Obezlerde Tip 2 Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı

Obezlerde Tip 2 Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı Sıklığı
The Prevalence of Diabetes Mellitus and impaired Glucose Tolerance in Obese Persons.
Yusuf ÖZKAN *, Halil DOĞAN *, Ramis ÇOLAK *, Emir DÖNDER *
ÖZET
SUMMARY
Obezler arasında diyabet prevalansı obez olmayanlardan
en az iki kat daha fazla görülmektedir. Biz bu çalışmamızda
2
2
Vücut Kitle İndeksi (VKİ)>27 Kg/m ve VKİ<27 Kg/m olanlarda Tip 2 Diabes mellitus (DM) ve Bozulmuş Glukoz Toleransı
(BGT) sıklığını araştırdık.
2
Çalışmaya VKİ >27 kg/m olan 470 kişi ( 170 erkek, 300
2
kadın, yaşları ortalama 46±11 yıl) ve VKİ<27 kg/m olan 440
kişi (200 erkek, 240 kadın, yaşları ortalama 45±14 yıl) alındı.
Tüm katılımcılara Dünya Sağlık Örgütünün (WHO) tarama için
önerdiği Oral Glukoz Tolerans Testi (OGTT) yapıldı. Sonuçlar
WHO ve American Diabetes Association (ADA) kriterine göre
ayrı ayrı değerlendirildi.
2
VKİ >27 kg/m olan 470 kişiden WHO kriterine göre; 35
kişide (% 7.44) DM Tip 2, 88 kişide ( % 18.72) BGT tespit
edildi. ADA kriterine göre; 37 kişide (% 7.87) DM Tip 2, 86
kişide (% 18.27) BGT, 9 kişide (% 1.91) Bozulmuş Açlık
2
Glukozu (BAĞ) tespit edildi. VKİ<27 kg/m olan 440 kişinin
WHO kriterine göre değerlendirilmesinde; 10 kişide (% 2.27)
DM Tip 2, 30 kişide (% 6.81) BGT tespit edildi. ADA kriterine
göre ise; 10 kişide (% 2.27) DM Tip 2, 30 kişide (% 6.81)
BGT, 6 kişide (% 1.36) BAĞ tespit edildi.
2
2
VKİ >27 kg/m olan grup da, VKİ <27 kg/m olan gruba
göre DM Tip 2 sıklığı 3.27 kat, BGT sıklığı ise 2.74 kat daha
fazla görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Obezite, Tip 2 DM, Prevalans.
Prevalence of diabetes mellitus (DM) is seen at least two
times more common among obese patients than nonobese
ones. in this study we researched the frequency of type 2 DM
and impaired glucose tolerance in ones who have Body Mass
2
Index (BMI) of more and less than 27 Kg/m .
Four hundred and seventy persons having BMI >27
2
Kg/m (170 males, 300 females mean age of 46±11 years) and
2
440 persons having BMI of less than 27 Kg/m (200 males,
240 females, mean age of 45±14 years) were involved in this
study. Oral glucose tolerance test advised by WHO was applied
to ali contributors. Result were evaluated according to the
criteria of WHO and ADA distinctly.
2
in 470 persons having BMI >27 Kg/m according to
WHO criteria; in 35 persons (%7.44) type 2 DM, in 88 persons
(%18.72) IGT were encountered. According to ADA criteria; in
37 persons (%7.87) type 2 DM, in 86 persons (%18.27) IGT,
in 9 persons (%1.91) impaired fasting glucose (IFG) were
encountered.
in assessment of 440 persons having BMI of less than
2
27 Kg/m according to WHO criteria; in 10 persons (2.27%)
type 2 DM, in 30 persons (6.81 %) IGT were found. According
to ADA criteria in 10 persons (2.27%) type 2 DM, in 30 persons
(6.81 %) IGT, in 6 persons (1.36%) IFG were found.
Type 2 DM frequency was 3.27 times, IGT frequency was
2
2.74 times more common in persons having BMI > 27 Kg/m
2
compared to persons having BMI of lees than 27 Kg/m .
Key words: Obesity, type 2 DM, prevalence.
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 23 (3): 145-148, 2001
GİRİŞ
Bir çok kronik hastalığa zemin oluşturduğu bilinmesine rağmen, obezite prevalansı artmaya devam
etmektedir (1). Obezler arasında diyabet prevalansı,
obez olmayanlardan en az iki kat daha fazla görülmektedir (2). Obezitenin Tip 2 diyabetes mellitus (DM),
hipertansiyon, koroner kalp hastalığı gibi bir çok hastalığa etyolojik anlamda katkıda bulunduğu bilinmektedir.
Tip 2 DM, hipertansiyon, koroner kalp hastalığı gelişme-
Fırat Üniversitesi Tıp Fakültesi Fırat Tıp Merkezi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Endokrinoloji Bilim Dalı. Elaziğ.
145
Obezlerde Tip 2 Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı Sıklığı
si riski her iki cinste de vücut kitle indeksinin (VKİ)
artması ile birlikte artmaktadır. (3).
Obezite tip 2 DM gelişiminde majör bir risk faktörüdür. Ayrıca tip 2 DM'un tedavisinde başarı oranını
düşürür. Her iki hastalığın da artan insidansı bu hastalıkların takip ve tedavilerinde ortak hareket etmeyi gerektirmektedir (4). Amerikan Diyabet Cemiyeti (ADA)
obezlerin ( vücut ağırlığı %120'nin veya VKİ >27 Kg/m2
olan bireyler) DM yönünden tetkik edilmesini önermektedir (5).
Biz bu çalışmamızda VKİ >27 Kg/m2' ile VKİ 27
2
Kg/m 'nin altında olan bireylerde tip 2 DM ve Bozulmuş
Glukoz Toleransı (BGT) sıklığını araştırdık.
GEREÇ ve YÖNTEM
Bu çalışma Fırat Üniversitesi İç Hastalıkları polikl iriiğine başvuran kişilerde yapıldı. Katılımcıların tümü 30
yaş ve üzerindeki kişilerdi ve hiç birinin diyabet hikayesi
yoktu. Diabet tanısı almış veya diabet yönünden daha
önce tetkik edilmiş bireyler çalışma dışı bırakıldılar.
Katılımcılarla çalışma öncesi görüşüldü, çalışma hakkında bilgilendirildiler ve onayları alındı. Çalışmaya alınan
her bir katılımcının belirlenen tarihte akşam 20°° den
itibaren hiç bir şey yememesi ve ertesi sabah saat 08 °°
de aç gelmesi istendi. Her bir katılımcının fizik muayeneleri yapıldı boy ve kiloları ölçülüp VKİ'leri hesaplandı.
Açlık venöz kan örneği alınarak Fırat Tıp Merkezi
Biyokimya Anabilim Dalı laboratuarında otoanalizörle
(Olympus AD 600) kan şekeri (KŞ), total kolesterol,
trigliserid (TG), HDL-kolesterol ve LDL-kolesterol tetkikleri yapıldı. Katılımcılara VVHO'nun önerdiği OGTT
yapıldı. 75 gr. glikoz 200 mi suda eritilerek 5 dakika
içinde içirildi. İki saat sonra venöz kan örneği alınarak
tokluk kan şekeri (TKŞ) ölçüldü.
Çalışmaya alınan bireyler VKİ'lerine göre;
1. VKİ>27 Kg/m2
2. VKİ<27 Kg/m 2 olarak iki gruba ayrıldı. Katılım
cıların özellikleri tablo-1'de görülmektedir.
Sonuçlar WHO ve ADA kriterlerine göre ayrı ayrı
değerlendirildi (5,6).
İstatistiksel Analizler
Gruplar arası diabetes mellitus ve BGT prevalansı
analizinde Khi- kare testi, risk faktörlerinin ortalama
dağılımının istatistiksel analizinde Student t testi kulla-
146
nıldı. Sonuçlar her bir değişken için aritmetik ortalama!
standart deviasyon (X±SD) olarak belirtildi. İşlemler
bilgisayarda SPSS programında gerçekleştirildi.
Tablo-1: Katılımcıların özellikleri.
Katılımcı
1. grup
(VKİ > 27
2
Kg/m )
2. grup
(VKİ<27
2
Kg/m )
470 kişi
440 kişi
Cins (Kadın/Erkek)
300/170
240/200
Yaş ortalamaları
4 6± l l yı l
45+14 yıl
80.76 ± 10.4
65.49 ± 9.4
VKİ (ortalama)
31.4513.57
2
(Kg/m )
24.11+2.09
2
(Kg/m )
Bel-Kalça Oranları (BKO)
0.90+0.08
0.8810.09
Ağırlık (Kg)
VKİ: Vücut kitle indeksi.
Sonuçlar:
Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı Sıklığı:
Çalışmaya katılan 1. Grup da (VKİ>27 Kg/m2)
WHO kriterine göre, 470 kişiden 35 kişide (% 7.44) Tip
2 DM, 88 kişide (%18.72) BGT tespit edildi. ADA kriterine göre ise; 37 kişide (%7.78) Tip 2 DM, 86 kişide
(%18.29) BGT, 9 kişide (%1.91) Bozulmuş açlık glukozu
(BAĞ) tespit edildi. WHO kriterine göre BGT olan iki kişi
ADA kriterine göre DM sınıfına girmekteydi.
2. grup da (VKİ<27 Kg/m2) WHO kriterine göre,
440 kişiden 10 kişide (%2.27) Tip 2 DM, 30 kişide (%
6.81 ) BGT tespit edildi. ADA kriterine göre ise 10 kişide
(%2.27) Tip 2 DM, 30 kişide (% 6.81 ) BGT, 6 kişide
(%1.36) BAĞ tespit edildi. VKİ>27 Kg/m2 olan grup da,
2
VKİ<27 Kg/m olan gruba göre Tip 2 DM sıklığı 3.27
kat, BGT sıklığı ise 2.74 kat daha fazla görülmektedir
2
(p<0.001). Tablo-2'de VKİ > 27 Kg/m ve VKİ < 27
2
Kg/m olanlarda DM ve BGT sıklığı görülmektedir.
Diğer Risk Faktörleri:
Açlık Kan Şekeri (AKS), Tokluk Kan Şekeri (TKŞ),
total kolesterol, trigliserid (TG), LDL-kolesterol, sistolik
kan basıncı ve diastolik kan basıncı değerleri 1. Grup
da, 2. gruba göre anlamlı olarak yüksek bulundu. HDLkolesterol düzeyi, VKİ>27 Kg/m2 olan grup da daha
düşüktü ancak bu istatistiksel yönden anlamlı değildi
(Tablo-3).
Özkan ve ark.
Tablo-2. VKİ > 27 Kg/m 2 ve VKİ < 27 Kg/m 2 olanlarda DM ve BGT sıklığı.
WHO Kriteri
ADA Kriteri
Grup
N
DM
BGT
DM
BGT
BAĞ
(Cins)
(K/E)
n (%)(K/E)
n (%)(K/E)
n (%)(K/E)
n (%)(K/E)
n (%)(K/E)
470 kişi
35 (20/15)
88 (52/36)
37 (22/15)
86 (50/36)
9 (6/3)
(300/170)
(%7.44)
(%18.72)
(%7.87)
(%18.29)
(%1.91>
440 kişi
10 (6/4)
30 (18/12)
10 (6/4)
30 (18/12)
6 (4/2)
(220/200)
(%2.27)
(%6.81)
(%2.27)
(%6.81)
(%1.36)
VKİ >27
2
Kg/m
VKİ <27 Kg/m 2
VKİ > 27 Kg/m 2 olan grupta, VKİ < 27 Kg/m 2 olan gruba göre DM ve BGT sıklığı anlamlı olarak yüksektir (X 2 : 4.42, p< 0.001).
Tablo.3. Risk faktörlerinin dağılımı.
1. grup (VKİ>27
2. grup (VKİ<27
AKS (mg/dl)
Kg/m 2 )
94.2 ± 21.6
TKŞ (mg/dl)
125.8 ± 55.7
109.7 + 40.5
p<0.01
4.95
Total Kolesterol (mg/dl)
211.5 ±41.9
196.3 ±41.6
p<0.01
5.49
LDL-Kolesterol (mg/dl)
132.2 ± 37.3
122.8 + 36.3
p<0.01
4.00
VLDL-Kolesterol (mg/dl)
40.1 ±29.4
31. 3 ±18.1
p<0.01
6.10
HDL-Kolesterol (mg/dl)
Kg/m 2 )
87. 2+18. 2
p değeri
p<0.01
t değeri
5.29
38.6 ± 8.7
41.9 ±9.6
p>0.05
6.06
TG (mg/dl)
197.7 ±119.1
157.8 ± 92.6
p<0.01
5.6
SKB (mmHg)
134.5 ± 18.8
117.5 ±17.5
p<0.01
13.91
DKB (mmHg)
82.3 ± 10.1
73.4 ±10.6
p<0.01
4.95
AKS: Açlık Kan Şekeri, TKŞ: Tokluk Kan Şekeri, TG: Trigliserid, SKB: Sistolik Kan Basıncı, DKB: Diastolik Kan Basıncı.
TARTIŞMA
sı'nda elde edilen sonuçlar da benzerlik göstermektedir
Obez hastaların çoğunda insülin fonksiyon bozuk-
(9).
luğu ile karbonhidrat, lipoprotein ve trigliserid metabo-
TEKHARF çalışmasında, 30-39 yaş grubunda VKİ'i
lizması bozukluğu vardır (7). Obez bireylerde tip 2 DM
29 Kg/m2'den düşük olan kadınlarda DM tip 2 sıklığı %1
gelişmesi için göreceli risk, genel topluma göre 3 kat
iken, VKİ 29 Kg/m2 'den büyük olanlarda %3 bulun-
daha yüksektir. Ayrıca koroner kalp hastalığı riski de
muştur. Kırk yaşını aşkın olup VKİ 29 Kg/m2 'den düşük
obez olanlarda genel topluma oranla iki yada üç k at
olanlarda DM Tip 2 sıklığı %5.2 iken, VKİ 29 Kg/m2 'den
büyük olan kadınlarda % 12.7 olarak bulunmuştur.
daha yüksektir (8). Epidemiyolojik çalışmalar Tip 2 DM
ile obezite arsında bir ilişki olduğunu göstermektedir.
Amerika Birleşik Devletleri'nde Tip 2 DM hastalarının
%80'i obezdir (9).
vakalarının %61'i VKİ > 29 Kg/m2 olan kadınlardı (10).
erk ek
1.7 kat artırdığı tespit edilmiştir (12).
Biz bu çalışmamızda; daha önce diyabet tanısı al-
Hemşire sağlık çalışmasında tanı konulan Tip 2 DM
ABD'li
Erkeklerde ise obezitenin diyabeti 40 yaşından sonra
s ağlık
pers on elind en
oluş an
mamış ve VKİ >27 Kg/m2 ve VKİ <27 Kg/m2 olan bireylerde DM Tip 2 ve BGT sıklığını araştırdık. VKİ >27
bir
Kg/m 2 olan grup da, VKİ <27 Kg/m2 olan gruba göre
epidemiyolojik çalışmada diyabet riskinin VKİ artışı ile
DM tip 2 sıklığını 3.27 kat, BGT sıklığını ise 2.74 kat
arttığı gösterilmiştir. Yüksek VKİ'ine sahip (VKİ > 35
fazla olarak bulduk. Her iki grupta da W HO ve ADA
Kg/m2)olan kişilerde diyabet gelişme riski (yaşa göre
ayarlanmış rölatif risk) VKİ'İ <23 Kg/m2 olan kişilerden
kriterlerine göre bulunan sonuçlar benzerlik göstermekteydi.
50.7 kat daha fazlaydı (11). Hemşire Sağlık Çalışma-
14
7
Obezlerde Tip 2 Diyabetes Mellitus ve Bozulmuş Glukoz Toleransı Sıklığı
VKİ >27 Kg/m2 olan grup da kan lipid düzeyleri,
sistolik kan basınçları ve diastolik kan basınçları, düşük
olan gruba göre anlamlı olarak yüksek idi.
Sonuç olarak obezite ile birlikte DM tip 2, BGT, hipertansiyon ve lipid bozuklukları belirgin olarak artmaktadır. Obez bireylerin tedavi edilmesi ile fiziksel,
metabolik, endokrinolojik problemler düzelmekte ve
obezite ile ilişkili mortalitede belirgin bir azalma olduğu
bilinmektedir (13). Bu yüzden obezite tedavi edilmesi
gereken bir hastalıktır.
6.
mellitus. Technical report series no.844. Geneva: WHO,
1994.
7.
651-75. 1998.
8.
epidemic of obesity. report of the WHO consultation on
obesity. Geneva, 3-5 jun. 1997.
Perry D,
VVannamethee SG, VValker MK, et al.
Kuczmarski RJ, Felgal KM, Campbell SM et al. Increasing
insulin-dependent diabetes in middle-aged British men.
prevalence of owerweight among US adults: The
Br Med 3. 310:560-64; 1995.
10.
Manşon JE, VVİlllet WC, Stampfer MJ, et al. Body vveight
and mortality among vvomen. N Engl J Med. 333:67785;1995.
Colditz GA, VVillett WC, Stampfer MJ. Weight as a risk
11.
Chan JM, Rimm E, Colditz GA. Et al. Obesity, fat
1990;132:501-13.
distriibution and weight gain as risk factors for clinical
Colditz GA. Economic costs of obesity. Am J Clin Nutr.
diabetes in men. Diabetes Çare. 17:961-69; 1994.
55:503-7; 1992.
12.
Onat A. Türk erişkinlerinde obezitenin diğer risk faktörle-
VVİlliams G: Obesity and type 2 diabetes: a conflict of
riyle ilişkisi. TEKHARF çalışması. Türk Kardiyol Dern Arş
interests? Int J Obes Relat Metab Disord. 23 suppl 7: 52-
20:215-20, 1992.
4; 1999.
5.
WHO. Prevention and management of the global
Prospective study of risk factors for development of non-
factor for clinical diabetes in women. Am J Epidemiol.
4.
Obesity and lipoprotein
Handbook of Obesity. New York , NY: Markel Dekker;
1991. JAMA. 272:205-11; 1994.
3.
Krauss RM.
KAYNAKLAR
National Health and Nutrition Examination Survey 1960-
2.
Despres >P,
metabolism. in: Bray G, Bouchard C, James WPT, eds.
9.
1.
VVorld health organisation. preventation of diabetes
13.
Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği Obezite
The expert committee on the diagnosis and classification
Çalışma Grubu. Ekim 1999. Ulusal Obezite Rehberi. Say
of diabetes mellitus. Report of the expert committee on
fa: 4-40.
the diagnosis and classification of diabetes mellitus.
Diabetes Çare. 20: 1183-97; 1997.
Yazışma Adresi ____________________ l
Yrd. Doç. Dr. Yusuf ÖZKAN
Fırat Tıp Merkezi İç Hastalıkları ABD, Eski Araştırma Hast. ELAZIĞ.