onkolojik hastalıklar - E

ONKOLOJİK
HASTALIKLAR
Uz. Fzt. Nazmi ŞEKERCİ
Onkoloji ne demektir?
 Oncos:şişlik
 Logos:bilim
 Tumor: şişlik, ur
 Neoplazm


Neos:yeni
Plazm:oluşum
Kanser nedir?
 Hücrelerin kontrolsüz ve anormal şekilde
çoğalmaları sonucu ortaya çıkan bir
hastalıktır.
 Tüm doku ve organlarda kanser oluşabilir.
*apoptoz
*onkogen
*antionkogen
*karsinojen
Kanser biyolojisi
Kanser biyolojisi-2
Kanser biyolojisi-3
Kanser sıklığı-1
 Her yıl 10 milyon kanser vakası
görülmektedir.
 Gelişmiş ülkelerde:4,7 milyon
 Az gelişmiş ülkelerde:5,5 milyon
 2020 yılına kadar 16 milyon yeni vaka
görüleceği tahmin edilmektedir.
 Her yıl 7 milyon kişinin ölümüne neden
olmaktadır (tüm dünyadaki ölümlerin
%12,5’i)
Kanser sıklığı-2
Kanser sıklığı-3
Kanser sıklığı-4
Kanser sıklığı-5
Kanser nedenleri-1






1.Genetik yatkınlık
2.Kimyasal
karsinojenler
3.Hormonlar
4.İyonize radyasyon
5.Ultraviyole
radyasyon
6.Tümör virüsleri





7.Parazitler
8. Beslenme
9. Obezite
10. Yaş
11. Çevre kirliliği
Genetik yatkınlık






Tüm kanser olgularının %5-10’undan sorumludur.
Genetik geçişli kanser hastalıklarının genel özellikleri :
*İki veya daha fazla sayıda yakın akrabada kanser
varlığı,
*Akrabalardaki kanserin başlangıç yaşının beklenenden
daha erken olması,
*Çift organları tutan tümörlerde her iki organda birden
tümör görülmesi,
*Aynı bireyde birden fazla organda peşpeşe gelişen
kanserler görülmesi
Kimyasal karsinojenler








Kimyasal karsinojen olduğu bilinen maddeler ve neden
oldukları kanser tiplerine şu örnekleri verebiliriz:
*Akciğer kanseri-ağır metaller (Arsenik, Berilyum,
Kadmiyum, Krom, Nikel), sigara içimi;
*Mezotelyoma- asbest;
*Ağız boşluğu- tütün çiğneme;
*Yemek borusu-sigara içimi(+alkol kullanımı);
*Karaciğer-aflatoksin(nemli ortamda kurutulan
yiyeceklerde gelişen bir mantar zehiri);
*Mesane- aromatik aminler (boya sanayi ve sigara içimi);
*Akut lösemi- benzen (petrol deriveleri ve boya sanayi).
Sigara ve kanser
 Başlıca neden olduğu kanserler:
Akciğer,ağız ,larinks, farinks, özofagus.
 Katkıda bulunduğu kanserler : Mesane ,
böbrek, pankreas.
 İlişkili olduğu kanserler : Mide,
serviks.
Yanmamış/İşlenmiş Tütünde Bulunan Kanserle İişkili
Kimyasal Maddeler
Sigara Dumanındaki Kanserle İlişkili Kimyasal Maddeler
Sigara ve akciğer kanseri
Sigara ve akciğer kanseri
Sigara-asbest tozu ve akciğer kanseri
Sigara İçen ve İçmeyen Nüfusta Yaş Gruplarına Göre
Ölenlerin Yüzdeleri
Hormonlar
 Meme kanseri
 Endometrium kanseri
 Over kanseri
 Prostat kanseri
 Tiroid kanseri
İyonize radyasyon

Radyasyonu oluşturan yüksek enerjili partiküller dokulardan
geçerken enerjilerinin bir kısmını hücre içerisinde bırakırlar, bu
serbest enerji hücre içerisindeki pek çok protein, enzim ve en
önemlisi DNA’nın yapısında bozukluklara neden olur.

İyonize radyasyona bağlı kanser gelişimi mesleki olarak risk
altında olmayanlarda önemli bir risk faktörü değildir.

Mesleki olarak risk altında olanlar:radyoloji ve radyasyon
onkolojisinde çalışanlar, nükleer santral çalışanları, uranyum ve
kobalt madenlerinde çalışanlar
Ultraviyole radyasyon



Cilt kanserlerinin %45’inden sorumludur.
Kseroderma pigmentozum, displastik nevüs sendromu,
albinizm gibi hastalıkları olanlarda bu risk kat kat
artmaktadır .
Estetik amaçlı yapay UV ışığına maruziyette de bu riskin
artığının bilinmesi gereklidir.
Tümör virüsleri





*HIV virüsü-AIDS;
*EBV virüsü-Nazofarenks kanseri, Burkitt
lenfoma, Hodgkin hastalığı;
*Herpes virüs (HHV-8)-Kaposi sarkomu;
*HPV virüsü-servix uteri (rahim ağzı) kanseri
(tip 6,11,16,18)
*Hepatit B ve C virüsleri-karaciğer kanseri.
Parazitler
 Schistosomia
Parazitler 2
 Clonorchis sinensis
Beslenme
 Yanlış beslenmenin kanserlerin %35’inden
sorumlu olduğu düşünülmektedir.
 Yüksek yağ ve protein, düşük lif içeren
gıdalar yenmesinin kalın bağırsak,meme,
rahim, pankreas ve prostat kanserleri
riskini artırdığını ortaya koymuşlardır
Kansere neden olabilen yiyecekler

1-Cips, kraker ve kurabiyeler: Bu yiyeceklerin hazır satılanlarında
trans yağların kullanımının çok fazla olduğu bildirildi.
2-Patates kızartması: Yağ içinde yüksek derecede kızartıldığı için
kansere neden olabilecek kimyasal değişimlere uğruyor.
3-Donut Un, yağ ve hidrojen içeren yağlarla yapılmasının yanı sıra
yüksek ısıda pişirilmesi nedeniyle kansere davetiye çıkarıyor
4-Hamburger: Dana kıyması ya da domuz pirzolası kullanılarak
yapılan köfte içerdiğinde et ürünlerini korumak için kullanılan ancak
fazla tüketildiğinde kansere yol açan sodyum nitratı da içeriyor
demektir. Bu da kalp krizi riskini yükseltir.
5-Sosisli Sandviç: Hamburger gibi yüksek sodyum nitrat içeriyor. Bir
çocuğun yılda 12'den fazla sosis tüketmemesi öneriliyor
Obezite
 Şişmanlığın menopoz sonrası meme,
genel olarak da prostat, kalın barsak
kanseri ihtimalini arttırdığına dair veriler
mevcuttur.
Yaş ilerledikçe kanser riski artar
 Kadınlarda meme ve üreme organlarına
ait kanserler;
 Erkeklerde prostat ve akciğer kanserleri
ileri yaşlarda daha çok görülmektedir
Çevre kirliliği
Kanser kasabası
Çok sayıda fabrikanın olduğu Kocaeli Dilovası'nda üç kişiden biri kanserden
ölüyor.
Ankara’ya verilen Kızılırmak suyundaki arsenik miktarının, kanser riski taşıdığı, Tıp Kur
kondu. Suda, en düşük düzey olan, 0.5 mikrogram/litre arsenik bulunmasının bile 100 b
riski oluşturduğuna dikkat çekildi. Kızılırmak suyunun ham halinde 12.1 mikrogram/litre
Arıtma Tesisi’nden çıkışında 1 mikrogramın altında gösterildiği ancak geleneksel arıtm
kadar düşürülemeyeceği vurgulandı
Genel belirti ve bulgular

Uzun süre iyileşmeyen öksürük, ses kısıklığı
• İyileşmeyen boğaz ağrıları
• Vücudun herhangi bir yerinde büyüyen bir şişlik
(özellikle memede)
• Derideki benlerde şekil ve renk değişikliği
olması
• Barsak alışkanlıklarında değişme olması
• Yemeklerden sonra rahatsızlık hissi
• İstem dışı kilo kayıpları
• Yutma güçlüğü
• Uzun süreli halsizlik ve yorgunluk
• Anormal kanama veya akıntılar
Kanserden Korunma
 *Birincil korunma: Kanser yapıcı
maddelerden korunma
 *İkincil korunma: Erken tanı ve etkin tedavi
yöntemleri uygulama
Temasın önlenmesi ile kanser gelişmesinin azaltılabileceği
bilinen başlıca maddeler şunlardır:
 *tütün ve tütün ürünleri




*alkol
*güneş ışığı
*mesleki temas
*beslenme
İkincil korunma
 ‘Tarama’ olarak bilinen bu aşamada amaç
hastanın asemptomatik olduğu erken
dönemde hastalığın tanımlanması ve
tedavi edilmesidir.
 Kitle taramalarının amacı belirtisiz
hastalarda erken tanı ve tedavi ile
toplumdaki morbidite ve mortaliteyi
düşürmektir. Buna en güzel örnek meme
kanseri taramalarıdır.
Bir tarama programı oluşturabilmek
için:






Taranan hastalık halk sağlığı açısından önemli
olmalıdır.
Hastalığın doğal gidişi iyi anlaşılmış olmalı,
preklinik evrede yakalanabilmeli
Etik, güvenli ve etkin bir tarama yöntemi olmalı
Uygulayıcılar istekli olmalı
Ülkedeki sağlık sisteminin alt yapısı taramayı
yürütebilecek nitelikte olmalı
Taramanın bitirilebilmesi, olguların kesin tanı ve
tedavisi için kaynak sağlanmış olmalı
DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) erken
tanı önerdiği kanserler
 ağız boşluğu, nazofarinks, mide,
kolorektal, deri, meme, serviks, over,
mesane, prostat
DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) tarama
önerdiği kanserler
 Meme ve serviks
DSÖ (Dünya Sağlık Örgütü) ikisini
de önermediği kanserler
 Karaciğer ve akciğer
Meme Kanseri










Risk faktörleri:
*yaş
*kız kardeş veya annede meme kanseri öyküsü
*memede prekanseröz hastalık
*aşırı şişmanlık
*çocuk doğurmama
*geç doğum (30 yaşından sonra doğum yapanlarda
risk daha fazla)
Tehlike işaretleri:
*memede kitle veya sertleşme
*meme başı kanaması
Erken tanı:
 *kendi kendine muayene (20 yaşından
itibaren her ay)

*klinik meme muayenesi (20-30 yaşları
arasında 3 yılda bir, 40 yaşından sonra
yılda 1 kez)

*mamografi (40 yaşından sonra yılda 1
kez)
Kendi kendine meme muayenesi
Kendi kendine meme muayenesi 2
mamografi
Mamografi 2
Serviks Kanseri
 Risk faktörleri:
*erken yaşta cinsel ilişki

*birden fazla eşle cinsel ilişki

*sigara içimi

*HPV
 Tehlike işaretleri:

*anormal vajinal kanama

Erken tanı
 *pap smear (ilk cinsel temastan 3 yıl sonra
başlayarak her yıl, 30 yaş ve üzerinde 3
normal testi takiben 2-3 yılda bir)
 *pelvik muayene (yılda bir kez)
Kalın Barsak Kanseri
 Risk faktörleri:
*kolorektal polipler

*ailede kolorektal kanser olması

*inflamatuvar barsak hastalığı

*yüksek yağlı, düşük lifli diyet
 Tehlike işaretleri:

*rektal kanama

*barsak alışkanlığında değişiklik

Erken tanı:aşağıdaki yöntemlerin
başarı oranları birbirine eşittir
 *gaytada gizli kan: yılda bir kez
*fleksibl sigmoidoskopi: 5 yılda bir

*yılda bir kez gaytada gizli kan ve 5
yılda bir sigmoidoskopi

*baryumlu kolon grafisi: 5 yılda bir

*kolonoskopi: 10 yılda bir

Kolon grafisi
Akciğer kanseri









Risk faktörleri:
*Sigara içimi (aktif veya pasif)
*asbestoz
Tehlike işaretleri
*inatçı öksürük
*balgamda kan
*düzelmeyen pnömoni
Erken tanı:
yok
Endometrium kanseri
 Risk faktörleri:
*obezite

*postmenopozal östrojen kullanımı

*hipertansiyon

*diyabet
 Tehlike işaretleri:

*anormal vajinal kanama

Erken tanı
 *pelvik muayene

*postmenopozal riskli hastalarda
endometriyal biyopsi
Mesane kanseri
 Risk faktörleri:
*sigara içimi

*kimyasal karsinojenler
 Tehlike işaretleri:

*kanlı idrar
 Erken tanı:
 yok

Prostat kanseri
 Risk faktörleri
*bilinmiyor
 Tehlike işaretleri:

*idrar yapmada güçlük
 Erken tanı:

*Rektal muayene

*PSA (50 yaş üzerinde yılda 1 kez

Ağız kanseri










Risk faktörleri:
*sigara
*alkol
*tütün çiğneme
Tehlike işaretleri:
*ağızda renk değişikliği
*iyileşmeyen ağız yaraları
Erken tanı:
*her ay kendi kendine muayene
*yılda bir doktor muayenesi
Cilt kanseri











Risk faktörleri
*açık renkli deri
*güneş ışını
*çocuklarda güneş yanıkları
*displastik nevüs sendromu
Tehlike işaretleri:
*benlerde değişiklik
*iyileşmeyen yara
Erken tanı:
*her ay kendi kendini muayene
*deri muayenesi
Kanser tedavisi
 Cerrahi tedavi
 İlaç tedavisi
 Radyasyon
Cerrahi tedavi



Kanser henüz geliştiği organa sınırlı olduğu
dönemde yakalanabilirse bu tümörün cerrahi
olarak çıkarılması mümkündür
Tümörler etrafında bir miktar güvenlik sınırı
olabilecek normal doku da bırakılarak çıkartılır
Kanserli dokuların vücuttan uzaklaştırılması
işlemini mutlaka kanser cerrahisi konusunda
uzmanlaşmış bir cerrahın yapması gereklidir
 Radyoterapide
yüksek enerjili ışınlar
Radyoterapi
kullanılarak tümör hücrelerinin
öldürülmesi hedeflenir
 Eksternal radyoterapi
 İnternal radyoterapi veya brakiterapi
 Radyoterapi, radyasyon onkolojisi eğitimi
almış uzman hekimler tarafından
planlanır ve uygulanır
Radyoterapi 2



Radyoterapi de tıpkı cerrahi gibi lokal bir tedavi
seçeneğidir.
Bu özelliği nedeniyle daha çok uzak metastaz yapmamış
evredeki hastalara uygulanabilecek bir tedavi yöntemidir
Radyoterapinin yan etkileri; uygulanan doza, ışının tipine
ve tedavinin uygulandığı vücut bölgesine göre değişiklik
gösterir
Radyoterapi 3
 Radyoterapinin bir başka çeşidi de
radyoaktif maddelerin damar yoluyla
verilmesi suretiyle yapılır.
 Radyoaktif madde ile tedavi Nükleer Tıp
eğitimi almış uzmanlar tarafından
uygulanır .
 Selektif intraarterial radyoterapi (SIRT)
Radyoterapinin yan etkileri
Radyoterapinin yan etkileri 2
Kanserde ilaç tedavisi



Kanserde ilaç tedavisinde ilaçlar genel olarak
ağızdan ya da damardan verilmek suretiyle
uygulanır.
Kan dolaşımına geçen ilaçlar vücudun her
tarafına ulaşarak kanserli hücreleri ortadan
kaldırmaya çalışır.
Bu tedavi yöntemi erişkinlerde medikal onkoloji
eğitimi almış tıbbi onkoloji ya da çocuk
hastalarda pediatrik onkoloji uzmanları
tarafından planlanır ve uygulanır.
Kanserde ilaç tedavisi 2
 Kanser tedavisinde kullanılan ilaçlar
 kemoterapi
ilaçları
 hedefe yönelik ilaçlar
 hormon ilaçları
 biyolojik tedavi ajanları
Kemoterapi
 Genellikle kanser hücrelerini hedef
gözetmeksizin öldürmeyi amaçlayan ilaçlar
kullanılır.
 Kemoterapi ilaçları kanser hücrelerinin
yanı sıra vücudumuzda çoğalan diğer
normal hücreleri de (kemik iliği hücreleri,
kıl hücreleri, mide-barsak sistemini
döşeyen epitel hücreleri) öldürür.
Kemoterapi 2
Kemoterapi 3
 Lenfoma, lösemi gibi hematolojik
tümörlerde hastaların kemik iliğindeki
tüm hücreleri ortadan kaldırabilecek
yüksek dozlarda kemoterapi
uygulamaları söz konusudur.
 otolog kök hücre nakli
 allojeneik kan kök hücresi nakli
Hedefe yönelik ilaçlar

Günümüzde kanserin biyolojisinin daha iyi
anlaşılmaya başlanması ve moleküler
biyolojideki baş döndürücü gelişmeler artık
kanser ve metastaz gelişiminde rol
oynayan moleküllerin hedef olarak
seçilmesini, spesifik olarak bu moleküllerin
fonksiyonlarının düzeltilmesini veya
engellenmesini gündeme getirmiştir.
Hedefe yönelik ilaçlar 2
 Bu ilaçlar genellikle kanserin çoğalma
aşamasında rol oynayan basamaklarda
yer alan elemanları hedef olarak aldığı için
bu şekilde adlandırılmaktadır.
 küçük moleküllü ilaçlar
 monklonal antikorlar
Hormon tedavisi
 Prostat kanseri
 Meme kanseri
 Endometrium kanseri
Biyolojik tedavi ajanları



Biyolojik tedavi esas olarak bağışıklık sistemini devreye
sokarak tümörün ortadan kaldırılmasını hedefleyen bir
yöntemdir.
Böbrek tümörü, malign melanoma gibi az sayıda tümör
türünde bağışıklık sistemi hücrelerinin salgıladığı
interferon, interlökin-2 gibi maddeler kullanılmaktadır.
Mesane kanserine cerrahi sonrasında kateter yardımıyla
mesane içine BCG (verem aşısı) solüsyonu verildiğinde
tümörün tekrarlama riskini azaltmak mümkün
olabilmektedir.
YENİ TEDAVİ YÖNTEMLERİ
 Gen tedavisi
 Aşı tedavisi