Radyoterapinin komplikasyonları

Kanser Problemine
Yeni Yaklaşımlar
Doç. Dr. Handan Akçakaya
Kanser Hücrelerinin Kültürde Gözlenen
Özellikleri
Çoğalmayla İlgili Özellikler:
Sınırsız çoğalma (ölümsüzlük)
Otokrin
Seruma gerksinim az
Kanser Hücrelerinin Kültürde Gözlenen
Özellikleri
Yüzeylerine ve Çevreyle İlişkileriyle
İlgili Özellikleri
Kontak inhibisyondan yoksun
Kendi aralarında ilişki düşük
Yüzeylere bağlanma eğilimi az
Düşük lektin derişiminde aglütinasyon
Fibronektin ağından yoksun
Plazminojen aktifleştirici proteaz
Kanser Hücrelerinin Kültürde Gözlenen
Özellikleri
Hücre İskeleti
Aktin flamentlerinden yoksun
Metabolik Özellikler
Warburg etkisi
Transfeksiyon Deneylerinin Akış Diyagramı
Tedavi Şekilleri

1-Lokal tedavi:



cerrahi.
radyoterapi.
2-Sistemik tedavi:




Kemoterapi
Hormonal tedavi.
Monoclonal antibodies.
Radioactive material.

3- Destekleyici bakım

4- Geleneksel olmayan tedavi
Cerrahi
Cerrahi kanser iyileşmesinde kullanılan
başarılı bir tedavi şeklidir.
Birçok solid tümör tedavisinde sıklıkla
kullanılmaktadır.
Tedavinin başarısında metestaz ve lokal
infiltrasyon olmaması oldukça önemlidir.
Cerrahi
Genellikle yakın bölgedeki lenf nodlarından
örnekler alınması gereklidir.
Cerrahi tedavisi mümkün olmayan olularda
hastalığın seyrini yavaşlatabilir.
Bazı durumlarda önleyici uygulama olarak
başvurulabilir.
Örn. familial polyposis coli.
Radyoterapi
Radyoterapi kanser tedavisinde
kullanılan lokal bir uygulamadır.
Tedavinin başarısı tümör ve normal doku
arasındaki radyoduyarlılık farkına
bağlıdır.
Uygulama X ya da gama ışın kaynağından
çıkan iyonizan ışınların tümörlü bölgeye
gönderilmesi şeklinde yapılır.
Radyoterapi
Radtoterapi; hemşire , dozimetrist,
doktor ve radyasyon onkologları
tarafından planlanan ve uygulanan bir
ekip çalışmasıdır.
Hedefe tam isabet sağlayabilmek için
uygulamadan önce düşük enerjili bir
beam kullanarak radyografik imaj
oluşturulur.
Radyoterapi
Radyoterapi genellikle;
5 – 8 hafta süreyle
haftada 5 gün
günde 180 – 300 Gy olacak şekilde uygulanır.
Radyoterapi
Hodgkin’s hastalığında,
NHL,
Prostat kanserinde,
gynecologic tümörlerde,
MSS tümörlerinde,
sınırlı bir iyileşme sağlayabilir.
Bazı olgularda paliyatif ve acil bir
uygulama olarak başvurulabilir.
Radyoterapinin komplikasyonları
Akut ve uzun süreli olmak üzere iki tip toksik etkisi
vardır.
Sistemik semptomlar;
halsizlik
lokal deri reyaksiyonları
gastrointestinal toksisite
oropharyngeal mucositis
ağız kuruluğu
myelosuppression
Radyoterapinin komplikasyonları
Uzun süreli sekeller radyoterapi
uygulamalarından aylar hatta yıllar
sonra ortaya çıkabilir.
Radyoterapinin, mutajenik , teratojenik
ve karsinojenik etkisinin olduğu
bilinmektedir. Hem solid tümör hem de
lösemi riskini arttırmaktadır.
.
RADYASYON ONKOLOJİSİNDE YENİ GELİŞMELER
Radyasyon Onkolojisinde kanser tedavisi,
bazen de kanser dışı hastalıkta kullanılan
bu teknik yöntemin amacı kanserli
dokuları yok ederken çevresindeki normal
dokuları olabildiğince korumaktır. Bu
nedenle Radyasyon Onkolojisindeki
gelişmeler, çabalar ve yenilikler bu
hedefe yöneliktir.
RADYASYON ONKOLOJİSİNDE YENİ GELİŞMELER
1.Radyoterapi Planlanmasındaki
GeliĢmeler:
A) 3 BOYUTLU PLANLAMALAR denen sistemlerin amacı hastanın
hastalığını değerlendirmek; normal dokuların gösterimi, tümör ve
hedef volümün tanımı, dijital rekonstrükte radyogramların elde
edilmesiyle tadavinin simülasyonu; kompensatör ve bloklar gibi
tedavi yardımcılarının dizaynı; 3-D doz dağılımları ve doz
optimizasyonunun hesaplanması; tedavi planının kritiği gibi
olanakların sağlanmasını hedeflemektedir.
B) KONFORMAL DİNAMİK TEDAVİLER:
a)Stereotaktik Radyocerrahi İntrakranyal hedefler
üzerinde küçük radyasyon huzmelerini stereotaktik
olarak odaklayan metodlardan birçoğunun herhangi
birini tanımlamak için Leksell'in 1951 de tarif ettiği
bir terimdir.
Gamma- knife: Bir odaksal nokta üzerine
yönlendirilmiş çok sayıda sabit Co-60 kaynakları
içeren alet
X-knife: linear akseleratörlerden foton radyasyonu
kullanılımı ile ilgili bir yöntem
Radyocerrahinin klinik uygulamaları;
Arteriovenöz Malformasyonlar
Pituiter tümörler,
pineolomalar,
akustik nöromalar,
küçük malign neoplazmlar,
kraniofaringiomalar
ve dayanılmaz ağrı tedavisini içermektedir.
b. İntens(yoğunlaştırılmış) Modüler
Tedavi
3-D tedavi planlaması ve konformal
tedaviye ek bu yeni yaklaşım, foton
ışın profillerinin modüle edilmiş
akışı ile sonuçlanan kompleks bir
tedavi planlamasıolup dinamik
radyasyon verilerek, düzensiz
şekilli volümlerin radyoterapisini
optimize eden bir yöntemdir.
2.EŞZAMANLI KEMO-RADYOTERAPİ:
Radyoterapi uygulaması sırasında az dozda kemoteropetik
ilaçların kullanılmasıdır.
3. İNTRAOPERATİF RADYOTERAPİ (IORT):
Tümörlü bölge ,yada tümör yatağı bölgesinin ameliyatla ışının
direkt olarak ulaşabileceği şekilde ortaya konularak
ameliyathanede yapılan radyoterapi uygulamasıdır. Amaç tümör
çevresindeki dokuları ekarte ederek korumaktır. Ancak
ışınlama tek bir seansta bir defa ve yüksek dozda
verilebilmektedir.
4.PARTĠKÜL-IġIN-TEDAVĠSĠ
Partiküler radyasyonun klinik araştırmaları
özellikle hızlı nötronlarda olmak üzere
devam etmektedir. Nötronlara göre daha
küçük bir skalada olmasına rağmen proton
ışın radyoterapisi de klinik olarak
çalışılmaktadır. Elektron radyoterapisi ise
klinik uygulamalarda kullanıma girmiştir.
Diğer atomik ve subatomik partiküllerden
özellikle p-mezonlar ve ağır iyonların
araştırmaları genellikle sınırlı kalmıştır.
5.HİPERTERMİ
Kanserin radyoterapisinde kullanılan
Hipertermi; radyoterapi uygulanması sırasında
tedavi volümü veya vücudun ısıtılmasıdır.
Hiperterminin sebep olduğu sitotoksisitenin
mekanizmaları iyi tanımlanamakla birlikte
aşağıdaki faktörlerle ilişkilidir:
1. Hücresel solunumda geridönüşümsüz hasar,
2. Nüklear asit ve protein sentezinde
değişimler,
3. Hücre membran permeabilitesinde artış
6.DEĞĠġTĠRĠLMĠġ FRAKSĠYONASYON PROGRAMLARI
Standart uygulanan tedavi sürelerinin ve
aralıklarının değiĢtirilmesi
Kısaltılmış tedavi sürelerini uygulayan
radyoterapi programlarına ACCELERATED
(hızlandırılmıĢ) fraksiyonasyon, günlük
doz fraksiyonlarının miktarındaki azalma
sayısındaki artma'ya HĠPER
FRAKSĠYONASYON denir.
7.RADYOSENSİTİZERLER
Radyosensitizerler iyonizan
radyasyonun etkilerini artırabilen
ilaç veya diğer maddelerdir. Bunlar
radyoterapiden önce,radyoterapi
sırasında veya sonra verilebilirler. Bu
bağlamda biyolojik cevap
modifikasyonu sağlarlar. Oksijen
bilinen en önemli radyosensitizerdir.
8.RADYOPROTEKTÖRLER
Radyoprotektif ilaçlar ve radyasyonun kombine
kullanımından iki klinik durum istifade edebilir:
1. Akciğer kanseri gibi yüksek tümör direncinden
dolayı kürün nadiren sağlandığı solid tümörler,
2. Konvansiyonel tedaviye ilişkin morbiditenin
yüksek olduğu solid tümörler.
Cystine ve Cysteamine gibi Sulfhydryl bileşikleri
bilinen etkin radyasyon protektörleridir.
9.RADYOĠZOTOPĠKĠMMÜNOTERAPĠ
Malignitelerin tanı ve
tedavisinde; tümör ilişkili veya
tümör spesifik antijenlere karşı
yönlendirilmiş antikorlar
vücuttaki tümör odaklarına
radyoizotop verilmesinde
kullanılırlar.
Radyonüklitler
Radyonüklitler malignant hastalıklarda on
yıllardır kullanılmaktadır.
Uygulamalar radyasyon onkologları ya da
nükleer tıp konusunda uzmanlaşmış kişiler
tarafından yapılır.
Radyoaktif I131 tiroid kanserlerinde etkili bir
tedavi sağlar.
Strontium-89 metastaz olgularında
kullanılmaktadır.
Kemoterapi
Kemoterapi malignant hastalıklarda başlıca tedavi
çeşitidir.
Birçok kanser olgusunda iyileşme ya da gerileme
görülmektedir.
Kemoterapi çoklu döngüler gerktiren bir
uygulamadır.
Sitotoksik ilaçların
sınıflandırılması
cytotoxic drug
phase nonspecific.
phase specific
Kemoterapötik ajanlar
 Alkylating
agents:
 Antimetabolites:
 Antitumor antibiotic:
 Plant alkaloids:
 Other agents
 Hormonal agent:
 Immunotherapy:
Kemoterapi Komplikasyonları
Her kemoterapik ajan normal dokularda
İstenmeyen yan etkilere neden olmaktadır.
kan yapımının baskılanması
bulantı
kusma
stomatitis (ağız iltihabı)
saç dökülmesi
en sık rastlanan yan etkilerdir
Kemoterapik cevabı tanımlamada kullanılan
kriterler
Tam cevap (İyileşme, lezyonların tamamen
kaybolması)
Kısmi cevap (Lezyonlarda %50 azalMa
Stabil hastalık (lezyonlarda azalma yok ama yeni
lezyonlarda oluşmuyor.
Progressiv hastalık (lezyonlarda % 25 artış)
Endokrin Tedavi









Steroid hormone ailesinden olan birçok hormonal
antitumor ajan agonist ya da antagonist olarak
etki gösterir.
Adrenocorticoidler
Antiandrogen
Estrogen
Antiestrogen
Progestinler
Aromatase inhibitor
Gonadotropin-releasing hormone agonists
Somatostatin analogues
Adrenocorticosteroid
Özellikle lenfoblastik lösemi ve lenfomalarda
kombine ilaç uygulamaları kullanılmaktadır.
Lymphoid hücrelerde bulunan glucocorticoidspecific receptörlere bağlanan bu ilaçlar
apoptozu (programmed cell death) başlatır.
En sık kullanılan ajanlar
prednisone
methylprednisone
dexamethosone.
Antiandrogenler
Flutamide
Etkin bir şekilde androjenin periferal dokulada
reseptörüne bağlanmasını engeller.
Yaygın bir şekilde prostat kanserlerinde
kullanılmaktadır.
Biyolojik tedavi
 Immunoterapi

Cytokines
• İnterlökinler
• İnterferonlar

Tümör aşıları
• Rahim kanserlerine karşı (HPV)
 Hematopoietic

growth faktörler
Colony-stimulating factors (CSFs)
Diğer Tedavi Şekilleri
Angiogenesis Inhibitörleri
bevacizumab (Avastin®) bir monoclonal antibody
vascular endothelial growth factor (VEGF) reseptörüne
bağlanır.
Kemik iliği ve periferal kan kök hücre transplantasyonları
Gen tedavisi
Lazer