madde ve ısı - WordPress.com

MADDE VE ISI
FEN VE TEKNOLOJİ DERSİ
(VI. SINIF VI. ÜNİTE)
Konular:
• Maddenin Tanecikli Yapısı ve Isı
• Isının Yayılma Yolları
–
–
–
–
İletim Yoluyla Yayılma
Işıma Yoluyla Yayılma
Isının Tutulması Ve Yansıtılması
Konveksiyon (Madde Akımı) Yoluyla Yayılma
• Isı Yalıtımı
2
Maddenin Tanecikli Yapısı ve Isı
• Üzerinde yaşadığımız Dünya’da
maddeler katı, sıvı ve gaz halde bulunur.
• Bu maddeler hangi halde bulunursa
bulunsun, bunları oluşturan tanecikler
hareket halindedir.
• Bir maddenin taneciklerin hareketliliği,
yani hareket enerjisi katı haldeyken en
az, gaz haldeyken en fazladır.
KATI
GAZ
SIVI
3
Isınma Hareketlenmedir
• Maddelerin sıcaklığı artar.
• Taneciklerin hareket enerjisi artar.
• Taneciklerinin arasındaki uzaklık artar.
4
Isınma Hareketlenmedir
• Maddelerin sıcaklıkları azalır.
• Taneciklerinin hareket enerjisi azalır.
• Taneciklerinin arasındaki uzaklık azalır.
5
UYARI
Isı alıverişinde bulunan maddelerin ilk sıcaklıkları
farklıdır.
• Sıcaklıkları farklı iki madde yan yana geldiğinde
maddeler arasında ısı akışı olur.
• Isı akışı sıcaklığı yüksek olandan alçak olana
doğrudur.
• Bu durumda ısı alan yada veren maddelerin
• taneciklerinin hareketlilikleri değişir.
6
Isı
• Maddelerde sıcaktan soğuğa doğru hareket eder.
• Bir maddeyi oluşturan taneciklerin hareket
enerjileri farklıysa o maddede sıcaklık farklılıkları
vardır, her yerinde sıcaklık aynı değildir.
7
Sıcaklık farkından dolayı maddenin tanecikleri
arasında aktarılan enerjiye ısı denir.
Katı
maddelerde ısı aktarımı
tanecikler çarpışmasıyla sağlanır.
8
Isının Yayılma Yolları:
• Soğuk bir kış günü dışarıdan eve geldiğinizi
düşünün:
– Ev soğuk olduğundan odanın sıcaklığı henüz düşüktür.
– Anneniz sobayı yaktı. Bir süre sonra oda sıcaklığı sizin
rahatlıkla üşümeden oturabileceğiniz bir değere yükselir.
– Anneniz sobanın üzerine bir maşa koymuş ve üzerine
ekmekler dizmiş yanına da su dolu çaydanlığı bırakmıştır.
– Zaman içinde maşanın üzerindeki ekmeklerin ısınıp
kızarmaya, başladığını gördünüz.
9
Isının Yayılma Yolları:
• Bu örnekte gözlemlerimiz bize ısının
oda içinde,
maşa üzerinde,
suda yayıldığını
gösterir.
10
Isının yayılma
yolları
Konveksiyon
İletim
Işıma
11
1. Isının İletim Yoluyla Yayılması
•
•
•
•
Bir katı maddeyi A ucundan ısıtmaya başlayalım.
Maddenin o uçtaki taneciklerinin hareketliği artar.
Tanecikler daha hızlı titreşmeye başlar.
Böylece ısı enerjisi madde boyunca B ucuna doğru
akar.
A
B
12
Isının, maddeyi oluşturan taneciklerin
çarpışmasıyla aktarılmasına
ısının iletim yoluyla yayılması denir.
13
Her maddenin ısıyı iletme özelliği aynı değildir.
Isıyı iyi ileten maddeler ısı iletkeni, iyi iletmeyen
maddeler isi ısı yalıtkanı olarak adlandırılır.
Isı İletkenler
Isı Yalıtkanları
Isıyı iyi iletir.
Isıyı iyi iletmezler.
Tanecikleri
arasında
ki boşluk azdır.
Tanecikleri
arasındaki
boşluk fazladır.
Demir, alüminyum
altın, bakır gümüş.
Tahta, plastik, yün,
kum, hava, köpük.
14
2. Isının Işıma Yoluyla Yayılması
• Soğuk, ama güneşli bir kış gününde camların soğuk
olmasına rağmen, güneş evin içini ısıtır.
• Benzer şekilde kapının önünde duran arabanın
kaportası soğuk iken içinin ısındığını hissederiz.
15
2. Isının Işıma Yoluyla Yayılması
Bu örnekte ısı, Güneş’ ten bize taneciklerin
çarpışmasıyla, yani iletim yoluyla değil de farklı bir
yolla gelmiştir. Çünkü bildiğimiz gibi uzay
boşluğunda madde yoktur. Isı, uzay boşluğunda
ışıma yoluyla yayılmıştır.
Isının ışınlarla yayılmasına
ışınma yoluyla yayılma denir.
16
UYARI
Tüm sıcak cisimlerde
ışıma yoluyla etrafa
ısı yayılır.
17
3. Isının Konveksiyonla Yayılması
Su dolu kabı ocağın üzerine koyalım.
• İlk olarak kap tabanındaki su tanecikleri ısınır.
• Isınan tanecikler genleşir.
• Genleşip yoğunluğu azalan tanecikler yukarılara
yükselir. Yerlerine ise daha soğuk yoğunluğu küçük
tanecikler gelir.
• Su taneciklerinin hareketlerinin hareketleri ile ısı
kabın içinde aktarılmış olur.
18
Isının, maddeyi oluşturan taneciklerin
yer değiştirmesiyle aktarılmasına
ısının konveksiyon yoluyla yayılması
denir.
19
Isının Yalıtımı
• Birçok canlı türü kalın kürkleri, kabarık tüyleriyle
ısı yalıtımı sağlayıp vücut ısılarını korurlar.
• İnsanlar için, enerji tasarrufu sağlama adına ısı
yalıtımı birçok yerde önem kazanır.
• Isı yalıtımsız binalar kışın soğuk, yazın ise çok
sıcak olur.
20
• Isı yalıtımında ısı yalıtkanı malzemeleri kullanır.
Bunların başında plastik, köpük, ahşap, cam silikon yönü
gelir.
• Bu malzemeler yanma özellikleri ve dayanıklılıklarına
göre farklı yerlerde değişir.
21
22