Untitled

iSTANBUL
TicARET ODASı
Yaym No : 1988-18
Olke Etüdleri Dizisi No : 34
NORVEÇ
istanbul" 1988
içiNDEKiLER
SAYFA
TABLOLAR liSTESi ...................................... o.........
ÖNSÖZ .......................................................................
0 ..
Vi
1
BiRiNCi KısıM
GENEL BiLGiLER
i.
COGRAFi ve DEMOGRAFiK yAPı.....................
5
ii.
SiYASAL TARiH ve SiYASAL SiSTEM ................
6
iii.
EKONOMiK yAPı................................................
A. Ekonomik Büyüme : Geçmişteki Seyri ve
Geleceği .................... :.....................................
B. Gayrisafi Yurtiçi Hasıla .......................... :.........
C. Tarım, Orman ve Balıkçılık .............................
D. imalat Sanayii .................................................
E. Madencilik ve Enerji ........................................
F. Ulaştırma ............................... ..........................
G. Enflasyon .........................................................
H. Bankacılık ve Kredi Sistemi ............................
i. Bütçe ...............................................................
J. istihdam ..........................................................
7
7
12
17
19
22
24
26
27
29
33
LV.
DIŞ EKONOMiK ilişKiLER .................................
A. Ödemeler Bilançosu .......................................
B. Dış Ticaret......................... .... ................... .......
35
35
37
V.
TÜRKiYE iLE EKONOMiK iliŞKiLER .................
A. ihracatımız.... ...................................................
B. ithalatımız ........................................................
42
44
45
iii .
iKiNCi KısıM
TiCARi ENFORMASYON
DIŞ TicARET MEVZUATı ....................................
A. ihracat Rejimi ..................................................
B. ithalat Rejimi ...................................................
C. Kambiyo Rejimi ...............................................
D. Gümrük Rejimi ................. ................. ..............
E. Ticari Belgeler .................................................
49
49
49
52
52
VII. piYASA HAKKINDA BiLGiLER ...........................
A. Genel Bilgiler ..................................................
B. Seçilmiş Mallar itibariyle Norveç'in ithalatı .....
C. Piyasaya Girişte Öneriler ................................
54
54
57
67
LV.
53
ÜÇÜNCÜ KısıM
ZiYARETÇiLER içiN ENFORMASYON
VIII. ÜLKEYE GiRiş ....................................................
A. Vize .................................................................
B. Gümrük Koşulları .................. ............ ..............
C. Para Birimi ......................................................
D. Ülkeye Ulaşma .. ..... ........ ...... ..........................
71
71
71
71
71
iX. ÜLKEDE iKAMET ................................................
71
71
72
73
73
73
74
74
74
74
74
A.
B.
C.
D.
E.
F.
G.
H.
Oteller .............................................................
Giyim ...............................................................
Şehiriçi Ulaşım ....... ..... ..... .............. .................
Haberleşme ... .................................................
Çalışma Saatleri .. ,...........................................
Resmi Tatil ve Bayramlar ................................
Yerel Zaman ...................................................
Din ............................................ ,......................
I. Elektrik ........................ ...... ..............................
J. Basın ...............................................................
IV
X.
FAYDAlı
A
B.
C.
D.
ADRESLER .. ......... ......... .......... ....... .....
Büyükelçilik ve Müşavirlikler ....... ........ ....... .....
Bakanlıklar ............... ............................. ..........
Kamu Kuruluşları .......... ... .................... ...........
Ticari Kuruluşlar ..............................................
75
75
75
76
77
EKLER
EK i. TÜRKiYE'NiN YARARLANDIGI NORVEÇ GSP
LisTESi .............................................................
81
EK ii. SEçiLMiş BAZI MALLARDA GÜMRÜK VERGi
ORANLARI.........................................................
89
YARARLANıLAN
93
KAYNAKLAR ..................................
V
TABLOLAR LisTESi
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
Vi
SAYFA
Makroekonomik Göstergeler .....................................
11
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla'nın Trendi .............................
13
GSYH ve Bileşenlerinin Harcamalar Açısından Trendi
14
GSYH'da Harcamalar itibariyle Değişme ..................
15
Gayrisafi Yurtiçi Hasıla'nın Sektörler itibariyle Dağılımı
16
Tarımsal Üretim ......... ................................................
17
Yakalanan Balık ve Su Ürünleri ................................
19
imalat Sanayiinin Yapısı ............................................
20
Seçilmiş Malların Üretimi ...........................................
21
Maden Cevheri Üretimi .............................................
22
Enerji Kaynakları Üretimi ................... ........................
24
Ulaştırmaya ilişkin Veriler ...... ........... ................ .........
25
26
Fiyat Artışlarının Seyri ......... ........... ........... ........ ........
Faiz Hadleri .. ................................... ............ ......... .....
29
30
1984, 1985 ve 1986 Bütçeleri ..................................
1986, 1987 ve 1988 Bütçeleri ..................................
32
istihdam .....................................................................
34
Ödemeler Bilançosu ..................................................
36
Dış Ticaret ........... ...... ................... ..... ........................
38
Mal Grupları itibariyle ihracat ...................................
39
40
Ülkeler itibariyle ihracat ............................................
Mal Grupları itibariyle ithalat .....................................
41
Ülkeler itibariyle ithalat .. ......... ....... ............................
42
43
Türkiye-Norveç Ticareti ................................. .... ........
ihracatımız ..... ......................... ........... ................ ........
44
ithalatımız ............................. .............................. .......
45
Özel Tüketim Harcamaları .........................................
55
Özel Tüketim Harcamalarının Dağılımı ......................
56
ÖNSÖZ
Odamız uzun bir süredir, özellikle ihracatçı üyelerimizin yararlanması amacıyla, Ülke Etüdleri Dizisi kapsamında seri etüdler hazırlamaktadır. Bu defa, Türkiye'nin iskandinavya Yarımadası'ndaki
ülkelerle giderek gelişen ticari ve iktisadi ilişkileri bağlamında daha
önce yayınlanan Finlandiya ve isveç etüdlerine ek olarak Norveç
ülke etüdü hazırlanmıştır.
Bu inceleme Norveç Ekonomisi'neait genel bilgiler ile, dış ticaret mevzuatı ve piyasa hakkındaki enformasyonu kapsamakta
olup, ayrıca bazı faydalı malOmata da yer verilmiştir.
işadamlarımıza ve diğer ilgililere yararlı olacağına inandığımız
bu etüdü hazırlayan Dış Ticaret Araştırma Servisi Şefi TAMER KAYACI KU 'ya teşekkürlerimi sunarım.
Dr. ismail ÖZASLAN
Genel Sekreter
Yapılan çalışmada başvurulan
kaynaklardan bazıları Norveç
Kronu (NKr), bazıları da Amerikan Doları (ABD $) cinsinden olduğundan, kavrama kolaylığı sağlamak için tüm rakamlar ABD $'ne
çevrilmiştir. Yıllar itibariyle kullanılan kambiyo kurları Tablo-1 'de gösterilmiş olup, 1988 yılı için de 1 ABD $ = 6,5 NKr tahmini yapılmış­
tır.
Yararlanılan
lirtilmiştir.
2
kaynaklar ise etüdün en sonunda toplu olarak be-
BiRiNCi
KısıM
GENEL BiLGiLER
i. COGRAFi VE DEMOGRAFiK VAPı
Norveç Krallığı Kuzey Avrupa'da ve iskandinavya Yarımada­
sı'nın batı kısmında yeralmaktadır. Norveç doğusunda isveç, Finlandiya ve SSCB, kuzeyinde Kuzey Buz Denizi, batısında Kuzey
Denizi ve güneyinde Baltık Denizi ile çevrili bir konumdadır. Ülkenin kara sınırlarının uzunluğu 2.531 km., kıyıların uzunluğu ise (fiyordlar hariç) 2.650 km.dir. Kıyılarda bulunan 50.000 civarındaki
ada ile birlikte hesaplandığında, kıyı uzunluğu 55.000 km.ye yükselmektedir.
Norveç kuzeyden güneye uzunlamasına bir konuma sahiptir.
Kuzey-güney doğrultuda uzunluğu 1.752 km.dir, doğu-batı doğ­
rultuda genişliği ise azami 430 km. ve asgari 6,3 km.dir.
Norveç Fino-Skandinavyan Sıra Dağları'nın bir parçasıdır; bu
nedenle ülke arazisinin 010 50'si kayalıktır. Arazinin 010 20'si orman,
0/0 5'i göller, yalnızca 0/0 2,8'i ekili topraklardan ve kalanı dağlar­
dan ibarettir. En yüksek nokta ise 2.469 m. yüksekliğindeki Galdhopiggen tepesidir.
Norveç'te bu coğrafi koşulların etkisiyle çok değişik ve çeşitli
iklim özellikleri görülmektedir. Batıdan esen rüzgarlar Norveç'te, Avrupa'nın diğer bölgelerine görece, dahakuzey kısımlara kadar etkili olurlar; bu nedenle sıcaklık kuzey ve güney kısımlarda pek az
fark eder, ancak kıyı ve iç kısımlar arasındaki sıcaklık farkı çok fazladır. Ortalama yıllık sıcaklık, Batı Kıyısı'nda 8°C ve kuzeyde Finnmark bölgesinde -2°C olarak hesaplanmıştır. Yağış bakımından da
en kurak ay Mart, en yağışlı ay Ağustos'tur. Genelolarak Ocak ve
Şubat en soğuk, Temmuz ve Ağustos en sıcak aylar kabul edilmektedir.
Norveç'in dikkate değer bir özelliği de "geceyarısı güneşi"dir.
Kuzey Kutup Dairesi'nin kuzeyinde yazın bazı günlerinde güneş
hiç batmaz; benzer olarak kışın, bazı günlerinde de sürekli gece
yaşanır. Örneğin Boda'de 7 Haziran-8 Temmuz geceyarısı güneşi,
15-29 Aralık sürekli gece olur. Kuzeye doğru gidildikçe süreler uzar.
Norveç'in nüfusu, 1987 yılı ortası itibariyle, 4.180.000 tahmin
10.000 kişi (0/00,2) civarındadır. Yaşam uzunluğu kadınlarda 79, erkeklerde 73 yıldır.
Nüfus yoğunluğu ise kilometrekareye 13 kişidir.
Norveç'in yüzölçümü 323.886,1 km 2 olup, Svalbard ve Jan Mayen adaları ile birlikte 386.308,1 km 2 'ye yükselir.
edilmiştir; yıllık artış
5
Bu rakamlar, Norveç'in Avrupa'nın yüzölçümü bakımından bebüyük ülkesi olduğunu, ancak oldukça tenha bir ülke özelliği­
ni arzettiğini ortaya koymaktadır.
Norveç'te iki resmi lehçe mevcuttur; nüfusun yaklaşık 0/080'i
Bakmal ve O/o 20'si de Nynorsk denilen diyalektleri konuşur. Her
belediye kendi bölgesindeki okullarda kullanılacak dili seçme hakkına sahiptir. Genellikle Bakmal şehirler ve Nynorsk kırsal alanlarda kullanılır. Ayrıca kuzeyde yaşayan 20.000 civarındaki
Lap(Sami)da kendi dillerini kullanırlar.
Norveç'in başkenti Oslo'dur.
1 Ocak 1987 itibariyle belli başlı şehirler ve nüfusları şöyledir:
Oslo
449 bin
209 bin
Bergen
Trondheim
135 bin
Stavanger
96 bin
Kristiansand
62 bin
Drammen
51 bin
şinci
ii. SiYASAL TARiH VE SiYASAL SiSTEM
Norveç'in tarihi Danimarka ve isveç tarihleriyle birliktedir; Narveç 1450 - 1814 yılları arası nda Danimarka ve 1814 - 1905 yılları
arasında da isveç tarafından yönetilmiştir. 1905 yılında Norveç bağımsızlığını ilan etti ve Danimarka'da Prensi Cari Norveç Kralı ilan
edilerek Haakon Vii ünvanını aldı; 1957'den bu yana da Olav V
hüküm sürmektedir.
Norveç II.Dünya Savaşı'ndan sonra tarafsızlık politikasını terkederek 1949'da NATO'ya katıldı. Norveç daha sonra 1952 yılın­
da Kuzey Konseyi (Nordie Council) ve 1960'da EFTA (European
Free Trade Area) kurucusu oldu.
Norveç 1971 sonunda AET'ye tam üye olmak için bir anlaşma
imzaladıysa da, 1972 Eylül'de yapılan referandumda "hayır" oylarının fazla olması nedeniyle, AET üyeliği gerçekleşmemiştir.
Norveç iki meclisli Parlamento(Storting) ya sahip ve kuvvetler
ayrılığına dayalı meşruti bir monarşidir. Parlamento seçimleri dört
yılda bir yapılır; iki seçim arasında Parlamentonun feshi yoluyla erken seçim mümkün değildir. Seçimlerden sonra Storting'e seçilen
157 üye kendi aralarında bir seçim yaparlar; dörtte bir Lapting ve
kalan dörtte üç Odelsting üyesi olurlar. Nihai karar organı Odelsting'dir.
6
Yürütme'nin başında Kral bulunur; fiilen ise yürütme gücü Devlet Konseyi adını taşıyan Hükümet tarafından kullanılır. Konsey, Storting'in arzusu doğrultusunda Kral tarafından atanır; Storting'e karşı
sorumludur.
idari açıdan Norveç, 19 ile (fylker) ayrılmıştır.
Norveç'te 1935-1965 (lI.Dünya Savaşı dışında), 1971-72,
1973-81 arasında ve 1986 Mayıs'ından bu yana işçi Partisi iktidar
olmuştur. Muhafazakar partiler ise kalan dönemlerde ülkeyi yönetmiştir. Norveç'in siyasal açıdan önemli bir özelliği de 1971' den sonra
azınlık hükümetlerinin iktidar olmaları sonucunda görüş birliği (consensus) kavramının büyük ağırlık kazanmasıdır.
Halen, işçi Partisi Lideri Bayan Gro Harlem Brundtland baş­
kanlığında işçi Partisi - Sosyalist Sol Parti Koalisyon Hükümeti iktidardadır.
Norveç'de Devlet Dini olarak Avangelik Luteryan Kilisesi tanın­
maktadır; nüfusun 0/o 90 ' lndan fazlası bu inanca bağlıdır. Ayrıca
Serbest Luteryan, Baptist Birliği, Birleşik Metodist, Pentecostal ve
Roman Katolik Kiliselerine bağlı vatandaşlar da mevcuttur.
Norveç'te yargı erki ise bağımsız mahkemelerce kullanılır. Yargı
kurumları Hukuk ve Ceza Mahkemeleri ile Yüksek Mahkemeden
ibarettir.
Hukuk mahkemeleri, her belediyede Uzlaşma Mahkemesi, Bölge ve Şehir Mahkemeleri ile bunların temyiz organı işlevini gören
istinat Mahkemesidir.
Ceza Mahkemeleri ise Sorgu Mahkemesi, Bölge ve Şehir Mahkemeleri ile istinaf Mahkemesidir.
Yüksek Mahkeme ise Kral tarafından atanan beş yargıçtan oluşur; Hukuk ve Ceza Mahkemelerinin kararlarında temyiz mercii olarak görev yapar.
Mahkemelere ek olarak, kamu yönetiminde meydana gelebilecek usulsüzlükler ve çocukların hakları ile ilgili olarak Ombudsman adı verilen iki görevli vardır; bunlar dört yıl için Storting
tarafından seçilir.
iii. EKONOMiK YAPI
A. Ekonomik Büyüme : Geçmişteki Seyri ve Geleceği
1920'li yıllarda Avrupa'nın en fakir ülkesi olan Norveç, bugün
kişi başına gelir bakımından sanayileşmiş ülkeler arasında en önlerde yeralmaktadır.
7
ikinci Dünya Savaşı'ndan sonra hızla sanayileşmeye başlayan
Norveç 30 yıla yakın bir süredir kesintisiz Gayrısafi Yurtiçi Hasıla'·
da (GSYH) artış gerçekleştirmek gibi bir rekor sahibidir. Hızlı büyüme 1960'Iarda Kuzey Denizi'nde petrol ve doğal gaz bulunmasıyla yeni bir aşamaya girmiştir.
Petrol zenginliği ile desteklenen bir iktisadı politika Norveç Ekonomisi'nin 1975'den sonraki on yıl içinde tam istihdama ulaşması­
nı sağlamıştır. Tüm 2.Dünya Savaşı sonrası dönemde tam istihdam,
esasen, iktisadı politikanın temel amacı olmuştur; geleneksel olarak bu hedefe vergi politikası, düşük maliyetli kredi ve nisbeten bol
fonların uyardığı talep genişlemesinin etkisi ile varılmıştır.
Ancak hızlı talep artışı ve ücret sözleşmelerindeki eşitlikçi yak·
laşımlar Norveç ekonomisini enflasyona karşı hassas hale getirmiştir;
ayrıca ekonominin dışa açık kesimlerinde rekabet gücünün zayıf·
ladığı gözlenmiştir. 1980'li yıllarda arz cephesini takviye etmek amacına dönük olarak politikaların yeniden belirlenmesine
çalışılmaktadır.
1970'li yılların ortalarından itibaren tam istihdam ve fiyat rekabeti çifte hedeflerine ulaşmak zaman zaman çok güçleşmiştir. 1978
ortasından 1979 sonuna kadar ücretler ve fiyatlar dondurulmuş;
1980 ve 1981 yıllarında ise iç maliyet ve fiyat baskılannın sonucu
olarak enflasyon patlaması meydana gelmiştir. 1981 yılı başında
yıllık 0/0 15 olan enflasyon hızı 1985 yılı sonunda 0/0 6'nın biraz altı·
na kadar indirilmiş ise de, ekonominin rekabet gücü olumsuz yönde etkilenmiştir.
1983 yılı başlarında Norveç Ekonomisinde yeni bir canlanma
başlamıştır. Daha önceki dönemlere nispeten, canlanmanın daha
ılımiı ve çoğu zaman dış talebe bağımlı olduğu gözlenmiştir. Bu dönemde enflasyon hızı düşmeye devam etmiştir. 1984 yılından itibaren gelenekselolarak zayıf olduğu kabul edilen imalat sanayi
sektörünün üretim, verimlilik ve yatırım bakımıarından artan bir performans göstermesi ve iç talebin artması ileriye dönük beklentilerin olumlu olmasına yol açmıştır. Bu canlanmada petrol gelirlerinin
mümkün kıldığı genişlemed talep yönetiminin de önemli rolü olmuş­
tur. iktisadi canlanma hız kazandıktan sonra bile kamu harcamalarının arttırılmasına devam edilmiş; kredi arzı 1984 ortasından itibaren
hızla genişlemiştir. Öte yandan arz cephesine verilen öneme rağ­
men, bu yöndeki politikaların uygulanma hızı nispeten daha yavaş
olmuş; özellikle kamu firmaları ile tarım sektörüne sağlanan yüksek
8
sübvansiyonlarda kayda değer bir azalma sağlanamamıştır.
Bu gelişmeler ışığında, Hükümet 1985 yılı ortasında, genel seçimlerden önce, "Uzun Vadeli Program 1986-1989" başlığını taşı­
yan bir plan neşretmiştir. Programın temel varsayımı Dünya
Ekonomisindeki büyümenin, tam istihdamı sağlayacak şekilde Narveç Ekonomisinde bir canlanmayı uyaramayacağı, dolayısıyla ekonominin büyüme potansiyelini arttırmak için önemli bir gayret
gösterilmesinin gerekeceğidir. Projeksiyonlarda petrol gelirlerindeki
artış sürse bile (ki bunun ihtimal dışı olduğu düşünülmüş ve bu öngörü gerçekleşmiştir) ekonominin dış rekabete açık sektörlerinde
sadece dış dengenin sağlanmasının değil, aynı zamanda tam istihdama ulaşılmasının da zorunlu olduğu gösterilmiştir. Bu nedenle, ekonominin rekabet gücünün korunması temel iktisat politikası
hedefi olarak benimsenmiştir.
Ancak kısa dönemde izlenen talebi canlandıncı politikalar, iktisadi büyüme hızı ve istihdam hacim üzerinde olumlu etki yapmış;
aynı zamanda enflasyon oranının tırmanışa geçmesi ve rekabet gücünün zayıflaması olasılıklannı da gündeme getirmiştir.
1986 yılı ise Norveç'in "petrol çağı"nda ve özellikle ülke ekonomisinde bir devrin dönüm noktası olmuştur. Petrol fiyatlarının yıl­
başında ani ve hızlı düşüşü 1986 yılında reel millı gelirin yaklaş!k
% 10 ve ihracatın yaklaşık % 15 düşmesine neden olmuştur. Doğal gaz fiyatlarının da gerilemesi, kısa vadede her iki meta fiyatları­
nın dikkate değer ölçüde yükselmelerine olanak olmaması ve
yükselen dış borçların artan faiz ödemelerini kullanılabilir millı gelirde yeni kayıplara yol açmasına kesin gözüyle bakılmaktadır.
Son gelişmeler ışığında, 1983-1986 yıllarında iç talebe bağlı
olarak kaydedilen büyümenin ve harcamaların, maliyet ve fiyat baskılarına, uluslararası rekabet gücünün zayıflamasına, bazı sektörlerin sübvansiyon yolu ile desteklenmesine yol açmış olması
nedeniyle, orta vadede üretim ve talep cephelerinde gerçekleştiril­
mesi gerekli yapısal uyumun derecesini arttırdığı ifade edilmektedir.
Esasen aşın ısınmış durumda olan ekonominin petrol fiyatlarındaki düşüşle sarsılmasına ek olarak, iş piyasasındaki ihtilaflar
problemi daha da ağırlaştırmıştır. Hükümet, 1986 yılı bütçesinin gözden geçirilmesi münasebetiyle, iktisadi istikrarı sağlamak amacıyla
şu dört noktayı içeren bir strateji benimsemiştir:
9
- Uluslararası piyasalarda rekabet gücünü kazanmak için %
10 devalüasyon yapılmıştır;
- ithalatı azaltmak, iş piyasasındaki baskıyı hafifletmek ve ihracatı arttırmak için sıkı talep yönetimi politikaları yürürlüğe konulmuştur;
- iç maliyet ve fiyat baskılarını doğrudan hafifletici tesir icra etmek üzere yeni bir gelirler politikasının uygulanmasına geçilmiştir;
- Ekonominin etkinliğini arttırmak için sınaı ve yapısal politikalar izlenmesine karar verilmiştir.
Bu politikaların yürürlüğe konulmasından sonra meydana gelen fiyat artışları ve faiz oranlarının yükseltilmesi sonucu iç talep ve
özel tüketim artış hızında bir yavaşlama kaydedilmiştir. Ticaret hadleri Norveç Ekonomisi aleyhinde seyretmiş, ancak 1986 yılı sonuna doğru ihracata dönük sanayilerde bir canlanma gözlenmiştir.
1986 yılında kaydedilen büyüme ise esas itibariyle iç talebin
canlılığından kaynaklanmıştır, ancak iç talebin giderek zayıfladığı
izlenmiştir. 1987 yılı bütçesi ise bu yıl iç piyasaya dönük olarak çalışan sanayilerde de bir yavaşlama ve özel tüketimde O/o 1 azalma
olacağını öngörmüş; iç talebin, tüketimin, gayrisafi yatırımların ve
ithalatın azalacağını, enflasyon oranının gerileyeceğini, buna karşılık ihracatın artacağı ve ödemeler bilançosu açığının azalacağını
tahmin etmiştir.
1987 yılının ilk yarısındaki gerçekleşmeler ve bu gelişmeler ıŞı­
ğında 1988 yılına dönük beklentiler ise şöylece belirtilebilir:
1987 yılı ilk yarısında ekonominin tahmin edildiği üzere bir yavaşlama içine girdiği gözlenmiştir; sınaı yatırımlarda reelolarak bir
düşme kaydedilmiş, özel tüketim harcamaları % 1-2 arası gerilemiştir ve oranın daha da büyümesi ihtimal dışı görülmemektedir.
Ekonomide olumlu bir gelişme ise geleneksel mallar ihracatında,
Norveç'in rekabet gücündeki olumsuz gelişme ve dünya ekonomisindeki zayıf canlanma trendine rağmen, kaydedilen artıştır. Buna neden olarak da son birkaç yılda izlenen iktisadı politikalar ile
gerçekleştirilen sınaı yatırımların yolaçtığı kapasite artışı gösterilmektedir. 1987 yılında ihracatın hacim olarak % 3-4 civarında artması
öngörülmektedir. Ekonomik aktivitenin yavaşlaması sonucu olarak
ise ithalatta bir gerileme sözkonusudur; iktisatçıların tahmini bu oranın 0/o 5 civarında gerçekleşeceğidir. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın
artış oranında da bir gerileme sözkonusudur.
10
Ekonominin makroekonomik göstergelerinin 1984-87 yılların­
da seyri Tablo-1 'de sunulmaktadır.
TABLO-1
MAKROEKONOMiK GÖSTERGELER
1987
1984
Piyasa fiyatlarıyla GSYH-(MHyar NKr)
Piyasa fiyatlarıyla GSYH-(Mtlyar ABD$)
Reel GSYH büyüme oranı (OLO)
Tüketici fiyat enflasyonu (%)
Nüfus-yıl ortası (Milyon)
!hracat-fob (Milyar ABD $)
Ithalat-cit (Milyar ABD $)
Cari işlemler dengesi (Milyar ABD $)
Döviz rezervj-altın hariç (Milyar ABD $)
Net dış borç (Milyar ABD $)
Kambiyo kuru - ortalama (NKr/ABD $)
a: Kasım
b: Tahmin
c: Dokuz
446.6
54,7
5,6
6,2
4,14
18.89
13,86
3,23
9,37
8,5
8,16
1985
497,8
57,9
5,4
5,7
4,15
19,80
15,42
3,06
13,92
6,1
8,60
1986
516,0
69,7
4,4
7,2
4,17
18,23
20,27
-4,60
12,84
B,3b
7,40
(Tahmin)
551,0
80,7
1,6
8,5
4,18
20,15
19,65
-3,40
15,32a
10,2
6,83c
ortalama
Kaynak: Norway. Country Report No.1/19SS, E.I.U., s.2
11
1988 ve 1989 yıllarında ekonominin belli başlı makro değiş­
kenler itibariyle 3eyri hakkında ileri sürülen görüş ve tahminler düşük petrol fiyatları, düşük büyüme hızı, ödemeler bilançosunda
yavaş fakat düzenli iyileşme ve OECD ortalamasının üzerinde bir
enflasyon oranı olarak toparlanabilir.
Yukarıda belirtilen göstergelerin seyrine ilişkin nicel tahminler
ise şöyledir:
1986
Reel GSYH
(0/0)
Petrol, gaz ve gemicilik (%)
(%)
Tüketici fiyatları
Cari işlemler dengesi
(Milyar ABD $)
1987
1988
1989
4,4
1,5
7,2
1,6
5,5
8,5
0,2
3,0
6,8
0,8
3,2
6,5
-4,6
-3,4
-3,5
-3,5
Orta vadeli ekonomik politika hedefleri ise "Ekonomik Politika
Perspektifleri ve Reformlar" başlığını taşıyan Beyaz Kitap'da belirtilmiştir. Bunlar:
- iç talebin büyüme hızını düşürmek,
- ihracatı arttırmak,
Petrole bağımlılığı azaltmak,
- Kamuya yönelik refal ve sosyal yardım hizmetlerini sürdürmek,
- Tam istihdamı korumak.
Hükümetin bu amaçlara ulaşmak için kullanacağı araçlar ise
gelirler politikası yoluyla, 1988-1991 yılları arasında özel tüketim ve
petrol dışı sektörlerde yatırım harcamaları artışlarını sınırlamak; ka·
mu hizmetlerinin etkinliğini arttırmak; vergi reformunu gerçekleştir­
mek olacaktır.
B. GaYrisafi Yurtiçi
Hasıla
(GSYH):
1973/74 yıllarındaki petrol krizinin ekonomik büyüme üzerindeki etkisi pek az olmuş, reel GSYH 1981 yılına kadar yüksek oranda artmaya devam etmiştir. Norveç Ekonomisi'nin 1981 ve 1982
yıllarında büyüme hızı % 1 'in altına inmiştir; 1979/80 petrol krizinin
dünya ekonomisinde yolaçtığı durgunluk bunun nedenidir. 1983
yılı ortasından başlayarak ihracat artışına bağlı ekonomik canlanma büyüme hızının o yıl O/O 4,5 olarak gerçekleşmesini sağlam:ştır.
1984 yılında ise, canlanma ekonominin geniş kesimlerine yayıldı­
ğından, büyüme oranı % 5,6 olmuştur. 1'985 yılında, aynı iktisadi
12
politikanın sürdürülmesine devam edildiğinden, ödemeler bilancosunda ortaya çıkan bazı olumsuz işaretlere rağmen, büyüme hızı
O/o 5,4 olarak gerçekleşmiştir. 1986 yılının Mayıs ayında yürürlüğe
konulan revize bütçe ve alınan iktisadı kararlar, ekonominin istikrara kavuşmasını hedeflediğinden büyüme hızı 0/0 4,4'e gerilemiştir.
Büyüme hızının 1987'de % 1,6 ve 1988'de 0/00,2 olması öngörülmektedir.
Aşağıda Tablo-2'de Gayrı Safı Yurtiçi Hasıla'nın 1983-1986 yıl­
larındaki seyrinin trendine ilişkin rakamlar sunulmuştur:
TABLO-2
GAYRI SAFi YURTiçi HASILA'NIN TRENDi
(Satınalma Fiyatlarıyla)
TOPLAM
(Milyon
ABD
Cari fiyatlarla
1980 Fiyatlarıyla
Reel % büyüme
1983
1984
1985
1986
55.095,5
41.353,0
4,6
55.454,9
39.119,4
5,7
58.350,7
38.119,7
5,4
69.732,.1
47.446,8
4,4
13.340,4
10.012,9
4,1
13.394,9
9.449,1
5,5
14.026,6
9.403,8
4,8
16.722,4
11.378,1
4,1
Kişi BAŞıNA
GSYH (ABD$)
Cari fiyatlarla
1980 Fiyatlarıyla
Reel °/0 büyüme
Kaynak: Norway: OECD Economic Surveys 1987/1988, s.81 ,82.
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın belli başlı harcama kalemleri itibariyle 1983-1986 yıllarındaki trendi de Tablo-3'de gösterilmiştir:
13
TABLO-3
GSYH VE BiLEŞENLERiNiN HARCAMALAR AÇısıNDAN
TRENDi
(1980 fiyatlarıyla)
(Milyon ABD Doları)
1983
Özel Tüketim
Kamu Tüketimi
Gayrrsafi Yatırım
~toklardakj Değişme
Ihracat
ithalat
GSYH (Satınalma
fiyatlarıyla)
1984
1985
1986
19.356,6
8.455,7
10.769,6
- 425,7
20.107,7
16.910,8
17.786,6
7.749,7
10.689,2
- 6,2
19.465,8
16.565,8
18.624,5
7.599,8
8.009,6
1.181,0
20.437,0
16.732,3
22.954,3
9.107,8
11.817,8
970,5
23.899,9
21.303,6
41.353,0
39.119,4
39.119,7
47.446,8
Kcwnak : Norway: OECD Economic Surveys 1987/1988, s.80,
OECD
ABD Dolarının yıllar itibariyle Norveç Kronu (NKr) cinsinden değerinde görülen dalgalanmaların etkisi giderildikten sonra, tabloların incelenmesinden görüleceği üzere GSYH artışı esas olarak özel
tüketim harcamaları ve dış talep (ihracat)'taki artışlardan kaynak- ,
Ianmıştır. Gayrısafi yatırım harcamaları 1984 ve 1986 yıllarında sıç­
ramakaydetmiştir; dönem boyunca kamu tüketimi yavaş, ancak
istikrarlı bir artış trendi göstermiştir. Bu arada son iki yıl - 1985 ve
1986 - stoklarda artış kaydedilmesi ekonominin önümüzdeki dönemde bir arz fazlası problemiile karşılaşılacağı yolunda tahminlere yol açmaktadır.
1986 . 1990 yıllarında Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla' nın harcamalar
itibariyle büyüme tahminleri Tablo-4'de verilmiştir:
14
TABLO-4
GSYH'DA HARCAMALAR iTiBARiYLE DEGişME
(Yüzde olarak)
Özel Tüketim
Kamu Tüketimi
Gayrısafi Sermaye
Teşekkülü
imalat
Konut
Petrol üretimi, vb.
Diğer teşebbüsler
Genel hükümet
Stoklar(GSYH büyümesine katkı)
ihracat
ithalat
1986
1987
1988
1989 1990
6,1
3,1
- 3,0
2,9
- 2,0
2,4
2,1
2,1
° °
- 1,3
2,3
27,0
37,3
9,1
69,6
10,3
16,1
-2,4
- 5,0
6,0
17,4
0,9
2,4
- 1,0
-25,0
0,1
1,7
1,3
2,2
5,0
- 5,0
5,7
3,0
1,3
- 0,3
- 7,0
- 2,4
0,4
- 1,1
1,7
-0,9
0,6
9,6
-0,1
2,2
~5,2
-1,0
-0,2
-3,6
-0,5
2,4
0,2
-0,6
4,0
1,9
2,1
-1,7
4,4
1,1'
-0,5
0,8
1,3
0,7
-10,0
°
12,9
2,9
°
- 5,0 - 3,0
1986-90
Gayri Safi Yu rtiçi
Rasıla
Kaynak: Finandal Review, No.3-1987, The Norwegian Bankers' Association, s.2
Norveç'in içinde bulunduğu özgün iktisadi ve coğrafi koşullar,
tarihsel süreç içinde, önce balıkçılık, ormancılık gibi sektörlerin daha sonra da -Kuzey Denizi'nde petrolün- keşfini takiben- petrol ve
petrol ürünleri üretiminin ağırlık kazanmasına yolaçmıştır. imalat sanayii ise aynı gelişme trendine uygun olarak, ekonomide ağırlık kazanan sektörlerin ihtiyaç duyacağı makina ve ekipmanların
üretilmesinde ihtisaslaşmıştır.
Norveç'in sanayileşmesini tamamlaması ile birlikte, hizmetler
sektörü de hem yaratılan değer hem de istihdam açısından giderek artan bir önem kazanmıştır.
15
1991
yılına
kadar uzanan dönemde ise, daha önce belirtilen
yapısal bazı nedenlerin etkisiyle Norveç Ekonomisi'nde ihracatın
ve buna bağlı olarak da imalat sanayii ve petrol sektörlerinin büyüme hızlarının önemli ölçüde azalacağı öngörülmektedir. Bu durumda GSYH'nın büyümesinin daha çok hizmetler sektörünün gelişme
trendine bağlı olacağı söylenebilir.
GSYH'nin alt sektörler itibariyle dağılımı da Tablo 5'de verilmektedir:
TABLO-5
GAYRISAFi YURTiçi HASILA'NIN
SEKTÖRLER iTiBARiYLE DAGILlMI
(Cari Piyasa Fiyatlarıyla - Milyon $)
1985
1984
Tanm,'Jrman ve balıkçılık
Madencilik (petrol dahil)
imalat sancyii
Elektrik, Q3Z ve !3U
inşaat (sonciaj dahil)
Deniz taşımacılığı
Diğer taşımacılık
Toptan ve perakende ticaret
Bankacılık ve Sigorta hizmetleri
Otel ve restoranlar
Konut sahipliği
Ticari Binalar Sahipliği
Toplum, sosyal ve kişisel
hizmetler
EKSi: Banka hizmet harçları
Diğer düzeltme kalemleri
GSYH (Satınalma fiyatlarıyla)
a : Petrol ve
gazın boruhattı
ile
1986
2.166,8
10.578,2
7.920,2
2.390,9
3.274,1
1.759,3
3.318,0
6.445,6
3.722,4
833,7
2.041,2
527,3
2.074,9 2.577,6
10.899,3 7.524,5
8.050,1 10.711,2
2.566,7 3.229,0
3.451,3 4.431,8
1.600,1 1.813,2
3.428,9 4.885,0
6.871,4 9.003,5
4.120,6 6.475,8
910,2 1.191,8
2.093,6 2.636,9
782,2
563,1
9.868,1
1.892,5
2.632,0
55.454,9
10.316,2 13.385,1
2.076,4 2.947,1
3.388,1 4.463,1
58.350,7 69.732,7
taşınması
dahiL.
Kaynak: Norway: OECD Economic Surveys 1987/1988, s.81,
OECD
16
c.
Tarım,
Orman ve Bahkçıllk
Norveç'in coğrafi konumu ve iklimi tarımı zorlaştırmaktadır. ÜLke yüzölçümünün ancak 010 2,9'u ekili arazilerdir ve hayvancılık tarım kesiminde en önemli faaliyet türüdür.
Tarım, orman ve balıkçılık sektörü Gayrı Safi Yurtiçi Hasıla'da
giderek azalan bir paya sahiptir; 1981 - 1986 yılları arasında bu
pay 0/0 4,6'dan 010 3,Tye gerilemiştir. Sektörün asıl önemi ise sağ­
ladığı istihdam bakımındandır; 1986 yılında işgücünün 0/08,3'ünü
massetmiştir. Bu oran, sektörün Avrupa standartları bakımından oldukça düşük prodüktiviteye sahip olduğunu belirtmektedir.
Norveç'te tarım işletmeleri (çiftlikler) çoğunlukla ufaktır. 1985
yılında, 50 dekar veya daha geniş araziye sahip 101503 işletme­
den sadece 010 9,8'inin 2000 dekar veya daha geniş olduğu tespit
edilmiştir.
Norveç'te, hayvan varlığı 1986 Ağustosu itibariyle,i ,O milyon
2,3 milyon koyun, 4,1 milyon kanatlı hayvan ve 1,0 milyon
domuz olarak belirlenmiştir.
Tarımsal malları üretiminin yıllar itibariyle seyri de Tablo-6'da
sığır,
sunulmuştur:
TABLO-6
TARIMSAL ÜRETiM
(Bin Ton)
Et
Patates
Tahıllar
Yulaf
Arpa
Buğday
Süt
Tereyağı
Peynir
1982
1983
1984
198
476
1.198
495
623
76
1.907
24
71,6
193
434
1.073
401
570
97
1.832
27
64,0
192
489
1.416
581
658
170
1.879
25
67,8
1985
1986
196
200
440
398
1.268
1.107
494
400
601
545
170
158
1.845
1.884
23
23
73,2
69,2
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, s.14, E.I.U.
17
Norveç'te tarım sektörünün desteklenmesi sübvansiyon ödenmesi ve tarife dışı engeller şeklinde yürütülmektedir. 1982 yılı itibariyle, toplam gelirin % gO'ının sübvansiyon ödenmesi yoluyla elde
edildiği belirlenmiştir.
Tarımsal politikanın
temel hedefi gelir
dağılımının tarım
ve tarım dışı sektörler arasında eşitliği sağlayacak biçimde, düzeltilmesi
olmuştur. Tarımsal kazançlar
imalat sanayi gelirlerinin eşitliği
1980'lerde sağlanmıştır. Hükümetçe alınan son istikrar tedbirleri
doğrultusunda sübvansiyonların da azaltılması öngörülmüş ise de
ile
başarı sağlanamamıştır.
Tarımsal politikanın diğer
hedefi olan temel mallarda üretim artışına da erişilmiştir hatta; bazı mallarda arz fazlası ortaya çıkmıştır.
Genelolarak, Norveç et, balık, patates ve süt ürünleri üretiminde kendine yeterlidir; tahıl ihtiyacının çoğunu ise ithalat yoluyla karşılar.
Ormancılık özellikle iğne yapraklı ağaçlardan meydana gelen
geniş ormanıarın varlığı sayesinde önem kazanmıştır. Ormanıarın
kapladığı alan, ülke yüzölçümünün yaklaşık % 1Tsini teşkil eden
66.000 km 2 olup, kesilen ağaç miktarı yılda ortalama 8,5 - 9,9 milyon m3 civarında seyretmektedir. II.Dünya Savaşı'nın bitiminden
beri sürdürülen ağaçlandırma programı sayesinde kesimin artmaöngörülmektedir.
sı
Balıkçılık ise gelenekselolarak sahip bulunduğu nispi önemini, ekonominin diğer sektörlerindeki hızlı gelişme ve balık stokundaki sınırlamalar nedenleriyle, giderek kaybetmiştir. 1 Ocak
197Tden itibaren 200 millik iktisadi bölge ilan edilmiş ve yabancı­
ların bu alanda avlanmaları yasaklanmış ise de, daha sonra komşu ve diğer bazı ülkeler ile ikili anlaşmalar yapılmıştır. Balıkçılık alt
sektörünün bir önemi de üretimin büyük kısmının ihraç edilmesidir.
Tablo-Tde yıllar itibariyle tutulan balık ve su ürünlerinin miktarı
gösterilmiştir:
18
TABLO-7
YAKALANAN BALIK VE SU ÜRÜNLERi
(Bin Ton)
1982
Capelin
Morina
Ringa
Uskumru
Karides
Diğerleri
Toplam
1.152
1.022
71
74
52
114
2.485
1983
1.493
983
91
80
78
187
2.812
1984
946
999
172
143
84
196
2.440
1985 1986(a)
641
883
256
116
91
83
2.070
272
818
331
157
58
215
1.851
a. Geçici.
Kaynak: Country Profile 1987-88, s.15, E.I.U.
D. imalat Sanayii
Norveç'te imalat sanayi sektörü başlangıç olarak ülkede mevcut hammaddelere dayalı iken, petrol ve doğal gaz bulunmasına
paralelolarak, sanayiin bileşimi de değişmiştir. Makine ve ekipmanlar bilgisayar ve imalatı ve elektroteknik endüstrisi ise son yıllarda
giderek önem kazanmıştır.
imalat sanayii üretimi 1960'lerde yılda ortalama 010 4 ve
1960'Iarda yılda ortalama °10 4,7 büyüme kaydetmiştir. imalat sa·
nayiinin önemli bir kısmı Norveç'in doğal kaynaklarının işlenmesi
ve katma değer yaratılması biçiminde örgütlenmiştir; madenier, su
ürünleri ve orman ürünleri (ağaç ve kereste, mobilya, kağıt) belli
başlı kalemlerdir.
1973/74 petrol krizini izleyen yıllarda imalat sanayii üretimi önce duraklamış; 1981-83 döneminde ise, birbirini izleyen üç yıl, gerilemiştir. Aynı dönemde, ihracata dönük çalışan sanayi dallarında
ise canlılık devam etmiş; hatta 1983 ve 1984 yıllarında yüksek büyüme hızları elde edilmiştir.
1985 ve 1986 yıllarında iç talep hızla büyümüş, ancak yerli üretim bu artışı karşılayacak bir üretim artışı gerçekleştirememiş; ihracatın arttırılması da mümkün olamamıştır. Bu olgu, Norveç imalat
sanayiinin rekabet gücünü büyük ölçüde kaybettiğini gözler önü·
ne sermiştir.
19
1970'JJ yıllarda tam istihdamın sağlanması ve bölgesel dengesizliklerin giderilmesi amaçlarına ulaşılması için sanayi politikası bir
araç olarak kullanılmıştır; sonuçta karlılığı az olan firmalar devlet desteğine ihtiyaç duyar hale gelmişlerdir. Kamu firmaları -özellikle metal, madencilik, mühendislik sanayii ve gemi inşa kollarında
çalışanlar- en fazla destek sağlayanlar olmuştur. Ancak 1980'1i yıl­
larda, bu destek azaltılmış ise de Batı Avrupa ülkelerine göre, nispı
olarak daha fazladır.
Aşağıdaki Tablo-8 ' de 1985 yılı itibariyle imalat sanayii'nin yapısı gösterilmiştir.
TABLO-8
iMALAT SANAYiiNiN YAPısı
(1986 Yılı)
Firma işçi Brüt Çıktı Katma Değer
(Adet) (Bin) (Milyon $) (Milyon $)
Gıda, içki ve tütün
Tekstil, elbise ve ayakkabı
Ağaç ürünleri ve mobilya
Kağıt ve kağıt ürünleri
Baskı ve matbaa sanayii
Kimyasal ürünler,plastik vs.
Maden ürünleri
Temel metal/er sanayii
Metal ürünleri sanayii
Makineler ve ulaştırma teçhizatı
Diğerleri
Toplam
.---
53
6.101,9
1.629
14
555,6
418
26
1.672,7
1.050
111
14
1.542,6
32
1.624,7
808
25
4.592,4
431
10
765,1
380
23
2.896,5
91
23
1.159,4
756
927.161,8
1.363
2
105,5
95
7.132 314 28.178,2
----=--
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, E.I.U., s.20
20
1.148,8
203,2
530,2
400,0
717,3
873,3
282,8
826,0
465,3
2.170,4
42,1
7.659,4
Tablodan görüleceği gibi gerek istihdam, gerekse üretim deve katma değer açısından makineler ve ulaştırma teçhizatı alt
sektörü başta gelmektedir. Gıda, içki ve tütün ile kimyasal ürünler
ve temel metaller alt sektörleri de büyük pay sahibidirier. Ağaç ürünleri ve mobilya sanayii alt sektöründe ise çok sayıda firma mevcut
olmasına rağmen, çalışan işçi sayısı nispeten daha azdır; bu da firmaların küçük ölçekli yerel birimler olması ve eski teknoloji kullanmaları nedeniyledir. Kaldı ki, Norveç imalat sanayiinin genellikle
küçük veya ortaboy firmalardan müteşekkilolduğu rakamların incelenmesinden anlaşılmaktadır. Bunun bir nedeni ülkenin arızalı
coğrafi yapısı olmakla birlikte, diğer bir nedeni de bölgesel dengesizliği azaltmak ve kırsal kesimden nüfus göçünü önlemek amaçlı
politikalardır. Nitekim, 1980 yılı itibariyle 104 kasaba tek bir firmanın varlığına bel bağlamış durumda olup, imalat sanayiinde çalı­
şanların % 10'u bu firmalarda istihdam edilmekte idi.
imalat Sanayii'nde seçilmiş bazı malların üretim miktarlarının
yıllar itibariyle seyri de Tablo-9'da sunulmaktadır.
ğeri
TABLO-9
SEçiLMiş MALLARıN ÜRETiMi
(Bin Ton)
1982
Ham Çelik
Aluminyum (ham)
Çimento
Azot (% 100 N)
Kağıt hamuru
Mekanik
Kimyasal
Kağıt ve karton
Ferrasilisyum (%75 Si)
Diğer demirli alaşımlar
1983
1984
1985
1
768
638
1.786
520
895
713
1.666
562
919
765
1.547
631
930
712
1.601
532
836
712
1.750
450
884
562
1.305
296
434
932
792
1.379
369
487
1.111
791
1.516
437
566
1.182
796
1.604
386
460
1.146
808
1.573
353
450
a: Geçici.
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, s.20, E.I.U.
21
imalat sanayii sektörü, tablolardan anlaşılacağı gibi, önemli derecede ihtisaslaşmıştır. Bunun temel nedeni de ülke nüfusunun azIığı sonucu iç piyasanın yaygın sanayileşmeye elverişli bir yapıya
sahip olmamasıdır.
E. Madencilik ve Enerji
Norveç'te hidrokarbonlar ve· bazı madenler dışında kayda değer maden türleri pek azdır. Demir ve titanyum cevherleri de önemli
miktara ulaşmakla birlikte, ticari değer taşıyan rezervler ulaşım açı­
sından sapa yerlerde bulunduğunda işletilmeleri hayli zordur. Kaldı ki, rezervierin tahmini değerleri de, uluslararası piyasalardaki fiyat
değişmelerine koşut olarak, sürekli dalgalanmaktadır.
1981 'de yapılan son değerlendirmelere göre demir rezervi 78
milyonton (metal eş değerli), titanyum rezervi de 18,5 milyon tondur. Mevcut bakır, çinko ve kurşun rezervleri ise sadece on yıl kadar yetecek miktardadır.
Tablo-10'da Norveç maden üretiminin yıllar itibariyle seyri verilmiştir:
TABLO-10
MADEN CEVHERi ÜRETiMi
(Bin Ton)
1982
1983
1984
1985
0,102 0,117 0,152
0,163
Kobaıt
0,922 0,879
1,191
1,637
Bakı r
26,2
27,6
22,3
19,0
Demir (0/0 65 metal) 3.264 3.540 3.720 3.468
Kurşun
4,1
3,6
3,5
3,3
Magnezyum (rafine) 35,9
29,9
48,3
58,9
Nikel
0,5
0,5
0,6
0,6
Titanyum
246
247
327
290
Çinko
32,3
31,8
28,7
27,8
Kadmiyum (rafine)
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88,8.16, E.I.U.
22
1986
0,154
1,580
21,9
3.660
3,2
60,0
0,4
358
27,5
Enerji kaynakları bakımından ise petrol ve doğal gaz önde gelmektedir. 1985 yılında yapılan tahminlere göre, rezervler 4.650 milyon ton petrol eşdeğeri (TPE) olup bunun % 60'lnl doğal gaz teşkil
etmektedir.
Petrol ve doğal gaz 1975'ten bu yana ihraç edilmekte olup,
hidrokarbon alt sektörü ekonomide temel bir roloynamaktadır. Mevcut rezervierin büyük bölümü Kuzey denizi'nde Norveç kıta sahanlığında bulunmaktadır; ancak Kuzey Kutbu'na yakın bölgelerde
özellikle Barents Denizj'nde de büyük rezervler olduğuna dair bazı
bulgular elde edilmektedir:
1975 yılında 9,3 milyon TPE olan petrol ve doğal gaz üretimi
1980 yılında, beş kat artarak, 49,5 milyon TPE düzeyine erişmiştir.
Üretim 1981 yılında biraz gerilemiş, 1982'den itibaren her yıl giderek artarak 1986 yılında 68,4 milyon TPE seviyesine ulaşmıştır.
Petrol ve doğal gaz üretimi ve pazarlanmasının on yıl gibi kısa
bir sürede GSYH içinde önemli bir nispi ağırlığa sahip olması, Narveç ekonomisinin dünya petrol fiyatlarının dalgalanmalarının yarattığı
olumsuz etkilere de açık olması sonucunu doğurmuştur. Nitekim
1986 başında petrol fiyatlarındaki ani düşüş, bu alt sektörün geleceğine ilişkin plan ve tahminlerin gözden geçirilmesine yol açmış­
tır.
Diğer
önemli bir enerji kaynağı da hidro-elektrik gücüdür. 1982
yılı sonu itibariyle yapılan bir araştırmaya göre, iktisaden kullanıla­
bilir akarsu kaynaklarının % 60' ndan fazlası değerlendirilmektey­
di. Çevrenin korunması kaygısıyla, daha fazla hidro-elektrik üretimi
kamuoyunda tepkiyle karşılanmaktadır. Norveç kişi başına elektrik
üretiminde dünya birincisidir; üretilen elektriğin üçte ikisi sanayi tarafından kullanılır.
Norveç'in kömür rezervleri ise Arktik Denizi'ndeki Svalbard Adalan'nda bulunmaktadır.
Aşağıdaki tabloda enerji kaynaklarının üretimlerinin yıllar itibariyle seyri verilmektedir:
23
TABLO-ii
ENERJi KAYNAKLARI ÜRETiMi
1983
Elektrik(Milyon Kws)
Doğal gaz (Milyon m3)
Kömür (Bin Ton)
Ham petrol (Bin Ton)
1984
106.370 106.666
25.831
26.765
502
451
30.482
24.682
1985
103.189
26.667
569
38.409
1986
97.156
27.025
580
42.451
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, s.13, E.I.U.
1987
yılının
ilk altı
ayında
ise, tüm enerji maddeleri üretiminde
Ham petrol ve doğal gaz üretim ve ihracatındaki hızlı artışlar da (petrolde % 30, doğal gazda 0/o 18 dolayın­
da) bu alt sektörün durgunluğu atlattığı ve GSYH içindeki payını
attı racağ i biçiminde yorumlanmaktadır.
artışlar kaydedilmiştir.
F. Ulaştırma
Narveç'in coğrafi açıdan son derece engebeli bir yapıya sahip olması ve iklim koşullarının sertliği ulaştırma ve haberleşme imkanlarının sağlanması ve korunmasının maliyetinin çok fazla
olmasına neden olmaktadır.
1986 yılı sonu itibariyle, demiryolu uzunluğu 4.219 km. olup,
bunun 2.451 km.si elektrikli hattır. Karayolu uzunluğu ise, 1986 yılı
başında, 55.974 km.si sert satıhlı olmak üzere, 85.882 km.dir.
Denizin, Norveç Ekonomisi'nde taşıdığı önem, deniz ticaret filosunun da geçmişte dünyanın belli başlı filolarından biri olmasını
sağlamıştı. Ancak, 1976 yılında 27 milyon gros tonilato olan fılo,
dünya çapındaki iktisadi durgunluk ve ticaretin gerilemesi sonucu
hızla azalmış, 1986 yılında 7,2 milyon gros tonilatoya gerilemiştir.
Özellikle süper tankerierin cazip hale gelmesi sonucu kızağa konulan gemi tonajında 1982 yılında zirveye ulaşılmış; ancak takip
eden yıllarda bu faaliyet de hızlı bir gerileme kaydetmiştir.
Şehirlerin büyük kısmının fiyortların kenarında yeraldığı Narveç'te bu kentler arasında kıyı taşımacılığı önemlidir; ayrıca özellik24
le son yıllarda turizmde denizyolu ile taşımacılığın giderek daha
cazip hale geldiğini gözönünde tutan Norveçıı armatörler kruvazyer turizme elverişli lüks yolcu gemileri yapımına hız verrnişlerdir.
Havayolu taşımacılığı da, bellibaşlı şehirlerin birbirlerinden uzak
mesafelerle ayrılmış olması ve Norveç'in Avrupa'nın en kuzeyinde
yeralmış bulunması gibi nedenlerin etkisiyle, gelişmiştir. Ülkede kırk­
tan fazla havaalanı trafiğe açık olup, bunlardan dördü (Oslo, Bergen, Stavanger, Kristiansand) uluslararası havaalanı statüsündedir.
Tablo-12'de
ulaştırma
ile ilgili veriler toplu halde
sunulmuştur:
TABLO-12
ULAŞTIRMAYA ilişKiN VERiLER
Demiryolu
1984
1985
1986
2.459
2.175
1.383
195
18.125
2.667
2.191
1.430
214
15.914
2.932
2.241
1.514
250
10.809
3.015
2.225
1.592
283
7.197
3.675
2.373
577
168
4.205
4.603
5.208
5.676
Trafiği
Taşınan
yük (milyon ton km.)
Taşınan yolcu (milyon yolcu km.)
Binek otomobili (Bin adet)
Ticari araçlar (Bin adet)
Ticaret filosu (Bin gros tonilato)
K/zağa konulan gemiler
(Bin gros tonilato)
Hava
1983
Trafiği
Giden Yolcu (Bin Adet)
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, s.22, E.I.U.
25
G. Enflasyon
1970'lerin başlangıcından itibaren fiyatlar genel seviyesi kuvvetli bir enflasyonist baskı altında kalmıştır. izlenen genişleyici iktisadi politikalar ve yüksek ücretlerin etkileri ağır tesirler yaratmıştır.
Enflasyon 1981 yılında, yıllık % 16 oranı ile, zirveye ulaşmıştır.
Uygulanan anti enflasyonist talep ve ücret politikaları ile enflasyon
oranı 1985 yılında % 5 civarına kadar indirilmiştir. Ancak 1986 yı­
lında devaluasyon, işçi sıkıntısı ve toplu sözleşmelerde ücretlere yüksek oranı! zamlar yapılması gibi etkenlerle fiyatlardaki artış yine
hızlanmıştır. 1987 yılının başında haftalık çalışma süresinin 2,5 saat kısaltılması ve ithal maliyetinin yükselmesi bu kez maliyet enflasyonu tehlikesini gündeme getirmiştir.
Enflasyon oranının OECD ülkeleri ortalamasının üzerinde seyretmesinin sonucu ise, işgücü maliyetinin rakip ülkelerden daha fazla
(0/0 2,5 - % 4,5 kadar) olması ve ekonominin dış rekabet gücünün
zayıflaması olmuştur.
Tablo-13'de yıllık ortalama fiyat artış oranlarının yıllar itibarıyle
seyri sunulmuştur:
TABLO-13
FiYAT ARTıŞLARıNıN SEYRi
(Yıllık Ortalama-Yüzde Değişme)
1983
Tüketici fiyatları
Toptan fiyatlar
-8,4
6,6
1984
6,2
6,2
1985
5,7
5,0
1986
1987/a
7,2
2,4
a: Tahmin
Kaynak: Norway: OECD Economic Surveys 1987-88, s.16.
26
8,5
6,0
H. Bankacılık ve Kredi Sistemi
Para ve kredi politikaları ile ilgili yasal çerçeve 1965 yılında kabul edilen Para ve Kredi Politikası Kanunu ile belirlenmiştir. Kanuna göre, sözkonusu politika hükümetin sorumluluğundadır. Ancak
para ve kredi politikalarının belirlenmesi ve uygulanmasında Maliye Bakanlığı ile Norveç Bankası işbirliği yaparlar.
Kanun gereğince, Maliye Bakanlığı kredi bütçesini, Ulusal Bütçe
ile birlikte senede iki kez Parlamento'ya sunar. Kredi bütçesi hem
kamu ve özel sektöre yönelik kredi arzına ilişkin hedefleri, hem de
iç kaynaklar ile dışarıdan temin edilecek net kredi miktarlarını belirler. iç kaynaklardan sağlanacak kredi de kredi piyasası kurumları
ve malı araçlar itibariyle sınıflandırılır. Dolayısıyla, bu politika fon akışı
analizine dayalı olmaktadır ve tüm malı kurumlar ve piyasalar üzerinde etkili olmaktadır.
Norveç Bankası ise tespit edilen hedeflere ulaşılması için alın­
ması gereken tedbir alternatiflerini hazırlar ve politika araçlarının kullanılması esnasında gerekli tavsiyelerde bulunur. Banka'nın tavsiyesi
doğrultusunda Bakanlık malı kurumların, Kanun gereğince yerine
getirmek zorunda oldukları, yükümlülüklerini belirler. Bu yükümlülüklerin yerine getirilmesini denetlemek görevi de, yine, Norveç Bankası'na aittir.
Kredi arzı için muhtelif hedefler ve alt hedefler tespit edilmesi
halen de kredi politikasının temel bir özelliği ise de; bu politikanın
etkinliği hakkında şüpheler giderek artmıştır. Malı piyasaların bazı­
larında serbestliğin sağlanması (de-regulation) sonucu müşterile­
rin değişik kaynaklardan kredi sağlamalarının mümkün hale gelmesi
de, hedef belirlenmesi yoluyla, kredi arzının kontrol edilebilmesini
zorlaştırmaktadır. Toplam kredi hacmi için öngörülen hedefe varıl­
ması ise, Hükümet tarafından izlenen faiz haddi politikasına bağlı
olmaktadır.
1978 yılına kadar faiz hadleri, muhtelif düzenlemeler yoluyla,
düşük ve istikrarlı bir düzeyde korunmuş; talep fazlasının olduğu
sistemde kredi arzı malı piyasaların doğrudan ve likiditenin dolaylı
kontrolu ile düzenlenmiştir.
1980'1j yıllarda ise bankalar arasında rekabetin arttırılması ve
kredi piyasasındaki kontrollerin azaltılması hedef alınmıştır. Firmalar, bankalar ve finans şirketlerinin tahvil ihracı ile bankaların yabancılara yerli para cinsinden kredi açabilmeleri ve döviz rezervi
bulundurmaları serbest hale getirilmiştir. 1985 Eylülünde kredi fa27
izleri de serbest bırakılmış ise de, para arzının hızla artışı ve neflasyon oranının yJkselmesi hükümetin, disponibilite oranlarının
yükseltilmesi yoluyla, tekrar bir kontrol mekanizması tesis etmesi
sonucunu doğurmuştur.
Norveç'te bankacılık sektörü devlet bankaları, ticari bankalar,
tasarruf bankaları ve yabancı bankalardan oluşmaktadır.
Devlet bankalarmın amaçları belli sektörlere (tarım, balıkçılık,
konut, belediyeler, küçük sanayi, vb. gibi) finansman sağlanması
ve hükümet politikası doğrultusunda kredi arzının öngörülen hedeflere uygun olarak dağıtılmasıdır.
Ticari bankalar daha çok kısa vadeli krediler açar ve vadesiz
mevduatın toplam mevduatıarı içindeki payı yaklaşık % 50 civarın­
dadır. Ülke çapında örgütlenmişlerdir. Beş büyük bankanın aktifleri toplamı, tüm ticari bankaların toplam aktiflerinin % 80'i dolayındadır.
Tasarruf bankaları ise yerel karakter taşırlar; çoğu belediyeler düzeyinde olmak üzere 200'den fazla banka mevcuttur. Bu bankaların hem kredi hem de mevduatıarında vadelerin daha uzun
olduğu gözlenmektedir; örneğin vadeli mevduatın payı % 70 civarındadır. Bankaların ufak ölçekli olduklarının bir işareti de en büyük beşinin, tasarruf bankaların toplam aktiflerinin % 30 civarına
sahip olmalarıdır.
Yabancı bankalar ise 1985 Ocak ayında yedi yabancı bankaya kuruluş izni verilmesiyle, sektörde faaliyete başlamışlardır. Artan rekabet sonucu da kar marjlarının gerilediği gözlenmektedir.
Banka dışı mali kurumlar da özel finans şirketleri, kredi birlikleri, sigorta şirketleri, sosyal güvenlik fonlarıdır. Bu kuruluşlar topladıkları fonları para ve sermaye piyasasında plasman
yoluyla kullanırlar, esas olarak hükümet tahvilleri alırlar, ipotek, factoring, leasing kredileri verirler ve bazı ihracat projelerinin finansmanını sağlarlar.
Norveç'te para piyasası interbank piyasası, swap piyasası, anfaiz ödenen mevduat piyasası, mevduat sertifikası piyasası
ve özel krediler piyasasından oluşmaktadır.
Sermaye piyasası'nda ise tahvil ve hisse senedi ihracı ve tic
areti sözkonusudur.
Mali piyasaların de ğerlendirilmesinde en önemli faktör olan faiz
hadlerinin yıl sonları itibariyle durumları da Tablo-14'de verilmektedir.
laşmalı
28
TABLO-14
FAiz HADLERi
(Yıl Sonu itibariyle - Yüzde)
1982
Kredi faizi
Mevduat faizi
iskonto haddi
13,1
8,4
9,0
1983
12,8
8,5
8,0
1984
12,3
8,8
8,0
1985
13,5
9,1
8,0
1986
16,0
10,1
8,0
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, s.26, E.I.U.
1987 yılında talep hacmindeki büyümeyi kontrol altına almak,
Kron'un dış değerini korumak ve enflasyon oranını düşürmek için
Hükümet, kredi tavanıarı tespit etmek yoluyla kredi arzını denetlemeye çalışmıştır. Bunun sonucunda kredi faizinde yükselmeler görülmüş; özel krediler piyasası (ya da "gri piyasa") adı verilen alıcı
ve satıcılarının mali kuruluş olmadığı ikincil piyasanın hacmi hızla
büyümüştür.
i. BÜTÇE
Norveç'te kamu sektörü merkezi hükümet, sosyal güvenlik sistemi ve yerel yönetimlerden oluşmaktadır. Merkezi hükümet ve sosyal güvenlik sistemini kapsayan bütçe tasarısı her yıl Sonbahar'da
Storting'e sunulur; Bütçe takvim yılı için geçerlidir.
Tablo-15'de 1984-1986 yılları için Bütçe rakamlarının bellibaşlı
gelir ve harcama kalemleri itibariyleseyri gösterilmiştir.
29
TABLO-15
1984, 1985 ve 1986 BÜTÇELERi
(Milyon ABD Doları)
1984
1985
1986
GEliR
30.361,4
33.298,3
39.688,4
Dolaylı
Vergiler
Sosyal güvenlik primleri
Doğrudan vergiler
Faiz geliri
Diğer gelirler
9.583,3
6.190,1
10.728,8
2.611,1
1.237,1
10.696,7
6.664,4
11.697,7
2.996,1
1.243,4
13.660,0
9.111,6
10.601,4
4.640,5
1.674,9
HARCAMA
24.706,7
25.788,6
33.640,3
Mal ve hizmet alımı
Savunma
Sivil Sektör
Sübvansiyonlar
Kamu borcu faizi
Cari transferler
Hane halkına, vb.
harcamalar
10.306,2
1.592,9
8.713,3
3.150,6
2.304,8
8.797,4
8.323,2
474,2
147,7
10.791,2
1.677,6
9.113,6
3.132,1
2.546,3
9.073,1
8.583,7'
489,4
245,9
13.796,2
2.069,6
11.726,6
4.011,6
3.736,5
11.679,5
11.012,2
667,3
416,5
NET TASARRUF
5.654,7
7.509,7
6.048,1
409,2
446,5
568,9
GAYRISAFi TASARRUF
6.063,9
7.956,2
6.617,0
Gayrısafi
1.575,6
1.545,3
2.172,7
NETiKRAZ
4.488,3
6.410,9
4.444,3
Petrol sektörü geliri
5.326,6
5.876,2
2.341,5
Diğerlerine
Diğer
Amortisman ve
diğer işlemler
Sermaye Teşekkülü
1984 ve 1985 gerçekleşme, 1986 ise tahmini.
Kaynak: Norway: OECD Economic Surveys 1987/1988, s.83,
OECD.
30
1960'ların sonundan itibaren genellikle genişleyici bir fiskal
politika izlenmiştir. Petrol bulunmasından ve petrolden alınan vergi
ve resimlerin hızla artmasından sonra harcamalar trendi de artış
göstermeye devam etmiştir; ancak 1980'li yıllarda enflasyonu
frenlemek amacı ön plana alınmıştır.
Petrolden alınan vergi ve resimlerin Bütçe gelirlerinde sahip
nispi payın yüksekliği, Bütçenin incelenirken "petrol-dışı
(petrolden elde edilen gelirler ve Norveç Bankası'ndan transferIerin alınmadığı) açık" kavramının bir gösterge olarak kabul edilmesine yol açmıştır.
olduğu
GSYH'a oranı, 1983 yılında 0/05,7 olarak gerhükümet tarafından izlenen antienflasyonist politika
doğrultusunda 1984'de 010 4,4,1985 yılında da 0/02,5 nispetlerine
Petrol
dışı açığın
çekleşmiş;
gerilemiştir.
1986 yılında dünya petlOl fiyatlarının anT düşüşü ekonominin
çeşitli sektörlerinde olduğu gibi Bütçe'ye de olumsuz bir etki yapmıştır; örneğin petrolden alınan vergi ve resimlerin miktarı 1985 yı­
lında 51,6 milyar NKr (6,0 milyar $) düzeyinden 1986 yılında 35,6
milyar NKr (4,8 milyar $) seviyesine gerilemiştir. Ancak, harcamaların da, yeniden hız kazanan enflasyonist talebin bastırılması içın
kısılmasının sonucunda petrol dışı açık GSYH'nın °10 1 ,2'sine düş­
müştür.
1987 yılı bütçesi de 1986 yılı sonlarında hazırlanmış ise de,
enflasyon ve durgunluğun devam etmesi üzerine hükümet 1987
Mayıs ayında bütçe'yi yeniden düzenlemiştir.
Tablo-16'da 1986 yılı bütçesinin kesin sonuçları ve 1987 bütçesinin revize hali ile 1988 bütçe tahmini bellibaşlı kalemler itibariyle gösterilmiştir.
1987 Bütçesi'nin revizyonu ile birlikte hisse senedi alım satı­
mındaki 010 2 muamele vergisi ile kurumlar vergisi matrahının tespitinde kullanılan amortisman oranlarının düşürülmesi de öngörülmüş olup, uygulama 1988 yılında başlayacaktır.
Bu arada vergi sisteminin yeniden düzenlenerek, bazı vergi
dışı kazançların vergi matrahına dahil edilmesi ve vergi oranlarının
yeniden tespit edilmesi öngörülmüştür.
31
TABLO-i6
1986, 1987 ve 1988 BÜTÇELERi
(Milyar ABD Doları)
1987
1986
(Gerçekleşme)
GEliR
Gerçekleşme
Tahmini
1988
Tahmin
33.306
37.381
41.723
4.957
1.771
3.275
2.474
3.392
2.846
8.445
11.959
10.527
14.109
11.585
15.275
30.425
36.190
40.292
Petrol
Savunma
Sanayi Teşvikleri
Sosyal Sigorta
1.752
2.285
311
1.136
2.530
2.708
415
1.351
2.522
2.975
509
1.581
Kredi işlemi Öncesi
Fazla
2.881
1.191
1.431
Petrol Dışı Bütçe
Dengesi
- 739
360
- 60
-1.084
1.248
937
Petrol
Doğrudan Vergiler
Sosyal Sigorta
Primleri
Dolaylı Vergiler
HARCAMALAR
!
Borçlanma ihtiyacı
Kaynak: Norway: Country Report No.1/1988, s.8, E.I.U.
Ekim 1987 de Storting'e sunulan ve Aralık ayı sonunda kabul
edilerek kesinleşen 1988 Bütçesi de yeni tedbirler ile sağlanacak
vergi geliri artışı ve harcamalarda yapılan kısıntılar sonucu 2,5 milyar NKr (yaklaşık 384,6 milyon ABD $) fazla bağlanmıştır. Sözkonusu fazlanan GSYH'nın 0/o 2'si civarında olacağı öngörülmüştür.
32
Bu arada yıllık kredi bütçesi yerine iç krediler büyüme hedefi
getirilmişti; 1988 yılı içinde hedef % 8-12 arasında tespit edilmiştir.
J. istihdam
Daha önceki bölümlerde tam istihdamın 2. Dünya Savaşı sondöneminin temel politika hedeflerinden birini oluşturduğu ifade edilmişti. Petrolden elde edilen kazançlar, hükümetlerin, bu
hedefe ulaşmak yolunda, sürekli ileri adımlar atmalarını sağlamış­
tır. 1970'Ierden itibaren geleneksle sanayi kollarının ekonomideki
nispi ağırlıklarının azalmasısonucu hizmetler sektöründeki istihdam hacmi artış göstermektedir.
1980'Ierde tüm sanayileşmiş ülkelerde olduğu gibi Norveç'te
de işsizlik oranı artmış ise de, diğer OECD ülkelerindeki yüksek
oranlara hiçbir zaman erişmemiştir.
Tablo-1 Tde istihdamın yıllar ve sektörler itibariyle seyri gösterası
rilmiştir:
33
TABLO-17
iSTiHDAM (16-74 Yaşlar)
(Yıllık Ortalama-Bin Kişi)
1982
1983
1984
1985
1986
Tarım,orman,
balıkçılık
130,8
128,5
139,0
144,0
142,0
16,2
356,8
16,5
334,0
22,0
363,0
23,0
365,0
24,0
371,0
17,8
138,7
18,3
141,1
22,0
150,0
21,0
151,0
22,0
155,0
265,7
264,4
325,0
343,0
369,0
180,4
174,0
176,0
171,0
175,0
91,0
92,7
119,0
132,0
145,0
521,4
539,4
650,0
4,0
658,0
4,0
665,0
3,0
1.718,8
1.708,9
1.970,0
2.012,0
2.071,0
Madencilik,
taşocakçılığ i
(petrol üretimi dahil)
imalat sanayii
Su ve elektrik üretimi
inşaat
Ticaret, otel
ve restoranlar
Ulaştırma,
haberleşme
Banka, finans,
mali hizmetler
Kamu, toplumsal ve diğer hizmetler
Diğerleri
TOPLAM
Kaynak: Country Profile 1987-88, s.12, E.I.U.
işSiZlik oranı ise 1983 yılında % 3,3'e yükselmiş; daha sonraki
üç yıl ise, sırasıyla, % 3,0, O/o 2,5 ve 0/o 1,9 nispetlerine gerilemiştir.
1987 yılının ilk çeyreğinde bu gerilemeyi sürdürerek, % 1,5 oranı­
na düşmüştür. işSizlik oranındaki gerilemenin önemli bir nedeni,
1987 yılı başında haftalık çalışma saatlerinin 2,5 saat azaltılarak
34
37,5 saate indirilmesidir. Ancak antienflasyonist iktisadi politikanın
devamı halinde, yıl sonuna doğru işsizlik oranının % 2'nin üzerine
çıkması öngörülmektedir.
LV. DIŞ EKONOMiK ilişKiLER
A. Ödemeler Bilançosu
Norveç'in ödemeler bilançosu, ekonominin son yıllarda geçirmekte olduğu değişiklikleri yansıtmaktadır. Ekonomisi dış ticarete
büyük ölçüde bağımlı ve petrol ihracatının önemli bir gelir kaynağı
durumunda bulunduğu gözönüne alındığında, bu olgu kolayca
anlaşılabilir. Nitekim, 1980'lerde ihracat giderek artış gösterirken,
petrol fiyatlarının anT düşüşü 1986 yılında ihracat değerinin ithalatınkinden daha az olmasına yol açmıştır.
Cari işlemler bilançosunda dikkate değer olan bir diğer husus
da 1970'li yıllarda cari işlemler açığını kapatmak ve petrol yataklarını geliştirmeye yönelik yatırımlar için alınan borçların ana para ve
taksitlerinin ödenmesinin gerekli kıldığı fon çıkışıdır. Ancak dış
borç miktarı azaldıkça, bu kalemin değerinin giderek azalacağı ifade edilebilir.
Diğer yandan, Norveç 1980'den itibaren sermaye ihracatçısı
bir ekonomi niteliğini kazanmıştır. Sermaye piyasasının serbestleş­
tirilmesi (deregulation) de özellikle 1984 ve 1985 yılında portföy
yatırımları aracılığı ile önemli değerde yabancı para girişine yol açmıştır.
Tablo-18'de Ödemeler Bilançosu verilmiştir.
35
TABLO-18
ÖDEMELER BiLANÇOSU
(Milyon ABD Doları)
1983
1984
1985
1986(a)
Mal ihracatı (tob)
Mal ithalatı (tob)
Ticaret Dengesi
18.055 19.140 19.980 18.373
-13.704 -14.029 -15.300 -20.633
4.351
5.111
4.680 -2.260
Hizmet ihracatı
Hizmet ithalatı
Net özel transferler
Net resmi transferler
Cari işlemler Dengesi
8.487 8.579 9.555 10.571
-10.273 -10.209 -10.745 -11.955
- 36
-65
- 129
- 54
-524
-469
-499
-668
1.986 2.976 2.926 -4.441
Doğrudan yatırım
Portföy yatırımı
Diğer uzun vadeli sermaye
Kısa vadeli sermaye
Sermaye işlemleri Dengesi
Hata ve
Karşılık
kayıp
maddesi
Rezervlerde değişiklik
-26
-900
-577
-952
2.455
-736
826
-273
482
299
-1.093
1.372
-1.015
2.455
1.719
4.441
370
-146
-244
-210
-329
2.736
-1.192
1.1 00
4.552
-3.909
a: Tahmin
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, s.29, E.I.U.
36
-88
Cari işlemler bilançosunun 1980'den itibaren fazla vermesi,
resmi döviz rezervlerinin de hızla artmasına yol açmıştır. Ancak
1985 ve 1986 yılında rezervler azalarak, 1986 yılı sonu itibariyle
7,9 milyar ABD $ (58,3 milyar NKr) düzeyine geritemiştir. 1987 yı­
lında da cari işlemler bitançosunun aleyhte bakiye vermesi ve döviz rezervlerinin azalması sözkonusudur.
Norveç'in dış borç miktarı da, 1970'lerde petrol aramalarına
bağlı olarak artmış; 1979'dan itibaren ise hızla azalmıştır. Dış borç
1979'dan 1985 yılı sonuna kadar 21,0 milyar ABD $ iken 6,1 milyar ABD $ (104 milyar NKr iken 42 milyar NKr) düzeyine gerilemiş­
tir. Ancak, 1986 yılında tekrar yükselerek 8,3 milyar ABD $
olmuştur.
B. Dış Ticaret
Norveç, kişi başına hesaplandığında, dış ticarete en bağımlı
ülkeler arasındadır; 1986 yılı itibariyle ihracat/GSYH oranı 0/025,9
ve ithalatiGSYH oranı da 0/0 29,1 olmuştur.
Gelenekselolarak Norveç'in ticaret bilançosu hep aleyhte ba-.
kiye vermekteydi; özellikle 1970'lerde petrol sondajları için gerçekleştirilen makina ve ekipman ithalatı açığın önemli bir nedeni
olmuştur. Ancak, 1970'lerin sonuna doğru hızla artış kaydeden
petrol ve doğal gaz ihracatı ticaret bilançosununlehte bakiye vermesini sağlamıştır.
Tablo-19'da Norveç'in dış ticaretinin seyri, yıllar itibariyle, gösterilmiştir.
37
TABLO-19
DIŞ TicARET
(Milyon ABD Doları)
1982
ihracat
ithalat
Ticaret Hacmi
Ticaret Dengesi
1983
1984
1985
17.538 17.977 18.938 20.030
15.466 13.481 13.883 15.558
33.004 31.458 32.821 35.588
2.072 4.496 5.055 4.472
1986
18.261
20.289
38.550
-2.028
Kaynak: Direction of Trade Statistics Yearbook, s.309, IMF
Norveç'in ihracatında geleneksel mallar (metaller ve metal
ürünleri) halq önem taşımakla beraber, ağırlık petrol ve doğal gaza kaymıştır. Normalolarak, bu iki kalem ihracatın % 50'sini oluş­
turmaktadır.
Norveç Ekonomisi' nin rekabet gücünün zayıflamasının bir diğer sonucu olarak, imalat sanayii ürünlerinin ithalatı hızla artmıştır;
makinalar ve teçhizat ile motorlu araçlar en fazla ithal edilen kalemlerdir. Norveç oldukça liberal bir ticaret politikası uygulaması
nedeniyle ve sanayileşmiş bir ülke olmasına rağmen, sınai ürünler
ticaretinde aleyhte bakiye vermektedir; bu kalemlerde ithalat 1986
yılı itibariyle, ihracattan 10 milyar $ daha fazla olmuştur.
Bölgeler itibariyle ise, dış ticarette Batı Avrupa'nın başta geldiği görülmektedir; OECD üyesi ülkeler ticaretin çok büyük kısmının
gerçekleştirildiği ortaklar durumundadırlar.
ihracat
Norveç'in ihracatın mal grupları itibariyle seyri Tablo-20'de ve
ülkeler itibariyle gelişimi de Tablo-21 'de sunulmaktadır:
38
TABLO-20
MAL GRUPLARı iTiBARiYLE iHRACAT
(Milyon ABD Doları)
Gemiler (eski ve yeni)
Gıda, içki ve tütün
balık ve
balık ürünleri
Hammaddeler
(yakıt hariç)
Yakıtlar
1982
1983
1984
1985
1986
942,2
1.025,9
802,8
1.123,1
712,3
1.032,8
1.290,8
1.034,3
1.499,7
1.331,4
745,3
807,7
764,8
811,7
1.113,1
719,7
742,2
701,5
9.520,8 10.300,4 10.688,4
5.843,1 6.084,5 6.144.6
725,1
7.685,5
6.858,7
701,7
9.126,6
5.748,7
işlenmiş ürünler
Kimyasallar, gübre
ve plastikler
775,8
770,5
951,0
952,4
Kağıt ve
kağıt ürünleri
445,5
533,6
578,1
518,0
Metaller ve
metal ürünleri
1.897,9 1.865,6 .2.414,5 2.275,0
Makine ve teçhizat 1.188,7
995.7 1.100,8 1.126,3
TOPLAM
17.545,1 18.009,5 18.872,2 19.859,6
983,0
663,3
2.355,5
1.371,4
18.100,4
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88, 5.27, EI.U.
39
TABLO-21
ÜLKELER iTiBARiYLE iHRACAT
(Milyon ABD Doları)
1982
ABD
Batı
Almanya
BelçikaLüksemburg
Danimarka
Finlandiya
Fransa
ingiltere
isveç
italya
Japonya
Liberya
Panama
1983
1984
1985
1986
486
3.529
767
3.418
969
3.126
1.029
3.125
985
3.488
189
653
282
389
6.391
1.584
243
146
267
227
184
650
347
491
6.165
1.818
258
176
141
194
170
669
274
638
6.893
1.868
293
267
123
208
193
720
319
1.040
7.114
1.754
261
251
407
259
216
806
317
626
5.062
1.808
333
216
462
344
Kaynak: Direction of Trade Statistics Yearbook s.309-11, I.M.F.
ithalat
Norveç'in
ithalatının mal grupları ve ülkeler itibariyle 1982-86
yılları arasındaki gelişimi, sırasıyla, Tablo-22 ve 23'de gösterilmiş­
tir.
40
TABLO-22
MAL GRUPLARı iTiBARiYLE iTHALAT
(Milyon ABD Doları)
1982
1983
1984
1985
442,7
Gemiler (eski ve yeni) 1.017,5
713,7
615,6
816,7
796,4
823,6
Gıda,içki, tütün
884,4
Hammaddeler
(yakıt hariç)
1.047,2
996,8 1.125,3 1.124,3
2,037,3 1.407,7 1.424,5 1,350,0
Yakttlar
10.468,7 9.552,8 9.895,3 11,679,0
işlenmiş ürünler
Kimyasallar
461,3
468,3
462,3
535,3
ve plastikler
930,5
Tekstil ve hazır giyim 1,026,2
881,4
637,5
Metal ve
1,613,9 1.316,5 1.031,4
845,5
metal ürünleri
Makine ve teçhizat 3,070,8 2.762,3 3.122,9 3.691,6
951,7
868,5 1.418,4
Taşıt araçları
882,5
15.455,1 13.487,9 13.857,1 15.419,6
TOPLAM
1986
232,7
1.156,8
1,188,9
1.198,2
16,515,2
684,8
881,3
1.065,6
5.216,4
2.058,6
20.291,8
Kaynak: Norway: Country Profile 1987-88. 8,28, E. i. U.
41
TABLO-23
ÜLKELER iTiBARiYLE iThALAT
(Milyon ABD Doları)
1982
ABD
Batı Almanya
BelçikaLüksemburg
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Hollanda
ingiltere
!sveç
ıtalya
Japonya
1983
1984
1985
1986
1.442
2.404
1.268
1.989
1.280
2.001
1.134
2.507
1.400
3.438
361
955
689
527
528
1.826
2.648
362
958
345
873
469
485
485
1.406
2.539
463
742
384
882
676
642
478
1.430
2.377
434
665
434
1.054
631
646
548
1.550
2.780
519
964
595
1.449
811
828
776
1.786
3.645
765
1.500
Kaynak: Direction of Trade Statistics Yearbook, s.309, I.M.F.
ithalatın incelenmesinden ortaya çıkan en çarpıcı sonuç, Norveç'in ithalatının en büyük kısmının sanayileşmiş ülkelerden yapıl­
ması ve ABD ile Japonya dışında bu ülkelerin komşu ve yakın
ülkeler olmalarıdır.
V. TÜRKiYE iLE EKONOMiK iLişKiLER
Norveç'in Türkiye ile ticari ve ekonomik ilişkileri çok eski tarihlerden bu yana sürmektedir. Ancak, iki ülke arasındaki coğrafi
uzaklık, son yıllara kadar tatminkar bir gelişme elde edilmesini engelıemiştir. Ancak son iki yıl içinde Norveç ve Türkiye'nin karşılıklı
olarak "açılma" süreci içinde bulundukları söylenebilir.
42
Norveç'in, daha önceki bölümde gösterildiği üzere, yakın
komşuları ile ticarete ağırlık vermesi dışında uyguladığı dış ticaret
politikası da Türkiye açısından geçmişte güçlük yaratmıştır. EFTA
üyesi olan Norveç bu ülkeler ile AET üyesi ülkelere tüm sınaı mallarda "sıfır" gümrük vergisi uygulamaktadır. Ayrıca, GPS (Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi) uygulaması sonucu 160 ülke ve
bağımlı bölgeye gümrüksüz ihraç hakkı tanınmıştır. Türkiye de
GPS'nden yararlanmakla birlikte piyasadaki rekabetin şiddeti ihracatı zorlaştırıcı bir etken olmaktadır.
Türkiye-Norveç ticaretinin 1981-1987 yılları itibariyle seyri aşa­
ğıda sunulmuştur:
TABLO-24
TÜRKiYE-NORVEÇ TiCARETi
(Bin ABD Doları)
Yıllar
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
ihracatımız
ithalatımız
2.139
2.425
6.643
4.040
4.409
8.989
12.994
29.608
28.869
30.507
22.538
18.883
22.177
45.354
Devlet istatistik Enstitüsü.
Tablodan görüleceği gibi ihracatımız 1981-1982 ve 19841985 yıllarında durgunluk içinde kalmış; 1983 ve 1986'da ise SıÇ­
rama kaydetmiştir. 1987 yılında ise ilk dokuz aylık ihracat değeri­
nin bir önceki yılın toplamına eşit hale gelmesi artışın sürekliliği
hakkında ümit verici bir işaret olarak değerlendirilmelidir.
43
ithalatımız ise 1981-1983 yılları arasında nispi bir duraklama
gösterdikten sonra, 1984 ve 1985 yıllarında peşpeşe iki yıl düşüş
kaydetmiştir. ithalatımız, 1986 yılında O/O 17,4 oranında artmış; ihracattan da hızlı bir sıçrama ile, 1987 yılı ilk dokuz ayında 1986 yılı
toplam değerinden % 156 üzerine erişmiştir.
A. ihracatımız
Tablo-25'de Türkiye'nin Norveç'e ihraç ettiği belli başlı mallar
itibariyle 1984-1986 yıllarında ihracatımızın seyri gösterilmektedir.
TABLO-25
IHRACATlMIZ
(Bin ABD Doları)
1984
Taze patates
Kuru nohut
Yeşıı mercimek
Kuru incir
Kuru üzüm
Fındık
Kuru kayısı
Meyan kökü hülasası
Kabuklu hayvan konserveleri
Domates salçası
Kuru yemişler
Şarap
Yaprak tütün
Ftalik anhidridi
T abii deriden seyahat eşyası
Deri giyim eşyası
Tekstil giyim eşyası
Yatak çarşafları
Sofra ve mutfak için cam eşya
Devlet istatistik Enstitüsü.
44
236
610
425
361
131
40
1.208
36
43
133
1985
553
1
579
255
420
90
113
98
15
231
43
20
220
65
1.037
285
36
57
1986
45
7
6
590
853
424
105
148
309
185
96
100
98
475
236
2.811
1.846
172
110
Tablo'da belirtilen maddelere ek olarak, muhtelif taze meyvalar, taze ve kuru sebzeler, konserveler, tekstil mamutleri, camdan
mamul eşyalar, pamuk ve pamuklu mensucat da ihraç edilmektedir.
Tablo'dan görüleceği gibi ihracatta en dikkate değer artış giyim eşyaları ve yatak çarşaflarında olmuştur. Bunun nedeni Norveç'in 1985 Haziranından itibaren Türkiye'ye uyguladığı tekstil
kotalarını ilga etmesidir. Deri giyim eşyası ihracatındaki hızlı büyüme ise ihracatçılarımızın geleneksel piyasalardan sonra iskandinav pazarlarına da girmeye başladıklarını işaret etmektedir.
B. ithalatımız
Tablo-26'da Türkiye'nin Norveç'ten yaptığı ithalatın 19841986 yıllarındaki seyri bellibaşlı mallar itibariyle gösterilmektedir:
TABLO-26
iTHALATıMIZ
(Bin ABD Doları)
1984
Silisyum
Mayi amonyak
Amonyum nitrat
Kimya sanayii müstahsalları
Polipropilen
Selüloz
Gazete kağıdı
Ferro-manganez
Ferro-silisyum
Ham alüminyum
Vinçler
34
3.433
125
827
2.339
324
1.834
551
316
1985
686
198ô
344
154
150
943 1.480
1.540
863
1.023
530
2.136
956
433
226
3.115 3.732
965
540 2.352
Kaynak: Devlet istatistik Enstitüsü.
45
Tablo'da gösterilen maddelere ek olarak, demir piritleri, hidrokarbürler, tansiyoaktif müstahzarlar, linyosülfitler, polietilen, yaş ve
kuru deriler, muhtelif cins kağıtlar, demir-çelik mamulleri, demirçelik eşya, aluminyum levha ve şeritler, elektriksiz ve elektrikli makine ve cihazlar da ithal edilmektedir.
Tablo'dan görüleceği gibi, artışa kaynaklık eden ürünler kimya sanayii müstahsalları, ferro-silisyum ve vinçler olmaktadır. Narveç'in geleneksel endüstrilerinin alüminyum, ferrometaller,
selüloz, gemi inşa olduğu düşünülürse, Türkiye'nin esas itibariyle
Narveç'in geleneksel ihraç mallarının bir müşterisi olmaya devam
ettiği ifade edilebilir. Norveç, henüz yüksek teknoloji ihtiva eden
ürünleri Türkiye'de pazarlayabilmiş değildir.
46
iKiNCi KısıM
DIŞ TicARETE iLişKiN BilGilER
Vi. DIŞ TicARET MEVZUATı
A. ihracat Rejimi
Norveç'te hemen tüm malların ihracı serbesttir. Bazı kritik malların ihracatında özel düzenlemeler mevcut bulunduğundan, ihraçları lisansa tabidir. Diğer tüm mallar ise beyan karşılığında ihraç
edilebilir. Ancak 500 NKr ve daha az değerde silah ve cephane,
1.000 NKr ve daha az değerde balık ve balık mamulleri ile 2.000
N Kr ve daha az değerdeki diğer malların herhangibir ülkeye ihracatı nda beyan istenmez.
B. ithalat Rejimi
Norveç'in ithalat rejimi de son derece liberaldir. çoğu malların
ithalatı herhangibir ithal lisansına gerek görülmeksizin gerçekleşti­
rilir.
Ancak, Güney Afrika Cumhuriyeti'nden yapılacak tüm ithalat
ile bazı ülkelerden birtakım malların ithalatı lisansa tabidir.
Çok az sayıda mevcut kısıtlamalar ise şöyledir:
. Bazı tarımsal malların, menşei neolursa olsun, ithalatında kı­
sıtlama mevcuttur; bu maddeler genellikle yerli üretimi olan sebze
ve meyvalar olup, her yıl üretim ve talep tahminlerine göre global
kotalar belirlenmesi suretiyle ithalat denetim altında tutulur.
. 20 yaşından daha yeni gemiler ile bazı tür balıkçı gemilerinin
ithalinde özel izin gereklidir; böylece teslimden önce ödemelere dair
düzenlemelere uygunluk denetlenmiş olmaktadır.
- Radyo ve radyo kontrol ekipmanları ithalatı Haberleşme Dairesı'nin onayına tabidir.
- Bazı tür tahıılar, alkollü içkiler, tekstil ürünlerinden mamul balıkçılık eşyası, ispençiyarı müstahzarlar ve ilaçlar kamu tekelleri tarafından ithal edilirler.
- Hangi ülkelerden hangi malların ithalatının lisansa tabi olduğunu gösterir liste ise aşağıda sunulmuştur.
R 0204.302 Balina eti
R 1504.210 ispermeçet yağı
R 1504.220 Preslenmiş baş ispermeçet yağı (balina
amber yağı)
49
R
R
R
R
1504.230 Diğer balina yağları
1515.001 ispermeçet
1603.001 Hava almayan kaplarda balina eti hülasası
1603.007 Diğer şekilde paketlenmiş balina eti hülasası
J.SK.T
4011.330 Otomobiller için yeni lastikler
R 4203.304 Erkekler ve erkek çocuklar için deri ve demir kompozisyonlu ceketler
R 4203.305 Erkekler ve erkek çocuklar için deri ve deri kompozisyonlu diğer elbiseler
R 4203.306 Bayanlar ve kız çocukları için deri ceketler
R 4203.309 Bayanlar ve kız çocukları için diğer deri elbiseler
SK.T.O.
5509
Diğer pamuklu dokuma mensucat
SK.T.O.
5607
Sentetik elyaftan (süreksiz veya kırpıntı) dokuma mensucat
T 5904
Sicimler, ipler ve halatlar, örme olsun
olmasın
T 5905
R
R
R
R
R
R
R
R
50
Sidm, ip ve halattan fileler, sidm, ip, halat
ve iplikten mamul balık ağları
6002
Elastiki veya kauçuklu olmayan örme eldivenler
6003
Elastiki veya kauçuklu olmayan örme uzun
konçlu çoraplar, çorap altlıkları, kısa konçlu
çoraplar, soketler, çorap koruyucular ve
benzerleri
6004
Elastiki veya kauçuklu olmayan örme iç giyim eşyaları
6005
Elastiki veya kauçuklu olmayan örme dış
giyim eşyası, teferruatı ve diğer örme eşya
6101
Erkekler ve erkek çocukları için dış giyim
eşyası (6101.750-790 spor giysisi hariç)
6102
Kadınlar, kız çocuklar ve bebekler için dış
giyim eşyası (6102-840-890 şortlar, spor
şortları hariç)
6103.150 Erkekler ve erkek çocuklar için gömlekler
190
6104.250 Kadınlar ve kız çocukları için dokuma ku290 maştan iç giyim eşyası
R 6110.010 Eldivenler,
kısa
ve uzun konçlu çoraplar
029 (örme olanlar hariç)
T 6201
Seyahat haliları ve battaniyeler
R 6202.110 Yatak çarşafları
190
6202.210 Masa örtüleri
SK.K.T.a.
SK.K.T.
6202.220 Diğer masa örtüleri
290
SK.T.
6202.310 Tuvalet ve mutfak örtüleri
390
SK.T.
6202.500 Araba koltukları için mefruşat eşyası
SK.r.
6202.710 Perdeler ve diğer mefruşat eşyası
790
K.T.a.
6205.100 Toz bezleri, yer bezleri, dialama bezleri ve
benzeri temizlik bezleri
T 64. Fasıı (Tüm maddeler)
SK.K.
6402.071 Yüzü 50-52'nd fasıılarda yeralan tekstil
079 maddelerinden kaplı ayakkabılar
SK.K.
6402.081 Yüzü diğer maddelerden kaplı, tabanı ka089 uçuk veya plastik olan ayakkabılar
SK.K.
6402.091 Diğer ayakkabılar
099
R 6404.002 "Oesterdalen çorapıarı"
T 8710
Sisikletler (motorsuz üç tekerlekli taşıma bisikletleri dahil)
T 8901.182 Şişirme botlar
T 94. Fasıı (Tüm maddeler)
T 9703
Diğer oyuncaklar, eğlence için küçültülmüş
modelfer
T 9801
Düğmeler, kol düğmeleri, yaka düğmele­
ri, çıtçıtlar, benzerleri
Kullanılan harflerin kastedildiği ülkeler ise şöyledir:
R : Tüm ülkeler (42,60,61,62 ve 64'ncü fasıılardaki mallar için AET
J
ve EFTA "Belçika, Danimarka, Finlandiya, Batı Almanya, Fransa, Yunanistan, irlanda, izlanda, Lüksemburg, Hollanda, ingiltere, isviçre, isveç, Avusturya" menşeli mallar için ithallisansı
gerekmez)
: Japonya
51
K : Çin Halk Cumhuriyeti, Moğolistan, Kuzey Kore, Vietnam
SK : Güney Kore
Arnavutluk, Bulgaristan, Doğu Almanya (OOR), Polonya, Romanya, SSCB, Çekoslovakya, Macaristan
T : Tayvan
Ülkemiz açısından önem taşıyan husus ise 61 ve 62'nci fasıılar
(giyim eşyaları)ın lisansa tabi olmasıdır. Ancak 1985 yılı Haziran ayın­
dan itibaren Türk menşell tekstil ürünlerine kota uygulaması kaldı­
rılmış olup, tüm başvurulara otomatikman lisans verilmektedir.
Lisans uygulaması, bu açıdan, sadece kontrol maksadına yöneliktir.
o :
c.
Kambiyo Rejimi:
Kambiyo denetimi 14 Temmuz 1950 tarihinde yürürlüğe giren
"Döviz Kontrol Kanunu" ve anılan Kanuna dayanılarak yayınlanan
tebliğler ile 29 Temmuz 1955 tarihli Ticaret Bakanlığı Yönetmeliği'·
ne göre yürütülmektedir. Ticaret Bakanlığı perensip olarak dış ticarete konu olan mal hareketlerini mal bazında düzenlemekte, dış
ticarete ilişkin ödemelerle ilgili düzenlemeler Norveç Merkez Bankast tarafından yapılmaktadır. Dış ticarete ilişkin ödemeler konusunda uygulanacak kurallar anılan Banka tarafından yürürlüğe
konulmakta ve kambiyo işlemleri yapmaya yetkili kılınan ticari bankalar aracılığı ile uygulanmaktadır.
Kambiyo denetiminin temel amacı mal ve hizmetlere yönelik
talebi yönetmeye yardımcı olmak ve kambiyo kuru idaresini temin
etmektir. Bu amaç, yerli kredi piyasaları iie faiz hadlerini dünya pazarlarında meydana gelebilecek etkilerden yalıtmayı amaçlayan istikrar politikasının bir kısmıdır. Vergi kaybını önlemek te, ikinci derece
öneme sahip olmakla beraber, bir diğer amaçtır.
Ancak cari işlemler bilançosunda büyük fazlalıklar görülmesiyle birlikte, kambiyo denetiminin kambiyo kurunu suni olarak yüksek tutmaya yaradığı anlaşılmış olup, kambiyo rejiminin giderek
daha liberal hale gelmesi yönünde bir trend izlenmektedir.
D. Gümrük Rejimi
Norveç Gümrük işbirliği Konseyi nomenklatürü (CCCN-Customs
Cooperation Council Nomerclature)'nü uygulamaktadır; sekiz haneli harmonize sistem yürürlüktedir. Ancak bazı Fasıı ve Pozisyon
numaraları CCCN'den farklıdır.
52
En fazla müsaadeye mazhar ülke (most favored nation) hakkından yararlanan tüm ülkeler menşeli mallara gümrük vergisi tatbik edilmektedir. Ancak, Norveç'te üretilmeyen mallar için gümrük
muafiyeti geçerlidir.
Gümrük vergisi, malın Gümrüklerden çekildiği an geçerli olan
had üzerinden ödenir; ancak, Gümrük idaresi'nin malın muameleler bitmeden önce çekilmesi için izin verdiği durumlarda, gümrük
vergisi anılan iznin verildiği tarihte geçerli olan had üzerinden alınır.
Gümrük vergisi, spesifik (maktu) ve advalorem (değer üzerinden) esaslara göre hesaplanmaktadır. Verginin uygulanmasında üç
ana grup bulunmaktadır: Genel, ETFA ve AET. Bunlara ek olan Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi (GSP-Generalised System of Preferances)'nden yararlanan ülkeler ile ispanya ve Portekiz için özel
hükümler mevcuttur.
EFTA ve AET üyelerine hemen tüm sınai mallar ile bazı tarım­
sal ürünlerde muafiyet uygulanmaktadır. ispanya ve Portekiz men·
şeli ürünler ise belirlenen gümrük tarife pozisyonları na giriyorlar ise
özel hadlere tabi tutulmakta, aksi halde AET tarifesi uygulanmaktadır.
Aralarında
Türkiye'nin de bulunduğu gelişmekte olan 160 ülke ya da bölgeye de GSP çerçevesinde tespit edilmiş malların ihracında gümrük muafiyeti uygulanmaktadır.
Türkiye'nin lehdar olduğu GSP kapsamındaki mallar ile yararlanma koşulları Ek'te belirtilmiştir.
Bu arada dikkat edilmesi gereken husus, ithal edilen tüm malların değeri üzerinden 010 20 katma değer vergisi alınmakta olduğudur.
E. Ticari Belgeler
Norveç' e ticari mahiyette mal sevkinde istenen belgeler ticari
fatura, konişmento, ile bazen menşe şehadetnamesi'dir. Bunlara ek olarak, çeki listesinin varlığı tavsiye edilmektedir. Gönderilen malın cinsine göre, bazı sağlık sertifikaları da istenmektedir.
Ticari fatura: Kullanılması zorunlu bir biçim mevcut değildir.
Değer esasına dayalı olarak (ad valorem) gümrük vergisi hesaplanan mallarda fatura şu bilgileri ihtiva etmelidir: Satıcının ünvanı ve
adresi; alıcının ünvanı ve adresi; faturanın tarihi; satış tarihi; malların ayrıntılı tanımı; kasa, sandık, konteynır, vb.nin sayı ve tipleri; mik53
tar, birim ve toplam fiyat; nakliye ve teslim şartları; iskonto ve
indirimler. Ayrıca, navlun, sigorta ve diğer maliyetlerin ayrıntılı olarak gösterilmesi zorunludur.
Eğer mallar konsinye olarak gönderiliyor ise, faturanın mutlaka nakliye ve teslim koşullarına ek olarak, malların alıcıya hangi fiyata gönderildıği de belirtilmelidir.
Faturaya konu olan mal makine, ekipman, alet ve bunların parçaları ise, net ve brüt ağırlık gösterilmelidir. Eğer fatura konusu tek
bir cins mal ise toplam net ve brüt ağırlık da belirtilmelidir. Değişik
cins malların varlığı halinde ise her cins için bu işlem yapılmalıdır.
Konşimento: Özel bir düzenleme mevcut değildir. Ancak, faturaya uygun olarak hazırlanmalı ve fatura ile konişmentodaki bilgiler aynı olmalıdır. Emre (TO ORDER) konşimentola kabul
edilmektedir.
Menşe Şehadetnamesi: Zorunlu olmamakla birlikte, ithalatçı
veya banka malın cinsine bakmaksızın isteyebilir. Bu durumda bu
belgeye yazılan bilgiler diğer belgelerdeki bilgilerle aynı olmalı ve
mahalli ticaret odası tarafından onaylanmaııdır.
Çeki Listesi: Zorunlu değildir. Ancak, malların gümrükten çekilişini hızlandıracağı için tavsiye edilir.
Bu sayılan belgelere ek olarak, sigorta poliçesi ve kullanılmış
çuvallar ile bazı tarımsal malların ambalajlanmasında kullanılanı ma·
teryaller için özel kurallar mevcuttur.
Vii. pjy ASA HAKKINDA BiLGiLER
A. Genel Bilgiler
Norveç piyasası, ülke nüfu3unun nisbi azlığına rağmen, gelir
düzeyinin yüksekliği nedeniyle, dikkate alınması gerekli büyüklükte bir piyasadır. Nüfusun 4,2 milyon ve kişi başına GSYH'nın 20.000
ABD $ civarında olduğu düşünülürse, piyasanın cesametinin 80 milyar ABD $ olduğu ortaya çıkar ki Yunanistan ve Portekiz piyasalarının toplamı kadar olduğu ifade edilebilir.
Nüfusun az olması ve ülkenin az sayıda (hidroelektrik enerji temin eden su kaynakları, balık ve orman gibi) alanda karşılaştırmalı
üstünlüğe sahip olması Norveç'i ileri derecede uzmanlaşmaya ve,
doğal bir sonuç olarak, dış ticarete itmiştir. Gıda mallarından hammaddelere ve yatırım mallarına kadar hemen herşeyin ithal edilmekte olması ise piyasanın ve özellikle tüketicinin bilinçli tercih yapma
yeteneğini kazanmasını sağlamıştır.
54
Norveç'in gelir düzeyinin yüksekliği ve sanayileşmiş Avrupa üLkeleriyle komşu olması, ticaretinin büyük kısmını bu ülkelerle yapması sonucunu doğurmaktadır. Ancak, ülkenin ihtiyaç duyduğu bazı
gıda mallarıyla hammaddelerin düşük maliyetle temini ihtiyacı ile
bazı insani ve politik düşünceler gelişmekte olan ülkelerden yapı­
lan ithalatın da büyük ölçüde vergiden muaf olmasını sağlamıştır.
Aşağıda Tablo-27'de özel tüketim harcamalarının konular itibariyle seyri gösterilmiştir:
TA8LO-27
ÖZEL TÜKETiM HARCAMALARı
(Cari Fiyatlarla Milyon Kron)
1981
1982
1983
1984
1985
31.381
6.789
3.190
12.974
24.881
35.744
7.119
3.557
13.950
28.769
38.701
7.977
4.014
14.403
32,328
41.650
8,583
3.855
15.481
36.226
44,740
10.281
4.617
17.686
41,692
13.215
14.099
15.086
15.896
18.502
ve haberleşme
6.387
23.086
7.407
26.502
8.254
29.122
8.859
31.783
9,146
39.835
Dinlenme, eğlenme, eğitim ve kültür hizmetleri
Diğer mal ve hizmetler
13.403
15.174
14.488
17.139
15.882
19,190
16.909
20,917
18,020
22.458
150.481
168.774
184.957 200.740
241,917
Gıda
içki
Tütün
Elbise ve ayakkabı
Kira,yakıt ve enerji (brüt)
MObilya,mefruşat ve ev
eşyası, teçhizat ve işletme
Tıbbi tedavi ve sağlık
harcamaları
Ulaştırma
iç Piyasadaki
Nihai Tüketim
Kaynak: European Marketing Data and Statistics 1987/88 (23rd edi,8.269
55
Sözkonusu
de
harcamaların
nispi
payları
ve
yıllar
itibariyle seyri
aşağıda sunulmuştur.
TA8LO-28
ÖZEL TÜKETiM HARCAMALARıNIN DAGILlMI
(0/0)
1982
1983
20,9
4,5
2,1
8,6
16,5
21,2
4,2
2,1
8,3
17,0
20,9
4,3
2,2
7,8
17,5
20,7
4,3
1,9
7,4
17,4
18,5
4,2
1,9
7,3
17,2
8,8
8,4
8,2
7,6
7,6
4,2
15,3
4,4
15,7
4,5
15,7
4,3
15,2
3,7
16,5
8,9
10,1
8,6
10,2
8,6
10,4
8,1
10,0
7,4
9,3
1981
Gıda
içki
Tütün
Elbise ve
ayakkabı
Kira,yakıt
ve enerji (brüt)
Mobilya, mefruşat ve ev eşyası, teçhizat ve işletme
Tıbbi tedavi ve sağlık
harcamaları
Ulaştırma
ve
haberleşme
Dinlenme, eğlenme, eğitim
ve kültür hizmetleri
mal ve hizmetler
TOPLAM
1984 1985
100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Kaynak: European Marketing Data and Statistics 1987/88 (23rd edis.269
56
Tabloların incelenmesinden görüleceği gibi gıda ve giyim gibi
zaruri harcamaları, tüketim içinde O/O 25-29 oranında paya sahiptir;
mutlak olarak ise, her yıl istikrarlı bir biçimde artmaktadır.
Bu özellik, piyasanın küçüklüğü ve gelir düzeyinin yüksekliği
dışında bir diğer temel öneme sahip hususa işaret etmektedir: piyasanın istikrarı.
ithalat, herbiri piyasada O/o 20-30 civarında paya sahip 3-4 büyük firma ile ufak pay sahibi komisyoncular tarafından yapılır; büyük firmalar genellikle müşterileri ile uzun vadeli sözleşmeler ile
çalıştıklarından kolaylıkla yeni satıcılar ile bağlantı kurmaya istekli
değillerdir.
Sonuç olarak, Norveç'in az sayıda ithalatçı/toptancının hakim
olduğu, yüksek gelirli tüketicilerden oluşan, firmalar ve tüketicilerin
uzun vadeli ve istikrarlı ilişkiyi tercih ettikleri bir piyasa olduğu belirtilmelidir.
Yeni mallar ve yeni satıcılara her zaman kapı açıktır; ancak
"güven" sağlanıncaya kadar ticari ilişkinin ancak "deneme" mahiyetinde kalacağı ve siparişlerin ufak partilerden öteye geçmeyeceği bilinmelidir. Ancak, "güven" tesis edildiğinde uzun yıllar
boyunca sürekli karlı bir ilişkinin aksamadan devam edeceğinden
kuşku duyulmamalıdır.
B. Seçilmiş Mallar itibariyle Norveç'in ithalatı:
Türkıye'nin Norveç'e ıhraç şansına sahip olduğu mallarda, bu
ülkenin 1985 yılı ithalatı aşağıda gösterilmiştir:
Bin ABD $
Madde
Salık
ve
balık
ürünleri
Sebze ve Meyvalar
Taze sebzeler
Kuru bakliyat türü sebzeler
Domates
Diğer taze sebzeler
48.008
202.812
30.779
2.404
6.659
18.297
57
T aze ve kuru meyvalar
Portakal, mandalina, vb.
Limon, greyfurt, vb.
Taze elma
Üzüm (taze veya kuru)
incir (taze veya kuru)
Fındık, fıstık, vs. (taze,kuru)
Diğer taze ve kuru meyvalar
Hazırlanmış meyvalar
Şarap
Tekstil
118.060
26.406
2.081
20.638
15.987
655
15.442
19.522
38.544
21.766
ve
artı kı arı
Pamuk
Senteti k elya~
Pamuk ipliği
Sentetik iplik
Pamuklu mensucat
121.191
6.050
7.190
15.813
37.111
39.536
Cam eşyalar
25.269
Deriden seyahat eşyaları
37.189
Elbiseler ve aksesuarlan
732.344
Erkek giyim eşyaları
Kadın giyim eşyaları
iç giyim eşyaları
Örme dış giyim eşyaları
Deri giyim eşyalan ve aksesuarları
Halı
ve Kilimler
Sayılan
123.400
248.502
90.028
165.066
36.861
67.259
bu maddelerde belli başlı ihracatçı ülkeler, ihracat mikve pazar payları ile -eğer varsa- Türkiye'nin ihracat değeri
ve pazar payı da aşağıda gösterilmektedir. (ihracat değeri Bin ABD
$ ve pazar payı 0/o olarak)
tarları
58
1. Balık ve Balık Ürünleri
S.S.C.B.
isveç
Danimarka
izlanda
Faeroe Adaları
Finlandiya
ingiltere
Grönland
Polonya
Japonya
Kanada
Türkiye
9.931
8.784
8.304
2.857
2.549
2.477
2.265
1.993
1.885
1.750
926
333
20,7
18,3
17,3
6,0
5,3
5,2
4,7
4,2
3,9
3,6
2,0
0,7
2. Sebze ve Meyvalar
Kuru Bakliyat Türü Sebzeler
Danimarka
1.013
Hollanda
570
ABD
286
isveç
100
42,1
23,7
11,9
4,2
Domates
ispanya
Hollanda
4.038
2.444
60,6
36,7
Taze Sebzeler
Hollanda
ispanya
israil
Fransa
italya
6.122
4.518
2.021
1.894
1.853
33,4
24,7
11,0
10,4
10,1
Portakal, mandalina, vb.
Fas
israil
ispanya
9.990
8.686
5.255
37,8
32,9
20,0
Diğer
59
Limon, greyfurt vb.
israil
ispanya
Arjantin
1.030
369
167
49,5
17,7
8,0
9.877
4.814
1.835
1.072
47,8
23,3
8,9
5,2
4.905
4.388
3.144
926
834
403
30,7
27,4
20,0
5,8
5,2
2,5
571
87,2
vb. (taze veya kuru)
103
3.205
1.442
1.242
46,0
20,8
9,3
8,0
Meyvalar (taze veya kuru)
italya
3.526
ispanya
2.757
Belçika-lü ksembu rg
2.642
ABD
2.393
isveç
2.230
Türkiye
111
18,1
14,1
13,5
12,2
11,4
0,6
Taze Elma
Arjantin
Fransa
ABD
Şili
9züm (taze veya kuru)
Ispanya
halya
ABD
Güney Afrika
Şili
Türkiye
incir (taze veya kuru)
Türkiye
Fındık, fıstık,
ABD
italya
Türkiye
ispanya
Diğer
60
Hazırlanmış
Brezilya
ABD
Danimarka
isveç
Batı Almanya
ispanya
ingiltere
Avustralya
israil
isviçre
Polonya
Yunanistan
Türkiye
(konserve) meyvalar
6.897
3,774
3.461
2.585
2.090
2.066
1.822
1.752
1.463
1 .391
1.306
1.147
183
17,9
9,8
9,0
6,7
5,4
5,4
4,7
4,5
3,8
3,6
3,4
3,0
0,5
Norveç'te bazı sebze ve meyvalar (örneğın lahana, pırasa, elma, armut, kiraz, patates) üretilmekte; ancak ihtiyaca kafi gelmediğinden ithalat da gerçekleştirilmektedir. Turunçgiller, üzüm, muz gibi
meyvalarda ise talep tamamen ithalat ile karşılanmaktadır.
Norveç'te tarımsal üreticiyi korumayı hedef alan bir politika izlendiğinden, meyva ve sebzelerde yerli ürün piyasaya arzedildiğin­
de ithalat kısıtlanır; yılın diğer zamanları ise ithalat serbesttir. Yerli
üretimi olmayan mallar ise tüm yıl boyunca ithal edilebilir.
Norveç piyasası, bazı yeni (örneğin tropikal meyvalar ve patlı­
can gibi az bilinen sebzeler) mallar hariç tutulmak kaydı ile, tüketim miktarı ve dağıtım sistemi istikrar kazanmış bir özellik
arzetmektedir. ithalatçılar yeni satıcılar ile bağlantı yapmayı arzu etseler bile bu durum mevcut ihracatçılar aleyhine bir payalmak tarzında olacağından, piyasada yerleşmiş olan kalite, ambalaj ve
nakliye standartlarına tamamiyle uymak zorunludur.
Sebze ve meyvaların hemen tamamı toptancılar tarafından ithal edilir; az bir oranı da komisyoncular tarafından satınalınarak perakendecilere devredilir.
Toptaneılar da ithal ettikleri sebze ve meyvaları kendileriyle anlaşması olan perakendecilere devrederler. Bu arada mal alımını teş­
vik etmek amacıyla bazı indirimler uygulandığı bilinmektedir.
61
3.
Şarap
9.602
3.473
3.023
2.735
1.075
44,1
16,0
13,9
12,6
4,9
Pamuk
ABD
ingiltere
Batı Almanya
3.976
759
488
65,7
12,5
8,0
Sentetik Elyaf
Batı Almanya
ingiltere
Japonya
3.136
1.737
630
43,6
24,1
8,8
isveç
ingiltere
halya
Fransa
2.707
1.459
1.388
1.216
1.195
1.162
17,1
9,2
8,8
7,7
7,6
7,4
Sentetik iplik
Batı Almanya
ingiltere
Hollanda
Fransa
isviçre
9.177
4.175
3.945
3.554
2.248
24,7
11,3
10,6
9,6
6,1
Fransa
Batı Almanya
ispanya
italya
Portekiz
4. Tekstil
Elyafı
ve
Artıkları
Pamuk ipliği
Mısır
Batı Almanya
62
Pamuklu Mensucat
Batı Almanya
isveç
Fransa
Portekiz
Avusturya
Çin Halk Cumhuriyeti
Çekoslovakya
ingiltere
5. Cam Eşyalar
Fransa
Batı Almanya
isveç
Danimarka
ingiltere
italya
Türkiye
6. Deriden Seyahat Eşyalar.
isveç
Danimarka
Batı Almanya
italya
Hong Kong
Çin Halk Cumhuriyeti
Güney Kore
Finlandiya
Hollanda
Belçika-Lüksemburg
Türkiye
7.132
4.153
3.373
2.527
2.323
2.318
2.258
2.019
18,0
10,5
8,5
4.621
4.454
3.935
2.458
2.322
1.115
108
18,3
17,6
15,6
9,7
9,2
4.104
11,0
10,7
3.985
3.898
3.324
3.038
2.598
2.291
1.995
1.760
1.364
102
6,4
5,9
5,9
5,7
5,1
4,4
0,4
10,5
8,9
8,2
7,0
6,2
5,4
4,7
3,7
0,3
Norveç'in bu tür mallarda yerli üretimi ihmal edilebilir derecededir; dolayısıyla ülke el ve evrak çantaları, cüzdanlar, pazar çantaları vb. gibi mallarda net ithalatçıdır. Son yıllarda bu tür eşyalarda
talep plastik ve suni deri yerine hakiki deriye doğru kaymaktadır.
Batı Avrupa'dan yapılan ithalatta modaya uygun olmak ve sezon gibi faktörler etkiliiken, Uzak Doğu'dan yapılan ithalat anılan
etkenlerin ağır basmadığı mallarda yoğunlaşmaktadır.
63
Ancak, moda ağırlıklı olsun olmasın, tüm mallarda kalite çok
önemlidir; özellikle fermuar, kilit, tutkal ve finisaj gibi detayların da
deri işçiliğinin kalitesine uygun olması istenmektedir.
Deri eşyalar ihtisaslaşmış mağazalar ile büyük mağazalarda (süpermarketlerde) satılırlar. ithalat esas olarak acentalar kanalıyla yapılır; büyük mağazalar da ihtiyaçları nın bir kısmını doğrudan alım
yoluyla karşılarlar. ithalatçıların kendi desenlerini vererek, ihracatçıdan bunlara uygun üretim siparişi vermesi de mümkündür.
7. Elbiseler ve Aksesuarlar
Erkek Giyim Eşyalar.
Finlandiya
Portekiz
italya
Hong kong
ingiltere
Danimarka
isveç
Fransa
irlanda
Batı Almanya
Kadın
Giyim
Danimarka
ingiltere
Finlandiya
Batı Almanya
italya
Fransa
Hong Kong
isveç
Portekiz
Türkiye
64
29.812
15.973
11.747
10.290
10.096
7.815
7.755
6.059
3.971
3.114
24,2
12,9
8,7
8,3
8,2
6,3
6,3
4,9
3,2
2,5
52.795
34.671
29.849
29.138
19.911
17.666
15.977
12.943
10.242
122
21,2
14,0
12,0
11,7
8,0
7,1
6,4
5,2
4,1
0,1
Eşyaları
Giyim Eşyalar.
Portekiz
italya
Danimarka
~ong Kong
Ingiltere
Avusturya
isveç
11.835
11.261
10.651
8.472
8.173
7.098
6.371
13,1
12,5
11,8
9,4
9,1
7,9
7,1
Örme Dış Giyim Eşyalan
Danimarka
italya
Hong Kong
ingiltere
Portekiz
isveç
Fransa
Finlandiya
Türkiye
56.673
19.708
13.309
12.588
11.268
10.507
8.410
8.206
119
34,3
11,9
8,1
7,6
6,8
6,4
5,1
5,0
0,1
iç
Deri Giyim Eşyaları ve
Güney Kore
Fransa
Çin Halk Cumhuriyeti
ingiltere
Finlandiya
isveç
Türkiye
Aksesuarları
7.205
5.532
3.499
3.408
3.214
2.756
611
19,5
15,0
9,5
9,2
8,7
, 7,5
1,7
Elbiseler ve aksesuarları için mevcut talep de büyük ölçüde
ithalat ile karşılanmaktadır; bir tahmine göre ithalatın tüketim içindeki payı 0/o 80 civarındadır. Yerli üretim ise genellikle spor giyimde yoğunlaşmıştır.
Yukarıda verilen istatistiklerin incelenmesinden görüleceği gibi
ithalatın çoğu AET ve EFTA ülkelerinden yapılmaktadır, Uzak Doğu ülkelerinden yapılan ithalat ise, esas olarak, pamuklu elbiselerden ibarettir.
65
Norveç'te sık sık değişen moda akımlarını izlemeyen, nispeten
büyük ve istikrarlı bir piyasanın varlığı ifade edilebilir. Özellikle iç
giyim eşyaları, gömlek ve bluzlar, basit kazaklar ve bazı tip çocuk
elbiseleri bu türe örnektir.
Ancak, moda'yı izleyen ürünlerde genellikle Kuzey ve Kuzeybatı Avrupa tercih edilmektedir; Güney Avrupa'da rağbet gören
renkler ve elbiseler Norveç'te tutulmayacaktır. Moda Sezonları ise
iki tanedir; ilkbahar/yaz ve sonbahar/kış. Örneğin ilkbahar/yaz sezonu için mal siparişi bir önceki yılın ilkbaharında başlayarak, Haziran'da tamamlanır; modanın ağırlıklı olduğu ürünlerde ise mal alımı
Ekim ve bazen Kasım ayına kadar sarkabilir.
Malın fiyatlandırması ise gümrük vergisi, navlun, moda içeriği­
nin getirdiği risk gibi faktörlere göre değişir; ancak genelolarak tüketicinin ödeyeceği fiyatın imalatçının fiyatının dört katı civarında
olacağı ifade edilebilir.
Norveç'e ithal edilen giyim eşyalarının mal bileşimini, yıkama
talimatını ve menşe ülkeyi belirten etiketler taşımaları zorunludur.
ithalat acentalar vasıtasıyla mağaza zincirleri ve büyük mağa­
zaların satınalma bölümleri ya da özel mağazalarca (butik vs. gibi)
gerçekleştirilir. Bazen toptancılar da ithalat yapmaktadırlar.
8.
Halı
ve Kilimler
Danimarka
Belçi ka-lü ksem bu rg
Hollanda
Batı Almanya
isveç
ingiltere
iran
Hindistan
Türkiye
19.048
11.321
7.098
6.556
5.228
4.192
1.251
1.138
137
28,3
16,8
10,6
9,7
7,7
6,2
1,9
1,7
0,2
Norveç'teki halı ve kilim piyasası el örgüsü yün ve ipek halılar
ile el dokuması duvara ya da yere konulan halılardan oluşmakta­
dır. Piyasanın cesameti çok küçükse de, artan gelir düzeyi ile doğ­
ru orantılı olarak, talep her yıl giderek artmaktadır.
EI örgüsü halılar daha çok Orta Doğu ve Güney Asya ülkelerinden ithal edilmektedir; ancak talep daha pahalı olan iran halıla­
rından daha ucuz olan Hindistan, Pakistan ve Çin halılarına doğru
66
kaymaktadır.
Ancak, bu kaymanın kalite standartlarında bir gevşe­
meye yol açmadığını belirtmek gereklidir.
EI örgüsü ipek halılar için talep çok cılızdır.
Yü nden mamul ve duvara asılan ya da yere serilen el dokuma
halı ve kilimlerde ise talep esas olarak Batı Avrupa ülkeleri ve kıs­
men Hindistan'a yönelmiştir.
ithalat çoğunlukla büyük mağazalar ya da perakendeciler ta~
ratından gerçekleştirilir. Alıcılar ingiltere ve Avrupa'daki toptancı­
lardan satın alırlar veya üretici ülkelerdeki ihracatçıları ziyaret ederek
sipariş verirler.
C. Piyasaya Girişte Öneriler
1. Dil
Tüm ticari temaslarda Ingilizce konuşulabilir; isveççe, Danimar~
kaca ve Almanca da işadamlarınca bilinir.
2. iş ilişkileri
Norveç'li işadamı tüm ilişkilerinde karşılıklı anlayış ve güveni
esas alır; görüşmelerde herşeyin açıklıkla konuşulması ve hızla so~
nuçlandırılmasını arzu eder; uzun yazışmalar yerine telefon ya da
teleks ile haberleşmeyi tercih eder; kıyafet ve davranışlarında rahatlığı tercih eder, bu nedenle kazak-pantalon ile işyerinde çalış~
mak; uzun uzadıya kendini ve görevini anlatmak yerine hemen
görüşmeye geçmek olağan karşılanır; istikrar ve süreklilik kardan
daha önemlidir, bu nedenle çok çekici bir teklif He karşılaşmadıkça
mal satınaldığı firmayı değiştirmez; müşterileri veya konuklarını evin~
den ziyade bir lokanta ya da barda ağırlamayı tercih eder; hafta
sonları mutlaka ya kayak yapar (kışın) veya yelken açar (yazın), bu
nedenle müşterilerini yalnız bırakması normal karşılanmalıdır.
3. iş Teklifinde Neler Olmalıdır?
Norveç'li ithalatçıların dünyanın her tarafından gelen teklifleri e
karşılaştığı bilindiğine göre, il.gilerini çekecek bir teklif hazırlamak
en önemli problemi oluşturmaktadır. Problemin çözümü ise teklifi n
yeterince ayrıntılı olmasını sağlamaktır. Norveç'li ithalatçı yazışma
için fazla zaman ayırmayacaktır; bu nedenle ilk teklifte gerekli ay~
rıntılar yeralmaz ise, teklifinizin gideceği yerin çöp sepeti olması kuv~
vetli muhtemeldir. Bu nedenle, ithalatçının bilmesini istediğiniz
herşey teklifinizde yeralmalıdır; çünkü ikinci bir şansınız olmayabilir.
67
Ürün:
Ürün mümkün olan en ayrıntılı biçimde tanımlanma!ı, eğer mevcut ise kataloglar veya resimler de eklenmelidir.
istek üzerine numune göndermeye hazır olmalısınız.
Teklifinizde çok sayıda mal bulunması akılcı olmayabilir; az sayıda ürün sizin belli mallarda uzmanlaştığınız izlenimini verecektir.
Fiyat:
Verebileceğiniz
son fiyat ilk teklifinizde belirtilmelidir; çünkü Norveç'li ithalatçı size yazıp fiyat istemektense teklifinizi ihmal edebilir.
Fiyatın müzakere edilemez (non-negotiable) olduğu belirtilmelidir.
Fiyat uluslararası bir döviz cinsi üzerinden ve CF Norveç limanı olarak bildirilmelidir. ihracatçıların navlun hesaplamasında ithalatçılardan daha bilgili oldukları kabul edilir.
Miktar:
Norveç küçük bir piyasadır. ihracatçı bir sipariş için asgari miktarı belirtirken bu hususu dikkate almalıdır; deneme mahiyetindeki
daha ufak bir miktar bile kabul edilmelidir.
Ambalaj:
Ambalajın
tılar
cinsi, kullanılan madde, birim ölçüleri vs. gibi ayrın­
verilmelidir.
Nakliye:
Nakliye şekli ve teslim tarihi mutlaka belirtilmelidir.
tarı
Kapasite:
ithalatçılar üretim kapasitenizi ve/veya ihraç edebileceğiniz mikbilmek isteyebilirler.
Ödeme:
Ödeme şeklini belirtirken akreditif talep ediyor iseniz, diğer Batı
Avrupa ülkelerindeki rakiplerinize nazaran bir dezavantaja sahip olduğunuzu bilmelisiniz.
Referanslar:
Teklif mektubunuza çalıştığınız bankaların, üyesi olduğunuz ticaret odası'nın, ihracatçı birliklerinin isimleri ve geçmiş yıllardaki ihracat performansınız gibi enformasyonu eklemeyi unutmayınız.
68
ÜÇÜNCÜ KısıM
ZiYARETÇiLER içiN ENFORMASYON
Viii. ÜLKEYE GiRiş
A. Vize
Kuzey ülkeleri (Finlandiya, isveç, Danimarka, izlanda) vatandaşları vize ve pasaport ibrazı yükümlülüğünden muaftır. Diğer ülkeler vatandaşlarının ise geçerli pasaport sahibi olmaları zorunludur.
Batı Avrupa ve ABD dahilolmak üzere 60 civarında ülke vatandışı­
nın ülkeye giriş ve üç aya kadar ikametlerinde vize aranmamaktadır.
Türk vatandaşları için ise Ankara'daki Norveç Büyükelçiliği'n­
den vize temini şarttır.
B. Gümrük Koşullarr
Norveç'e yolcu beraberinde kişisel kullanıma mahsus eşyalar
ve bunlara ek olarak 200 adet sigara, bir şişe alkollü içki, bir şişe
şarap, fotoğraf makinası, radyo, vb. gibi şahsi eşyalar getirilebilir.
C. Para Birimi
Para birimi Norveç Kronu (NKr)'dur; 100 Ore'ye bölünmüştür.
100 Nkr'dan daha büyük küpürlerde olmamak kaydıyla ülkeye Norveç Kronu getirmek herhangi bir kayda tabi değildir. Aynı şekilde,
5000 Norveç Kronu çıkarmakta serbesttir. Döviz getirmek ve çıkar­
mak ise tamamen serbesttir.
Norveç Kronu 1967'den beri konvertibl'dir.
D. Ülkeye Ulaşma
Norveç'in yörece uzaklığı havayolu ile ulaşımı ön plana çıkar­
maktadır. Noveç'in uluslararası nitelikteki havaalanıarı Fornebu (Oslo), Bergen, Kristiansand, Stavenger ve Trondheim'dir. SAS başta
olmak üzere Avrupa'nın tüm büyük havayolları Oslo'ya sefer düzenlemektedir; THY ise henüz bu hatta çalışmamaktadır.
Ayrıca başta Danimarka olmak üzere Kuzey Avrupa ülkelerinin limanlarından Norveç'e düzenli feribot seferleri mevcuttur.
iX. ÜLKEDE iKAMET
A. Oteller
Büyük şehirlerde muhtelif sınıfta oteller mevcuttur; ancak resmi bir sınıflandırma yoktur. Özellikle turist sezonunda olmak üzere,
önceden rezervasyon yaptırmak tavsiye edilmektedir.
71
Birinci sınıf bir otelde tek kişilik oda 800 NKr civarındadır.
Oslo'daki belli başlı oteller ve adresleri şöyledir:
- Akershus Hotel (Iimanda bir gemidedir)
Akershuskaia, 0150 (Tel: 428660, Tlx: 76858)
- Anker Sommerhotel
55 Storgate, 0182 (Tel: 114005, Tlx: 17780)
- Bellevue Hotel
P.O.Box 10, Nesbru, N-1360 (Tel: 845060)
- Bristol Hotel
Kristian 4gt 7, (Tel: 415840, Tlx: 71668)
- Hotel Cantinental
Stortingsgt 24-26, (Tel: 419060, Tlx: 71012)
- Europa Hotel (Şehir merkezi)
St.Olavsgate 31 ı (Tel: 209990, Tlx: 71512)
- Grand Hotel
31 Cari Johansgate, 0128, (Tel: 429390, Tlx: 71683)
- Hotel IMI (Kral Sarayı civarı)
4 Staffeldsgate, (Tel: 205330, Tlx: 18142)
- Munch Hotel
Munchsgate 5,0165 (Tel: 424275, Tlx: 74096)
- Nye Helsfyr Hotel
108 Stromsveien, (Tel: 197410, Tlx: 76776)
- Ritz Hotel
Fr Stangsgt 3, 1000 Oslo 2, (Tel: 443960, Tlx: 19668)
- Sara Hotel
Biskop Gunnerus Gate 3, P.O.Box 768, (Tel: 429410, Tlx:
71342)
- SAS Park Rola Hotel (Havaalanı yanında)
1324 Lysaker, (Tel: 120220, Tlx: 18745)
- SAS Scandinavia Hotel (Kral Sarayı civarı)
Holbergs Gate 30, (Tel: 113000, Tlx: 19090)
- Hotel Triangel (Hava terminali civarında)
Holbergs Plass 1, (Tel: 208855, Tlx: 19413)
B. Giyim
iklim koşulları nedeniyle tüm yıl boyunca fazla kalın olmamakla birlikte, koruyucu bir giyim şekli tercih edilmelidir. Kışın ise ağır
kış şartlarına uygun palto ve çizmeler giyilebilir; ancak binalar merkezi ısıtma sistemine sahip olduğundan bina içi giyimin fazla kalın
72
olması
gerekli değildir. çoğu lokantada ise yemek sırasında erkeklerden ceket ve kravat istenir.
C~ Şehiriçi Ulaşım
Oslo başta olmak üzere büyük şehirlerde otobüs, tramvay ve '
taksiler ulaştırma hizmeti görmektedir. Otobüs ve tramvay duraklarında hangi numaralı aracın kaçta geleceği yazılı olduğundan; zaman kaybı en aza inmektedir. Ayrıca Oslo'da bir metro mevcuttur.
Taksiler ise taksi duraklarında bekleyerek ya da telefon ile çağırmak suretiyle (Oslo: 388090, Bergen: 215030, Stavanger: 26040)
temin edilebilirler. Yaklaşık bir fikir vermek amacıyla Oslo'daki tarifenin yaklaşık açılış 13 NKr ve her km. için 3,50 NKr olduğu ifade
edilebilir.
Ayrıca araba kiralamak da mümkündür; bunun için uluslararası ehliyet (international driving [jcense) gerekir. Kiralama ücretleri,
araba tipi ve kiralama süresine göre değişir.
Araba kiralayan dört firma şunlardır:
- Avis:
Munkedamsveien 27, (Tel: 545410, Tlx: 76953)
- Europcar:
Fr Nansens Plass 9, (Tel: 426920, Tlx: 71658)
- Hertz:
General Birchsgt 16, (Tel: 466836, Tlx: 76953)
- Inter-Rent:
Frysjaveien 31, (Tel: 236685, Tlx: 19139)
D. Haberleşme
Türkiye ile Norveç arasında otomatik telefon, telex ve telgraf
bağlantısı mevcuttur.
Norveç'in telefon kodu ön ek + 47'dir; Türkiye örneğinde
9/947 + olmaktadır. Önemli şehirlerin kodları ise şöyledir: Asi o 2,
Bergen 5, Trondheim 7 ve Stavanger 4.
E. Çalışma Saatleri
Muhtelif kuruluşlar için çalışma saatleri aşağıda gösterilmiştir:
1. Kamu ve Özel Kuruluşlar: Pazartesi - Cuma 8.30 - 16.00;
Cumartesi, Pazar hafta sonu tatilidir.
2. Bankalar: Pazartesi-Cuma 8.15-15.30; Perşembe 8.1517.00'dir. Cumartesi ve Pazar hafta sonu tatilidir.
73
3. Dükkanıar: Pazartesi-Cuma 9.00-17.00, Perşembe
8.30-19.00 ve Cumartesi 9.00-14.00. Hafta sonu tatili ise Cumartesi öğleden sonra ve Pazardır.
F. Resmi Tatil ve Bayramlar
1988
yılındaki
1 Ocak
31 Mart
1 Nisan
4 Nisan
2 Mayıs
12 Mayıs
17 Mayıs
23 Mayıs
25-26 Aralık
resmi tatil günleri
şöyledir:
Yeni Yıl
Maundy Thursday
Good Friday
Paskalya (Easter Monday)
işçi Bayramı
Ascension Day
Milli Bayram
Whit Monday
Noel (Christmas)
G. Yerel Zaman
Norveç Greenwich Saat Ayarı {Greenwich Mean TimeGMT)'ndan 1 saat ileridir; ancak her yıl diğer Avrupa ülkeleri ile birlikte yaz saati uyguladığından, Mart Sonu-Eylül Sonu arasında iki
saat ileri olmaktadır. Bu durumda Norveç, yıl boyunca, Türkiye'den 1 saat geridir.
H. Din
Anayasa gereğince Devlet Dini olarak Evangelik Lutheryen Kilisesi'nin öğretisi seçilmiştir; halkın % 90'ından biraz fazlasının bu
kiliseye bağlı olduğu bilinmektedir. Ayrıca diğer Protestan Kiliseler
ve Katolik Kilisesi'ne bağlı 100.0OQ'den fazla Norveçli mevcuttur.
i. Elektrik
Elektrik akımı 220 volt 50 Hertz alternatif akımdır.
J.
Basın
Gazete ve dergilerin büyük kısmı Oslo ve civarında yoğunlaş­
Ancak, mahalli gazeteler de basıldıkları bölgede en fazla tiraja sahip olma eğilimini korumaktadırlar. TQm ülkede dağıtımı
yapılan gündelik gazeteler Aftenpost, Verdens Gang ve Dagbladet'tir.
mıştır.
74
Ayrıca herbiri değişik ilgi ve meslek sahiplerine hitap eden dergiler mevcuttur; tirajları genellikle düşüktür.
X.
FAYDALıADRESLER
A. Büyükelçilik ve Müşavirlikler
- T .C. Oslo Büyükelçiliği
Turkish Embassy,
5, Halvdan Svartesgt,
Oslo, NORWAY
Tel: (47) (2) 449920
- Norveç Büyükelçiliği
Kelebek Sokak, No. 18
Çankaya - Ankara
Tel: (4) 137 99 50
Tlx: 42244
- T .C. Oslo Büyükelçiliği
Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği
Turkish Embassy,
Economic and Gommercial Gouncellor,
Stortingsgata 4,
0158 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 429746
B. Bakanhklar
- Kalkmma işbirliği Bakanlığı
Ministryof Development Cooperation
P.O.Box 8142 Dep.,
0033 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 31 40 55
- Ticaret ve Denizcilik Bakanlığı
Ministry of Trade and Shipping
P.O.Box 8113 Dep.,
0032 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 31 40 50
- Dışişleri Bakanlığı
Ministry of Foreign Affairs
P.O.Box 8114 Dep.,
0032 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 20 41 70
75
- Sanayi Bakanlığı
Ministry of Industry
P.O.Box 8014 Dep.,
0030 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 41 90 10
-
Tarım Bakanlığı
Ministry of Agriculture
P.O.Box 8007 Dep.,
0030 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 41 90 10
- Tüketici işleri ve idare Bakanlığı
Ministry of Consumer Affairs
and Government Administration
P.O,Box 8004 Dep.,
0030 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 41 90 10
- Sağlık ve Sosyal işler Bakanlığı
Ministry of Health and Social Affairs
P.O.Box 8011 Dep.,
0030 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 41 90 1O
-
Balıkçılık Bakanlığı
Ministry of Fisheries
P.O.Box 8118 Dep.,
0032 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 56 36 80
C. Kamu
Kuruluşları
- Norveç ihracat Konseyi
Export Council of Norway
Drammensveien 40,
0255, Oslo 2, NORWAY
Tel: (47) (2) 43 77 00
Tlx: 18532 N
76
- NORIMPOD
Norwegian Import Promotion Office
for Products from Developing Countries
P.O.Box 8147 Dep.,
0033 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 11 20 25
Tlx: 76548 norad N
Gümrük Müdürlüğü
Directorate of Customs and Excise
P.O.Box 8122,
0032 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 41 49 60
- Sebze Koruyucu Maddeleri için
Devlet Kalite Kontrol Enstitüsü
State Quality Control Institute
for Vegetable Preserves
P.O.Box 6399 Etlerstad,
0604 Oslo 6, NORWAY
Tel: (47) (2) 67 15 85
'" Konserve Su Ürünleri için
Norveç Kalite Kontrol Enstitüsü
Official Norwegian Quality Control
Institute for Ganned Fish Products
P.O.Box 329,
4001 Stavanger, NORWAY
Tel: (47) (4) 29044
• Merkezi istatistik Bürosu
GentralBureau of Statistics
P.O.Box 8131 Dep.,
0033 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 41 38 20
m
D. Ticari Kuruluşlar
- Norveç Ticari Birlikler Federasyonu
Federation of Norwegian Gommercial Associations
P.O.Box 2483 Solli,
0202 Oslo 2, NORWAY
Tel: (47) (2) 56 73 80
77
- Norveç Ticari Komisyoncular Federasyonu
Federation of Norwegian Commerelal Agents
P. O. Box 2302 So ili ,
0201 Oslo 2, NORWAY
Tel: (47) (2) 44 78 75
- Norveç Toptancılar ve ithalatçılar Federasyonu
Federation of Norwegian
Wholesale Merchants and Importers
P.O.Box 2475 Solli,
0202 Oslo 2, NORWAY
Tel: (57) (2) 56 73 90
- Norveç Sanayiciler Federasyonu
Federation of Norwegian Industries
P.O.Box 2593 Solli,
0203 Oslo 2, NORWAY
Tel: (57) (2) 56 43 90
- Tarımsal işbirliği Bölümü
Division of Agricultural Cooperation
P.O.Box 3722 Gamlebyen,
0135 Oslo 1, NORWAY
Tel: (47) (2) 68 18 00
78
EKLER
EK : i
TÜRKiYE'NiN YARARLANDIGI NORVEÇ GSP LisTESi
Norveç listesi 1971
rak
yılında yürürlüğe girmiştir
ve periyodik ola-
değişmektedir.
1 Haziran 1976'dan itibaren bütün az gelişmiş ülkelere az sayıda ürün istisnası ile birlikte terdhli tarife uygulanmaktadır.
Bulgaristan, Romanya, Hong Kong ve Kore'den bazı ürünler
Norveç'e ithal edilememektedir.
Norveç sistemi tercihri ithalat üzerinde hiçbir sayısal kısıtlama
getirmemektedir.
Tercihli tarife uygulamasından yararlanmak için ürünlerin;
a) Başka birülkenin topraklarından geçmeksizin doğrudan Norveç'e ithal edilmiş olmaları (üçüncü bir ülke topraklarından, transit
malların gümrük kontrolu altında kalmaları ve o ülkede ticarete girmemeleri şartı ile geçişine müsaade edilmektedir.) ve
b) Sözkonusu malların Norveç tarafından tespit edilen menşe
kurallarına uymaları gerekmektedir.
Bir ürün tamamen o ülkede elde edilmiş olmak kaydı ile lehdar
ülke menşeli sayılır. Bu mamullerin elde edilmesinde tamamenveya kısmen bilinmeyen menşeli malzeme parçalar veya aksam kullanılmış ise bu malzeme parçalar veya aksamın ihraç eden ülkede
yeterince işlemeye tabi tutulmuş olması gerekir. Yeterince işleme­
den kasıtihracata konu olan girdilerin gümrük tatife pozisyonudeğiştirecek ölçüde bir değişimden geçmiş olmalarıdır. (Buna bazı
istisnalar olabilmektedir.)
Terdhli muamele talep edilen ürünler için bir bileşik Beyanname ve menşe şehadetnamesi A Formulehdar ülke-yetkililerince düzenlenmektedlr. Buna ek olarak direkt yükleme şartlarının yerine
getirildiğine dair kanıtlar, konşimento, transitgeçiş yapılan ülkelerin gümrük yetkililerinden alınmış belgeler veya uygun diğer evraklar
preferans veren ülke yetkililerine ibraz edilmelidir.
81
Norveçre diğer EFTA üyesi ülkeler gibi kümülatif menşe sistemini uygulamaktadır. Bir bölgesel ekonomik grup kuran lehdar ülkeler kümülatif menşe sisteminden yararlanmak istedikleri taktirde
ilgili preferans veren ülkeye ya da Cenevre' deki EFTA sekreteryasına müracaat etmek sureti ile grubun kümülasyon olanaklarından
yararlanabilmektedirler. Ancak kümülasyon esası ile ihraç edilen
ürünlerde ilgili ihracatçı ülke istendiği takdirde malların menşei ile
ilgili bilgileri vermek zorundadır. Bunun için A formu'nun 4 numaralı sütununda ihraç malı ürünün kümülasyon sonucunda elde edilmiş olduğu belirtilmelidir.
NOT: AYRıNTılı BiLGi içiN YEREL TicARET ODASı'NA
BAŞVURMANIZ TAVSiYE OLUNUR.
82
l
iSTE
Gümrük Tarife
Pozisyonu
07.02
Sebzeler (pişirilmiş olsun olmasın, dondurulmuş)
11.04
Yalnız
17.01
17.03
07.06 tarife pozisyonuna giren baklagil kuru sebzelerin veya 8. faslın herhangi bir tarife pozisyonuna giren meyvaların unları.
Yalnız pancar şekeri ve kamış şekeri, (katı, kokulandırılmış veya renklendirilmiş)
Yalnız melaslar (koku veya renk verici maddeler
katılmış)
19.02
21.07
24.02
33.06
35.07
36.08
38.19
Yalnız
çocuk mamaları, perhiz yemekleri veya
mutad yemekler için hazırlanmış olan ve esasını
un, irmik, nişasta veya malthülasası teşkil eden
müstahzarlar (ağırlık itibariyle % 60'den az kakao ihtiva edenler)
Yalnız şeker şurupları (koku veya renk verici
maddeler katılmıştır)
Yalnız sigaralar, sigar ve sigariloslar (pürolar dahil) ve içmeye mahsus tütünler
Yalnız kokulandırılmış damıtık sular ve uçan yağ­
ların sulu çözeltileri (tıpta kullanılanlar dahil)
Yalnız papain ve bentonitten yapılmış bira temizleme müstahzarları; tekstil boyu ufaltmada kullanılan enzim riıüstahzarları
Yalnızca yanıcı maddelerden eşyalar
Aşağıdakiler dışında kalan maddeler:
- Füzel yağları ve Dipel yağı;
- Naftenik asitler ve suda erimeyen tuzlar; naftenik asitlerin esterleri;
- Sülfonaftenik asitler ve suda erimeyen tuzları,
sülfonaftenik asitlerin esterleri,
- Petrol sülfonatları (alkali metallerin, amonyuman
ve etanolaminlerin petrol sülfonatları ve bitümenli tiotenli mineral yağlar'ın sülfonik asitleri ve
bunların tuzları hariç).
83
- Karışım halinde alkilbenzenler ve alkilnaftalenler;
- iyon değiştiriciler;
- Katalizörler;
- Vakum tüplerini temin eden emici bileşimler;
- Ateşe dayanıklı çimentolar, harçlar ve benzeri
müstahsaller;
- Gaz temizleyici alkalinize demir oksitler;
- Kömürler (38.01-A alt tarlfe pozisyonuna girenler hariç) levha, çubuk veya benzeri yarı mamuller biçiminde metal, grafit ve diğer
bileşikleri;
39.
Fasıı
39.02
39.07
41.02
41.03
- Havagazının tasfiyesinden hasıl olan amonyakh
sular ve artık oksitler
- Tekstilden mamul kumaşlar (59.08 tarlfe pozisyonunda belirtilen ve S9.Faslın 2A notunda yeralanlar hariç)
- Yalnız polimerizasyon mamulleri
- 39.01-06 tarife pozisyonlarında yeralan müstahsallardan mamul eşya (fan ve el ekranları; çerçeve ve tutanaklar Hebunların parçaları; kumaş
veya elbiselerin bu müstahsallardan mamul
parçaları hariç)
- Sığır cinsi (manda dahil) ve at cinsi hayvanların
hazırlanmış deri ve köseleri (41.06 ve 41.08 tarife pozisyonlarında yeralanlar hariç) hazırlan­
mış fakat parşömen hal1ne getirilmemiş olanlar
- Koyun cinsi hayvanların hazırlanmış derileri
(41.06ve 41.08 tarife pozisyonlarında yeralanlar hariç) hazırlanmış fakat parşömen haline getirilmemiş.
41.04
- Keçi cinsi hayvanların hazırlanmış derileri (41.06
ve 41.08 tarife pozisyonlarında yeralanlar hariç) hazırlanmış fakat parşömen haline geti-
41.05
- Diğer hayvanların hazırlanmış derileri (41.06 ve
41.08 tarife poziyonlarında yeralanlar hariç) hazırlanmış fakat parşömen haline getirilmemiş
rilmemiş
84
- Ağaçtan büyük ve küçük sandıklar, kafes sandıklar, silindir sandıklar· kontrplaktan mamul
olanlar hariç
. Yalnız kibrit imali için kesilmiş çöpler, ayakkabı
için çiviler.
- Yalnız boş, düz ve kare çizgili kağıt ve kartonlar Tabaka halinde ancak baskı yapılmamış
- Yalnız kağıt ve kartondan kutular, torbalar ve
diğer ambalajlar
. Yalnız perakende olarak satılacak hale getirilmiş ipek ipliği ve ipek artıktan yapılmış iplik; ipek
katgüt taklitleri
- Yalnız hakiki kendir ipliği
- Diğer bitkisel liflerden iplikler -hakiki kendir iplikleri hariç
- Yalnız diğer bitkisel liflerden mensucat
- Yalnız kağıt ipliğinden mensucat
- Mensucattan mamul diğer hazır eşya (giyim eşyası patronları dahil) -fanlar ve el ekranları, çerçeve ve tutanaklar ile bunların parçaları hariç
- Silikon karbür esaslı suni bileme veya parlatma
44.21
44.28
48.07
48.16
50.07
57.07
57.07
57.11
57.11
62.05
68.04
eşyaları
- Silikon karbür esaslı suni bileme veya parlatma
68.06
eşyaları
- Fotoğraf cihazları, fotoğraf çekmekte flaş ışığı
hasıl etmemeye mahsu cihaz ve tertibat ve
85.20 tarife pozisyonundaki deşarj lambaları dı­
şında kalan flaşlar -elektrikle çalışan flaş ampulleri hariç.
92.Fasll
- 92.11' de yeralan malzeme ve parçaları hariç.
Ayrıca aşağıda belirtilen fasıı ve gümrük tarife pozisyonlarında
yer alan maddeler gümrük muafiyetinden yararlanmaktadır:
90.07
07.04
08.10
08.11
08.12
15.04
16.02
50.04
50.05
50.09
51.01
51.02
51.03
59.10
59.11
59.12
59.13
59.14
59.15
74.07
74.08
74.10
74.11
74.15
74.16
85
16.04
16.05
17.02
17.04
18.04
18.06
19.04
19.05
19.07
19.08
20.01
20.02
20.03
20.04
20.05
20.06
20.07
22.02
30.03
30.04
31.05
32.06
32.07
32.10
32.12
34.01
37.01
37.02
37.04
38.11
38.12
38.13
38.14
38.15
38.17
38.18
40.05
41.08
43.03
86
51.04
52.01
52.02
53.06
53.07
53.08
53.09
53.10
53.11
53.12
54.03
54.04
54.05
55.05
55.06
55.07
55.08
55.09
56.01
56.02
56.04
56.05
56.06
56.07
57.06
58.01
58.02
58.04
58.05
58.06
58.07
58.08
58.09
58.10
59.01
59.02
59.03
59.04
59.05
59.16
59.17
60. Fasıı
61.01
61.02
61.03
61.04
61.05
61.06
61.07
61.09
61.10
61.11
62.01
62.02
62.03
62.04
64.01
64.02
64.03
64.04
65.03
65.05
66.01
70.06
70.07
70.08
70.09
71.15
73.07
73.08
73.09
73.10
73.11
73.12
73.13
73.14
73.16
73.18
74.17
74.18
74.19
75.02
75.03
75.04
75.05
75.06
76.02
76.03
76.04
76.05
76.06
76.07
76.08
76.09
76.10
76.11
76.12
76.15
76.16
77.02
78.02
78.03
78.04
78.05
78.06
79.02
79.03
79.04
79.06
80.02
80.03
80.04
80.05
82.05
82.06
84. Fasıı
85. Fasıı
45.03
48.14
48.15
49.09
49.10
59.06
59.07
59.08
59.09
74.03
74.04
74.05
74.06
86. Fasıı
87. Fasıı
90. Fasıı
(90.07 Hariç)
87
EK: ii
SEçilMiş BAZI MALLARDA GÜMRÜK VERGi ORANLARI
Gümrük vergileri genelolarak kıymet esaslı (ad valorem), bazı
mallarda ise maktu (spesifik) olarak hesaplanmaktadır.
Gümrük vergileri üç listede yeralmaktadır: Genel, EFTA ve AET.
ispanya ve Portekiz menşeli mallar ise bazı mallarda değişik hadlere tabidirler; diğer maddeler için ise AET'na uygulanan oranlar
geçerlidir. Bu arada gelişmekte olan ülkelere (Türkiye dahil), Ek I'de
belirtilen mallar için muafiyet tanınmıştır; diğer ma/larda ise Genel
liste uygulanır.
Bilindiği gibi, EFTA (European Free Trade Area- Avrupa Serbest Ticaret Alanı) üyeleri Avusturya, Finlandiya, izlanda, isveç, isviçre ve Norveç'tir. AET ise Belçika-Lüksemburg, Danimarka,
Fransa, Batı Almanya, Yunanistan, irlanda, italya, Hollanda, ingiltere, ispanya ve Portekiz'den oluşmaktadır,
Norveç'in seçilmiş bazı mallar itibariyle 1987·1988 yıllarında
geçerli olan gümrük vergi oranları Liste'de sunulmuştur.
LisTE
Gümrük Tarife
istatistik
Pozisyonu
(G.Tj.P.)
03.033900
Tanımı
Orkinos
Genel
Gümrük Vergisi
EFTA
AET
Muaf
Muaf
Muaf
Muaf
Kg 0,04
0,04
0,04
0,04
Muaf
Kg 2,00
Muaf
Muaf
1,00
1,00
Muaf
1,00
TÜRKiYE
4100
4200
03.037501
7509
07.01 9000l
07.02
0010l
0090l
Köpekbalığı
Patates (tohumluk olmayan)
Domates
1 Kasım . 31 Mayıs
Diğer
89
07.031010L
2000
9001L
9011L
9012L
07.05
1110L
1120L
1190L
Soğan
Sarımsak
Pırasa
Beyaz lahana
Kırmızı lahana
Marul 1 Nisan
30 Kasım Arası
Aysberg Marulu
Diğer
1
Aralık-3i
Mart
0,20
Muaf
0,80
0.16
0,16
0,20
0,10
0,80
0,08
0.08
0,20
0,10
0,80
0.16
0,16
Kg 0,32 0,32
Kg 0,80 0,80
Muaf Muaf
0,32
0,40
Muaf
0,32
0,80
Muaf
0,02 0,02
0,02 0,02
0,02 0,02
0,02 0,02
0,17 0,17
0,17 0,17
6,66 Muaf
0,170,17
0,02
0,02
0,02
0,02
0,17
0,17
6,66
0,17
0,02
0,02
0,02
0,02
0,17
0,17
6,66
0,17
Kg 0,03 Muaf
Kg 0,02 Muaf
0,30
0,02
0,30
0,02
Kg
Kg
Kg
Kg
Kg
0,20
0,10
0.80
0,16
0,16
08.02
1100
1200
2100
2200
3100
3200
4000
5000
Kabuklu badem
Kabuksuz badem
Kabuklu fındık
Kabuksuz fındık
Kabuklu ceviz
Kabuksuz ceviz
Kestane
Antep fıstığı
2010
2090
Taze incir
Kuru incir
1000
2000
3010
4000
Portakal
Kg
Kg
Kg
Kg
Kg
Kg
100 Kg
Kg
08.04
08.05
08.06
1010
1090
2000
08.071000
08.08
1010L
1020
1090L
08.09
2010L
2020L
2090L
Mandalına
Limon
Greyfurt
Üzüm
Taze üzüm
1 Ağustos 28/29 Şubat
1 Mart - 31 Temmuz
Kuru üzüm
Kavun ve karpuz
Elma
1 Ağustos - 15 Şubat
16 Şubat - 15 Mart
16 Mart • Temmuz
Kiraz
16 Mayıs 30 Haziran
1 Temmuz· 31 Ekim
1 Kasım - 14 Nisan
100 Kg 1,33
100 Kg 1,33
Muaf
100 Kg 1,33
1,33
1 ,33
Muaf
1,33
1,33
1,33
Muaf
1,33
1,33
1,33
Muaf
1,33
100 Kg 1,33
100 Kg 0,66
Muaf
Muaf
1,33
0,66
Muaf
Muaf
1,33
0,66
Muaf
Muaf
1,33
0,66
Muaf
Muaf
Kg 0,25 0,25
Kg 0,20 0.20
Kg 0,10 0,10
0,25
0,20
0,10
0,25
0,20
0,10
Kg 0,60 0,60
Kg 2,40 2,40
Kg 1,20 1,20
0,60
2,40
1,20
0,60
2,40
1,20
Kg 0,40 0,20
Kg 0,80 0,40
%24 Muaf
0,20
0,40
Muaf
0,40
0,80
Kg 4.50 Muaf
Muaf
Kg 4,50
%5
Muaf
%4,9
Muaf
Muaf
Şeftali
3010
3020
42.02
42.03
1001R
1004R
1005R
1009R
52.06
57.01
90
16 Mayıs· 15 Ağustos
16 Ağustos - 15 Mayıs
Deri Seyahat Eşyalan
Deri Giyim Eşyaları
Dış Giyim Eşyaları
Pamuk
Yün ve
ipliği
diğer halılar
0/0 24
61.01
ErkeKler ve erkek çocuklar
için örme dış giyim
Kadınlar ve kız çocu'klar için
örme dış giyim
Erkekler ve erkek çocuklar
için örme olmayan dış giyim
Kadınlar ve kız çocuklar
için örme olmayan dış giyim
61.02
62.01
62.02
% 17
% 17
Muaf
Muaf
Muaf
%25
%25
70.10
1000
9001
9002
9005
9009
Camdan ilaç ampulleri
Şişeler
Muaf
Kg 0,40
Kg 0,40
"
91
YARARLANıLAN
KAYNAKLAR
- Commodity Trade Statistics 1985: "Imports of Norway " , pp.152
- 222, United Nations, New York, 1987.
- Devlet istatistik Enstitüsü, Dış Ticaret Yıllıkları.
- Dırection of Trade Statistics, Yearbook 1987, "Norway", pp.309
- 311 International Moiıetary Fund, 1987.
- Direction of Trade Statistics, November 1987, "Norway", p.96,
International Monetary Fund, 1988.
- European Marketing Data and Statistics 1987/88 (23 rd Edition),
Euromonitor Publications Ltd., Oxford, 1987.
- Exporters' Encyclopaedia 1986/87, "Norway", pp 1065-1 079,
Dun's Marketing Services, Baltimore, 1986.
- Facts About Norway (18th Edition), Oslo, 1984.
- Finandal Review No.3-1987, The Norwegian Bankers' Assodation, Oslo, 1987.
- Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi: "Norveç Listesi", Cilt ii,
8.738-766, iGEME, Ankara, 1987
- Guide for Export to Norway, NORIMPOD, Oslo, 1985.
- Norveç'in Genel Ekonomik Durumu ve Türkiye ile Ticari ilişkileri
1985 Yılı Raporu, T.C. Oslo Büyükelçiliği Ekonomi ve Ticaret Müşavirliği, Oslo, 1986
- Norway: Country Profile 1986-87, The Economist Intelligence Unit
Ltd., London, 1987.
- Norway: Country Profile 1987-88, The Economist Intelligence Unit
Ltd., London, 1988.
- Norway: Country Reports NO.1 ,2,3,4/1987, The Economist Intelligence Unit Ltd., London, 1987.
- Norway: Country Report NO.i/i988, The Economist Intelligence
Unit Ltd" London, 1988.
- Norway: OECD Economic Surveys 1985/1986, OECD, Paris 1986.
- Norway: OECD Economic Surveys 1986/1987, OECD, Paris 1987.
- Norway: OECD Economic Surveys 1987/1988, OECD, Paris 1988.
93
- Norway: Year 1987/1988, No: 94 (23rd Edition), Internationl Customs Tariff Bureau, Brussels, 1987.
- Norwegian Foreign Exchange Policy, Norges Bank, Oslo, 1987.
- The Norwegian Monetary and Credit System, Norges Bank, Oslo, 1985.
- A World Survey 1987, Volum e II, "Norway", pp.2090-2111, Europa Publications Ltd., 1987.
94
IJ!S LEBlB YALKIN YAYıMLARI
."
Meclisı
VE BASıM IŞLERI A.Ş.
Mebusan Cad. No 327 Oursun Han Kal: 3
80040 Salıpazarı - iSTANBUL
Tel: 15211 0015 Hat