Slayt 1 - WordPress.com
advertisement
1)MADDENİN TANECİKLİ YAPISI VE ISI 2)ISININ YAYILMA YOLLAR 3)ISI YALITIMI Reklamlarda, hava durumu ve haberler proğramların da sık sık duyduğumuz; "Düşük ısılarda bile mükemmel temizlik" "Dış ısı göstergesi" "Vücut ısısı düştü" "Bugün Ankara’da en yüksek sıcaklık 32°C" Bu tür durumlarda ISI ve SICAKLIK kavramları karıştırılmaktadır. BU KARMAŞADAN KURTULMANIN ŞİFRESİ ÇOK BASİT Eğer belirtilen değer termometre ile ölçülebiliyorsa, sıcaklıktır. Isı ise, maddeler arasında alınıp verilen enerjinin adıdır. Maddenin tanecikli yapısı ve ısı Maddeler ısı aldığında maddeleri oluşturan tanecikler daha hızlı,ısı verdiğinde ise tanecikler daha yavaş hareket eder. Fakat maddeleri oluşturan taneciklerin büyüklüğünde belirgin bir değişiklik olmaz. Tanecikler arasındaki mesafe ise belirgin olarak değişir. Şekilde de gördüğümüz gibi ısı alan maddelerin taneciklerinin hareketliliği artarken,ısı verenmaddelerin taneciklerinin hareketliliği azalır. Sıcaklık farkından dolayı maddenin tanecikleri arasında enerji aktarımı gerçekleşir. Aktarılan bu enerjiye ısı denir. Hızlı hareket eden tanecikler yavaş hareket eden taneciklerle çarpı Taneciklerin çarpışmaları sırasında ısı alışverişi gerçekleşir. Çarpışmadan sonra hızlı hareket eden tanecikler yavaşlarken, yavaş eden tanecikler hızlanır Maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki ısı aktarımı taneciklerin hızları birbirine eşit oluncaya kadar devam eder. Taneciklerin hızı eşitlendiğinde maddenin sıcaklığı da her yerinde eşitlenmiş olur. Isının yayılma yolları ıSı SıCAKTAN SOĞUĞA DOĞRU YAYıLıR Taneciklerin çarpışmasıyla ısının yayılması Bulunduğu ortama göre sıcaklığı yüksek olan her madde çevresine ısı aktarır. Çalışma masası, kedi hatta buz bile kendisinden daha soğuk bir ortamda bulunduğu zaman çevresine ısı yayar. Isı, maddelerde çeşitli yollarla yayılır. Güneşin dünyamızı ısıtması,yemek yaparken tencerenin ısınması ve yemeğin pişmesi gibi olayların her birinde ısı farklı yollarla yayılır. Maddelerin bir ucundan diğer ucuna ısı aktarımı taneciklerin birbirlerine çarpışması sonucu gerçekleşir. Madde ısı aldığında tanecikler daha hızlı gerçekleşir. Ve yanlarındaki taneciklere çarparak onların da daha hızlı titreşmesini sağlar. Aynı şekilde bu taneciklerde diğer taneciklere çarpar ve onların da titreşim hızını arttırır. Böylece ısı madde boyunca aktarılmış olur. Maddeleri oluşturan taneciklerin birbirine çarpması ile ısının aktarılmasına ısının iletim yoluyla yayılması denir. Katı maddelerde ısı iletim yoluyla yayılır. Isının iletim yoluyla yayılması, maddeler birbirine temas ettiğinde de olur. Örneğin;yanan sobanın üstüne çaydanlık koyduğumuzda,sadece çaydanlığın altı sobaya değmesine rağmen,çaydanlığın metal kapağı,ısının iletilmesi sebebiyle ısınır. Isı, çaydanlığın sıcak olan kısmından soğuk olan kısmına iletilir, Bütün maddeler taneciklerden oluştuğu için katı,sıvı ve gaz halde bulunan tüm maddelerde ısının iletim yoluyla yayılması görülebilir. Ancak ısının iletim yoluyla yayılması katı halde bulunan maddeler de, sıvı ve gaz halde bulunan maddelere göre daha kolaydır. Çünkü katı maddeleri oluşturan tanecikler arasındaki boşluk genellikle çok azdır,bu sebeple tanecikler arasındaki ısı iletimi kolay olur. Örneğin;tel,metal kaşık gibi maddelerin tanecikleri düzenli ve sıkı bir yapıda bulundukları için ısıyı çok iyi iletirler. Fakat bütün katılar ısıyı iyi iletmezler. Isıyı iyi ileten maddeler ısı iletkeni denir. Tahta,plastik,hava gibi maddeler ise ısıyı iyi iletmedikleri için ısı yalıtkanı denir. Yalıtkan maddeleri oluşturan taneciklerin arasındaki boşluk fazladır. Bu sebeple ısıyı iyi iletmezler. Farklı maddeler ısıyı farklı hızlarda iletir. Isının bir maddede yayılma hızı o maddenin iletken mi,yoksa yalıtkan mı olduğuna bağlıdır. Maddeleri oluşturan tanecikler arasındaki boşluk ne kadar fazla ise o maddeler o kadar kötü iletkendir. Demir,bakır,alüminyum gibi ısı iletkeni olan maddeler kısa sürede büyük miktarda ısı iletirken;beton,plastik,saman,tahta gibi ısı yalıtkanı maddeler ise aynı sürede çok az ısı iletir. Cam yünü, plastik köpük gibi malzemeler binalarda ısı yalıtkanı olarak kullanılır. Tanecik olmadan ısının yayılması Güneşli bir kış günü evimizin içinde pencerenin önünde durduğumuzda güneş bizi ısıtır,fakat cama dokunduğumuzda camın soğuk olduğunu hissederiz Soğuk bir kış gününde,güneş altında kalan bir arabanın camlarına dokunduğumuzda camın soğuk;arabanın içine girdiğimizde ise içerideki havanın sıcak olduğunu hissedebiliriz. Çünkü cam gibi saydam maddeler ışığı geçirdikleri için kolay ısınmaz. Oysa arabanın içi,camdan geçen güneş ışınları sayesinde ısınır. Burada ısı kaynağı ve arabanın içindeki hava arasında doğrudan bir temas olmamasına rağmen ısı aktarımı ışıma yoluyla gerçekleşmiştir. Işıma;ısının ışınlar yoluyla yayılmasıdır. Isı yanan şömine fırın ve lambadan ışıma yoluyla yayılır. Her maddeden ışıma yoluyla ısı yayılır ve bu ışıma her yönde olur. Dünyamız güneş ışınları sayesinde ısındığını biliyoruz. Güneş’ten yayılan ışınlar uzay boşluğunda hareket ederek ışıma yoluyla dünyamıza gelir. Boşlukta maddeleri oluşturan tanecikler bulunmadığı için güneş ışınları dünyaya çok kısa sürede ulaşır. Dünya’mız gündüzleri Güneş’ten ışıma yoluyla gelen ışınlar sayesinde ısınır,fakat geceleri Güneş’ten ışıma yoluyla ısı alamaz. Buna rağmen Dünya, geceleri ışıma yoluyla ısı yayar. Bunun içindir ki kayalar, toprak,dereler,göller,yaşadığımız ortamlar geceleri gündüzler göre daha soğuktur Atmosfer, güneş ışınlarının bir kısmının yeryüzüne ulaşmasına izin verirken yeryüzüne ulaşan ışınların bir kısmının da dışarı çıkmasını engeller. Bu olaya sera etkisi denir. Bazı gazların miktarının çeşitli sebeplerle artması sera etkisi oluşturarak Dünya’nın normalden daha fazla ısınmasına yol açar. Endüstrinin gelişmesi, motorlu araçların sayısının artması vb. sonucu fosil yakıtların kullanımı,buna bağlı olarak da çevreye yayılan gaz miktarı artmaktadır. Bu durum buzulların erimesine ve bunun sonucunda da iklimlerin değişmesine sebep olur. Farklı renkteki yüzeyler ışınları farklı miktarda tutar. Maddenin ışınları tutmasına soğurma denir. Koyu renkli yüzeyler ışınların çoğunu soğururken açık renkli yüzeyler ışınların çoğunu yansıtır. Bu sebeple koyu renkli yüzeyler açık açık renkli yüzeylere göre daha çok ısınır. Farklı renklerin, farklı miktarlarda ısı soğurduğunu göz önünde bulundurarak yazları ve kışları kıyafetlerin rengini ona göre renk tercih etmemiz gerekir. Işınları yansıtan parlak ve yansıtıcı yüzeyler ,ışınları soğurmadığı için ısınmaz. Işınları soğurmayan yüzeyler,ısı yalıtımı gerektiren yüzeylerin kaplanmasında kullanılır. Taneciklerin yer değiştirmesi ile ısının yayılması Sıvı haldeki maddelerde tanecikler arası boşluklar katı haldeki maddeler göre daha fazladır. Bu sebeple sıvılarda iletim yoluyla ısı yayılması daha yavaş gerçekleşir. Sıcak su yükselirken soğuk suyun onun yerine geçmesi ile suyun tamamı ısınır. Isının bu şekilde yayılmasına konveksiyon yoluyla yayılma denir. Seyahat edilen balon büyük bir sıcak hava balonudur. Hava ısıtıldığında havayı oluşturan tanecikler hızlı hareket eder. Böylece taneciklerin arasındaki boşluk artar ve tanecikler daha çok yer kaplar. Balonun içinde bulunan sıcak hava, balonun dışındaki soğuk havaya göre daha az yoğun olduğu için balonun yükselmesine sebep olur. Isının konveksiyon yoluyla yayılması,sadece sıvı ve gaz halde bulunan maddelerde gerçekleşir. Çünkü katı halde bulunan maddelerin tanecikleri yer değiştirmez. Bir kap içindeki çorbanın pişmesi sırasında ısının hangi yollarla yayıldığını açıklayalım. Isı ocaktan metal tavaya daha çok ışıma yoluyla aktarılır. Metal tava ısı aldıkça tavanın metal sapı dahil her tarafına iletim yoluyla ısı yayılır. Çorbanın ısınması ise konveksiyon yoluyla gerçekleşir. İletim Konveksiyon Işıma Nasıl ifade edelim Isının katı haldeki maddelerde,tane ciklerin birbirine çarpması ile yayma şeklidir, Isının,gaz ve sıvı haldeki maddeleri oluşturan taneciklerin yer değiştirmesi ile yayılma şeklidir. Isının boşlukta ve saydam ortamlarda yayılma şeklidir. Örnek verelim Bakır,alüminyum gibi katılarda olur. Sütün Güneş,lamba ve ısınması,rüzgar ocaktan yayılır. ve bacadan çıkan dumanın hareketi esnasında görülür. TEKRAR YAPMAYI UNUTMAYALIM!!!
