Katı Atık Yönetimi - SABİS

16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
KATI ATIKLAR VE KONTROLÜ
A.SUNA ERSESYAY
Yard.Doç.Dr
[email protected]
(Tel: 0 264 295 5465)
Öğrenci Görüşme Saatleri=Pazartesi-13:00-14:30
Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi,
Çevre Mühendisliği Bölümü, Esentepe Kampüsü,
54187 SAKARYA
Genel katı atık kavramını öğrendikten sonra, katı atıkların çevreye
zarar vermeden toplanıp taşınması, bilimsel esaslara ve mühendislik
prensiplerine göre bertaraf edilmesi yöntemleri hakkında
bilgi sahibi olmak
AMAÇ
HAFTALIK KONULAR
1- Giriş, Katı Atık Nedir? Katı Atık Yönetimi
2- Entegre Katı Atık Yönetimi, Yönetmelikler
3- Katı Atık Kaynakları, Kompozisyonu ve Özellikleri
4- Katı Atıkların Toplanması ve Toplama Metotları
5- Katı Atıkların Transferi ve Taşınması
6- Katı Atıkların Geri Kazanımı
p
7- Düzenli Depolama
8- Ara Sınav
9- Düzenli Depolamaların İşletilmesi
10- Katı Atıkların Kompostlaştırılması
11- Katı Atıkların Yakılması
12- Katı Atıkların Bertaraf Yöntemleri
13- Özel Atık Yönetimi
14- Dönem Ödevi Sunumu
1
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Kaynaklar
1. Integrated Solid Waste Management Engineering Principles and
Management Issues,1993, George Tchobanoglous, Hilary Theisen,
Samuel Vigil
2. Solid Waste Landfil Engineering and Design, 1995, E.A Macbean, F.A.
Rovers
Amaç(lar): Katı atığın ne olduğunu ve nasıl yönetilmesi
gerektiğini anlamak
Hedefler:
Kentsel katı atığın neleri içerdiğini anlamak
Katı atık yönetimi, entegre atık yönetimi ve yönetmeliklerle
ilgili bilgilendirmek
A. Suna Erses Yay
4
2
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
KATI ATIK YÖNETİMİ
1-Katı Atık
2-Katı Atık Yönetimi
3-Entegre Katı Atık Yönetimi
4-Katı Atık Yönetmelikleri
A.Suna Erses Yay
5
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık
Atığın sözlük anlamı düşük değerde, kullanım dışı veya faydasız
kalıntı(bakiye)olarak ifade edilmektedir. Birleşmiş milletler Çevre
programı (UNEP) atığı “sahibinin istemediği, ihtiyacı olmadığı,
kullanmadığı, arıtma ve uzaklaştırılması gerekli maddeler” olarak
tarif etmekte.
14.03.1991 tarih ve 20814 sayılı Remi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe
giren “Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre ise katı atıklar
"Üreticisi tarafından atılmak istenen ve toplumun huzuru ile özellikle
çevrenin korunması bakımından, düzenli bir şekilde bertaraf edilmesi
gereken katı madde ve arıtma çamurları” olarak tanımlanmaktadır.
Atık insan faaliyetlerinin bir yan ürünüdür.
ürünüdür Değerinin düşük olması veya
değerinin olmayışıdır.
Atık bünyesindeki maddelerin ayrılması ve bu maddelerin geri dönüşümü
mümkün olduğunda, atığın değeri artar.
A. Suna Erses Yay
6
3
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık Oluşumu
Ham madde, ürün, ve
geri kazanılan madde
Ham madde
Artık madde
Atık madde
Üretim
Üretimden artık madde
2. Üretim
İşleme ve Geri kazanım
Tüketim
Nihai Berteraf
A. Suna Erses Yay
7
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık
 Fiziksel durum (katı, sıvı,gaz)
atığı mutfak atığı vb.)
vb )
 Asıl kulanım (ambalaj atığı,
 Malzeme tipi (cam, kağıt, plastik, metal vb.)
 Fiziksel özellikler (yanabilir, kompostlaştırılabilir,
geri kazanılabilir vb.)
 Kaynak (kentsel, ticari, kurumsal, zirai, endüstriyel
vb.)
 Güvenlik seviyesi (tehlikeli, tehlikesiz, inert vb.)
A. Suna Erses Yay
8
4
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
A. Suna Erses Yay
9
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Kentsel katı atıklar başlıca aşağıdaki bileşenleri içerir
o Karışık evsel katı atıklar
o Geri dönüştürülebilir atıklar (gazete ve mecmualar, alüminyum
kutular, süt kutuları, plastik meşrubat şişeleri, metal kutular,
oluklu
u u karton vb.)
.)
o Evlerden çıkan tehlikeli atıklar (piller, ampuller, boya kutuları vb.)
o Ticari ve kurumsal atıklar (iş yerleri, okullar ve diğer kamu
binalarından gelen atıklar)
o Evsel nitelikli endüstriyel katı atıklar
o Bahçe ve pazaryeri atıkları (yeşil atıklar)
o Cadde, kaldırım ve meydan süprüntüleri
o Hacimli atıklar (mobilya vb.)
A. Suna Erses Yay
10
5
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı atıklar, kentsel katı atık tanımı kapsamı dışında kabul edilir
İnşaat, yıkıntı ve hafriyat atıkları
Su ve atık su arıtma tesisi çamurları
Atık elektrikli ve elektronik aletler, cihazlar
Hurda araçlar,
araçlar lastikler ve özel işlem gerektiren diğer hacimli
atıklar
o Hastane atıkları (enfekte atıklar ve ameliyathane atıkları)
o
o
o
o
A. Suna Erses Yay
11
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık Sorunları
Epidemik hastalıkların hızla yayılması
Toprak kirlenmesi
Yüzeysel suların kirlenmesi
Yeraltı sularının kirlenmesi
Çevreye rahatsız edici koku yayılması
Haşere ve böcek sorunları yaratması
Patlama,heyelan vb.,
Hava kirliliği
A. Suna Erses Yay
12
6
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
KATI ATIK YÖNETİMİ
1-Katı Atık
2-Katı Atık Yönetimi
3-Entegre Katı Atık Yönetimi
4-Katı Atık Yönetmeliği
A. Suna Erses Yay
13
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık Yönetimi
Katı atıkların yönetimi atıkların oluşumundan
nihai bertarafına kadar (beşikten-mezara) devam
eden aşamalarda (atıkların oluşumu,
biriktirilmesi, toplanması, taşınması, işlenmesi,
depolanması) çeşitli disiplinlerin (halk sağlığı,
ekonomi, mühendislik, çevre koruma gibi)
prensiplerini kullanarak uygun çözümler üreten
bir süreçtir.
süreçtir
A. Suna Erses Yay
14
7
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
•Atık yöntemindeki iki ana kriter sağlık ve emniyettir.
ğ ğ riskini en aza indirecek
yönetiminin halk sağlığı
•Atık y
tarzda yürütülmesi gerektiği
•Emniyet yanında atık yönteminin sürdürülebilir olması da
talep edilmekte
•Doğal kaynakların korunması ve çevrenin kirlenmemesi
A. Suna Erses Yay
15
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Atık Yöntemi ile ilgili Yaklaşımlar
Eski Anlayış : Doğal kaynakların korunması
• Yerküredeki doğal kaynakların
sınırlı olup bir gün tükeneceği
•Doğal kaynakların tabi yenileme
(alternatif kaynakların bulunma)
hızından daha yüksek bir hızla
tüketilmekte olduğu ve bu
konuda acilen önlem alınması
gerektiği
• Sürdürülebilirlik doğal kaynakların, bireylerin
hayat(yaşam kalitesine zarar vermeksizin , etkin tarzda
yönetimi ve olabildiğince korunması olarak ifade
edilmekte
A. Suna Erses Yay
16
8
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Atık Yöntemi ile ilgili Yaklaşımlar
Yeni Anlayış : Kirlenme ve yenilenebilir kaynakların tahribi
Gelecek nesillerin ihtiyaçları için başka iki husus kritik
önem taşımaktadır. Bunlar;
• Kirlilik ve atık üretiminin gezegenimizin doğal
özümleme kapasitesini aşması
•Su, toprak, orman, balık stokları ve biyo çeşitlilik gibi
yenilenebilir kaynaklardaki tahribatın artması
A. Suna Erses Yay
17
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Sürdürülebilir Atık Yönetimi
•Katı atıkların toprağa
gömülerek uzaklaştırılmasının
etkin bir atık yönetimi anlayışı
olamayacağı açıktır.
•Ham madde (doğal, kaynaklar)
kaynakları azalmakla birlikte,
dünyada mevcut her elementin
toplam miktarı sabit
kalmaktadır
kalmaktadır.
• Ham madde kaynaklarının korunması, önce atık
üretiminin azaltılmasını (atık minimizasyonu veya atık
azaltımı), sonra atıklardan enerji ve/veya madde geri
kazanarak yeniden kullanım yöntemlerinin geliştirilmesi
gerekmektedir.
A. Suna Erses Yay
18
9
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Sürdürülebilir Atık Yönetimi
• Doğal çevre insan faaliyetleri sonucu üretilen her
türlü atığın depolandığı bir hazne (depo) olarak ele
alınabilir.
alınabilir
• Atmosfere veya su ortamlarına salınan atıklar
seyreltilir; depolama alanlarına boşaltılan atıklar ise
yayılır.
•Düşük emisyon seviyelerinde, söz konusu atık akımları
doğal biyolojik ve jeokimyasal süreçlerle arıtılarak
çevresel şartlarda herhangi bir değişiklik olmaksızın
tolere edilebilirler. Ancak kirletici salıntılılarının
çevrenin doğal özümleme kapasitesini aştığı durumlarda
çevre kalitesinde ciddi bozulmalar gözlenebilir.
A. Suna Erses Yay
19
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Sürdürülebilir Atık Yönetimi
•Yeni atık yakma tesisi projeleri, genel emisyon seviyeleri ve özellikle
dioksin seviyeleri ile ilgili tartışmaları başlatır
•Benzer olarak, atık depolama sahalarında depo gazı üretileceği
bilinmektedir. Küresel ölçekte depo gazlarının sera etkisi mevcuttur.
•Ayrıca yerel ölçekte yakındaki binaların bodrum ve zemin katlarında
az da olsa gaz birikme ve patlama riski vardır.
•Depo sahasından açığa çıkacak sızıntı sularının da yer altı sularını
kirletme riski bulunmaktadır.
•Her türlü insan faliyetleri sonucu kaçınılmaz olarak atık oluşur.
Örneğin avrupa birliği ülkelerinde kişi başına KKA üretimi 430 kg/yıl
‘dır. Türkiye’de
y
ki 2006 yılı
y ortalama birim KKA üretimi ise 380
kg/kişi-yıl
•Atıklar başkalarının arka bahçesine atılamaz
A. Suna Erses Yay
20
10
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık Yönetiminin
Ana Bileşenleri
Atık
Üretimi
Biriktirme
Toplama
Taşıma ve
Aktarma
İşleme-Geri
Kazanım
Depolama
A. Suna Erses Yay
21
Atık Üretimi
Atık üretimi günümüz katı atık yönetiminde, birçok
araştırıcı ve uygulayıcının “azaltma” ilkesi ile
yoğunlaştığı aşamadır.
Biriktirme
Katı atığın üretildiği mekanda biriktirilmesidir.
Biriktirme işlemi en basit çöp toplama kaplarından, en
karmaşık çöp bacalarına kadar çeşitli yöntemlerle
yapılmaktadır. Bu aşamada önemli olan hususlar,
biriktirme kaplarının hacimsel, malzeme ve
kullanılabilirlik açısından uygun şekilde hazırlanması,
konumlandırılması ve bunların toplama sistemi ile olan
uyumudur.
A. Suna Erses Yay
22
11
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Toplama
o Toplama sadece atıkların ve geri dönüşümlü
malzemelerin bir yerde toplanmasını değil, aynı
zamanda atık toplama araçlarının atıkları boşaltığı
yere taşımasına kadar olan süreci de içerir
oBu bertaraf yeri, atığı işleyen kuruluş, transfer
istasyonu veya düzenli depolama sahası olabilir
oKatı atık y
yönetiminde paranın
ençok
p
ç harcandığı,
ğ idare
ve halkın ençok karşı karşıya geldiği kısım toplamataşıma aşamasıdır. Bu aşama atık yönetimin %50 ine
sebep olur.
A. Suna Erses Yay
23
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Ayırma- İşleme Geri Kazanım
Geri kazanım, Katı Atık Yönetiminde olmazsa olmaz
bileşenlerden biridir. Günümüz KAY felsefesinin ana temasını
oluşturan
ş
bu aşamada,
ş
, katı atık tanımında y
yer alan işe
ş y
yaramaz
ifadesi reddedilmekte ve oluşan katı atık, o maddenin yasam
döngüsü (Life Cycle) içerisinde bir bölüm olarak kabul ederek
maddenin yaşamına devam etmesi ve döngüyü sürdürmesi için
gerekli teknolojiler geliştirmekte ve uygulamaktadır.
İşleme hacimli atıkların atık içerisinden elle ayrılması, demirin
mıknatıslarla ayrılması, hacim azaltmak için kompres yapılması,
yakılması boyut azaltılması için kesilmesi işlemleridir
yakılması,
Geri döşüm ile düzenli depolamaya gidecek atık miktarı azalır.
A. Suna Erses Yay
24
12
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Transfer ve Taşıma
1. Atıkların konteynırlardan toplama aracına
transferi
2.
2 Uzun mesafelerde atıkların transfer istasyonuna
taşınması
İstanbul’da toplama araçlarının kapasitesi küçüktür,
bu araçlarda toplanan çöpler transfer istasyonuna
gönderilirler. İstanbul’da bulunan 7 transfer
istasyonundan daha büyük araçlara yüklenerek nihai
bertaraf tesisine gönderilir.
A. Suna Erses Yay
25
Bertaraf
Günümüzde düzenli depolama yakma ve kompost ile
karşılaştırıldığında hem ekonomik olmasından hem de
daha kolay
y işletilmesinden
ş
m
en çok
ç kullanılan bertaraf
f
yöntemidir.
A. Suna Erses Yay
26
13
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
KATI ATIK YÖNETİMİ
1-Katı Atık
2-Katı Atık Yönetimi
3-Entegre Katı Atık Yönetimi
4-Katı Atık Yönetmelikleri
A. Suna Erses Yay
27
•Entegre katı atık yöntemi (EKY), belli bir atık yönetim
amacı ve hedefine yönelik olarak gerekli uygun yöntem,
teknoloji ve yönetim programlarının seçilmesi ve
uygulanması olarak tanımlanabilir.
•EKY aynı zamanda ilgili yasal mevzuatta öngörülen
hususların sağlanmasını da kapsar. Günümüzde, EKY için
başlıca 4 esas stratejinin uygulanması ön görülmektedir.
 Atık azaltma
 Geri dönüşüm ve kompostlaştırma
 Geri kazanma,
kazanma termal dönüşüm (yakma)
 Düzenli depolama
A. Suna Erses Yay
28
14
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Entegre Katı Atık Yönetimi Hiyerarşisi
Daha çok tercih edilen
dil
Önleme
Azaltma
Tekrar Kullanma
Daha az tercih edilen
Geri dönüşüm
Enerji Geri kazanımı
Bertaraf A. Suna Erses Yay
29
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Verimli ve entegre bir katı atık yönetim sistemi
başlıca aşağıdaki özellikleri taşımalıdır.
1)) Bütüncül bir sistem olmalı
Tüm atık türlerini ve üretim kaynaklarını içermeli
2) Ekonomik değer oluşturabilmeli
Madde ve enerji geri kazanımı
3) Esnek olmalı
Zamanla gerçekleşecek değişikliklere açık olmalı
4) Bölgesel planlama esasına dayanmalı
Kaynakların verimli kullanılması için bölgesel
yönetim anlayışı benimsenmeli
A. Suna Erses Yay
30
15
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Atık Azaltma
•Atık azaltmanın hedefi, üretilen atıkta hacim ve/veya
zehirlilik azaltımının sağlanmasıdır.
•Tekrar kullanılabilen ürünlerin(cam,
ürünlerin(cam şişeler gibi) ve
ambalaj atıklarının kontrolü esas alınır
•Atık azaltma herkesi ilgilendirir. Tüketiciler daha az
satın alma veya ürünleri daha etkin kullanma yoluyla
katkıda bulunabilirler.
•Ürünlerin, daha verimli, uzun ömürlü ve daha az zehirli
madde içermek üzere yeniden tasarımı da diğer bir atık
azaltma seçeneğidir.
A. Suna Erses Yay
31
Atık Azaltma
•Atık azaltmayı teşvik edecek en temel unsur, atık
yönetimi maliyetinin içselleştirilmesi veya ürün
maliyetlerine
li
l i yansıtılmasıdır.
l
d
• Atık yönetiminde içselleştirilecek maliyet, toplama,
taşıma, arazi, inşaat, yönetim, personel maaşları ile
çevresel kontrol ve denetim maliyetlerinin tümünü kapsar.
•Bu maliyetler, atığın nihai olarak düzenli depolama,
yakma, geri dönüşüm veya kompost tesislerinde bertarafı
dikkate alınarak belirlenmelidir.
A. Suna Erses Yay
32
16
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Geri Dönüşüm ve Kompostlaştırma
•Geri dönüşüm, atık yönetim uygulamaları içinde en olumlu
algılanan ve yapılabilir olanıdır. Geri dönüşüm, kentsel katı
atık içindeki geri dönüştürülebilir maddelerin ayrılarak
üretime döndürülmesini sağlar.
•Geri dönüşüm sayesinde sınırlı yeraltı (maden)
kaynaklarının korunması, daha az ham madde ve enerji
kullanımı gerçekleşir.
•Ayrıca, geri dönüşüm atık depolama tesislerinin hizmet
ömrünü de arttırır.
arttırır Etkili bir geri dönüşüm sonucu,
sonucu
kompost ve yakma tesislerinin verimleri ile ürün ve kül
kaliteleri de artar.
A. Suna Erses Yay
33
Geri Dönüşüm ve Kompostlaştırma
•Geri dönüşümün sürdürülebilir olması için, sadece etkin
yönetim ve mevzuat desteği yeterli olmayıp ekonomik
şartlar da uygun olmalıdır.
olmalıdır
•Geri dönüşüm programlarının başarısı, geri dönüşüm
atıkları için istikrarlı piyasa şartlarının oluşmasıyla da
ilişkilidir.
•Piyasa şartlar uygun olsa bile, geri dönüşüm ve
kompostlaştırma gerekli şekilde planlanıp uygulanmazsa,
beklenen başarı sağlanamaz.
sağlanamaz Eski ürünlerin (elektrik,
(elektrik
elektronik ve beyaz eşya v.b.) satış noktalan üzerinden
geri toplanması da hızlı uygulanabilecek bir geri dönüşüm
seçeneğidir.
A. Suna Erses Yay
34
17
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Geri Dönüşüm ve Kompostlaştırma
•Diğer hayati bir bileşen de halkın eğitimi ve
bilinçlendirilmesidir.
kapsamda, kullanıp atma yerine
bilinçlendirilmesidir Bu kapsamda
koruma, yemden kullanma ve israf etmeme bilinci
geliştirilmelidir.
•Tüketicilerin geri dönüştürülebilir ürünleri veya geri
dönüştürülebilir atık maddeler içeren ürünleri satın almayı
bilinçli olarak tercih etmelerini sağlar.
A. Suna Erses Yay
35
Temel Dönüşüm (Yakma)
• Entegre katı atık yönetimindeki üçüncü ana seçenek
(tercihen enerji geri kazanımlı) atık yakmadır.
• Atık hacminin onda bire düşürülmesine imkan veren
yakma tesisleri giderek yaygınlaşmaktadır.
• Yakma tesisleri, atık yakma sonucu üretilen enerjinin
buhar ve/veya elektrik olarak geri kazanılmasını sağlar.
• Yakma sonucu oluşan taban külü ve cüruf ile uçucu
küllerin inşaat malzemesi olarak yeniden kullanılabilmesi
de diğer bir müspet unsurdur.
unsurdur
A. Suna Erses Yay
36
18
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Temel Dönüşüm (Yakma)
• Yakma Tesislerinin başlıca kısıtları, yüksek yatırım ve
işletme maliyetleri, işletilmelerinin karmaşık oluşu ve
deneyimli personel gerektirmesi ile işletme emniyeti
hakkında genelde halkın ciddi endişeler taşıması olarak
ifade edilebilir.
• Kamuoyunun yakma tesisleri ile ilgili endişeleri baca
gazı emisyonları ve oluşan küllerdeki zehirlilik riskleri
üzerinde yoğunlaşmaktadır.
A. Suna Erses Yay
37
Düzenli Depolama
• Düzenli depolama hiç kimsenin gönüllü olarak tercih
etmediği ancak herkesin ihtiyacı olduğu bir atık yönetim
etmediği,
seçeneğidir. Hiçbir entegre atık yönetim seçeneği, düzenli
depolamasız düşünülemez.
• Modern bir düzenli depolama tesisinde uygulanan yapım
ve işletme teknolojisi, halk ve çevre sağlığının korunmasını
garanti eder.
A. Suna Erses Yay
38
19
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
16.11.2011
Düzenli Depolama
• Günümüz modern düzenli depolama tesislerinin, eski
açık (vahşi) çöp döküm sahalarından tamamen farklı
olduğu,
olduğu tehlikeli sıvı ve katı atıkların kabul edilmediği; gaz
ve sızıntı suyu kontrol sistemleri bulunduğu; depo
tabanının tam geçirimsiz hale getirildiği ve etkin bir
yeraltı suyu kalitesi izleme sistemi bulunduğu
unutulmamalıdır.
• Düzenli depolama tesisleri, özellikle biyoreaktör olarak
tasarlanıp işletilmek suretiyle
suretiyle, metan gazından daha
yüksek hızlarla enerji geri kazanılabilmektedir. Yakın
gelecekte depo gazından metanla birlikte karbondioksit
geri kazanımı da planlanmaktadır.
A. Suna Erses Yay
39
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çeşitli Ülkelerdeki Katı Atık Yönetim Teknolojileri
A. Suna Erses Yay
40
20
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
KATI ATIK YÖNETİMİ
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atık Sızıntı Su
ularının Kont.
Özel Atık Grubu
Atık Yağların Bertarafı
(75/439/EEC)
Titanyum Dioksit Endüstrisi
Atıkları
(78/176/EEC)
Arıtma Çamuru
(86/278/EEC)
Pil ve Akümülatörler
(91/157/EEC)
1-Katı Atık
2-Katı Atık Yönetimi
3-Entegre Katı Atık Yönetimi
4-Katı Atık Yönetmelikleri
A. Suna Erses Yay
AVRUPA BİRLİĞİ ATIK
YÖNETİM POLİTİKASI
Atık Çerçeve Mevzuatı
Atık Çerçeve Direktifi
(75/442/EEC)
Atık Kataloğu
Tehlikeli Atık Direktifi
(91/689/EEC)
Atık Elektrik , Elektronik
Ekipmanlar
(2000/95/EC ve 2000/95/EC)
Atıkların Yakılması
(2000/76/EC)
Atıkların Düzenli
Depolanması
(99/31/EC)
PCB/PCT’lerin Bertarafı
(96/59/EC)
Liman Kabul Tesisleri
(2000/59/EC)
Arıtma ve Bertarafa
İlişkin Direktifler
(2000/532)
Ambalaj ve Ambalaj Atıkları
(94/62/EC)
Hurda Araçlar
(2000/53/EC)
41
Atıkların Taşınması
Atıkların Sınırötesi
Taşınması ve Kontrolü
Entegre Kirliliğin
Önlenmesi ve Kontrolü
(96/61/EC)
(Regulasyon 259/93)
21
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Türkiye’deki Yasal Çerçeve
Yıl
Kanun
1981
2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu
1983 – (2006)
2872 sayılı Çevre Kanunu
2003
4856 sayılı Çevre ve Orman Bakanlığı Kuruluş Kanunu
2004
5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu
2004
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu
2005
5393 sayılı Belediye Kanunu
Yıl
Uluslar arası sözleşme
1994
Basel Sözleşmesi
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
TÜRKİYE ATIK
MEVZUATI
Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
(1993-2005)
Atık Yağların Kontrolü
Yönetmeliği (2008)
Atık Pil ve Akümülatörlerin
Kontrolü Yönetmeliği (2004)
Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin
Kontrolü Yönetmeliği (2006 )
PCB ve PCT Kontrolü
Hakkında Yönetmelik (2007)
Bitkisel Atık Yağların
Kontrolü Yönetmeliği (2005)
Çevre Kanunu
(2872-1983)
5491-2005
Atık Yönetimi Genel
Esaslarına İlişkin
Yönetmelik (2008)
Basel Sözleşmesi
(1994)
Katı Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği
(1991)
Tehlikeli Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği..
(1995-2005)
Ambalaj
Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği
(2007)
Hafriyat Toprağı,
İnşaat Yıkıntı ve
Atıklarının Kontrolü
Yönetmeliği
(2004)
Atıkların Alternatif
veya Ek Yakıt Olarak
Kullanılması Hakkında
Tebliğ
(2001-2005)
22
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Katı Atık Çerçeve Direktifi
Üye ülkelerin direktif tarafından tanımlanan
başlıca sorumlukları aşağıda sıralanmıştır:
• Direktifin
sağlamakla
Di ktifi uygulanmasını
l
ğl
kl sorumlu
l
yetkili bir kurum oluşturmak veya tanımlamak,
• Yetkili kurumun direktifin şartlarını yerine
getirebilecek atık yönetimi planları
gerçekleştirmesini sağlamak,
• En uygun
yg teknolojiler
j
ve maliyetler
y
göz
g önünde
bulundurularak yeterli sayıda ve entegre bertaraf
tesisleri kurmak
• Atık bertarafında "kirleten öder" prensibinin
uygulanmasını sağlamak.
A. Suna Erses Yay
45
Düzenli Depolama Direktifi
Amacı, düzenli depolama sürecinde oluşan emisyonların
havaya, toprağa, yüzeysel sulara, yer altı sularına
ş
sonucunda da insan sağlığına
ğ ğ
olumsuz
karışması,
etkilerini önlemek veya azaltmak amacıyla düzenli
depolama ihtiyacını en aza indirmektir.
• Düzenli depolama sahaları üç sınıfa ayrılmaktadır:
• tehlikeli atıkların düzenli depolanması
• tehlikeli olmayan atıkların düzenli depolanması
• inert atıkların düzenli depolanması
A. Suna Erses Yay
46
23
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Düzenli Depolama Direktifi (1999/31/EC)
Düzenli depolama direktifi, 1995 yılında evsel katı atıklarının
%80 ninden fazlasını düzenli depolayan üye devletlere,
%80’ninden
devletlere
biyolojik olarak ayrıştırılabilen evsel katı atıkların azaltma
hedefini:



2010 yılında, 1995 yılında oluşan biyolojik olarak ayrışabilen
atıkların %75’i,
2013 yılında, 1995 yılında oluşan biyolojik olarak ayrışabilen
t kl
%50’ i
atıkların
%50’si,
2020 yılında, 1995 yılında oluşan biyolojik olarak ayrışabilen
atıkların %35’i
A. Suna Erses Yay
47
Düzenli Depolama Direktifi
Direktif, düzenli depolama tesisleri için ayrıntılı
teknik/işletme standartları belirlemektedir. Biyolojik
y ş
atıkların depolandığı
p
ğ y
yeni düzenli
olarak ayrışabilir
depolama sahalarından depo gazı toplanacak ve gaz
enerji geri kazanımı için kullanılacak veya en azından,
yakılacaktır. Düzenli depolama tesislerinin işletme
aşamasında geçirimsiz tabaka (jeolojik bariyer ve bir alt
drenaj bileşimi) ve sızıntı sularını toplamak için
0,5m'den daha kalın bir drenaj tabakası bulunmalıdır.
T
Toprak,
k yeraltı
l suyu ve yüzey
ü
sularının
l
ki
kirliliğinin
liliği i
önlenmesi için sızıntı suları arıtılmalıdır. Gaz drenaj
tabakası, su drenaj tabakası ve üst toprak tabakasıyla
birlikte bir yüzey kapama teşkil edilebilir.
A. Suna Erses Yay
48
24
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Ambalaj Atıkları Direktifi
Atık Cinsi
Direktif Hedefleri (%)
Cam
60
Kağıt ve Karton
60
Metaller
50
Plastikler
22.5
Tahta
15
Toplam Geri Dönüştürülen
55-80
Toplam Geri Kazanılan
>60
A. Suna Erses Yay
49
Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Geri Kazanma Oranı (%)
Ambalajın cinsi
2005
2007
2010
2012
2020
Cam
32
35
37
40
60
Plastik
32
35
37
40
60
Metal
30
35
37
40
60
Kağıt/Karton
20
35
37
40
60
-
-
-
-
-
Kompozit
A. Suna Erses Yay
50
25
16.11.2011
Çevre Müh.Böl-K
Katı Atıklar ve Konttrolü
Atık Mevzuatı
•Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (1991)
•Atık Yönetimi Genel Esaslarına İlişkin Yönetmelik
y Toprağı,
p ğ , İnşaat
ş
•Hafriyat
ve Yıkıntı Atıklarının
Kontrolü Yönetmeliği
•Ambalaj Atıklarının Kontrolü Yönetmeliği
•Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
•Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
•Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliği
•Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
•Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği
ğ
•Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği
•Ömrünü Tamamlamış Lastiklerin Kontrolü Yönetmeliği
A. Suna Erses Yay
51
26