Slayt 1 - WordPress.com

advertisement
1)MADDENİN TANECİKLİ
YAPISI VE ISI
2)ISININ YAYILMA YOLLAR
3)ISI YALITIMI
Reklamlarda, hava durumu ve haberler
proğramların da sık sık duyduğumuz;
"Düşük ısılarda bile mükemmel
temizlik"
"Dış ısı göstergesi"
"Vücut ısısı düştü"
"Bugün Ankara’da en yüksek
sıcaklık 32°C"
Bu tür durumlarda ISI ve
SICAKLIK kavramları
karıştırılmaktadır.
BU KARMAŞADAN KURTULMANIN
ŞİFRESİ ÇOK BASİT
Eğer belirtilen değer termometre ile
ölçülebiliyorsa, sıcaklıktır.
Isı ise, maddeler arasında alınıp
verilen enerjinin adıdır.
Maddenin tanecikli yapısı ve ısı
Maddeler ısı aldığında maddeleri oluşturan
tanecikler daha hızlı,ısı verdiğinde ise
tanecikler daha yavaş hareket eder. Fakat
maddeleri oluşturan taneciklerin
büyüklüğünde belirgin bir değişiklik olmaz.
Tanecikler arasındaki mesafe ise belirgin
olarak değişir.
Şekilde de gördüğümüz gibi ısı
alan maddelerin taneciklerinin
hareketliliği artarken,ısı
verenmaddelerin taneciklerinin
hareketliliği azalır.
Sıcaklık farkından dolayı
maddenin tanecikleri arasında
enerji aktarımı gerçekleşir.
Aktarılan bu enerjiye ısı denir.
Hızlı hareket eden tanecikler
yavaş hareket eden
taneciklerle çarpı
Taneciklerin çarpışmaları
sırasında ısı alışverişi gerçekleşir.
Çarpışmadan sonra hızlı hareket
eden tanecikler yavaşlarken, yavaş
eden tanecikler hızlanır
Maddeyi oluşturan tanecikler arasındaki ısı
aktarımı taneciklerin hızları birbirine eşit oluncaya
kadar devam eder. Taneciklerin hızı eşitlendiğinde
maddenin sıcaklığı da her yerinde eşitlenmiş olur.
Isının yayılma yolları
ıSı SıCAKTAN SOĞUĞA DOĞRU YAYıLıR
Taneciklerin çarpışmasıyla ısının
yayılması
Bulunduğu ortama göre sıcaklığı yüksek
olan her madde çevresine ısı aktarır. Çalışma
masası, kedi hatta buz bile kendisinden daha
soğuk bir ortamda bulunduğu zaman
çevresine ısı yayar. Isı, maddelerde çeşitli
yollarla yayılır.
Güneşin dünyamızı ısıtması,yemek
yaparken tencerenin ısınması ve
yemeğin pişmesi gibi olayların her
birinde ısı farklı yollarla yayılır.
Maddelerin bir ucundan diğer ucuna ısı
aktarımı taneciklerin birbirlerine çarpışması
sonucu gerçekleşir. Madde ısı aldığında
tanecikler daha hızlı gerçekleşir. Ve
yanlarındaki taneciklere çarparak onların da
daha hızlı titreşmesini sağlar. Aynı şekilde bu
taneciklerde diğer taneciklere çarpar ve
onların da titreşim hızını arttırır. Böylece ısı
madde boyunca aktarılmış olur.
Maddeleri oluşturan taneciklerin
birbirine çarpması ile ısının
aktarılmasına ısının iletim yoluyla
yayılması denir. Katı maddelerde ısı
iletim yoluyla yayılır.
Isının iletim yoluyla yayılması, maddeler
birbirine temas ettiğinde de olur.
Örneğin;yanan sobanın üstüne çaydanlık
koyduğumuzda,sadece çaydanlığın altı sobaya
değmesine rağmen,çaydanlığın metal
kapağı,ısının iletilmesi sebebiyle ısınır. Isı,
çaydanlığın sıcak olan kısmından soğuk olan
kısmına iletilir,
Bütün maddeler taneciklerden oluştuğu için
katı,sıvı ve gaz halde bulunan tüm maddelerde
ısının iletim yoluyla yayılması görülebilir. Ancak
ısının iletim yoluyla yayılması katı halde bulunan
maddeler de, sıvı ve gaz halde bulunan maddelere
göre daha kolaydır. Çünkü katı maddeleri oluşturan
tanecikler arasındaki boşluk genellikle çok
azdır,bu sebeple tanecikler arasındaki ısı iletimi
kolay olur.
Örneğin;tel,metal kaşık gibi maddelerin
tanecikleri düzenli ve sıkı bir yapıda bulundukları
için ısıyı çok iyi iletirler. Fakat bütün katılar ısıyı iyi
iletmezler. Isıyı iyi ileten maddeler ısı iletkeni
denir. Tahta,plastik,hava gibi maddeler ise ısıyı iyi
iletmedikleri için ısı yalıtkanı denir. Yalıtkan
maddeleri oluşturan taneciklerin arasındaki
boşluk fazladır. Bu sebeple ısıyı iyi iletmezler.
Farklı maddeler ısıyı farklı hızlarda
iletir. Isının bir maddede yayılma hızı
o maddenin iletken mi,yoksa
yalıtkan mı olduğuna bağlıdır.
Maddeleri oluşturan tanecikler
arasındaki boşluk ne kadar fazla ise o
maddeler o kadar kötü iletkendir.
Demir,bakır,alüminyum gibi ısı
iletkeni olan maddeler kısa sürede
büyük miktarda ısı
iletirken;beton,plastik,saman,tahta
gibi ısı yalıtkanı maddeler ise aynı
sürede çok az ısı iletir. Cam yünü,
plastik köpük gibi malzemeler
binalarda ısı yalıtkanı olarak
kullanılır.
Tanecik olmadan ısının
yayılması
Güneşli bir kış günü evimizin içinde
pencerenin önünde durduğumuzda güneş bizi
ısıtır,fakat cama dokunduğumuzda camın soğuk
olduğunu hissederiz
Soğuk bir kış gününde,güneş altında kalan bir
arabanın camlarına dokunduğumuzda camın
soğuk;arabanın içine girdiğimizde ise içerideki
havanın sıcak olduğunu hissedebiliriz. Çünkü cam
gibi saydam maddeler ışığı geçirdikleri için kolay
ısınmaz. Oysa arabanın içi,camdan geçen güneş
ışınları sayesinde ısınır. Burada ısı kaynağı ve
arabanın içindeki hava arasında doğrudan bir temas
olmamasına rağmen ısı aktarımı ışıma yoluyla
gerçekleşmiştir.
Işıma;ısının ışınlar yoluyla
yayılmasıdır. Isı yanan şömine fırın
ve lambadan ışıma yoluyla yayılır.
Her maddeden ışıma yoluyla ısı
yayılır ve bu ışıma her yönde olur.
Dünyamız güneş ışınları sayesinde ısındığını
biliyoruz. Güneş’ten yayılan ışınlar uzay boşluğunda
hareket ederek ışıma yoluyla dünyamıza gelir.
Boşlukta maddeleri oluşturan tanecikler
bulunmadığı için güneş ışınları dünyaya çok kısa
sürede ulaşır.
Dünya’mız gündüzleri Güneş’ten ışıma
yoluyla gelen ışınlar sayesinde ısınır,fakat
geceleri Güneş’ten ışıma yoluyla ısı alamaz.
Buna rağmen Dünya, geceleri ışıma yoluyla ısı
yayar. Bunun içindir ki kayalar,
toprak,dereler,göller,yaşadığımız ortamlar
geceleri gündüzler göre daha soğuktur
Atmosfer, güneş ışınlarının bir kısmının
yeryüzüne ulaşmasına izin verirken yeryüzüne
ulaşan ışınların bir kısmının da dışarı çıkmasını
engeller. Bu olaya sera etkisi denir.
Bazı gazların miktarının çeşitli sebeplerle
artması sera etkisi oluşturarak Dünya’nın
normalden daha fazla ısınmasına yol açar.
Endüstrinin gelişmesi, motorlu araçların sayısının
artması vb. sonucu fosil yakıtların kullanımı,buna
bağlı olarak da çevreye yayılan gaz miktarı
artmaktadır. Bu durum buzulların erimesine ve
bunun sonucunda da iklimlerin değişmesine sebep
olur.
Farklı renkteki yüzeyler ışınları farklı miktarda
tutar. Maddenin ışınları tutmasına soğurma denir.
Koyu renkli yüzeyler ışınların çoğunu soğururken
açık renkli yüzeyler ışınların çoğunu yansıtır. Bu
sebeple koyu renkli yüzeyler açık açık renkli
yüzeylere göre daha çok ısınır.
Farklı renklerin, farklı miktarlarda ısı
soğurduğunu göz önünde bulundurarak yazları ve
kışları kıyafetlerin rengini ona göre renk tercih
etmemiz gerekir.
Işınları yansıtan parlak ve yansıtıcı
yüzeyler ,ışınları soğurmadığı için ısınmaz.
Işınları soğurmayan yüzeyler,ısı yalıtımı
gerektiren yüzeylerin kaplanmasında
kullanılır.
Taneciklerin yer değiştirmesi
ile ısının yayılması
Sıvı haldeki maddelerde tanecikler
arası boşluklar katı haldeki maddeler göre
daha fazladır. Bu sebeple sıvılarda iletim
yoluyla ısı yayılması daha yavaş
gerçekleşir.
Sıcak su yükselirken soğuk suyun
onun yerine geçmesi ile suyun tamamı
ısınır. Isının bu şekilde yayılmasına
konveksiyon yoluyla yayılma denir.
Seyahat edilen balon büyük bir sıcak hava
balonudur. Hava ısıtıldığında havayı oluşturan
tanecikler hızlı hareket eder. Böylece taneciklerin
arasındaki boşluk artar ve tanecikler daha çok yer
kaplar.
Balonun içinde bulunan sıcak hava, balonun
dışındaki soğuk havaya göre daha az yoğun olduğu
için balonun yükselmesine sebep olur.
Isının konveksiyon yoluyla yayılması,sadece
sıvı ve gaz halde bulunan maddelerde gerçekleşir.
Çünkü katı halde bulunan maddelerin tanecikleri
yer değiştirmez.
Bir kap içindeki çorbanın pişmesi sırasında
ısının hangi yollarla yayıldığını açıklayalım.
Isı ocaktan metal tavaya daha çok ışıma
yoluyla aktarılır. Metal tava ısı aldıkça tavanın
metal sapı dahil her tarafına iletim yoluyla ısı
yayılır. Çorbanın ısınması ise konveksiyon
yoluyla gerçekleşir.
İletim
Konveksiyon
Işıma
Nasıl ifade
edelim
Isının katı haldeki
maddelerde,tane
ciklerin birbirine
çarpması ile
yayma şeklidir,
Isının,gaz ve sıvı
haldeki
maddeleri
oluşturan
taneciklerin yer
değiştirmesi ile
yayılma şeklidir.
Isının boşlukta ve
saydam
ortamlarda
yayılma şeklidir.
Örnek verelim
Bakır,alüminyum
gibi katılarda
olur.
Sütün
Güneş,lamba ve
ısınması,rüzgar
ocaktan yayılır.
ve bacadan çıkan
dumanın
hareketi
esnasında
görülür.
TEKRAR YAPMAYI UNUTMAYALIM!!!

Download