Öğretmen El Kitabı - Sınırsız Mavi / TURMEPA
advertisement
9 - 12. sınıflar için Öğretmen El Kitabı HAZIRLAYANLAR Prof. Dr. Selahiddin ÖĞÜLMÜŞ (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Cem BABADOĞAN (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi) Yrd. Doç. Dr. Ömer KUTLU (Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi) Öğr. Gör. Hüseyin ÇAKIR (Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi) Uzman Öğretmen Sezgin İNAL (Milli Eğitim Bakanlığı Sınıf Öğretmeni) Biyolog Sibel Canan KUTLU “Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 15.05.2008 tarih ve B.08.0.TTK.0.01.01.03.03/611/3905 sayılı yazısı ile Sınırsız Mavi Programı’nın (9-12. sınıflar) ve bu program için hazırlanan öğretim materyalinin ortaöğretim okullarında uygulanması uygun bulunmuştur.” 2 İÇİNDEKİLER GİRİŞ • 5 SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI ÖĞRETMEN EL KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR • 7 AMAÇLAR • 8 KAZANIMLAR • 9 KAZANIMLAR ARASI İLİŞKİLENDİRME • 9 SÜRE •19 İÇERİK • 19 KAZANIMLAR - İÇERİK (SLAYT) İLİŞKİLENDİRMESİ • 19-20 ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİ • 23 ÖĞRETİM MATERYALLERİ • 23 ORGANİZASYON ŞEMASI • 24 SUNU SLAYTLARI VE AÇIKLAMALARI • 25 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME • 39 UYGULAMA VE PUANLAMANIN YAPILMASI • 47 KAYNAKLAR • 48 3 4 SINIRSIZ MAVİ “Öğrendiklerimizi anlar, anladıklarımızı sever, sevdiklerimizi koruruz.” GİRİŞ Yirminci yüzyılın ortalarında uzaydan Dünya’ya ilk kez bakıldığında Dünya’nın görünüşü mavi bir küreye benziyordu. Binlerce canlıya ev sahipliği yapan bu küreye zarar verilemeyeceği düşünülüyordu. Ancak zaman içinde insanoğlunun yaptıklarının doğayla uyumlu olmaması Dünya’da yaşam koşullarını değiştirdi. Bu değişikliklerin birçoğu canlı yaşamını tehdit eden bazı tehlikeleri de beraberinde getirdi. Bu yüzyılın başlarında doğanın korunması anlamına gelen çevrecilik akımı son 20-25 yılda ilgi alanı olmuştur. Bugün çevre kirlenmesi ile mücadele fikri, gelişmiş ülkelerde kamuoyu tarafından benimsenmiş, bu konuda kurulan çeşitli dernek ve kurumlar çevre kirlenmesine karşı etkin bir biçimde faaliyette bulunmaya ve ekolojik bir duyarlılık oluşturarak, politik kararlarda rol oynamaya başlamışlardır. Ülkemizde de çevre koruma çalışmalarının başarıya ulaşmasında, halkın bilinçlenmesi, çevre sorunlarına duyarlı bir kamuoyu oluşturulması yaşamsal önem taşımaktadır. DenizTemiz Derneği / TURMEPA •Deniz ve sahillerin kirlenmesini önlemek, •Denizlerin kirlilikten arındırılmasına katkıda bulunmak, •Bu konudaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek, •Halkın bilinçlenmesini sağlamak amacıyla eğitim etkinlikleri düzenlemek gibi çalışmalar yürütmektedir. Kuruluşundan bu yana TURMEPA (TURKISH MARINE ENVIRONMENT PROTECTION ASSOCIATION) “Türk Deniz Çevre Koruma Derneği”, mesleki birliklere, marinalara, yat sahiplerine, ilköğretim, ortaöğretim ve üniversite öğrencilerine denizin korunması ile ilgili konularda eğitim vermeye devam etmektedir. DenizTemiz Derneği / TURMEPA, çevre bilinci eğitiminin uzun vadeli bir iş olduğu inancından yola çıkarak “hiçbir zaman bitmeyen bir iş” olarak tanımlanabilecek eğitim çalışmalarını sürdürebilmek amacıyla Sınırsız Mavi eğitim projesinin başlatılmasına karar vermiştir. 1 Eylül 2005 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı ile imzalanan 5 yıllık eğitim protokolü (Protokol 31 Aralık 2012 tarihine kadar uzatılmıştır)çerçevesinde, Sınırsız Mavi programının öncelikle kıyı illerinde olmak üzere Türkiye’deki tüm okullarda uygulanması olanağı elde edilmiştir. DenizTemiz Derneği / TURMEPA kurulduğu günden bu yana çeşitli programlar ile devlet ve özel okullardaki öğrencilere deniz kirliliğinin nedenleri ve önlenmesi konusunda eğitimler vermiştir. Eğitimin insanlarda değişim yaratmada tek çözüm olduğuna inanmıştır. 2004 yılında yeni bir yapılanmaya giren DenizTemiz Derneği / TURMEPA bu doğrultuda eğitim programını da içerik açısından güncellemeye başlamıştır. Önceki yıllarda eğitmen ve gönüllüleri aracılığıyla okullara giden DenizTemiz Derneği / TURMEPA daha fazla insana ulaşmak ve çarpan etkisi daha fazla olacak bir proje oluşturma arayışına girişmiştir. 5 Çeşitli yöntem arayışlarından sonra DenizTemiz Derneği / TURMEPA en etkili eğitim çabasının öncelikle okullardaki öğretmenlerin DenizTemiz Derneği / TURMEPA eğitmenleri tarafından eğitilmesi ve onların da öğrencileri eğitmesi olduğuna karar vermiştir. Programın içeriği öğretim üyeleri ve öğretmenlerden oluşan bir komisyon tarafından hazırlanmıştır. Bu program ve hazırlanan öğretim materyallerinin, Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nca ilköğretim ve ortaöğretim okullarında uygulanması uygun bulunmuştur. İlköğretim ve ortaöğretim çağındaki öğrencileri, doğal varlıkları korumak konusunda bilinçlendirmek ve farkındalık yaratmak amacıyla “Sınırsız Mavi” projesi ile 5 yılın sonunda, en az 16.588 okulda 300.000 öğretmen ile 6.592.000 öğrenciye ulaşılması hedeflenmiştir. 6 SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI ÖĞRETMEN EL KİTABI İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR Millî Eğitim Bakanlığı tarafından 2005 yılından itibaren uygulanmakta olan ilköğretim programlarında da vurgulandığı gibi, çocuklarımızın erken yaşlardan itibaren bilimsel düşünme yöntemini tanımaları ve yaşamlarında kullanmaları hedeflenmektedir. Bilimin temelinde yatan kavramlar ve düşünme mantığı, öğretim programlarında şöyle belirtilmiştir: Bilimin Temel Kavramları Değişim • Çevresindeki her varlığın sürekli bir değişim içinde olduğunu fark etme (Bireyin fiziksel özellikleri, giysileri, duyguları, izin verilen ve verilmeyen davranışlar vb. değişiyor.) • Zamanın değiştiğini fark etme ve zamana bağlı diğer değişimleri kavrama • Mekandaki değişimi kavrama • Canlılardaki değişimi, evrelerini ve sebeplerini kavrama • Doğadaki değişimleri fark etme ve sebeplerini kavrama Etkileşim • Her varlığın, nedensel bir değişime yol açacak şekilde sürekli olarak birbirini etkilediğini fark etme • Canlıların hem birbirlerini hem de fiziksel çevreyi etkilediğini fark etme Neden-Sonuç İlişkisi • Maddelerde ve canlılarda meydana gelen değişikliklerin genellikle belli bir nedene bağlı olduğunu fark etme (Örneğin bir cismin hareket etmesi o cismin itilmesi veya çekilmesi gibi bir nedene bağlıdır vb.) Değişkenlik / Benzerlik • Aynı özelliklere veya karakteristiklere sahip oluşlarına göre sınıflandırılabilseler bile, her şeyin birbirinden farklı olduğunu kavrama (Örneğin hiçbir insan başka bir insana benzemez, yani türün bireyleri arasında değişkenlik söz konusudur. Bununla birlikte “insan” olmaktan dolayı da hepimizin ortak özellikleri vardır). Karşılıklı Bağımlılık • Yaşayan her varlığın, canlı ya da cansız diğer bütün varlıklarla ve çevre ile etkileşim içerisinde olduğunu kavrama Süreklilik • Yaşamın asla sona ermediğini fark etme (Her şeye rağmen; deprem, savaş, salgın hastalık gibi güçlere rağmen hayat devam ediyor vb.) • Değişen olay ve olgular gibi değişmeyen, süreklilik gösteren olay ve olguların da var olduğunu fark etme 7 Korunum • Maddelerin değişebildiklerini ama yok olmadıklarını fark etme Öğretim programlarında da vurgulandığı gibi, DenizTemiz Derneği / TURMEPA olarak biz de öğrencileri deney yapmaya, tahminde bulunmaya, sorgulamaya, analitik ve bilimsel düşünmeye teşvik etmeyi hedeflemekteyiz. • Sorgulamak neden önemlidir? İnsanlar doğdukları andan itibaren çevreyi merak eder, öğrenmeye ve anlamaya çalışırlar. Bu amaçla çeşitli sorular sorar ve bu sorulara cevap bulabilmek için de araştırma yaparlar. • Deney yapmak neden önemlidir? Her öğrecinin farklı öğrenme stili vardır. Bazı öğrenciler dokunarak bazıları işiterek öğrenirken, bazıları görerek, bazıları ise hareketlerle öğrenir. Deney yapmak, birçok stili içeren öğrenme tercihlerini kapsamaktadır. • Tahminde bulunmak neden önemlidir? Öğrencinin bilgiyi edinmeden önce olaylar ve durumlar hakkında tahminlerde bulunması onun analitik düşünme becerisini geliştirmesine katkıda bulunmaktadır. Örneğin bir deneyden önce sonuç hakkında tahminde bulunmak, deneyin sonunda tahminlerin doğruluğunun test edilmesine fırsat verir. Analitik ve bilimsel düşünmek neden önemlidir? Erken yaştan itibaren öğrencilere analitik ve sorgulayıcı bir bakış açısı (sadece “Ne?” yerine “Neden?” ve “Niye?” demek gibi) kazandırmak, bilimsel düşünme şeklini öğretmek, öğrencilerin ezberleyerek değil, araştırarak ve sorarak bilgiye ulaşmasını sağladığı için önemlidir. Program tasarımında; konu merkezli, öğrenen merkezli ve sorun merkezli olmak üzere üç temel yaklaşım vardır. Sorun merkezli tasarımda öğrenenlerin toplumsal sorunları, gereksinimleri, ilgi ve yetenekleri üzerinde durulmaktadır. Bu şekilde tasarımlanan programlar aracılığı ile toplumda önemli sorunların çözümünde yetenekli, fikir sahibi bireylerin yetişmesi ve sonuç olarak sağlıklı bir toplum yaratılması amaçlanmaktadır. Bu çalışmada sorun merkezli program tasarımlarından yaşam şartları tasarımı kullanılmıştır. AMAÇLAR Sınırsız Mavi programının temel amaçları şunlardır: • Her yaştan öğrenciye, bütün canlı varlıklara ve doğal çevreye karşı saygılı olma ve bilimin değerini takdir etme bilinci kazandırmak. • İnsan ve deniz arasındaki ilişkiyi fark ettirerek değerli doğal kaynaklarımızı korumak. • Etkinlikler aracılığıyla, öğrencilerin çeşitli derslerdeki temel yeterliliklerini artırmalarına yardımcı olmak. • Öğretmenlerimize ve öğrencilerimize eğitim amacıyla yararlanabilecekleri kaynaklar sağlamak. 8 KAZANIMLAR Sınırsız Mavi programı kapsamında öğrencilerin elde etmeleri beklenen kazanımlar, öğrencilerin gelişim özellikleri ve öğrenim gördükleri sınıflar dikkate alınarak belirlenmiştir. Tablo 1‘de de görüleceği gibi bazı kazanımlar öğrencilerin alt sınıflarda edindikleri bilgileri hatırlatıcı ve yeni kazanımlara temel oluşturacak niteliktedir. Diğer kazanımlar ise öğrencilerin öğrenim gördükleri sınıf düzeyine göre geliştirilmiştir. Sınırsız Mavi programına özgü kazanımlar şunlardır: 1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) 9) 10) 11) 12) 13) 14) 15) 16) 17) 18) Yaşamın suya bağlı olduğunu kavrar. Yeryüzündeki suların sürekli hareket halinde olduğunu fark eder. Yeryüzünde yaşamın devam edebilmesi için uygun koşulların oluşmasında denizlerin rolünü fark eder. Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi kavrar. Denizlerin, karalarda yaşayan canlı türlerinden çok daha fazla sayıda canlı türü barındırdığını fark eder. Bilinçsiz avlanmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Bilinçsiz yapılaşmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Deniz kirliliğine yol açan evsel atıkları listeler. Evsel ve endüstriyel atıkların denizler ve deniz canlıları üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıkları listeler. Ağır metallerin denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Deniz taşımacılığının denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Kimyasal atıkların denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Deniz kirliliğinin, yaşamını denizlerde sürdüren canlıları tehdit ettiğini fark eder. Deniz kirliliğinin, bazı deniz canlılarının neslinin tükenmesine neden olduğunu kavrar. Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin azalmasının sonuç olarak insan yaşamını da tehdit ettiğini fark eder. Denizlerin temizliği ile ilgili kurum ve kuruluşlar ile bunların faaliyetleri hakkında bilgi edinir. Denizlerin temizliği ile ilgili neler yapabileceği konusunda öneriler geliştirir. KAZANIMLAR ARASI İLİŞKİLENDİRME Sınırsız Mavi programına ait kazanımlar, sınıf düzeylerine uygun olarak, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanarak yürürlüğe giren ilköğretim ve ortaöğretim programlarındaki derslerin kazanımlarıyla ilişkilendirilmiştir. Bu ilişkilendirme, Tablo 1’de gösterilmiştir. 9 TABLO 1 PROGRAMLAR ARASI KAZANIM İLİŞKİLENDİRMESİ SINIRSIZ MAVİ PROGRAMI 1. Yaşamın suya bağlı olduğunu kavrar. İLKÖĞRETİM VE ORTAÖĞRETİM DERS PROGRAMLARI COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER A.11.2. Yeryüzündeki suların ekosistem içerisindeki yerinden yola çıkarak doğal sistemlerin işleyişi üzerindeki etkisini analiz eder. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.5. Sınırlı kaynakların etkili kullanımı konusunda projeler geliştirir. 2.Yeryüzündeki suların sürekli hareket hâlinde olduğunu fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM 2.ÜNİTE: MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI 1.3. Buharlaşma ile suyun havaya döndüğü ve yağışlarla buharlaşmanın birbirini dengelediği çıkarımında bulunur (BSB-7, 8, 22, 23 FTTÇ- 15, 16). FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM 2.ÜNİTE: MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI 1.4. Su döngüsü ile yağış–buharlaşma dengesi arasında ilişki kurar (BSB-7, 8, 22, 23; FTTÇ-15, 16). FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM 2.ÜNİTE: MADDENİN DEĞİŞİMİ VE TANINMASI 1.5. Su döngüsünün gerçekleşmesi için enerji kaynağı gerektiği çıkarımında bulunur (BSB-7, 22, 23; FTTÇ-15, 16). Yeryüzündeki suların sürekli hareket halinde olduğunu fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 6. SINIF ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM 3.ÜNİTE: MADDENİN TANECİKLİ YAPISI 3.3. Fiziksel değişimlerde değişen maddenin kimlik değiştirmediğini vurgular (BSB-6, 8, 9; TD-2). COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER A.11.2. Yeryüzündeki suların ekosistem içerisindeki yerinden yola çıkarak doğal sistemlerin işleyişi üzerindeki etkisini analiz eder. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER A.11.3. Ekosistemi oluşturan unsurlar ile madde döngüsü ve enerji akışı arasındaki ilişkiyi doğal sistemlerin işleyişi açısından sorgular. 3.Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi kavrar. 10 COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER A.9.1. Doğal unsurların yaşantısındaki etkisinden yola çıkarak doğa ve insan ilişkisini anlamlandırır. Yeryüzünde yaşamın devam edebilmesi için uygun koşulların oluşmasında denizlerin rolünü fark eder. COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER A.9.9. Hava durumu ile iklim özelliklerini etkileri açısından karşılaştırır. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER A.11.2. Yeryüzündeki suların ekosistem içerisindeki yerinden yola çıkarak doğal sistemlerin işleyişi üzerindeki etkisini analiz eder. 4. Denizlerin, karalarda yaşayan canlı türlerinden çok daha fazla sayıda canlı türü barındırdığını fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 7.1. Gözlemleri sonucunda farklı yaşam alanlarında bulunan canlılara örnekler verir (BSB-1). FEN VE TEKNOLOJİ: 7. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE 1.5. Ekosistemdeki biyolojik çeşitliliği fark eder ve bunun önemini vurgular. BİYOLOJİ: 9. SINIF 2. ÜNİTE: CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK 1.1. Yakın çevresindeki gözlemlerinden yararlanarak canlıların çeşitliliğini fark eder (BAS 1, 3). 3.1. Biyolojik çeşitliliğin önemini açıklar. 3.2. Türkiye’nin biyolojik çeşitlilik açısından zengin olmasının nedenlerini irdeler (BAS 7). COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.11. Doğal mirasın korunmasında kişisel sorumluluğun gerekliliğine inanır. 5.Bilinçsiz avlanmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 7.6. İnsan etkisi ile besin zincirindeki bir halkanın yok olması ile ortaya çıkabilecek sonuçları tartışır (BSB-22, 23; FTTÇ-18). BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın çevreden örneklerle değerlendirir (BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17). 1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25). 1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13). 11 COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.9.1. İnsanların gereksinimlerinden yola çıkarak doğal çevreyi kullanma biçimlerini örneklendirir. Bilinçsiz avlanmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: A. DOĞAL SİSTEMLER A.11.3. Ekosistemi oluşturan unsurlar ile madde döngüsü ve enerji akışı arasındaki ilişkiyi doğal sistemlerin işleyişi açısından sorgular. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin etkilerini sorgular. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.8. Günümüz çevre sorunlarına ait senaryoları olası etkileri açısından değerlendirir. 6.Bilinçsiz yapılaşmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SOSYAL BİLGİLER: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER ÜNİTE: BÖLGEMİZİ TANIYALIM 4. Yaşadığı bölgedeki insanların doğal ortamı değiştirme ve ondan yararlanma şekillerine kanıtlar gösterir. BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın çevreden örneklerle değerlendirir (BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17). 1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25). 1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20). 1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13). COĞRAFYA: 10. SINIF ÖĞRENME ALANI: C. MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE C.10.6. Türkiye’deki su varlığının ekonomik, sosyal ve kültürel etkilerini analiz eder. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin etkilerini sorgular. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.9. Çevre yönetimi ve koruma açısından ülkeleri karşılaştırarak uluslararası uygulamaları ve çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir. 12 7.Deniz kirliliğine yol açan evsel atıkları listeler. FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27). BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın çevreden örneklerle değerlendirir (BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17). COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.14. Çevre sorunlarının oluşum ve yayılma süreçlerini küresel etkileri açısından sorgular. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: C. MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE C.12.7. Turizm faaliyetlerinin çevresel, kültürel ve ekonomik etkilerinden yola çıkarak Türkiye’nin turizm politikalarını analiz eder. 8.Evsel ve endüstriyel atıkların denizler ve deniz canlıları üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 8. SINIF ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM 3. ÜNİTE: MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 4.10. Endüstride atık madde olarak havaya bırakılan SO2 ve NO2 gazlarının asit yağmurları oluşturduğunu ve bunların çevreye zarar verdiğini fark eder (FTTÇ-18). FEN VE TEKNOLOJİ: 8. SINIF ÖĞRENME ALANI: MADDE VE DEĞİŞİM 3. ÜNİTE: MADDENİN YAPISI VE ÖZELLİKLERİ 4.11. Suları, havayı ve toprağı kirleten kimyasallara karşı duyarlılık edinir. BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın çevreden örneklerle değerlendirir (BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17). 1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25). 1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20). 1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13). COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: A.DOĞAL SİSTEMLER A.9.1. Doğal unsurların yaşantısındaki etkisinden yola çıkarak doğa ve insan ilişkisini anlamlandırır. COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder. 13 Evsel ve endüstriyel atıkların denizler ve deniz canlıları üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri açısından değerlendirir. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin etkilerini sorgular. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.14. Çevre sorunlarının oluşum ve yayılma süreçlerini küresel etkileri açısından sorgular. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.10. Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak doğal miraslara yönelik tehditleri sorgular. 9.Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıkları listeler. FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27). COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri açısından değerlendirir. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.12. İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan etkilerini örneklendirir. 10.Ağır metallerin denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27). COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.12. İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan etkilerini örneklendirir. 14 COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri açısından değerlendirir. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.13. Küresel çevre sorunlarının oluşumunda insan faaliyetlerinin etkilerini sorgular. 11.Deniz taşımacılığının denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SOSYAL BİLGİLER: 5. SINIF ÖĞRENME ALANI: İNSANLAR, YERLER VE ÇEVRELER ÜNİTE: BÖLGEMİZİ TANIYALIM 4. Yaşadığı bölgedeki insanların doğal ortamı değiştirme ve ondan yararlanma şekillerine kanıtlar gösterir. COĞRAFYA: 10. SINIF ÖĞRENME ALANI: D. KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER D.10.3. Uluslararası ulaşım hatlarının bölgesel ve küresel etkilerini sorgular. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: C. MEKÂNSAL BİR SENTEZ: TÜRKİYE C.12.3. Ulaşım ağları ile yerleşme ve ekonomik faaliyetleri ilişkilendirir. 12.Kimyasal atıkların denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 2.5. Yakın çevresindeki kirliliği fark eder ve bu kirliliğe neden olan maddeleri listeler (BSB- 1, 20; FTTÇ-18, 24, 27). BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.1. İnsan faaliyetlerinin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini yakın çevreden örneklerle değerlendirir (BAS 3, 4, 7; BTTÇ 23, 25, 29; İTD 1, 17). 1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25). 1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20). COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.9.3. Örneklerden yararlanarak doğal ortamda insan etkisiyle meydana gelen değişimlerin sonuçlarını analiz eder. COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.10. Farklı atık türlerini çevreye olan etkileri açısından değerlendirir. 15 COĞRAFYA: 11. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.11.12. İnsan faaliyetlerinin karbon, azot, oksijen ve su döngülerine olan etkilerini örneklendirir. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.8. Günümüz çevre sorunlarına ait senaryoları olası etkileri açısından değerlendirir. 13.Deniz kirliliğinin yaşamını denizlerde sürdüren canlıları tehdit ettiğini fark eder. FEN VE TEKNOLOJİ: 7.SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE 1.6. Ülkemizde ve dünyada nesli tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan bitki ve hayvanlara örnekler verir (BSB -25; FTTÇ – 22, 23, 26). BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25). 1.3. Birey olarak güncel çevre sorunlarının ortaya çıkmasındaki rolünü sorgular (BAS 1, 3, 4; BTTÇ 28,31; İTD 20). COĞRAFYA: 9. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.9.2. Doğal çevrenin insan faaliyetlerine etkilerini ve insanların doğal çevreye uyum süreçlerini karşılıklı ilişkileri çerçevesinde analiz eder. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.1. Doğal çevrenin sınırlılığını “beslenme halkaları” ve “taşıma kapasitesi” kavramlarına dayalı olarak açıklar. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.10. Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak doğal miraslara yönelik tehditleri sorgular. 14.Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin azalmasının sonuç olarak insan yaşamını da tehdit ettiğini fark eder. 16 FEN VE TEKNOLOJİ: 7. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE 1.10. Dünyadaki bir çevre probleminin ülkemizi nasıl etkileyebileceğine ilişkin çıkarımlarda bulunur (BSB-8; FTTÇ-18, 20, 21, 28) Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin azalmasının sonuç olarak insan yaşamını da tehdit ettiğini fark eder. SOSYAL BİLGİLER: 6. SINIF ÖĞRENME ALANI: ÜRETİM, DAĞITIM VE TÜKETİM ÜNİTE: ÜLKEMİZİN KAYNAKLARI 5. Doğal kaynakların bilinçsizce tüketilmesinin insan yaşamına etkilerini tartışır. BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.2. Güncel çevre sorunlarının sebeplerini ve olası sonuçlarını örneklerle açıklar (BAS 7,12; BTTÇ 25). 1.4. Güncel çevre sorunlarının insan sağlığı üzerindeki etkilerini örneklerle ortaya koyar (BAS 3, 7; BTTÇ 1, 9, 12, 13). COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.10. Ortak doğal mirasın ekosistemdeki öneminden yola çıkarak doğal miraslara yönelik tehditleri sorgular. SOSYAL BİLGİLER: 7. SINIF ÖĞRENME ALANI: KÜRESEL BAĞLANTILAR ÜNİTE: ÜLKELERARASI KÖPRÜLER 2. Küresel sorunlarla uluslararası kuruluşların ve sivil toplum örgütlerinin kuruluş amaçlarını ilişkilendirir. 15.Denizlerin temizliği ile ilgili kurum ve kuruluşlar ile bunların faaliyetleri hakkında bilgi edinir. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.2. Tarihsel süreçte doğayla uyumlu gelişim açısından çevre sorunlarının önlenmesine yönelik uygulamaları değerlendirir. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.9. Çevre yönetimi ve koruma açısından ülkeleri karşılaştırarak uluslararası uygulamaları ve çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir. 16.Denizlerin temizliği ile ilgili neler yapabileceği konusunda öneriler geliştirir. FEN VE TEKNOLOJİ: 4. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM, TANIYALIM 2.4. Yaşam alanlarının insan faaliyetlerinin olumsuz etkisinden korunması gerektiği çıkarımını yapar (BSB -7; FTTÇ – 18, 21, 22). FEN VE TEKNOLOJİ: 7. SINIF ÖĞRENME ALANI: CANLILAR VE HAYAT 6. ÜNİTE: İNSAN VE ÇEVRE 1.11. Ülkemizdeki ve dünyadaki çevre sorunlarına yönelik işbirliğine dayalı çözümler önerir ve faaliyetlere katılır (FTTÇ-20, 21, 22, 23, 24, 26, 27; TD-4). 17 Denizlerin temizliği ile ilgili neler yapabileceği konusunda öneriler geliştirir. BİYOLOJİ: 9. SINIF 2. ÜNİTE: CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK 3.3. Türkiye’deki biyolojik çeşitliliğin ve endemik türlerin korunmasına yönelik bireysel ve işbirliğine dayalı öneriler geliştirir (BAS 1, 4, 13; BTTÇ 24, 27, 28, 29, 31). BİYOLOJİ: 9. SINIF 3. ÜNİTE: BİLİNÇLİ BİREY-YAŞANABİLİR ÇEVRE 1.5. Güncel çevre sorunlarının çözümüne ilişkin öneriler sunar (BAS 3, 4, 13; BTTÇ 1, 23, 24, 25, 26, 27; İTD 6, 7, 8, 11). 1.6. Çevre sorunlarının çözümüne yönelik çalışmalara aktif olarak katılır (İTD 1, 3, 4, 6, 8, 9, 16; BTTÇ 23). COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.4. Doğal çevreyi korumaya yönelik alınan önlemlerin ve projelerin mekâna etkilerini değerlendirir. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.5. Sınırlı kaynakların etkili kullanımı konusunda projeler geliştirir. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.9. Çevre yönetimi ve koruma açısından ülkeleri karşılaştırarak uluslararası uygulamaları ve çevresel örgütlerin etkinliklerini değerlendirir. COĞRAFYA: 12. SINIF ÖĞRENME ALANI: E. ÇEVRE VE TOPLUM E.12.11. Doğal mirasın korunmasında kişisel sorumluluğun gerekliliğine inanır. 18 SÜRE Sınırsız Mavi programı için toplam iki ders saati (80 dakika) süre ayrılması önerilmektedir. Bu sürenin ilk birkaç dakikası, yapılacak çalışma hakkında öğrencilere bu program hakkında genel bir bilgi vermek için ayrılabilir. Daha sonra sunu dosyası kullanılarak öğrenme-öğretme etkinlikleri gerçekleştirilecektir. Program için ayrılan sürenin en uzun bölümü bu aşamaya ayrılmıştır. Kapanış için birkaç dakika ayrılacak ve bu zaman dilimi içerisinde de DenizTemiz Derneği / TURMEPA ile ilgili çok kısa bir tanıtım yapılacaktır. İÇERİK Sınırsız Mavi programının içeriğinde temel olarak şu konular ele alınmıştır: • Yeryüzündeki yaşam için su yaşamsal bir öneme sahiptir. • Karalar ve denizler arasında karşılıklı ve sürekli bir etkileşim vardır. • Karalar ve denizler arasında etkileşim vardır: Karalarda meydana gelen olaylar denizleri ve denizlerde yaşayan canlıları etkiler; denizlerde meydana gelen olaylar da karaları ve karalarda yaşayan canlıları etkiler. • Denizler çok zengin biyolojik çeşitliliğe sahiptir. • Evsel ve endüstriyel atıklar denizleri kirletmektedir. • Denizlerin kirlenmesi öncelikle denizlerde yaşayan canlılara, dolayısıyla da insanlara zarar vermektedir. • İnsanlar denizlerden çeşitli şekillerde yararlanırlar. • Denizlerin temiz tutulması bütün canlılar için önemlidir. Bunun için herkese sorumluluk düşmektedir. • Deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişi ve kurumların desteklenmesi gerekir. KAZANIM - İÇERİK (SLAYT) İLİŞKİLENDİRMESİ Sınırsız Mavi programına ilişkin kazanımlarla, bu kazanımlara erişmek için yararlanılacak görsel işitsel uyarıcıları içeren slayt içerikleri Tablo 2’de gösterilmiştir. 19 TABLO 2 KAZANIM - İÇERİK İLİŞKİLENDİRMESİ KAZANIMLAR İÇERİK (SLAYTLAR) SLAYT 1 Giriş SLAYT 2 Su Yoksa Hayat Yoktur! Yeryüzündeki suların sürekli hareket halinde olduğunu fark eder. SLAYT 3 Yeryüzündeki suların büyük bir kısmı tuzludur. Yeryüzünde bulunan suyun ne kadarı tatlı sudur? SLAYT 4 Dünya’daki su miktarı her zaman aynıdır. Bugün içtiğimiz su ile yüzyıllar önce dinozorların içtiği su aynı su mudur? SLAYT 5 Dünya’daki sular sürekli hareket halindedir. Suyun sürekli hareket halinde olmasını (su çevrimini) sağlayan enerji kaynakları nelerdir? Yeryüzünde yaşamın devam edebilmesi için uygun koşulların oluşmasında denizlerin rolünü fark eder. SLAYT 6 Yeryüzünden buharlaşan sular atmosfere karışmaktadır. Denizlerden buharlaşan sular, karalarda yoğunlaşmadan sadece denizlere yağış olarak geri dönseydi yeryüzünde neler değişirdi? SLAYT 7 Dünya’daki suların sürekli hareket hâlinde olması karalar ve denizler arasında etkileşime yol açar. Karalar ve denizlerin etkileşimini sağlayan su hareketleri nelerdir? SLAYT 8 Dünya’daki suların sürekli hareket hâlinde olması karalar ve denizler arasında etkileşime yol açar. Deniz ve okyanuslardaki su akıntıları ile gelgit hareketleri karalardaki iklimi ve sıcaklık farkını nasıl etkiler? Karalar ve denizler arasındaki etkileşimi kavrar. Denizlerin, karalarda yaşayan canlı türlerinden çok daha fazla sayıda canlı türü barındırdığını fark eder. Yeryüzünde yaşamın devam edebilmesi için uygun koşulların oluşmasında denizlerin rolünü fark eder. SLAYT 9 Dünya’daki suların sürekli hareket hâlinde olması karalar ve denizler arasında etkileşime yol açar. Denizlerdeki ve okyanuslardaki su hareketlerinin düzensizleşmesi canlıları nasıl etkiler? SLAYT 10 Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu denizlerde yaşamaktadır. SLAYT 11 Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu denizlerde yaşamaktadır. Denizlerdeki hangi canlılar besin zincirinde enerji akışını başlatır? SLAYT 12 Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden karalara geçer. Balıkçılık, günümüzde teknolojinin gelişmesinden nasıl etkilenmektedir? Bilinçsiz avlanmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. 20 SLAYT 13 Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden karalara geçer. Balıkçılık teknolojisinin hızlı gelişmesi ile bilinçsiz avlanmanın artması denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler? Bilinçsiz yapılaşmanın denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SLAYT 14 Ülkemizde turizmin gelişmesiyle özellikle deniz kıyılarında yapılaşma hızla artmıştır. Turizmin gelişmesi doğal kıyı alanlarını ve deniz canlılarını nasıl etkiler? SLAYT 15 Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere bırakılan atık madde miktarını artırmaktadır. SLAYT 16 Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere bırakılan atık madde miktarını artırmaktadır. Hangi atıklar çevreyi ve denizleri kirletmektedir? Deniz kirliliğine yol açan evsel atıkları listeler. SLAYT 17 Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Deniz kirliliğine yol açan evsel atıklar nelerdir? Evsel ve endüstriyel atıkların denizler ve deniz canlıları üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SLAYT 18 Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Deniz kirliliğine yol açan evsel katı atıkların yok olma süreleri ne kadardır? SLAYT 19 Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Evsel atıklar denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler? Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıkları listeler. SLAYT 20 Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır. Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıklar nelerdir? Ağır metallerin denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SLAYT 21 Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır. Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir? Evsel ve endüstriyel atıkların denizler ve deniz canlıları üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. Deniz taşımacılığının denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SLAYT 22 Evsel ve endüstriyel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir? SLAYT 23 Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir. SLAYT 24 Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir. Gemi kaynaklı kirlenme denizlerdeki canlıların yaşam alanlarını nasıl etkilemektedir? Kimyasal atıkların denizler üzerindeki olumsuz etkilerini fark eder. SLAYT 25 Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir. 21 SLAYT 26 Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır. SLAYT 27 Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır. Petrolün denize karışması karadaki ve sudaki canlı çeşitliliğini nasıl etkiler? Deniz kirliliğinin, yaşamını denizlerde sürdüren canlıları tehdit ettiğini fark eder. SLAYT 28 Deniz kirliliği ekosistem içindeki tüm canlıları etkilemektedir. Deniz kirliliğinin bazı deniz canlılarının neslinin tükenmesine neden olduğunu kavrar. SLAYT 29 Ülkemiz denizlerinde bazı canlı türleri koruma altına alınmıştır. Denizlerdeki biyolojik çeşitliliğin azalmasının sonuç olarak insan yaşamını da tehdit ettiğini fark eder. Denizlerin temizliği ile ilgili kurum ve kuruluşlar ile bunların faaliyetleri hakkında bilgi edinir. SLAYT 30 Denizlerin korunması için uluslararası anlaşmalar düzenlenmiştir. Denizlerin korunması için yapılan uluslararası anlaşmalar denizlerin korunmasında ne kadar etkili olmuştur? SLAYT 31 Bütün Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır. Denizlerin temizliği ile ilgili neler yapabileceği konusunda öneriler geliştirir. 22 SLAYT 32 Bütün Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır. Çevreyi ve özellikle de denizleri temiz tutmak için BİZ neler yapabiliriz? ÖĞRETME VE ÖĞRENME SÜRECİ Sınırsız Mavi programı, öğrenme ve öğretme sürecinde üç temel ilkeyi benimsemektedir: 1. Çocuklar, öğrenme sürecine etkin bir biçimde katılarak, yaparak ve yaşayarak öğrenirler. 2. Okulda öğretilmek istenen bilgiler, çocuğun hem daha önce okulda öğrendiği bilgiler hem de gerçek yaşamda edindiği deneyimler üzerine yapılandırılır ve anlamlandırılır. 3. Bireysel yorumlar ve anlamlandırmalar, çocukların birbirleriyle etkileşimleri sonucunda ortak anlayışlara dönüşür. Dolayısıyla da öğrenme süreci sosyal bir süreçtir. Sınırsız Mavi programında yukarıda belirtilen ilkelere uygun öğretim yöntemleri benimsenmiştir. Programda anlatım yöntemine olabildiğince az yer verilmiştir. Buna karşın, öğrencilerin etkin katılımını sağlamaya yönelik görsel ve işitsel uyarıcılar bulunmaktadır. Öğretmenlerden beklenen; öğrencilere ilgili slaytları göstermeleri, onların ön bilgilerini açığa çıkarmalarına yardımcı olmaları, ilgili soruları yönelterek öğrencilerde merak duygusunu harekete geçirmeleridir. Böylece, öğrencilerin mevcut bilgileriyle sunulan yeni bilgileri karşılaştırarak bilgiyi yeniden yapılandırmalarına olanak tanınacaktır. ÖĞRETİM MATERYALLERİ Sınırsız Mavi öğrenme ve öğretme sürecinde, Sınırsız Mavi programı için hazırlanan sunu dosyası kullanılacaktır. Sunu dosyası Microsoft Powerpoint dosyası olarak CD’ye kaydedilmiştir. Sunu dosyasının açılabilmesi için bilgisayarda Microsoft Powerpoint 2002 veya daha ileri sürümünün kurulu olması gerekir. CD’deki klasörde yer alan “9-12. SINIF Sınırsız Mavi PROGRAMI” adlı dosyayı tıklayarak sunu dosyasını açabilirsiniz. Sunularla ilgili gerekli diğer açıklamaları ilerleyen sayfalarda bulabilirsiniz. Öğretmen el kitabında slaytların altındaki sayfaların boş kalan kesimlerine kendiniz için notlar alabilirsiniz. Sınırsız Mavi öğretim modülü, bilgisayar destekli bir eğitim modülüdür. Bu modülle öğrencilere etkili bir eğitim-öğretim ortamı hazırlanarak, öğrencilerin öngörülen hedeflere daha kolay ulaşmalarına yardımcı olunmaktadır. Teknolojik gelişmelerin sağladığı yeni iletişim olanakları, hızla artan bilgilerin öğrencilere sunulmasını kolaylaştırarak öğretmenlere destek olmaktadır. Teknolojinin sağladığı bu tür kolaylıklar Sınırsız Mavi modülüne yansıtılmıştır. Sınırsız Mavi modülünde animasyon, canlandırma, dikkat çekecek nitelikte resimler ve sesli uyaranlar kullanılmıştır. Böylece öğrencilerin olabildiğince farklı duyu organlarını aynı anda kullanması amaçlanmıştır. Yapılandırmacı yaklaşımla belirlenen slayt içerikleri ve görsel uyarıcılar, öğrencilerin algılamalarını kolaylaştıracak şekilde Powerpoint olarak sunulmuştur. 23 ORGANİZASYON ŞEMASI Dosyada yer alan sunular aşağıda gösterilen ögeleri içermektedir. Alanla ilgili temel bilgi Öğrenciyi düşündüren ve sorgulatan soru Soruya İlişkin ipucu niteliğindeki görsel ögeler Görsel ögenin ne olduğunu bildiren ikon İleri Geri Çıkış Giriş düğmesi Video ikonu Toplam slayt numarası Ekranda görülen slayt numarası Slaytlarda yer alan ikonlar Resim ikonu Açıklama ikonu Öğretmen el kitabında yer alan ikonlar Not alma ikonu Not: Video ikonu bulunan slaytlardaki görsel ögelerin üzerine basıldığında görseller çalıştırılabilmektedir. 24 SUNU SLAYTLARI VE AÇIKLAMALARI Slayt-1: Giriş Sunumunuza Slayt 1 ile başlayın. Denizlerin neden ve nasıl kirlendiğinden söz edeceğinizi belirtin. Deniz kirliliğinin gittikçe artan bir çevre sorunu olduğunu, bu sorunun çeşitli yönleriyle inceleneceğini ve denizlerin temiz tutulması için neler yapılabileceğini ele alacağınızı belirtin. Slayt-2: Su yoksa hayat yoktur! Öğrencilerin dikkatini Slayt 2’ye çekerek, Dünya’nın büyük bir kısmının sularla kaplı olduğunu belirtin. “Su yoksa hayat yoktur!” diyerek susuz hayat olmayacağını vurgulayın. Suların temiz tutulması ile yeryüzündeki yaşamın devamlılığı arasında ilişki kurmalarına yardımcı olun. Slayt-3: Yeryüzündeki suların büyük bir kısmı tuzludur. Yeryüzünde bulunan suyun ne kadarı tatlı sudur? Öğrencilere, yeryüzündeki suların çok büyük bir kısmının tuzlu su olduğunu söyleyin. Canlıların yaşamlarını devam ettirebilmek için tatlı suya ihtiyaç duyduklarını belirtin ve “Yeryüzünde bulunan suyun ne kadarı tatlı sudur?” sorusunu sorarak yeryüzündeki tatlı su oranını tahmin etmelerini isteyin. Slayt 3’teki görsel unsurlardan da yararlanarak yeryüzündeki suların sadece %3 kadarının tatlı su olduğunu belirtin. Daha önce yaptıkları tahminle olgusal gerçeği karşılaştırmalarını sağlayın. 25 Slayt-4: Dünya’daki su miktarı her zaman aynıdır. Bugün içtiğimiz su ile yüzyıllar önce dinozorların içtiği su aynı su mudur? “Bugün içtiğimiz su ile yüzyıllar önce dinozorların içtiği su aynı su mudur?” sorusunu sorun. Öğrencilerden gelen cevaplardan da yararlanarak Dünya’daki su miktarının hep aynı kaldığına (değişmediğine) dikkat çekin. Su döngüsü ile yeryüzündeki suyun tekrar tekrar kullanıldığını vurgulayın. Slayt-5: Dünya’daki sular sürekli hareket halindedir. Suyun sürekli hareket halinde olmasını (su çevrimini) sağlayan enerji kaynakları nelerdir? “Suyun sürekli hareket halinde olmasını (su çevrimini) sağlayan enerji kaynakları nelerdir?” sorusunu sorun. Öğrencilerin dikkatlerini, Slayt 5’teki görsel ögeye çekerek Dünya’daki su çevrimini sağlayan enerji kaynaklarının güneş ve rüzgâr olduğunu fark etmelerini sağlayın. Gerektiğinde öğrencilere aşağıdaki açıklamaları yapabilirsiniz: Karalarda ve denizlerde bulunan su, güneş enerjisi ile buharlaşarak atmosfere karışır. Buharlaşan su atmosferde birikerek bulutları oluşturur ve rüzgâr ile yer değiştirir. Bulutlardaki su yoğunlaşarak farklı yağış şekilleriyle yerçekimine bağlı olarak hem karalara hem de denizlere döner. Yüzey akışları ve yeraltı kaynaklı sular tatlı su olarak göllerde ve nehirlerde toplanır. Yağışın bir kısmı nehirlere karışır ve okyanuslara doğru hareket eder. Slayt-6: Yeryüzünden buharlaşan sular atmosfere karışmaktadır. Denizlerden buharlaşan sular, karalarda yoğunlaşmadan sadece denizlere yağış olarak geri dönseydi yeryüzünde neler değişirdi? Öğrencilere, “Yeryüzünden buharlaşan sular atmosfere karışmaktadır.” bilgisini verin. “Denizlerden buharlaşan sular, karalarda yoğunlaşmadan sadece denizlere yağış olarak geri dönseydi yeryüzünde neler değişirdi?” sorusunu sorun. Denizlerin ve karalardaki su kaynaklarının, yeryüzündeki yağışların düzenlenmesindeki etkisini fark etmelerini sağlayın. Buharlaşma yoluyla eksilen tatlı suyun yağış olarak karalara geri dönmediğinde, yeryüzünde kuraklık olacağını ve bundan da canlıların büyük zarar göreceğini kavramalarını sağlayın. 26 Slayt-7: Dünya’daki suların sürekli hareket halinde olması karalar ve denizler arasında etkileşime yol açar. Karalar ve denizler arasında etkileşimi sağlayan su hareketleri nelerdir? Denizler, karalar ve atmosfer arasındaki etkileşimin yeryüzündeki yaşamın devamlılığını sağladığını hatırlatarak “Karalar ve denizler arasında etkileşimi sağlayan su hareketleri nelerdir?” sorusunu sorun. Suların sadece, atmosferle yeryüzü arasında sürekli hareket halinde olmadığını, aynı zamanda suyun okyanuslar ve denizlerde büyük akıntılar yoluyla hareket ettiğini söyleyin. Rüzgârlar ve fırtınalarla denizin 100 metre derinliğine kadar inebilen akıntıların oluştuğunu, akıntılar nedeniyle bir yerden boşalan suyun yerine ya yüzeyden ya da denizin altından karşı akıntıyla yeni su kütleleri geldiğini ve böylece deniz suyunda sürekli hareket görüldüğünü açıklayın. Slayt 7’deki görsel unsurdan da yararlanarak denizlerdeki su hareketlerinin sıcak ya da soğuk akıntılar olduğunu belirtin. Slayt-8: Dünya’daki suların sürekli hareket halinde olması karalar ve denizler arasında etkileşime yol açar. Deniz ve okyanuslardaki su akıntıları ile gelgit hareketleri karalardaki iklimi ve sıcaklık farkını nasıl etkiler? Denizlerdeki su akıntılarının ve gelgit hareketinin karaları nasıl etkilediğini sorun. Slayt 8’den yararlanarak iklim hakkında kısa açıklama yapın. Bu amaçla aşağıdaki bilgileri kullanabilirsiniz: İklim, uzun bir zaman periyodu içinde her gün gerçekleşen hava olaylarının toplamını ve ortalamasını temsil eder. Dünya’daki suların hareketi yeryüzünde ortalama sıcaklık farkının sabit kalmasına ve iklimlerin oluşmasına yardımcı olmaktadır. Gelgit olayında gece deniz suyu seviyesi yükselmekte, gündüz alçalmaktadır. Bu da kıyıdaki sıcaklığın dengeli olmasını sağlamaktadır. Denizler kirlendiği zaman denizlerle karalar arasında bu sıcaklık alışverişinin aynı şekilde devam edip etmeyeceğini düşünmelerini sağlayın. 27 Slayt-9: Dünya’daki suların sürekli hareket halinde olması karalar ve denizler arasında etkileşime yol açar. Denizlerdeki ve okyanuslardaki su hareketlerinin düzensizleşmesi canlıları nasıl etkiler? “Denizlerdeki ve okyanuslardaki su hareketlerinin düzensizleşmesi canlıları nasıl etkiler?” sorusunu sorun. Slayt 9’daki görsel ögeye dikkat çekerek öğrencilerin bu soruya cevap bulmalarını sağlayın. Aşağıdaki bilgileri öğrencilere aktarın: Canlı türlerinin nesillerini devam ettirebilmeleri, ortamın sıcaklığı ile ilişkilidir. Örneğin ortamın normalden fazla ısınması, bazı canlı türlerinin üreme hücrelerini zamanından erken oluşturmalarına; ortamın normalden fazla soğuması ise bazı canlıların üreme hücrelerini oluşturamamalarına neden olur. Bu durumda sağlıklı çiftleşme ve döllenme olamayacağı için nesilleri devam edemez. Öğrencilerin aşağıdaki çıkarımı yapmalarına yardımcı olun: Deniz kirlenmesi denizlerdeki su hareketlerinin düzensizleşmesine ve iklimlerin değişmesine, bunun sonucunda bazı canlı türlerinin neslinin tükenmesine neden olur. Slayt-10: Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu denizlerde yaşamaktadır. Bitkisel plankton, hayvansal plankton, bakteri, sünger, mercan, karides, balık, sualtı bitkilerine ait görüntüleri göstererek denizlerdeki zengin biyolojik çeşitliliği fark ettirin. Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük çoğunluğunun denizlerde yaşadığını belirtin. Slayt 10’da yer alan canlılardan adlarını bilmedikleri varsa siz söyleyin. Denizler kirlendiği takdirde birçok canlı türünün zarar göreceğini ve biyolojik çeşitliliğin azalacağını belirtin. 28 Slayt-11: Dünya’da bilinen canlı türlerinin büyük bir çoğunluğu denizlerde yaşamaktadır. Denizlerdeki hangi canlılar besin zincirinde enerji akışını başlatır? Öğrencilere öncelikle şu açıklamayı yapın: Besin zincirinde denizlerde yaşayan çeşitli canlılar yer alır. Bu canlılar denizlerden karalara doğru enerji akışında rol oynarlar. Ardından “Denizlerdeki hangi canlılar besin zincirinde enerji akışını başlatır?” sorusunu sorun ve öğrencilerin dikkatlerini Slayt 11’deki görsel unsura çekerek soruyu cevaplamalarını isteyin. Yine görsel ögeden yararlanarak aşağıdaki açıklamayı yapın: Denizlerdeki enerji akışı, besin zincirinin ilk halkasındaki bitkisel planktonların güneş ışığıyla ürettikleri enerjiyi besin yapımında kullanmasıyla başlar. Hayvansal planktonlar, bitkisel planktonlarla beslenerek yaşamlarına devam ederler. Hayvansal planktonlar ile beslenen balıklar besin zincirinin üçüncü basamağında yer alır. Balıkları, balıkçıl deniz kuşu ve insanların besin olarak kullanmalarıyla denizlerdeki enerji karaya geçer. Öğrencilerin aşağıdaki çıkarımı yapmalarına yardımcı olun. Deniz kirliliğinden etkilenen ilk canlılar, besin zincirinin de ilk halkasını oluşturan bitkisel planktonlardır. Slayt-12: Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden karalara geçer. Balıkçılık, günümüzde teknolojinin gelişmesinden nasıl etkilenmektedir? Avlanmayla denizlerdeki enerji akışını karaya geçiren deniz canlılarının, insanların temel besin ve geçim kaynağı olduğunu hatırlatın. “Balıkçılık, günümüzde teknolojinin gelişmesinden nasıl etkilenmektedir?” sorusunu sorun. Slayt 12’yi de kullanarak bilinçsiz ve aşırı avlanma konusunda öğrencilere aşağıdaki bilgileri aktarın: 1. Bir türün derisi, yağı ve eti için aşırı avlanması: Dünyada 200 milyondan fazla insan balıkçılık ve balıkçılıkla ilgili sektörlerden geçimini sağlamaktadır. 2. Günümüzde tüm dünyada yılda 75 milyon tondan fazla balık ve kabuklu deniz hayvanı avlanmaktadır. 3. Büyük ağlar ve güçlü troller, tek bir avda 200 tondan fazla balığın yakalanabilmesine olanak tanımıştır. 4. Akdeniz kıyılarında yaygın biçimde kullanılmakta olan dinamitle avlanma, denizlerdeki yaşam alanlarını yok etmektedir. Gelişen teknolojiye paralel olarak avlanma türlerinin ve avlanan balık miktarının da arttığını, bunun da bazen aşırı avlanmaya yol açarak denizlerdeki yaşam alanlarına zarar verdiğini vurgulayın. 29 Slayt-13: Deniz canlılarının avlanmasıyla enerji akışı denizlerden karalara geçer. Balıkçılık teknolojisinin hızlı gelişmesi ve bilinçsiz avlanmanın artması, deniz canlılarını nasıl etkiler? “Balıkçılık teknolojisinin hızlı gelişmesi ve bilinçsiz avlanmanın artması, denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?” sorusunu sorun. İleri teknoloji kullanılarak aşırı avlanmanın veya zamanından önce avlanmanın denizlerde neslini sürdürebilecek canlı sayısında önemli bir düşüşe neden olduğunu vurgulayın. Videodaki görüntüler eşliğinde öğrencilere aşağıdaki bilgileri aktarın: • Akdeniz fokları balık ağlarını tahrip ettikleri gerekçesiyle balıkçılar tarafından öldürülmektedir. Akdeniz foklarının yaşadığı alanlarda dinamit kullanılması hamile fokların düşük yapmasına ve yerleşim bölgelerini terk etmelerine yol açmaktadır. • Mercan ve kabuklu deniz hayvanlarının bazı türleri bilezik, kolye gibi süs eşyası yapmak için avlanmaktadır. • Denizatları özellikle uzakdoğu ülkelerinde ilaç yapımında ve süs eşyası olarak kullanılmak üzere bilinçsizce avlanmaktadır. Deniz kaplumbağaları, bazı ülkelerde etleri ve kabukları için avlanmaktadır. Yumurtaları, yiyecek olarak satılmaktadır. Ayrıca deniz kaplumbağaları balıkçılar tarafından geçim kaynakları olan balıkları yedikleri gerekçesiyle öldürülmekte ve deniz kıyısındaki bilinçsiz yapılaşma nedeniyle yuvaları tahrip edilmektedir. Slayt-14: Ülkemizde turizmin gelişmesiyle özellikle deniz kıyılarında yapılaşma hızla artmıştır. Turizmin gelişmesi doğal kıyı alanlarını ve deniz canlılarını nasıl etkiler? “Turizmin gelişmesi doğal kıyı alanlarını ve deniz canlılarını nasıl etkiler?” sorusunu sorun. Öğrencilerin dikkatlerini Slayt 14’teki görsel ögelere çekin. Turistik tesisler, havaalanları, limanlar, yollar, alışveriş merkezleri ve yazlık evler yapmak amacıyla denizlerin doldurulmasının deniz kıyılarındaki barınma alanlarını nasıl etkileyeceğini sorun. Verilen cevapları özetleyerek öğrencilerin aşağıdaki çıkarımı yapmalarına yardımcı olun: Değişik nedenlerle denizin doldurulması, turizmdeki hızlı artış ve yazlık evlerin yapılması, deniz canlılarının yaşam alanlarını (özellikle deniz kaplumbağalarını) tahrip etmekte ve deniz canlılarının nesillerinin devam etmesini engellemektedir. 30 Slayt-15: Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere bırakılan atık madde miktarını arttırmaktadır. Videodaki görüntüler eşliğinde öğrencilere aşağıdaki açıklamayı yapın: Türkiye, Karadeniz’den Marmara’ya, Ege’den Akdeniz’e kadar uzanan 8.000 kilometreden uzun kıyı şeridine sahiptir. Ülke nüfusunun yaklaşık % 65’i bu uzun kıyı şeridindeki yerleşim birimlerinde yaşamaktadır. Kıyı şeridindeki nüfus yoğunluğu ile atık miktarı (özellikle arıtılmadan denize boşaltılan kanalizasyon atıkları) arasındaki ilişkiyi vurgulayın. Slayt-16: Deniz kıyısındaki hızlı ve bilinçsiz yapılaşma denizlere bırakılan atık madde miktarını arttırmaktadır. Hangi atıklar çevreyi ve denizleri kirletmektedir? “Hangi atıklar çevreyi ve denizleri kirletmektedir?” sorusunu sorun. Özellikle denizleri kirleten atıklara yakın çevrelerinden örnekler vermelerini isteyin. Slayt 16’daki görsel ögelerden de yararlanarak atıkların farklı şekillerde nasıl gruplandırılabileceğini sorun. Öğrencilerin verdikleri cevapları da göz önünde bulundurarak aşağıdaki bilgileri aktarabilirsiniz: İnsanlar deniz canlılarının barınaklarına zarar verdikleri gibi, çeşitli atıklarla da denizleri kirletirler. Atık, ihtiyaçlarımızı karşılamak için kullandığımız maddelerin, o an için kullanılmayan veya kullanıldıktan sonra atılan kısımdır. İnsanların çevreye bıraktıkları atıkları evsel ve endüstriyel atık olarak iki kısımda inceleyebiliriz. Denizleri; plastik, metal kutu, yağ tenekesi, halat, çocuk bezi, şişe, çıpa, mandal, lastik, saç tokası, kaset, saksı, sünger, konserve kutusu, mutfak eşyaları gibi katı atıkların yanı sıra; evlerin ve fabrikaların arıtılmayan kanalizasyon suları gibi sıvı atıklar da kirletmektedir. 31 Slayt-17: Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Deniz kirliliğine yol açan evsel atıklar nelerdir? Evsel atıklara örnekler vermelerini isteyin. Bu amaçla Slayt 17’deki görsel ögelerden de yararlanabilirler. Verilen örneklerden yararlanarak katı ve sıvı atık sınıflaması yapmalarına yardımcı olun. Bu aşamada öğrencilere aşağıdaki bilgileri verebilirsiniz: Evsel katı atıklar: Yiyecek atıkları ve evimizde kullandığımız ürünlerin boş ambalajları birer evsel katı atıktır. Şampuan, meyve suyu kartonları, meşrubat ve plastik su şişeleri, cam kavanozlar, teneke ve metal konserve kutuları, yağ tenekeleri evlerimizdeki diğer katı atıklara örnektir. Türkiye’de, günde kişi başına yaklaşık 1 kg katı atık düşmektedir. Geri dönüşüm tesislerinde tekrar kullanılabilir duruma getirilmeksizin denizlere atılan evsel katı atıkların, denizlerdeki canlılara ve onların yaşam ortamına zarar vereceğini vurgulayın. Evsel sıvı atıklar: Evlerin, işyerlerinin ve fabrikaların endüstriyel nitelik taşımayan pis sularının oluşturduğu atıklardır. Slayt-18: Evsel katı atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Deniz kirliliğine yol açan evsel katı atıkların yok olma süreleri ne kadardır? Atık maddelerin doğada hemen yok olmadıklarını, bazı atıkların doğada çok uzun bir süre bozulmadan kaldıklarını belirtin. Çeşitli niteliklerdeki atık maddelerin (örneğin, teneke kutunun ya da plastik bir şişenin) doğada ne kadar sürede yok olabileceğini tahmin etmelerini isteyin. Camın 4.000 yıl boyunca yok olmadığını, sigara filtresinin ise yok olma süresinin bilinmediğini belirtin. Slayt 18’deki görsel ögelerden de yararlanarak atık maddelerin doğada yok olma süreleri hakkında bilgi verin. Bu bilgilerle kendi tahminlerini karşılaştırmalarını isteyin. Evsel katı atık üretimini azaltmanın ve bunları uygun bir biçimde depolamanın deniz kirliliğini önlemede bir katkı sağlayabileceğini vurgulayın. 32 Slayt-19: Evsel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Evsel atıklar denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler? “Evsel atıklar denizleri ve deniz canlılarını nasıl etkiler?” sorusunu sorun ve bu slayttaki görsel ögelerden de yararlanarak öğrencilerin soruyu cevaplamalarına fırsat tanıyın. Örneğin en az 50 çeşit kuş, balık zannederek plastik atık yutuyor. Bu da kuşların yaşamları açısından tehdit oluşturmaktadır. Her yıl 30.000 fok, balık ağları ve plastik atıklar yüzünden can vermektedir. Deterjanlarda, temizleme gücünü artırmak ve suya yumuşaklık vermek için fosfat kullanılmaktadır. Fosfatlı deterjanların kanalizasyon sularıyla ırmaklara, göllere ve denizlere karışması, denizlerdeki yaşam açısından ciddi tehdit oluşturmaktadır. Çünkü fosfat ve azot içeren atıklar sudaki oksijen miktarının azalmasına yol açmakta, bu da bitkisel planktonların ve yaşamı sudaki oksijene bağlı olan diğer canlıların hayatta kalmasını zorlaştırmaktadır. Slayt-20: Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır. Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıklar nelerdir? “Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıklar nelerdir?” sorusunu sorun. Yakın çevrelerinden örnekler vermelerini isteyin. Verilen örneklerden ve Slayt 20’deki görsel ögelerden yararlanarak endüstriyel atıkları sınıflandırmalarını isteyin. Atıklarla ilgili aşağıdaki tanımlamaları yapın: Endüstriyel katı atıklar: Endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan atıklardır. Endüstriyel sıvı atıklar: Endüstriyel işlemlerden oluşan atık sulardır. Ham maddelerden, ürünlerden ya da imalatta kullanılan maddelerden kaynaklanır. Arıtma tesislerinde arıtılmaksızın denizlere boşaltılan endüstriyel atıkların, denizlerdeki canlıların yaşam ortamına zarar vereceğini vurgulayın. 33 Slayt-21: Endüstrileşme (sanayileşme) ile birlikte çevre kirliliği artmıştır. Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir? Öğrencilere Slayt 21 ile ilgili kısa filmi izletin. Slaytta neden midye görüntülerine yer verildiğini sorun. Midyeden yapılmış yiyeceklerin tüketilmemesi gerektiği ile ilgili olarak zaman zaman basında sağlık haberlerinin yer aldığını belirtin. Bunun nedenini sorgulatın. Öğrencilere aşağıdaki açıklamayı yapın: Denizlere boşaltılan ağır metaller (kurşun, cıva, vb.), özellikle midye gibi hareket edemeyen canlıların dokularında çözünemediğinden, hiçbir şekilde dışarı atılamamakta ve canlıların vücudunda birikmektedir. Biriken bu ağır metaller zehirleyici etki yaratarak hem bu canlılara hem de bunlarla beslenen diğer canlıların sağlığına zarar vermektedir. Deniz kirliliğine yol açan endüstriyel atıkların, sonuçta insan sağlığını da olumsuz etkilediğini belirtin. Slayt-22: Evsel ve endüstriyel atıkların yarattığı kirlilik denizlere ve deniz canlılarına zarar vermektedir. Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir? “Endüstriyel atıklar deniz canlılarına nasıl zarar verir?” sorusunu sorun. Öğrencilerin cevaplamalarına fırsat tanıyın. Slayt 22’deki görsel ögelerden de yararlanarak aşağıdaki açıklamaları yapın. Endüstriyel atıklar ağır metaller içermektedir. Ağır metaller, metabolik reaksiyonları yavaşlatır ve canlı organizmalar için aşırı derecede zehirleyicidir. Nehir veya dere kenarlarına kurulan birçok fabrika, atık sularını belirli bir sıcaklıkta derelere veya nehirlere boşaltmakta ve canlıların ölümüne neden olmaktadır. 34 Slayt-23: Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir. Öğrencilere “Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir” bilgisini verin. Denizlerin gemilerden kirletilmesinin; • gemi kaynaklı katı atıklar ve atık sular, • deniz kazaları, • petrol ürünleri olmak üzere üç başlık altında incelenebileceğini belirtin. Slayt-24: Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir. Gemi kaynaklı kirlenme denizlerdeki canlıların yaşam alanlarını nasıl etkilemektedir? “Yüzyıllardır ticaret ve ulaşım için kullanılan denizlerin önemli sorunlarından biri deniz taşımacılığı sonucunda oluşan deniz kirliliğidir. Deniz taşımacılığı ve taşımacılık kaynaklı atıklar denizlerdeki toplam kirliliğin % 20’sini oluşturmaktadır.” bilgisini verin. “Gemi kaynaklı kirlenme denizlerdeki canlıların yaşam alanlarını nasıl etkilemektedir?” sorusunu sorun. Slayt 24’teki görseldeki habere dikkatlerini çekerek çıkarımda bulunmalarını sağlayın. Slayt-25: Karadan bırakılan atıklar kadar, gemilerden bırakılan atıklar da denizleri kirletmektedir. “Deniz kazaları, yüksek düzeyde petrol kirliliğine neden olduğundan denizlerin kirlenmesinde önemli rol oynamaktadır” bilgisini verin. Slayt 25’teki görüntülerden ve bilgilerden de yararlanarak dünya denizlerinde meydana gelen önemli deniz kazaları ve bu kazaların denizde yarattıkları petrol kirliliği hakkında çıkarım yapmalarını sağlayın. 35 Slayt-26: Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır. Deniz kirliliğine yol açan en önemli kirleticilerden birinin petrol olduğunu vurgulayın. Artan petrol tüketimiyle birlikte deniz kirliliğinin de tüm Dünya’da arttığına dikkat çekin. Slayt-27: Petrol kaynaklı deniz kirliliği her yıl artmaktadır. Petrolün denize karışması karadaki ve sudaki canlı çeşitliliğini nasıl etkiler? “Petrolün denize karışması karadaki ve sudaki canlı çeşitliliğini nasıl etkiler?” sorusunu sorun. Slayt 27’deki görsel ögelerden de yararlanarak petrolün deniz canlıları üzerindeki etkilerine dikkatlerini çekin. Petrol atıklarının farklı canlıları farklı şekillerde ve farklı derecelerde etkilediğini vurgulayın. Aşağıdaki bilgileri öğrencilere aktarın: • Suya yayılan petrol, deniz kuşlarının uçma yeteneklerinin yok olmasına neden olmaktadır. • Petrol ürünleri ile kirlenmiş balık ve diğer su ürünlerinin insanlar tarafından tüketilmesi sağlık açısından sakıncalıdır. • Yengeç, ıstakoz ve karidesler gibi yaşamını zemine gömülü olarak sürdüren türler petrol kirlenmesine karşı en duyarlı olan deniz canlılarıdır. Slayt-28: Deniz kirliliği ekosistem içindeki tüm canlıları etkilemektedir. Öğrencilerin dikkatini Slayt 28’deki görsel ögeye çekin. Farklı canlı türlerinin deniz kirliliğinden nasıl etkilendiklerini görsel olarak fark etmelerine yardımcı olun. 36 Slayt-29: Ülkemiz denizlerinde bazı canlı türleri koruma altına alınmıştır. “Türkiye denizlerinde hangi deniz canlıları koruma altına alınmıştır?” sorusunu sorun. Bunların neden koruma altına alındığını, bu canlıların koruma altına alınmadığında neler olabileceğini belirtmelerini isteyin. Deniz kirliliğinin bazı canlı türlerini yok etme tehdidi yaratacak kadar fazla olduğunu vurgulayın. Öğrencilere Slayt 29’daki görüntüleri izletin. Fotoğraflarda hangi deniz canlılarının yer aldığını sorun. Bu canlı türlerinin koruma altına alındığını vurgulayın. Slayt 29’daki görsel ögelerle birlikte öğrencilere aşağıdaki bilgileri aktarın: • Bazı canlı türleri ülkemiz denizlerinde koruma altına alınmıştır. • Türkiye denizlerinde, aralarında popülasyonları hızla azalan fokların ve yunusların da bulunduğu 20 kadar memeli türü yaşamaktadır. • Akdeniz’de 3 tür deniz kaplumbağası bulunmaktadır. • Türkiye’de 18 tür denizatı bulunduğu saptanmıştır. Slayt-30: Denizlerin korunması için uluslararası anlaşmalar düzenlenmiştir. Denizlerin korunması için yapılan uluslararası anlaşmalar denizlerin korunmasında ne kadar etkili olmuştur? “Deniz kirliliği sadece ulusal düzeyde alınacak önlemlerle önlenebilir mi?” sorusunu sorun. Slayt 30’daki görsel ögelerden de yararlanarak öğrencilerin dikkatlerini uluslararası anlaşmalara çekin. Denizlerin korunması için Türkiye’nin de imzaladığı uluslararası anlaşmalar olduğunu belirtin. Bu antlaşma ve sözleşmeler hakkında öğrencilere görseldeki bilgileri aktarın ve bunların deniz kirliliğinin azaltılmasında etkili olduğunu vurgulayın. Örneğin; • MARPOL, gemi kaynaklı petrol kirliliğinin %60 azalmasında etkili olmuştur. • Uluslararası örgütlenmeler ve işbirlikleri tanker kazalarını azaltmıştır. 37 Slayt-31: Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır. “Bütün Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır” açıklamasını yapın. Ülkemizde de bu amaçla faaliyette bulunan kuruluşlardan birinin DenizTemiz Derneği / TURMEPA olduğunu belirtin ve slayttaki tanıtım filmini izletin. Öğrencilere DenizTemiz Derneği / TURMEPA’nın deniz ve sahillerin kirlenmesini önlemek, denizlerin kirlilikten arındırılmasına katkıda bulunmak, bu konudaki çalışmaları teşvik etmek ve geliştirmek, halkın bilinçlenmesini sağlamak amacıyla eğitim etkinlikleri düzenlemek gibi çalışmalar yürüten bir çevre koruma derneği olduğunu söyleyin. Bu derneğin http://www.turmepa.org.tr web adresini de vererek dernek hakkında ayrıntılı bilgi edinebileceklerini belirtin. Filmle verilmek istenen mesajın ne olduğunu sorun. Mesaja katılıp katılmadıklarını belirtmelerini isteyin. Slayt-32: Dünya’da deniz kirliliğini önlemek ve denizleri temiz tutmak için faaliyette bulunan kişiler ve kurumlar vardır. Çevreyi ve özellikle de denizleri temiz tutmak için BİZ neler yapabiliriz? Denizlerin kirlenmesini önlemek için herkesin bir şeyler yapabileceğini belirterek “Çevreyi ve özellikle de denizleri temiz tutmak için biz neler yapabiliriz?” sorusunu sorun. Denizleri temiz tutmak için yapabilecekleri ile ilgili kişisel önerilerini belirtmelerini isteyin. Öğrencilerin önerilerini de dikkate alarak Slayt 32’deki bilgileri paylaşın. 38 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME AÇIKLAMALAR Sevgili Öğrenciler, aşağıdaki açıklamaları lütfen dikkatle okuyunuz. 1. Test 9 adet çoktan seçmeli ve 2 adet kısa yanıtlı soru olmak üzere toplam 11 sorudan oluşmaktadır. Bu sorular derslerde kullanılan sorulardan farklı bir şekilde hazırlanmıştır. Her soruda size önce bir durum ya da olay anlatılmakta ve buna dayalı olarak bir soru sorulmaktadır. Lütfen anlatılan durum ya da olayı dikkatle okuyunuz ve tam olarak anlamaya çalışınız. 2. Çoktan seçmeli sorularla ilgili yanıtlarınızı, cevap anahtarına işaretleyiniz. Kısa yanıtlı soruların yanıtını ise cevap anahtarında ayrılan yerlere yazınız 3. Çoktan seçmeli sorular beş seçenekli hazırlanmıştır ve bu seçeneklerden yalnızca iki tanesi sorunun doğru yanıtıdır. Sizden her iki doğru yanıtı da bularak birlikte işaretlemeniz istenmektedir. Bu nedenle, mutlaka size en doğru görünen iki seçeneği işaretleyiniz. Sorularda iki doğru yanıt kullanılma nedeni, sizlerin soruda verilen durum ya da olay üzerinde daha çok düşünmenizi ve sorgulamanızı sağlamaktır. 4. Yanıtlarınızı lütfen kimseye göstermeyiniz. 5. Soruları ve yanıtlarını görevliye eksiksiz olarak teslim ediniz. Örnek Soru: İnsanlar denizlerden ulaşım, taşımacılık, turizm ve besin elde etmek gibi farklı amaçlarla yararlanmaktadırlar. Aşağıdakilerden hangisi denizlerin hem taşımacılık hem de besin elde etmek amaçlı kullanımına bir örnektir? A) Ağlarla tutulan balıkların, kıyı ilçelerdeki balık restoranlarına satılması B) Norveç’te avlanan ton balıklarının, işlenmek üzere büyük gemilerle bir başka ülkeye götürülmesi C) Avrupa ülkelerini ziyaret eden yolcu gemilerinin, bu ülkelerden besin maddesi ithal etmesi D) Denize kıyısı olan kentlere, birçok insanın deniz ürünleri yemek için gelmesi E) Deniz süngerlerinin kurutulduktan sonra, yük gemileriyle Bodrum’dan İstanbul’a götürülmesi Sorunun doğru yanıtı B ve C dir. Diğer seçenekler (A, D, ve E) gerçek nedeni tam olarak yansıtmamaktadır. 39 SORULAR 1) Denize kıyısı olan bir kent belediyesi, denizle ilgili sorunları araştıran bir ankette “gemi kazaları”, “deniz kirliliği”, “fabrika atıkları”, “plajların yetersizliği” ile ilgili sorulara yer vermiştir. Halktan en önemli gördüğü sorunu işaretlemesi istenmiştir. Aşağıdaki grafik anket sonuçlarını göstermektedir: Grafikten elde edilen bilgilere göre, belediyenin öncelikle alması gereken önlemler hangileridir? A) Turizmi özendirici etkinlikler düzenlemek B) Denizlerin korunmasını amaçlayan eğitimler vermek C) Yeni plaj alanların açılmasını sağlamak D) Taşımacılığın karayolu ile yapılmasını özendirmek E) Arıtma tesislerinin kurulmasını zorunlu duruma getirmek 2) Aşağıdaki besin zincirinde küçük balıkların sayısı azalırsa diğer canlılar bu durumdan nasıl etkilenir? Nedenleriyle yazın. 40 3) Su çevrimini gösteren aşağıdaki şemaya dayanarak, aşağıdaki yorumlardan hangileri yapılabilir? A) Denizlerden buharlaşan sular, yalnızca denizlere yağış olarak düşer. B) Su çevrimi önce denizlerden başlar. C) Su atmosferle yeryüzü arasında sürekli hareket halindedir. D) Su çevrimini başlatan enerji kaynakları güneş ve rüzgârdır. E) Her çevrimde su bir miktar azalır. 4) Bir öğrenci, aşağıdaki deney düzeneğinde aynı balık türlerini farklı ortamlarda gözlemlemiştir. 3 gün sonra balık ölüm oranlarında farklı sonuçlar bulmuştur. Sanayi atığı içeren deniz suyu ölüm oranı %55 Evsel atık içeren deniz suyu ölüm oranı %20 Temiz deniz suyu ölüm oranı %4 Bu deneyin sonuçlardan yararlanarak, aşağıdaki yargılardan hangilerine ulaşılabilir? A) Denize yakın fabrikalar balıklar için tehlike oluşturur. B) Deniz kirliliğinin en önemli nedeni sanayi ürünlerinin kullanımıdır. C) Deniz canlılarının tümü, deniz kirliliğinden eşit oranda etkilenir. D) Deniz kirliliği ortadan kalktığında balık ölümleri olmaz. E) Deniz balıkları için, sanayi atıkları evsel atıklardan daha tehlikelidir. 41 5) Bir bilim insanı yaptığı konuşmada, ”Milyonlarca yıl önce dinozorların içtiği suyla, günümüzde içilen su aynı sudur” demiştir. Bilim insanın bu iddiası doğru mudur, yanlış mıdır? Gerekçesiyle yazınız. 6) Akdeniz Fokları sığ kıyı sularında, karaya bağımlı ve insanlardan uzak yaşaması gereken bir canlıdır. Bu tür, uzun zamandır varlığını sürdürdüğü İzmir-Foça’da artık insanlardan uzak bir doğal yaşam alanı bulamamaktadır. Bu yüzden Çevre Bakanlığı’nca Foça'da bir koruma alanı oluşturulmuştur. Buna göre, Foça’da özellikle hangi konularda önlem alınmış olsaydı, foklar bu yörede yaşamaya devam ederdi? A) B) C) D) E) Bilinçsiz avlanmayı önleme Fokların yaşam alanlarını koruma Yapılaşma alanlarını sınırlama Fokları tanıtıcı seminerler düzenleme Fabrikalara arıtma tesisleri kurma 7) “Türkiye’de denizleri kim kirletiyor?” Karadeniz’e atılan yılda 570 milyon m3 evsel ve endüstriyel atıklar, Marmara Denizi etrafında hızla gelişen sanayi, denizlerdeki kirliliğin temel nedenidir. Marmara Denizi’nde 125 balık türü yaşarken, bugün bu sayı 5-6’yı geçmiyor. Bu bilgilere dayanarak, denizlerin kirlenmesini önleyecek en etkili önlemler aşağıdakilerden hangileri olabilir? A) B) C) D) E) 42 Halkın bilinçlendirileceği eğitim programlarının hazırlanması Biyolojik çeşitliliği tehdit eden faktörlerin belirlenmesi Deniz kentlerine olan göçün önlenmesi Yasal ve yaptırımı olan önlemlerin alınması Nesli tehlikede olan türlerin koruma altına alınması 8) Denizlerin temiz olması, toplumların korunması ve insanlığın geleceği bakımından büyük önem taşır. Üretim teknolojisindeki hızlı gelişmeler sonucu insanlar, denizlerdeki ekolojik dengeye zarar vermekte, kısa dönemde geçimlerini sağlama endişesiyle uzun dönemin olanaklarını yok etmektedirler. Kirliliğin artması, denizlerin gelecekte gıda deposu olma özelliğini yitirmesine neden olmaktadır. Buna göre, denizlerdeki kirliliğin artarak devam etmesi durumunda, uzun dönemde ortaya çıkabilecek tehlikeler aşağıdakilerden hangileridir? A) B) C) D) E) Kentten köye olan göçün hızlanması Üretimde sanayiye ait payın azalması Besin zincirindeki düzenin bozulması Deniz taşımacılığının yok olması Birçok canlı türünün yok olması 9) Son yıllarda bilim insanları, deniz kirlenmesi konusunda sürekli araştırmalar yapmakta ve bulguları insanlarla paylaşmaktadırlar. Bu araştırmaların yapılma nedenleri, öncelikli olarak aşağıdakilerden hangileridir? A) B) C) D) E) Deniz ürünlerinin ekonomide payının artırılması Deniz canlıların yaşamındaki değişimlerin belirlenmesi Deniz turizminde hareketlenme sağlanması Deniz canlılarının korunması için gerekli önlemlerin alınması Deniz canlıları içinde bilinmeyen türlerin keşfedilmek istenmesi 10) Bir bilim insanı “Teknolojinin ilerlemesi, nüfus artışı, çarpık kentleşme, bilinçsiz ve aşırı avlanma deniz kirlenmesine neden olmakta; sualtı canlılarının yaşam alanlarını tehdit ederek hızla yok olmalarına yol açmaktadır” demektedir. Bilim insanının bu görüşüne dayanarak, aşağıdaki yargıların hangilerine daha çok ulaşılabilir? A) B) C) D) E) Denizlerde değişme kaçınılmazdır engellenemez. İnsanın denizleri koruması, denizleri sevmesine bağlıdır. Denizlerin kurtuluşu, teknolojiden vazgeçilmesiyle mümkündür. Deniz canlılarının nesli hızla tükenmektedir. Denizlere en çok zarar veren varlık insandır. 43 11) •Tanker kazaları, denizlerdeki kirlenmeyi tehlikeli boyutlara taşımaktadır. • Denizaltındaki petrol kuyularının çalıştırılması, yeni kirlenme sorunlarını ortaya çıkarmaktadır. • Ulaşım kolaylığı bakımından petrol depolama tesisleri genellikle deniz kıyılarına kurulmakta, bu durum kıyılarda kirliliğe yol açmaktadır. Sonuç olarak, denizlerde canlı yaşam zarar görmekte, atıklar, birçok canlı gibi planktonların da ölümüne yol açmaktadır. Bu durum planktonla beslenen canlıların yaşamını tehdit etmektedir. Bu açıklamada, denizlerdeki kirlenmenin hangi zararlara yol açtığı anlatılmaktadır? A) B) C) D) E) Doğal yaşamın hızla bozulması Yeraltı sularının kirlenmesi Besin zincirindeki canlıların yok olması Balık tüketiminin azalması Su döngüsünün değişmesi YANIT ANAHTARI VE DEĞERLENDİRME 9-12. SINIFLAR SINIRSIZ MAVİ TESTİ YANIT ANAHTARI 44 Soru No Doğru Yanıt 1. B -E 2. Kısa Yanıt 3. C-D 4. A-E 5. Kısa Yanıt 6. B-C 7. A-D 8. C-E 9. B-D 10. D-E 11. A-C 2. Soru Dereceli Puanlama Anahtarı En Doğru Yanıt Başarı Puanı Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirindeki değişmeleri dikkate alarak yanıtlar. 10 Örnek yanıt: Küçük balıkların yok olması durumunda, martılar için tek besin kaynağı yengeçler olacaktır. Yengeç nüfusu azaldıkça su yosunları ve solucanların sayısı artacaktır. Uzak Doğru Yanıtlar Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirindeki değişmeleri yeteri kadar dikkate almadan yanıtlar. Başarı Puanı 8 Örnek yanıt: Martıların tek besin kaynağı yengeçler olacaktır. Bu nedenle yengeçlerin sayısı azalır. Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirinin son halkasındaki canlıları dikkate alarak yanıtlar. 6 Örnek yanıt: Su yosunları ve solucanların sayısı artacaktır Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları besin zincirini dikkate almadan yanıtlar. 4 Örnek yanıt: Martıların besin kaynağı azalır. Küçük balıkların yok olması durumunda, meydana gelecek olayları küçük balıkları yiyen canlıyla açıklar. 2 Örnek yanıt: Martı sayısı azalır. 45 5. Soru Dereceli Puanlama Anahtarı En Doğru Yanıt Başarı Puanı Doğru olduğunu bulur ve gerekçesini yazar. Örnek yanıt: Doğrudur; çünkü su atmosferden dışarı çıkmaz ve doğada bir döngü oluşturur. 10 Örnek yanıt: Doğrudur, çünkü su doğada bir çevrim içindedir. Uzak Doğru Yanıtlar Başarı Puanı Doğru olduğunu bulur ve gerekçesini ayrıntılandırmadan su çevrimini yazar. Örnek yanıt: Doğrudur, çünkü su çevrimi vardır. 7 Doğru olduğunu yazar, ancak bir gerekçe yazmadan sorudaki ifadeyi tekrarlar. Örnek yanıt: Doğrudur; çünkü suyun miktarı hiç değişmemiştir. 5 Yalnızca doğru olduğunu yazar, gerekçesini yazmaz. 3 46 Uygulama ve Puanlamanın yapılması “Sınırsız Mavi” eğitiminin öğrenciler üzerindeki başarısını görmek amacıyla, eğitime başlamadan önce ön test olarak ve eğitim bittikten hemen sonra son test olarak bu eğitim kapsamında hazırlanmış olan testler uygulanacaktır. “Sınırsız Mavi” eğitiminin ne derece başarılı olduğunun belirlenmesi testlerin uygulanması sırasında gösterilecek titizliliğe bağlıdır. Değerlendirmeler eğitmen girişi kaydı yaparken sorulacaktır. Bu testte çoktan seçmeli sorular 2 puan, kısa yanıtlı sorular (2 soru) her bir soru 10 puan olmak üzere toplam puan 38 puandır. Öğrencinin çoktan seçmeli her bir sorudan 2 puan alması sorudaki iki adet doğru yanıtı aynı anda işaretlemesine bağlıdır. Öğrenci yalnızca bir yanıtı bilmişse, o sorudan 1 puan alacaktır. Eğer yanıtlardan hiç biri bilinememişse, öğrenci o sorudan puan alamayacaktır. Kısa yanıtlı sorular 10 puan üzerinden, verilen dereceli puanlama anahtarına göre puanlanacaktır. Öğrencinin verdiği yanıt genel olarak hangi yanıta en uygunsa, öğrenci o yanıta karşılık gelen puanı alacaktır. Öğrenci yanıtları “bildi”, “bilemedi” biçiminde değil; “en doğru yanıt”tan, “uzak doğru yanıt”a doğru belirlenecektir. Bu yolla öğrencilerin en doğru bilgilere ne derece ulaştıkları hakkında kararlar verilebilecektir. Sonuç olarak, öğrencinin her bir sorudan aldığı puanlar toplanacak ve öğrencinin genel olarak öğrenmeleri hakkında bir karar verilebilecektir. Daha sonra öğrencinin aldığı puan 100’lük puana dönüştürülecektir. Bunun için hesaplama şöyle yapılacaktır: Öğrencinin toplam puan olan 38 üzerinden aldığı puan 38’e bölünecek ve 100 ile çarpılacaktır. Örneğin 38 üzerinden 31 alan bir öğrencinin 100 üzerinden puanı şöyle hesaplanacaktır. (31÷38) x 100= 82 puan Bu puan öğrencinin, testle ölçülen bilgilerin (bir diğer deyişle Sınırsız Mavi Programının içeriğinde yer alan bilgilerin) % 82’sini öğrendiği anlamına gelecektir. Son test sonucunda puanların 75’in altına düştüğü durumlarda, öğrenmelerin etkili biçimde gerçekleşmediği sonucuna ulaşılmalıdır. Bu gibi durumlarda, hem sorulara yeteri kadar yanıt veremeyen öğrenciler hem de yeteri düzeyde yanıt verilemeyen sorular belirlenmelidir. Öğrenmelerin neden yeteri düzeyde gerçekleşmediği düşünülmeli gerekli önlemler alınarak konular daha etkili bir yolla tekrar edilmelidir. 47 KAYNAKLAR http://www.antalyasm.gov.tr/sube/cevre/mavibayrak/mavibayraknedir.htm http://www.istanbulcevor.gov.tr/denizkirliligi.asp http://www.cevreorman.gov.tr/su_02.htm http://st.fatih.edu.tr/~cenkakman/Denizkirliligi.html http://www.bilgidunyasi.net/parasut/denizler.htm http://veri.sth.org.tr/veritabani/index.php?module=pagemaster&PAGE_user_op=view_page&PAGE_id=47 http://www.denizkoruyuculari.com/ http://www.ecaarmatur.com/content/view/58/84/ http://www.habersaglik.com/default.asp?Act=Dt&CatId=6&NwId=73897 http://www.denizce.com/denizkirli2.asp http://www.tudav.org/dk.htm http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/CevreKoruma/DenizFaaliyetleri/ http://www.dicle.edu.tr/~halks/m75.htm http://www.bsm.gov.tr/makale/20016.asp?sayi=20016 http://www.sky.org.tr/public/page.aspx?id=14 http://www.turmepa.org.tr/DT.Web/Default.aspx http://www.denizcilik.gov.tr/tr/sorular/denizcevresi.asp http://www.antalya.bel.tr/tr/bel_guncel/haber_detay.cfm?sayfa=3420 http://veri.sth.org.tr/veritabani/index.php?module=pagemaster&PAGE_user_op=view_page&PAGE_id=47 http://www.ecaarmatur.com/content/view/58/84/ http://www.dyp.org.tr/ARGE/belgeler/Denizcilik_Sektoru_Raporu-28042007.pdf 48
