
eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2007:chap 119
KAN ŞEKERİ – GLİKOZ
Glikoz; Glucose; Blood Sugar; Kan Glikozu;
Kan şekeri yani glikoz vücudun yaşam için gerekli tek enerji
kaynağıdır. Hem besinler yoluyla bağırsaklardan emilerek kana
geçer hemde yağ ve proteinlerden yapılır. Glikozun fazlası
karaciğerde depolanır. Vücutta kan şekerini düşüren ana enzim
insülin dir ve insülin olmaz ise kan şekeri hücre içine
giremez yani kullanılamaz ve kan şekeri sürekli yüksek kalır.
Yüksek şeker vücuda çok zarar verir, buna şeker hastalığı yani
diyabet denir.
Kan şekeri için normal değerler:
Kan şekeri normalde 70-100 mg/dl arasında olmalıdır.
Kan şekerinin artmasına neden olan hastalıklar (
hipergisemi sebepleri):
Şeker hastalığı Diyabet,
Bazı hormonal hastalıklar,
Bazı böbrek üstü bezi hastalıkları,
Pankreas iltihapları,
Bazı ilaçlar ve ilaç zehirlenmeleri.
Kan şekerinin düşmesine neden olan sebepler (
Hipoglisemi sebepleri):
Açlık,
Kontrolsuz diyabet,
İnsülin fazlalığı,
Pankreas hastalıkları,
Akut iltihabi hadiseler,
Bazı malin tümörler,
Bazı hormonal bozukluklar,
Böbrek üstü bezi hastalıkalrı,
Karaciğer hastalıkları,
Gebelik,
Metabolik hastalıklar.
KALSİYUM
Ca; Ca+2; Serum calcium; Ca++; Calcium – blood
test:
Kalsiyum vücudumuzun önemli yapı taşlarından birisidir. Tüm
hücreler kalsiyuma ihtiyaç duyar. Kemik ve dişlerimiz
kalsiyumdan oluşur. Kalbimizin çalışması, sinir siteminin
ileti göndermesi, kaslarımızın kasılması ve kanımızın
pıhtılaşması için kalsiyum gerekir. Kalsiyum kan içinde
proteine bağlı ve serbest olarak dolaşır. Kanda iki tür
kalsiyum değerine bakılır. Total kalsiyum ve iyonize kalsiyum.
Kanda total kalsiyum değerini arttıran ilaçlar:
Kalsiyum tuzları,
Lityum,
Tiazid Diüretik ler,
Tiroksin,
Vitamin D,
Aşırı süt içmek kan kalsiyumunu arttırır.
Kan kalsiyum değerine ne için bakılır?
Kemik hastalıkları, paratiroit bezi hastalıkları ve böbrek
hastalıklarının teşhisi ve takibi amacıyla bakılır.
Kalsiyum için normal değerler:
Kalsiyum normalde 8,5 – 10,2 mg/dL dir.
Kan kalsiyum miktarını arttıran sebepler:
Addison hastalığı,
Aşırı vitamin D alımı, Vitamin D zehirlenmesi,
Aşırı kalsiyum alınması ( süt alkali sendromu),
HİV / AİDS,
Hiperparatiroidi,
Granülomatöz enfeksiyon hastalıkları;
Tüberküloz,
Bazı mantar enfeksiyonları,
Kemik tümörleri,
Metastatik kemik tümörleri,
Multipl Myelom,
Hipertiroidi,
Paget hastalığı,
Aşırı hareketsiz yaşam,
Sarkoidoz,
Bazı ilaçlar:
Lityum,
Tamoksifen,
Tiazid
diüretikler
arttırırlar.
Kalsiyum
miktarını
Kan kalsiyumunu düşüren sebepler:
Vitamin D eksikliği,
Riketsiya,
Osteomalazi,
Hipoparatiroidizm,
Böbrek yetmezliği,
Karaciğer yetmezliği,
Magnezyum eksikliği,
Beslenme bozuklukları,
Emilim bozukluğu ile seyreden barsak hastalıkları (
malabsorbsyon ),
Pankreatit kalsiyum miktarını düşürür.
Ayrıca aşağıdaki hastalıkların tanısında ve
takibinde kan kalsiyum değeri önemli bilgiler
verir:
Deliryum,
Demans,
Multipl Endokrin Neoplazi ler ( MEN I ve MEN II),
Renal hücreli karsinom, Sekonder hiperparatiroidi.
Referanslar:
Wysolmerski
JJ,
Insogna
KL.
The
parathyroid
glands,
hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D,
eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2007:chap 266
İDRARDA GEBELİK TESTİ
İdrarda beta HCG; evde gebelik testi, HCG in
urine; Prediktör testi;
İdrarda Human Chorionic Gonadotropin ( HCG) miktarının
ölçülmesidir. HCG plasenta tarafından yapılır ve varlığı
gebeliği gösterir. Evde yapılan bir testtir. Test kitleri
eczanelerde satılır. Laboratuarlar da da yapılabilir.
Evde gebelik testi ne için yapılır?
Gebeliğin tespit edilmesi amacıyla yapılır.
Evde gebelik testi nasıl yapılır?
Test çubuğunun üzerine işenerek yada idrara daldırılarak
bakılır. Kısa sürede cevap verir. Test paketi üstündeki
yönergeler doğru yapıldığında evde gebelik testleri %98
oranında doğru sonuç verirler.
Testin sabah idrarında
bakılması gerekir. Adet gecikmesinin ilk gününde bakılabilir.
Gebelik bekleniyor fakat test negatif ise testin 1 hafta sonra
tekrarı önerilir.
Referanslar:
Morrison LJ. General approach to the pregnant patient. In:
Marx JA, Hockberger RS, Walls RM, et al, eds. Rosen’s
Emergency Medicine: Concepts and Clinical Practice. 7th ed.
Philadelphia, Pa: Mosby Elsevier; 2009:chap 175
İDRARDA BİLİRÜBİN
Konjüge bilirübin; Direk bilirübin;
Bilirübin yaşam süresi dolan eritrositlerin parçalanması
sonucu ortaya çıkan sarı renkli bir maddedir. Karaciğer
tarafından safra ile atılır. Bir kısmı bağırsaktan emilerek
idrar ile tekrar atılır.
azla olması sarılığa yol açar.
Kanda ve idrarda bakılır.
İdrarda Bilirübin ne için bakılır?
Sarılık sebeplerinin araştırılması,
Karaciğer hastalıklarının araştırılması
bakılır.
Bazı ilaçlar idrarda bilirübin atılmasını etkiler.
amacıyla
İdrarda bilirübin miktarını arttıran ilaçlar:
Allopürinol,
Barbitüratlar,
Doğum kontrol ilaçları,
Klorpromazin,
Diüretikler,
İzoniazid,
Steroid ilaçalr,
Sulfonamidler idrarda bilirübin atılmasını arttırırlar.
İdrarda bilirübin atılmasını azaltan ilaçlar:
C vitamini ( askorbik asit),
İndometazin.
İdrarda Bilirübin için normal değerler:
Normalde idrarda bilirübin negatif tir.
İdrarda bilirübin artışına neden olan hastalıklar:
Safra kesesi ve safra yolu hastalıkları,
Siroz,
Safra taşları,
Hepatit,
Karacieğr hastalıkları,
Karaciğer tümörleri,
Pankreas tümörü.
Referanslar:
1. Berk PD, Korenblat KM. Approach to the patient with
jaundice or abnormal liver test results. In: Goldman L,
Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2007:chap 150.
2. Lidofsky SD. Jaundice. In: Feldman M, Friedman LS, Brandt
LJ, eds. Sleisenger and Fordtran’s Gastrointestinal and Liver
Disease. 9th ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier;2010:chap
20
İNSÜLİN C PEPTİD
Insulin C-peptide; C Peptit;
İnsülin C peptid insülin hormonu üretilirken ortaya çıkan bir
proteindir. Laboratuar testi ile kanda C peptid miktarı
ölçülür. Kanda açlık ve tokluk miktarlarına bakılır.
İnsülin C peptid ne için bakılır?
Pankreasta yapılan insülin büyük bir molekül olarak yapılır ve
kanda parçalanarak ikiye ayrılır. Bir kısmı insülin diğer
kısmı da insülin C peptid tir. İnsülin C peptidin ne işe
yaradığı tam olarak bilinmemektedir. İnsülin C peptid
miktarına bakılarak vücutta yapılan insülin ile dışarıdan
verilen insülin arasındaki fark görülür. Dışarıdan verilen
insülinde C peptid kısmı yoktur. Sadece pankreasta yapılan
insülin de vardır. Pankreasın ne kadar insülin ürettiği
görülür. Bu yolla tip II diyabetli hastalarda pankreasın
insülin üretme kapasitesi ölçülür. Hipoglisemi ( düşük kan
şekeri) atakları geçiren kişilerde bu duruma aşırı insülin
salgısının neden olup olmadığını anlamakta kullanılan bir
testtir.
İnsülin C Peptit için normal değerler:
Normalde : 0.5 to 2.0 ng/mL dir.
Anormal C peptid miktarı ne anlama gelir?
İnsülin C peptid sonucu her zaman kan şekeri ile birlikte
değerlendirilmelidir. C peptid varlığı pankreasın insülin
ürettiğini gösterir, düşük C peptid pankreasın az insülin
ürettiğinin kanıtıdır.
Referanslar:
1. Buse JB, Polonsky KS, Burant CF. Type 2 diabetes mellitus.
In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR. Williams
Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2008:chap 30.
2. Eisenbarth S, Polonsky KS, Buse JB. Type 1 diabetes
mellitus. In: Kronenberg HM, Melmed S, Polonsky KS, Larsen PR.
Williams Textbook of Endocrinology. 11th ed. Philadelphia, Pa:
Saunders Elsevier; 2008:chap 3
İDRARDA KLOR
Chloride – urine; Urinary chloride;
Klor negatif elektrik yüklü bir iyondur. Vücudun asit baz ve
elektrolit dengesi için son derece gerekli bir mineraldir.
Diğer elektrolitler ile (sodyum, potasyum bikarbonat vb.)
denge içinde olmalıdır. İdrarda klor laboratuar testi ile
idrarda atılan miktarı ölçülür. Anlık idrarda yada 24 saatlik
idrarda bakılır.
Vücut sıvılarının arasındaki dengeyi görmek, renal tübüler
asidoz nedenini tespit etmek, böbrek fonksiyonlarını
değerlendirmek, asit baz dengesini görmek amacıyla bakılır.
İdrarda Klor için normal değerler:
Normal bir diyette 110 – 250 mEq/gün dür. Miktar günlük alınan
su ve klor miktarına göre değişir.
İdrarda atılan klor miktarını arttıran sebepler:
•
•
•
•
Adrenokortikal yetmezlik ( Addison hastalığı),
Aşırı tuz alımı,
Nefropati ( tuz kaybettiren nefropati),
Poliüri ( fazla idrar çıkarmak) idrarda klor miktarını
arttıran sebeplerdir.
İdrarda atılan klor miktarını düşüren sebepler:
• Cushing sendromu,
• Tuz kısıtlaması, az tuz alımı,
• İshal, kusma, terleme nedeniyle su kaybı idrarda klor
miktarını düşürür.
Referanslar:
Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal
disease. In: Goldman L, Schafer AI, eds. Cecil Medicine. 24th
ed. Philadelphia
İYONİZE KALSİYUM
Serbest Kalsiyum; Calcium – ionized; Free Calcium;
Free Ca++;
İyonize kalsiyum kanda proteinlere bağlanmadan serbestçe
dolaşan kalsiyum miktarıdır. Kan kalsiyumu hem proteinlere
bağlı hem de serbest olarak dolaşır. Bunların toplamına total
kalsiyum denir ayrı bir testtir.
Tüm hücreler düzgün çalışabilmek için kalsiyuma ihtiyaç
duyarlar. Kemiklerin, dişlerin sağlam olması, kalbin
çalışması, kasların kasılması, sinirlerin sinyal iletebilmesi
kanın pıhtılaşması kalsiyum sayesinde gerçekleşir.
İyonize kalsiyum ne için bakılır?
Paratiroit hastalıkları, böbrek hastalıklarının teşhisinde
serbest kalsiyum miktarına bakılır.
İyonize Kalsiyum için normal değerler:
• Çocuk: 4,4 – 6,0 mg/dL
• Erişkin: 4,4-5,3 mg/dL dir.
İyonize kalsiyum miktarını arttıran sebepler:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hiperparatiroidi,
Hareketsizlik,
Süt alkali sendromu,
Multipl Myelom,
Paget hastalığı,
Sarkoidoz,
Tiazid diüretikler,
Tümörler,
Fazla Vitamin D alımı.
Serbest kalsiyum miktarını düşüren sebepler:
• Hipoparatiroidi,
• Malabsorbsyon,
• Osteomalazi,
• Pankreatit,
• Böbrek yetmezliği,
• Riketsiya,
• Vitamin D eksikliği.
Referanslar:
1. Bringhurst FR, Demay MB, Kronenberg HM. Hormones and
disorders of mineral metabolism. In: Goldman L, Ausiello D,
eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2007:chap 28.
2. Wysolmerski JJ, Insogna KL. The parathyroid glands,
hypercalcemia, and hypocalcemia. In: Goldman L, Ausiello D,
eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2007:chap 266
İDRARDA UYUŞTURUCU TESTİ
Toxicology screen: Barbiturates – screen;
Benzodiazepines – screen; Amphetamines – screen;
Analgesics – screen; Antidepressants – screen;
Narcotics – screen; Phenothiazines – screen; Drug
abuse screen; Blood alcohol test;
İdrarda uyuşturucu testi legal ve illegal ilaçların idrarda
tespiti amacıyla kullanılan bir testtir.
Test idrar örneğinden çalışılır. Ayrıca mide içeriğinden de
bakılabilir. İdrarın gözetim altında alınması gerekir.
Test sırasında tedavi amacıyla alınan ilaçlar belirtilmelidir.
Birçok ilaçta testi pozitif yapabilecek maddeler de
bulunmaktadır.
İdrarda uyuşturucu
bakılır?
testi
ile
hangi
maddeler
Alkol ( etanol), normal içilebilir alkoldür sahte
içkideki metanol bu test ile bakılamaz,
Amfetaminler,
Anti depresanlar,
Barbitürat ve hipnotikler,
Benzodiyazepinler,
Kokain,
Flunitrazepam,
Gamma hidroksi bütirat ( GHB),
Mariyuana,
Narkotikler,
Narkotik olmayan ağrı kesiciler,
PCP,
Fenotiazin ( antipsikotik, trankilizan ilaçlar) idrarda
uyuşturucu testi ile tespit edilebilir.
İdrarda uyuşturucu testi ne için yapılır?
Acil durumlarda, zehirlenme düşünüldüğünde, intihar
girişimlerinde, ilaç ve uyşturucu kullanıldığından
şüphelenildiğinde, ilaç bağımlılıklarının tespitinde, legal ve
illegal ilaç kullanımından şüphelenildiğinde ayrıca aşağıdaki
durumlarda idrarda uyuşturucu testi yapılır:
Alkolizm,
Alkol yoksunluk sendromu,
Şuur bulanıklığı araştırması,
Analjezik – ağrıkesicilere bağlı böbrek bozukluğu (
analzejik nefropatisi),
Deliryum tremens,
Deliryum,
Demans,
İlaç suistimali,
Fetal alkol sendromu,
Epilepsi araştırması,
Kokain kulklanımına bağlı inme,
Cinsel istismar,
Şuur kaybı araştırması sırasında idrarda uyuşturucu
testi yapılır.
Test amacıyla bakılan ilaçlar idrarda bir süre belirir daha
sonra kaybolurlar.
Uyuşturucu maddelerin idrarda bulunma süreleri:
Alkol: 3 ila 10 saat,
Amfetaminler: 24 ila 48 saat,
Barbitüratlar: 6 haftaya kadar idrarda çıkar,
Benzodiyazepinler: 6 haftaya kadar,
Kokain: 2 ila 4 gün; aşırı dozda 10 – 12 gün boyunca
idrarda çıkar,
Kodein: 1 – 2 gün ( birçok soğuk lagınlığı ilacı içinde
bulunur),
Eroin: 1 – 2 gün,
Hidromorfon: 1-2 gün,
Metadon: 2 – 3 gün ( ağrı kesici),
Morfin: 1-2 gün,
Fensiklidin (PCP): 1-8 gün,
Propoksifen: 6-48 saat,
Tetrahidrokannabinol (THC): 6-11 hafta.
İdrarda uyuşturucu için normal değerler:
Normalde negatif olmalıdır.
İdrar testi genellikle var yada yok olarak belirlenir miktar
belirtmez.
Referanalar:
1. Tintinalli JE, Kelen GD, Stapczynski JS, Ma OJ, Cline DM.
Toxicology and pharmacology. In: Tintinalli JE, Kelen GD,
Stapczynski JS, Ma OJ, Cline DM, eds. Emergency Medicine: A
Comprehensive Study Guide. 6th ed. Columbus, OH: McGraw-Hill;
2006:section 14.
2. McPherson RA, Pincus MR. Toxicology and therapeutic drug
monitoring. In: McPherson RA, Pincus MR, eds. Henry’s Clinical
Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed.
Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2006:chap 23.
3. Sachs C, Wheeler M. Examination of the sexual assault
victim. In: Roberts JR, Hedges JR, eds. Clinical Procedures in
Emergency Medicine. 5th ed. Philadelphia, Pa: Saunders
Elsevier; 2009:chap 58
İDRARDA PROTEİN
İdrarda Albümin; Proteinüri; Albuminüri;
İdrarla atılan protein miktarının ölçülmesidir. Herhangi bir
zamanda alınan idrar örneğinden yada 24 saatlik idrar
örneğinden bakılır. Aşağıdaki durumlar idrarda protein
laboratuar testi sonucunu etkiler:
• Dehidratasyon ( susuz kalma ),
• Radyolojik kontrast madde ( örnek alımından önceki 3 gün
içinde kullanılan kontrast maddeler sonucu bozar),
• Stres,
• Aşırı egzersiz,
• İdrar yolu enfeksiyonları sonucu bozar.
İdrarda protein neden bakılır?
İdrarda
protein
miktarına
özellikle
böbrek
hastalıkları
şüphesinde bakılır. Normalde idrarda protein çok az bulunur.
Kan proteinini çok yüksek ise böbrekler normal olsa da idrarda
protein çıkar. Böbrek hastalıklarında ise kan proteini çok
düşük olsa da idrarla protein çıkar.
İdrarda protein için normal değerler:
Spot idrarda albümin: 0-8 mg/dL
24 saatlik idrarda albümin: <80mg/dL dir.
İdrarda Protein Pozitif olması ne anlama gelir?
İdrar proteinin de hafif artış genellikle bir hastalığa işaret
etmez. Ancak idrar proteinin de büyük artışlar aşağıdaki
hastalıklara bağlı olabilir:
Amiloidoz,
Mesane tümörü,
Konjestif kalp yetmezliği,
Dehidratasyon,
Diyabetik nefropati,
Glomerülonefrit,
Goodpasture sendromu,
Ağır metal zehirlenmesi,
Böbrek hasarı yapan ilaçlar,
Polikistik böbrek,
Preeklampsi ( gebelik zehirlenmesi),
Sistemik lupus eritematozus,
İdrar yolu enfeksiyonu sırasında görülür.
Ayrıca aşağıdaki durumların
protein miktarı önemlidir:
değerlendirilmesinde
idrarda
Akut nefritik sendrom,
Sepsis,
Eklampsi,
Hemolitik üremik sendrom,
İnterstisyel nefrit,
Meduller kistik böbrek,
Membranoproliferatif glomerulonefritler (GNI ve GNII),
Membranöz nefropati,
Nekrotizan vaskülit,
Post streptokoksik glomerülonefrit,
Rapidly progressif ( cresentrik ) glomerulonefrit,
Reflu nefropati,
Renal ven trombozu değerlendirme ve takibinde idrarda
protein miktarına bakılır.
References
1. Landry DW, Bazari H. Approach to the patient with renal
disease. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 24th
ed. Philadelphia