EKONOMİK GELİŞMELER
advertisement
EKONOMİK GELİŞMELER DEVLET PLANLAMA TEŞKİLATI Ağustos 2005 İÇİNDEKİLER I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler .............................. 1 II. Ödemeler Dengesi............................................................................................ 6 III.Konsolide Bütçe............................................................................................... 12 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler.................................... 16 V. Fiyat Gelişmeleri ………………...........…………………………………………………... 20 VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler...…………………………………………………. 21 TABLOLAR Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları ……………………………………………………….... Tablo 2:Talep Unsurundaki Gelişmeler …………………………………………………. Tablo 3: Aylık Sanayi Üretim Endeksi ……………………………………………………. Tablo 4: Aylık Kapasite Kullanım Oranı(%)…………………………………………….. Tablo 5: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları….... Tablo 6: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler ……… …………………………………... Tablo 7: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler ……………… ………………………... Tablo 8: Sektörel İhracat …………………………………………………………………... Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İhracat ………………………………………………….. Tablo 10: İhracatçı Birlik Kayıtlarına Göre İhracat ……………………………………. Tablo 11: Mal Gruplarına Göre İthalat ……………………………………………………. Tablo 12: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat ……………………………………………….... Tablo 13: Cari İşlemler Dengesi …………………………………………………………..... Tablo 14: Sermaye Hareketleri ……………………………………………………………... Tablo 15: Konsolide Bütçe Büyüklükleri…………………………………………………... Tablo 16: Konsolide Bütçe Gelirleri ………………………………………………………... Tablo 17: Konsolide Bütçe Harcamaları ………………………………………………….. Tablo 18: Konsolide Bütçe Borç Stoku.................................................................. Tablo 19: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu................................................... Tablo 20: Merkez Bankası Analitik Bilançosu ...................................................... Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler ……………………………………....... Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri ………………………………………………. Tablo 23: Temmuz Ayı İtibarıyla Fiyat Endekslerinde Gelişmeler...…………......... Tablo 24: 2005 Temmuz Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri……..... 1 2 4 5 5 6 7 7 8 8 9 9 10 11 13 14 15 16 17 17 18 18 20 21 ŞEKİLLER Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri ............................................... Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri ……………………………………….. Şekil 3: İç Borçlanma Faiz Oranları ………………………………………………………... Şekil 4: Reel Kur Endeksi …………………………………………………………………….. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi ………………………………………………………………. 3 12 16 19 19 EKLER Başlıca Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/0801.xls Temel Ekonomik Göstergeler: http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/0802.xls http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 I. GSMH, Sanayi Üretimi ve Talep Unsurlarındaki Gelişmeler: 1. GSMH ve Sektörel Büyüme Hızları 2005 yılı ikinci çeyreğinde GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 4,2 ve yüzde 3,4 oranında büyümüştür. Böylece 2005 yılının ilk altı ayında GSYİH ve GSMH sırasıyla yüzde 4,5 ve yüzde 4,3 oranında artmıştır. Açıklanan rakamlara göre, yılın ikinci çeyreğinde GSYİH büyümesi öngörülerin üzerinde gerçekleşirken, GSMH büyümesi piyasalardaki beklentilere daha yakın bir şekilde gerçekleşmiştir. 2004 yılının ikinci çeyreğindeki yüksek oranlı büyüme oranlarının oluşturduğu yüksek baz yılın ikinci çeyreğindeki büyüme rakamlarını olumsuz yönde etkilerken, tarım sektöründeki ürün verme açısından “yok yılı” olmasına rağmen sınırlı bir artışın yaşanması ve inşaat sektöründeki beklentilerin üzerindeki artış yılın ikinci çeyreğindeki büyüme rakamlarını olumlu bir şekilde etkilemiştir. 2002 yılının ilk çeyreğinde başlayan aralıksız büyüme süreci 2005 yılının ikinci çeyreğinde de devam etmiş böylece ekonomi de 14 dönemlik bir büyüme süreci yaşanmıştır. Öte yandan yılın ikinci çeyreğindeki GSMH ve GSYİH büyüme rakamları, 2003 yılının ikinci döneminden itibaren kaydedilen en düşük artış hızları olmuştur. 2005 yılının ikinci döneminde, 2004 yılının aynı dönemine göre tarım sektöründe yüzde 0,1 oranında, sınırlı bir katma değer artışı kaydedilirken, sanayi ve hizmetler sektörlerinde sırasıyla yüzde 3,9 ve yüzde 4,9 oranında katma değer artışları kaydedilmiştir. Bu gerçekleşmelerle birlikte yılın ilk altı ayında tarım sektörü katma değeri yüzde 0,1, sanayi sektörü katma değeri yüzde 4,6 ve hizmetler sektörü katma değeri yüzde 4,8 oranında artmıştır. 2005 yılının ikinci çeyreğinde meyve üretiminde yüzde 9,9, sebze üretiminde yüzde 1,2 ve hububat üretiminde ise yüzde 0,2 oranında bir artış kaydedilirken, hayvancılık katma değeri aynı kalmıştır. Böylece çiftçilik, hayvancılık katma değeri yılın ikinci çeyreğinde yüzde 1,5 oranında artmıştır. Ormancılık sektöründeki yüzde 14,3 oranında daralma kaydedilirken ve balıkçılık sektörü yüzde 7,0 oranında büyümüştür. 2005 yılının ikinci döneminde sanayi sektörü katma değeri yüzde 3,9, imalat sektörü katma değeri yüzde 3,2 oranında artmıştır. İnşaat sektörü katma değeri, 2003 yılının son çeyreğinde büyümeye başlamış ve 2005 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 22,2 oranında artarak, bu sektörde 1989 yılı birinci döneminden sonraki en yüksek oranlı artış kaydedilmiştir. Söz konusu artışta özel kesim inşaat sektöründe gerçekleşen yüzde 23,5’lik artışın yanında, kamu kesimi inşaat sektörü yatırımlarının da (bina+bina dışı) yüzde 29,1 oranında yükselmesi etkili olmuştur. Söz konusu sektörün büyümeye katkısı yılın ikinci çeyreğinde yüzde 0,8 olarak gerçekleşmiştir. Böylece yılın ilk altı ayında inşaat sektörü katma değeri yüzde 19,7 oranında artmıştır. Ticaret sektörü katma değeri yılın ikinci döneminde yüzde 4,3 oranında artmıştır. 2005 yılının ikinci çeyreğinde ticaret sektörünün alt kolları olan toptan ve perakende ticareti yüzde 4,8, otel-lokanta hizmetleri yüzde 1,1 oranında yükselmiştir. Yılın ilk altı ayında ise ticaret sektörü katma değeri yüzde 5 oranında artmıştır. GSYİH içindeki payı yüzde 15 civarında olan ulaştırma sektöründe yılın ikinci döneminde yüzde 2,2, yılın ilk altı ayında ise yüzde 1,9 oranında bir artış kaydedilmiştir. 2005 yılının ikinci çeyreğinde mali kuruluşlar sektöründe yüzde 0,3, yılın ilk altı ayında ise yüzde 0,5 oranında bir artış gerçekleşmiştir. İthalat vergisi yılın ikinci döneminde yüzde 8,7, yılın ilk altı ayında ise yüzde 8,6 oranında artmıştır. 2005 yılının ikinci çeyreğinde GSMH büyümesine sanayi sektörünün katkısı 1,3 puan, hizmetler sektörünün katkısı ise 3,0 puan olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılının ikinci dönemi üretim verilerine göre, GSYİH ve GSMH büyümeleri arasındaki fark, net dış alem faktör gelirlerindeki bozulma sonucu 0,8 puan olarak gerçekleşmiştir. 1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 1: Sektörel Büyüme Hızları Yıllık (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) 2004 2004 2005 2005 2003 2004 I.Ç. II.Ç. III.Ç. IV.Ç. I.Ç. II.Ç. I.Yarı I. Yarı -2,5 7,8 8,6 6,7 -9,0 8,1 8,4 22,6 5,8 5,9 2,0 9,4 10,1 10,2 4,6 12,8 6,8 26,2 8,9 9,9 2,7 10,4 11,5 13,3 12,7 17,9 5,4 38,1 11,8 13,9 4,3 15,7 17,1 15,0 6,5 19,7 12,0 33,2 14,4 15,7 -1,4 7,5 8,1 6,9 3,9 7,7 4,3 20,8 5,3 5,7 9,1 4,0 3,9 7,0 -0,5 8,9 6,2 15,7 6,3 6,6 0,0 5,5 5,3 4,8 16,5 5,8 1,6 8,4 4,8 5,3 0,1 3,9 3,2 4,9 22,2 4,3 2,2 8,7 4,2 3,4 3,7 13,2 14,5 14,2 9,1 18,9 8,7 35,6 13,2 14,9 0,1 4,6 4,2 4,8 19,7 5,0 1,9 8,6 4,5 4,3 Tarım Sanayi İmalat Hizmetler İnşaat Ticaret Ulaştırma İthalat Vergisi GSYİH GSMH 2. Talep Unsurlarındaki Gelişmeler 2005 yılı ilk yarı talep gelişmeleri üçer aylık dönemler itibarıyla incelendiğinde; yurtiçi talepteki gelişmelerin beklentiler doğrultusunda gerçekleştiği gözlenmektedir. Tablo 2: Talep Unsurlarında Gelişmeler (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişim) Yıllık Toplam Tüketim Kamu Özel Sabit Sermaye Yat. 2004 2003 2004 I.Ç. 5,6 9,0 11,6 2005 II.Ç. III. Ç. IV. Ç. 2004 2005 I.Ç. II.Ç. I. Yarı I. Yarı 15,4 5,9 4,7 4,0 4,4 13,5 4,2 6,6 0,5 2,6 -7,8 -7,0 11,1 4,3 4,0 -3,4 4,2 -2,4 10,1 12,4 18,4 7,3 3,6 4,0 4,4 15,4 4,2 10,0 32,4 57,6 47,4 26,1 11,2 6,9 17,9 51,6 13,1 -11,5 -4,7 -5,9 -8,7 -10,8 0,9 36,6 31,1 -8,0 32,6 20,3 45,5 65,5 63,1 38,9 17,7 4,8 15,8 64,1 10,8 (1) Stok Değişimi 3,0 1,1 2,5 1,4 -1,2 2,5 0,1 -0,9 2,0 -0,4 Toplam Nihai Y.İçi Talep Toplam Yurt İçi Talep 6,5 9,3 14,1 19,8 14,1 20,6 22,9 21,4 8,1 9,9 6,3 8,5 4,7 4,4 8,2 6,4 21,4 21,0 6,5 5,4 Net Mal ve Hizm. İhr.(1) -3,1 -4,9 -9,1 -7,7 -2,2 -2,2 0,0 -2,8 -8,3 -1,5 Mal ve Hizmet İhracatı 16,0 12,5 10,9 17,2 8,2 14,4 11,3 4,7 14,2 7,7 Mal ve Hizmet İthalatı GSYİH (Harcama) 27,1 5,8 24,7 31,3 9,0 11,8 32,7 14,4 16,1 5,3 19,6 6,3 9,3 4,8 9,2 4,2 32,1 13,1 9,2 4,4 Kamu Özel (1)GSYİH Büyümesine Katkı. 2005 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 4 oranında artan özel tüketim harcamaları, ikinci üç aylık dönemde yüzde 4,4 oranında artmıştır. Özel tüketim harcamalarının, 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde yüzde 4,4 oranında artmasında, gıdaiçki harcamalarının yüzde 8,8, dayanıklı tüketim malları harcamalarının yüzde 2,6 ve yarı dayanıklı tüketim harcamalarının yüzde 4,2 oranında artması belirleyici olmuştur. 2004 yılının dördüncü üç aylık döneminde yüzde 5,7 oranında azalan, 2005 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 1,5 oranında artan dayanıklı tüketim malları harcamalarının, 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde de yüzde 2,6 oranında artması, özel tüketimde 2005 yılının birinci üç aylık döneminde, 2004 yılının dördüncü üç aylık dönemine göre gözlenilen canlılığın, 2005 yılının ikinci döneminde de devam ettiği biçiminde değerlendirilebilir. 2005 yılı birinci üç aylık döneminde, makine teçhizat yatırımlarının yüzde 1,2, inşaat yatırımlarının yüzde 16,2 oranında artmalarının katkısıyla yüzde 4,8 oranında artan özel kesim sabit sermaye yatırımları, 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde makine teçhizat yatırımlarının yüzde 13,6, inşaat yatırımlarının yüzde 23,5 oranlarında artmasının katkısıyla, yüzde 15,8 oranında artmıştır. 2 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Bilindiği gibi, inşaat yatırımlarında konut inşaatları önemli bir yer tutmaktadır. 2003 ve 2004 yıllarında, sırasıyla, yüzde 27,7 ve yüzde 47,6 oranında artan ikamet amaçlı binalar için verilen inşaat ruhsatnameleri (m2 olarak), 2005 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, sırasıyla, yüzde 10,9 ve yüzde 77,9 oranlarında artmıştır. İkamet amaçlı binalar için verilen yapı kullanım izin kağıtları ise 2005 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 20 oranında azalırken, ikinci üç aylık döneminde yüzde 99,7 oranında artmıştır. 2005 yılının birinci üç aylık döneminde maaş ve ücret ödemelerinin yüzde 0,6 oranında azalmasına rağmen, diğer cari harcamaların yüzde 17,6 oranında artmasının katkısıyla, yüzde 4,3 oranında artan kamu tüketimi; 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde maaş ve ücret ödemelerinin yüzde 0,4, diğer cari harcamaların da yüzde 9,7 oranında artmalarının sonucu, yüzde 4 oranında artmıştır. 2005 yılının birinci üç aylık döneminde, yüzde 36,6 oranında artan kamu sabit sermaye yatırımları, 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde yüzde 31,1 oranında artmıştır. Bu artışın bileşenleri incelendiğinde; makine teçhizat yatırımlarının yüzde 35,7, bina yatırımlarının yüzde 43,3 ve bina dışı yatırımların da yüzde 24,9 oranında arttığı gözlenmiştir. 2005 yılının birinci üç aylık döneminde yüzde 11,3 oranında artan mal ve hizmet ihracatının, 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde yüzde 4,7 oranında arttığı gözlenmiştir. 2005 yılının birinci ve ikinci üç aylık dönemlerinde, mal ve hizmet ithalatının artış oranları ise, sırasıyla, yüzde 9,3 ve yüzde 9,2 olarak gerçekleşmiştir. Bu gelişmeler çerçevesinde; 2005 yılının birinci üç aylık döneminde GSYİH büyümesine katkısı sıfır olarak gerçekleşen net mal ve hizmet ihracatının katkısı, 2005 yılının ikinci üç aylık döneminde eksi yüzde 2,8 puan olarak gerçekleşmiştir. Özetle, 2005 yılı ikinci üç aylık döneminde; mal ve hizmet ithalat artış oranının yüzde 9,3 olarak, birinci üç aylık dönemi artış oranına yakın bir oranda gerçekleşmesi, mal ve hizmet ihracat artış oranının yüzde 11,3’den yüzde 4,7’ye düşmesi, birinci üç aylık dönemde yüzde 4,8 oranında gerçekleşen özel kesim sabit sermaye yatırımları artış oranının, ikinci üç aylık dönemde yüzde 15,8 olarak gerçekleşmesi, bu dönemde gözlenen çarpıcı gelişmeler olarak değerlendirilebilir. 2005 yılı ikinci üç aylık döneminde özel tüketim, kamu tüketimi ve kamu sabit sermaye yatırımları artış oranları, birinci üç aylık dönem artış oranlarına yakın oranlarda gerçekleşmiştir. 3. Üretim ve Talebe İlişkin Son Gelişmeler Aylık Sanayi Üretimi ve Kapasite Kullanım Oranları Aylık verilere göre, sanayi üretimi, 2005 yılı Temmuz ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,3 oranında gerilemiştir. Bu gelişmede geçen yıldan kaynaklanan yüksek baz etkili olurken, gerçekleşen negaif değer 2002 yılı Şubat ayından beri sanayi üretim endeksinde kaydedilen ilk gerileme olmuştur. Mevsimsel düzeltilmiş sanayi üretimi rakamlarına göre ise Temmuz ayında toplam sanayi üretim endeksinde Haziran ayına göre yüzde 0,5 oranında bir artış kaydedilmiştir. Ocak-Temmuz döneminde toplam sanayi üretimi yüzde 3,8 oranında artarken, yıllıklandırılmış sanayi üretim endeksi de bir önceki yıla göre yüzde 4,4 oranında artmaktadır. 3 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Şekil 1: Mevsimsel Düzeltilmiş Üretim Endeksleri Toplam Sanayi Temmuz Mayıs Mart 2005-Ocak Kasım Eylül Temmuz Mayıs Mart 2004-Ocak Kasım Eylül Temmuz Mayıs Mart 2003-Ocak Kasım Eylül Temmuz Mayıs Mart 2002-Ocak 135.0 130.0 125.0 120.0 115.0 110.0 105.0 100.0 95.0 90.0 İmalat Sanayi 2005 yılı Temmuz ayında imalat sanayi üretimi yüzde 1,3 oranında gerilerken, madencilik ve enerji sektörlerinde sırası ile yüzde 2,0 ve yüzde 7 oranlarında üretim artışı gerçekleşmiştir. 2005 yılı Temmuz ayı imalat sanayi üretimini alt sektörler itibarıyla incelediğimizde 22 alt sektöre sahip olan imalat sanayi üretim endeksinde on alt sektörün üretiminde gerileme olduğu gözlenmiştir. İmalat sanayi üretimindeki gerilemede endeks içindeki payı yüzde 10,9 olan tekstil üretimindeki yüzde 17,3, taştı araçları üretimindeki yüzde 14,4 ve makina-teçhizat sektörü üretimindeki yüzde 15,2 oranındaki düşüşler etkili olmuştur. Temmuz ayında ayrıca giyim eşyası üretimi yüzde 6,1 ve kimya ürünleri imalatı yüzde 5,2 oranlarında azalmıştır. 2005 yılı Temmuz ayında petrol ürünleri üretimi yüzde 1, metal eşya sanayi üretimi yüzde 63,3 ve plastik-kauçuk ürünleri üretimi de yüzde 21,7 oranında oranında artmıştır. Endeks içinde önemli ağırlığı olan makine teçhizat sektörü üretiminde son aylarda gözlenen azalma eğilimi Temmuz ayında da devam etmiştir. Taşıt araçları üretimi 2002 yılı Şubat ayından beri ilk defa gerilemiştir. Madencilik sektöründe üretim artışı Temmuz ayında da devam etmiştir. Özellikle metal cevheri madenciliği madenciliği alt sektöründe gerçekleşen yüzde 45,4 oranındaki üretim artışı bu yükselişte etkili olmuştur. Enerji sektöründe son üç yıldır gözlenen istikrarlı üretim artışı Temmuz ayında da devam etmiş ve sektörde Temmuz ayında yüzde 7,2 oranında üretim artışı olmuştur. Tablo 3: Aylık Sanayi Üretim Endeksi Sanayi Madencilik İmalat Gıda-İçecek Tekstil Giyim Petrol Ürün. Kimya Toprak Ürün. Ana Metal Metal Eşya Makine-Tech. Taşıt Araçları Enerji 2002 9,4 -8,3 10,9 2,9 12,5 3,3 9,1 14,2 10,9 10,1 0,5 21,4 27,1 5,4 Yıllık 2003 8,8 -3,4 9,3 7,6 2,1 1,7 3,1 8,8 10,0 11,9 3,2 22,4 47,6 8,5 (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine 2005 2004 Nisan Mayıs Haz. 9,8 5,0 2,4 1,8 4,0 26,9 18,0 8,5 10,4 4,1 1,4 1,2 -0,4 -8,1 3,5 18,0 -1,4 -24,4 -7,5 -8,5 3,5 -19,8 -21,9 -6,3 -4,6 7,9 -8,7 -4,1 16,1 10,5 12,3 -4,2 9,2 9,0 7,7 11,2 11,6 4,1 5,1 -1,6 9,4 43,4 43,3 59,2 31,0 -0,5 -9,8 -11,3 53,3 7,3 4,2 3,0 6,8 7,9 8,4 6,0 4 Göre Yüzde Değişme) 2005 Tem. Oc.-Tem. -0,3 3,8 2,0 16,9 -1,3 3,0 -0,1 3,3 -17,3 -12,6 -6,1 -8,6 1,0 -4,5 -5,2 3,7 5,3 11,9 2,4 4,3 63,3 42,7 -15,2 -3,9 -14,4 6,8 7,2 6,6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 2005 yılı Temmuz ayı imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın aynı ayına göre 3,3 puan azalarak yüzde 80,6 oranında gerçekleşmiştir. Yılın Ocak-Temmuz döneminde imalat sanayinde ortalama kapasite kullanım oranı yüzde 79,6 ile geçen yılın 0,8 puan gerisinde kalmıştır. Temmuz ayında özel sektör imalat sanayi kapasite kullanım oranı geçen yılın aynı dönemine göre 3,7 puan azalarak yüzde 77,5 olurken kamu sektörü kapasite kullanım oranı ise 3,3 puan artarak yüzde 92,1 olarak gerçekleşmiştir. Özel sektörde kaydedilen kapasite azalmasında özellikle petrol üretimindeki 14,5 puan, makina-teçhizat üretimindeki 12,9 puan, taşıt araçları üretimindeki 9,5 puan ve giyim sektöründeki 1,7 puanlık düşüşler etkili olmuştur. Tablo 4: Aylık Kapasite Kullanım Oranı (%) Yıllık 2005 2002 2003 2004 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haz. Tem. İmalat Sanayi 76,2 78,5 81,5 76,8 75,8 80,3 80,1 82,2 81,5 80,6 Kamu 82,7 83,7 84,6 78,4 68,2 82,6 80,7 87,8 89,5 92,1 Petrol Ürünleri 84,9 86,4 87,8 84,5 73,2 88,1 87,2 92,6 95,2 96,7 Gıda 76,6 78,2 71,8 67,0 67,0 74,1 71,9 54,5 90,3 90,6 Kimya 89,9 84,3 87,5 49,8 30,9 60,6 45,9 89,3 85,9 90,0 Ana Metal 89,9 95,7 87,8 90,9 89,7 90,4 90,9 101,5 90,7 90,9 Özel 72,2 75,3 79,9 75,4 76,5 79,6 79,9 80,9 79,4 77,5 Gıda-İçecek 67,7 70,0 70,9 65,3 67,2 67,9 69,8 70,7 71,2 71,8 Tekstil 80,9 80,1 81,7 80,7 80,6 82,2 82,4 80,9 81,0 79,4 Giyim 86,0 85,7 82,3 82,0 80,4 81,1 81,0 81,1 83,7 81,9 Petrol Ürünleri 55,2 54,5 54,4 58,7 54,2 56,7 72,5 61,7 68,8 64,9 Kimya 77,0 76,4 76,7 73,8 73,7 79,2 75,7 76,2 77,3 70,4 Toprak Ürünleri 79,1 78,6 82,4 78,0 76,0 80,4 81,4 84,9 85,6 86,4 Ana Metal 69,4 75,8 79,5 82,6 78,2 84,8 80,7 81,1 79,8 80,4 Makine-Teçhizat 74,4 83,4 87,0 70,9 74,4 74,7 72,5 73,5 73,6 76,3 2005 yılı Temmuz ayında mevsimsel düzeltilmiş serilere göre toplam imalat sanayi kapasite kullanım oranı yüzde 80 seviyesinde gerçekleşmiştir. İşyerlerinin üretim ve yurtiçi satışlar konusunda 2005 yılı Ağustos ayı beklentilerine ilişkin değerlendirmeye göre; üretimde artış beklediğini belirten işyerlerinin oranı yüzde 27,6 olurken, işyerlerinin yüzde 27,2’ si üretimde azalış beklemektedir. İşyerlerinin yüzde 31,8’i yurt içi satışlarda artış beklerken, yüzde 20,1’i ise yurt içi satışların düşeceğini beklemektedirler. 5 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 5: Mevsimsel Düzeltilmiş İmalat Sanayi Kapasite Kullanım Oranları 2003 Aylar Toplam Kamu Özel Ocak 76,8 81,9 73,6 Şubat 77,4 84,1 73,3 Mart 77,7 83,0 75,0 Nisan 78,0 82,8 73,8 Mayıs 77,7 83,0 73,8 78,4 83,4 75,5 Temmuz 78,5 84,5 74,3 Ağustos 78,8 84,8 74,7 Haziran Eylül 80,2 86,0 76,9 Ekim 79,1 81,8 78,3 Kasım 79,7 85,7 77,6 79,4 82,7 78,7 80,0 84,9 77,3 79,1 81,9 77,8 81,8 86,5 79,3 78,9 69,0 80,5 82,1 84,2 81,2 Haziran 82,6 86,8 80,6 Temmuz 82,0 84,5 80,6 Aralık 2004 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Ağustos 81,2 86,2 78,2 Eylül 81,9 84,4 80,1 Ekim 81,4 84,5 79,1 82,6 86,2 80,7 Aralık 82,7 85,9 81,7 Ocak 80,2 83,3 80,1 80,3 80,4 78,7 80,6 85,2 78,9 81,2 83,0 79,0 Kasım 2005 Şubat Mart Nisan Mayıs 80,9 85,5 78,6 Haziran 80,2 83,9 77,5 Temmuz 80,0 85,9 77,9 Yurt içi Talebe İlişkin Göstergelerdeki Gelişmeler DİE verilerine göre, 2004 yılı Ocak-Temmuz döneminde, sırasıyla, yüzde 55,6 ve yüzde 48,5 oranında artan dayanıklı tüketim malları üretim ve satışları, 2005 yılının aynı döneminde, sırasıyla, yüzde 11,4 ve yüzde 15,9 oranında artmıştır. Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği verilerine göre ise; 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde, dört beyaz ana ürünün üretimi ve ithalatı, sırasıyla, yüzde 0,9 ve yüzde 7 oranlarında azalırken; iç satış ve ihracatı sırasıyla yüzde 3 ve yüzde 5,3 oranlarında artmıştır. 2004 yılının aynı döneminde, dört beyaz ana ürünün üretim, iç satış, ihracat ve ithalatı ise sırasıyla, yüzde 46,8, yüzde 73,8, yüzde 32,6 ve yüzde 29,9 oranlarında artmıştı. 6 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 6: Yurt İçi Talebe İlişkin Göstergeler (Bir Önceki Yılın Aynı Dönemine Göre Yüzde Değişme) Yıllık 2004 2005 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Dayanıklı Tüketim Malları Üretimi 36,1 29,5 28,8 1,6 13,3 3,2 -3,4 15,1 Dayanıklı Tüketim Malları Satışı* 34,4 19,0 27,3 9,7 20,0 8,3 5,9 25,0 Tüketim Malı İthalatı 54,9 -4,8 12,0 6,9 2,2 -4,0 4,4 3,0 Beyaz Eşya Yurtiçi Satışları** 64,0 8,1 1,7 -5,7 3,4 16,0 4,8 -5,2 Toplam Otomobil Üretimi 52,0 -18,2 24,7 8,7 -2,8 6,7 -0,6 -13,1 6,0 Toplam Otomobil Satışları 98,7 -54,8 -11,3 -17,2 -24,6 -29,6 8,5 16,6 14,6 İthal Otomobil Satışları 102,4 -50,7 -6,2 -17,5 -29,6 -36,7 -1,1 14,3 13,9 Trafiğe Kaydedilen Araç Sayısı 136,2 47,4 -9,9 -46,5 7,0 3,1 37,1 53,6 -5,3 36,2 8,8 21,2 13,9 10,9 1,6 8,4 34,2 14,3 -4,0 7,0 6,7 8,7 4,5 Yatırım Malı İthalatı Çimento Üretimi *Satışlar, ihracatı kapsamaktadır. ** Dört ana beyaz eşya ürününü kapsamaktadır. *** 2005 Ocak-Mayıs. 2004 yılının Ocak-Ağustos döneminde yüzde 217,4 oranında artan otomobil satışları; 2005 yılının Ocak-Ağustos döneminde, yüzde 12,8 oranında azalmıştır. Ancak, 2005 yılının ilk beş ayında, tüm aylarda azalış gösteren toplam otomobil satışları, Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında, sırasıyla, bir önceki yılın aynı dönemine göre, otomobil pazarında düzenlenen kampanyalar nedeniyle yüzde 8,5, yüzde 16,6 ve yüzde 14,6 oranlarında artmıştır. 2005 yılı Ocak-Ağustos döneminde, kümülatif olarak, otomobil üretimi ve taşıt araçları üretimi, sırasıyla, yüzde 0,3 ve yüzde 6,1 oranlarında, bu ürünlerin ihracatı ise sırasıyla, yüzde 8,8 ve yüzde 15,8 oranlarında artmıştır. 2004 yılının Ocak-Ağustos döneminde 6,1 milyar dolar olan otomotiv ana ve yan sanayii ihracatı, 2005 yılının Ocak-Ağustos döneminde yüzd2 24,2 oranında artarak 7,6 milyar dolara ulaşmıştır. 2005 yılının Ocak-Haziran döneminde tüm aylarda azalan otomobil ithalatı, bu dönemde kümülatif olarak, yüzde 24,1 oranında azalmıştır. Temmuz ve Ağustos aylarında, sırasıyla, yüzde 14,3 ve yüzde 13,9 oranlarında artan otomobil ithalatı, Ocak-Ağustos döneminde de yüzde 15,5 oranında azalmıştır. II. Ödemeler Dengesi: A. Cari işlemler Dengesi 1. Dış Ticaret Dengesi 2005 yılının Temmuz ayında ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 4 oranında azalarak 5,4 milyar dolara, ithalat ise yüzde 8,7 oranında artarak 9,5 milyar dolara yükselmiştir. Böylece 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde 34,6 milyar dolar olan ihracat 2005 yılının aynı döneminde yüzde 17,1 artarak 40,6 milyar dolara çıkmıştır. 2005 yılının ilk yedi ayında bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19,3 oranında artan ithalat ise 64,5 milyar dolara çıkmıştır. Böylece 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde yüzde 64,1 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı 2005 yılının aynı döneminde yüzde 62,9 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu dönemde, dış ticaret açığı, 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 23,3 oranında artarak 24 milyar dolara yükselmiştir. 7 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 7: Dış Ticaret Dengesindeki Gelişmeler İhracat Yüz. Değ. 2003 2004 Ocak 3.534 4.619 4.997 30,7 Şubat 2.924 3.664 5.652 25,3 Mart 3.908 5.217 6.591 33,5 Nisan 3.662 5.071 6.124 38,5 Mayıs 3.860 5.167 5.885 Haziran 3.796 5.281 Temmuz 4.236 5.629 Ağustos 3.829 4.694 22,6 Eylül 4.115 5.645 Ekim 4.824 5.863 Kasım 3.970 Aralık 4.595 Toplam 2005 04/03 05/04 İthalat Yüz. Değ. (Milyon Dolar) Yüz. Değ. Dış Tic. Deng. 2003 2004 2005 04/03 05/04 8,2 4.426 6.330 7.213 43,0 14,0 -892 -1.711 -2.216 91,8 29,5 54,2 4.186 6.139 8.323 46,7 35,6 -1.262 -2.475 -2.671 96,2 7,9 26,3 5.756 8.452 10.196 46,8 20,6 -1.848 -3.235 -3.604 75,0 11,4 20,8 5.211 7.932 9.594 52,2 21,0 -1.549 -2.861 -3.470 84,7 21,3 33,9 13,9 5.532 7.991 9.809 44,4 22,8 -1.672 -2.823 -3.924 68,9 39,0 5.912 39,1 11,9 5.727 8.468 9.857 47,9 16,4 -1.931 -3.187 -3.945 65,0 23,8 5.405 32,9 -4,0 6.267 8.728 9.491 39,3 8,7 -2.031 -3.099 -4.086 52,6 31,8 5.975 7.883 31,9 -2.146 -3.189 48,6 37,2 6.206 8.487 36,7 -2.091 -2.841 35,9 21,5 6.575 8.088 23,0 -1.751 -2.225 27,1 5.732 44,4 5.245 8.568 63,4 -1.275 -2.836 122,4 6.538 42,3 8.234 10.474 27,2 -3.639 -3.936 8,1 47.253 63.121 40.566 33,6 40,7 -22.087 -34.419 69.340 97.540 64.482 2003 2004 2005 -23.916 İhracatta Yaşanan Gelişmeler: 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde imalat sanayi ürünleri ihracatı 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 16,7 oranında, tarım-ormancılık ürünleri ihracatı yüzde 22,9 oranında, madencilik sektörü ihracatı ise yüzde 23,8 oranında artmıştır. Temmuz ayında özellikle, yenilen meyveler, kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar, plastik ve mamulleri ihracatında, yüksek oranlı artışlar kaydedilmiştir. Tablo 8: Sektörel İhracat (Milyon Dolar) Toplam Tarım ve Ormancılık Madencilik İmalat Seçilmiş Fasıllara Göre İhracat Kara taşıtları Örme giyim eşyası Demir ve çelik Kazan-makina-mek.cihaz Örülmemiş giyim eşyası Elektrikli makina, cihazlar Demir veya çelikten eşya Mineral yakıt, mineral yağlar Dokumaya e m hazır eşya Yenilen meyveler Plastik ve mamulleri Yıllık 2003 2004 47.253 63.121 2.121 2.542 469 649 44.378 59.533 5.272 5.733 2.969 2.993 3.814 3.475 1.391 980 1.632 1.392 926 8.289 6.259 5.313 4.126 4.537 4.790 2.227 1.429 1.857 1.903 1.324 8 (%) 04/03 33,6 19,8 38,4 34,1 57,2 9,2 78,9 37,9 19,0 37,8 60,1 45,8 13,8 36,7 43,0 Ocak-Temmuz 2004 2005 34.648 40.566 1.232 1.514 353 437 32.853 38.356 4.577 3.697 2.945 2.288 2.577 2.428 1.139 822 1.040 773 716 5.777 3.858 2.916 2.856 2.842 2.750 1.573 1.300 1.107 1.023 924 (%) 05/04 17,1 22,9 23,8 16,7 26,2 4,3 -1,0 24,8 10,3 13,3 38,1 58,2 6,4 32,4 29,1 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf 04/03 05/04 55,8 Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 2005 yılının ilk yedi ayında OECD ülkelerine olan ihracatımız yüzde 9,8 oranında artarken, AB ülkelerine yapılan ihracattaki yüzde artış 12,3 olmuştur. Bu dönemde, OECD üyesi olmayan ülkelere olan ihracatımız ise yüzde 31,9 oranında artmıştır. Tablo 9: Ülke Gruplarına Göre İhracat (Milyon Dolar) Yıllık (%) Ocak-Temmuz (%) 2003 2004 04/03 2004 2005 05/04 30.425 40.481 33,1 22.412 24.613 9,8 25.899 34.436 33,0 18.964 21.298 12,3 538 658 22,3 377 415 9,8 4.384 5.875 34,0 2.218 2.324 4,8 14.900 20.077 34,7 10.830 14.285 31,9 Avrupa Ülkeleri 4.163 5.604 34,6 2.774 2.842 2,5 Afrika Ülkeleri 2.131 2.968 39,3 1.613 2.128 31,9 Ortadoğu Ülkeleri 4.994 7.311 46,4 4.267 5.628 31,9 Diğer Asya Ülkeleri 2.604 2.877 10,5 1.473 1.649 12,0 47.253 63.121 33,6 34.648 40.566 17,1 OECD Ülkeleri AB Ülkeleri EFTA Ülkeleri Diğer OECD Ülkeleri OECD Üyesi Olmayan Ülkeler Toplam İhracatçı Birliklerinin kayıtlarına göre ihracatımız 2005 yılının Ocak-Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17 oranında artarak 46,6 milyar dolara yükselmiştir. Tablo 10: İhracatçı Birlikleri Kayıtlarına Göre İhracat (Milyon dolar) Ağustos 2004 2005 TOPLAM Hazırgiyim ve Konfeksiyon Taşıt Araçları ve Yan Sanayi Demir ve Demir Dışı Metaller Elektrik-Elektronik Kimyevi Maddeler ve Mamulleri Tekstil ve Hammaddeleri Makine ve Aksamları Hububat,Bakliyat,Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Fındık ve Mamulleri Değerli Maden ve Mücevherat Yaş Meyve ve Sebze Tütün Halı Zeytin ve Zeytinyağı 4.743 5.533 1.029 1.141 697 723 681 690 423 571 446 589 331 370 156 216 138 179 72 95 74 90 39 48 13 18 36 54 9 17 9 Ocak- Ağustos 2004 2005 % % 16,6 39.794 46.578 17,0 10,8 8.590 9.203 7,1 3,6 6.666 8.483 27,3 1,4 5.700 6.098 7,0 35,0 3.599 4.192 16,5 32,0 3.233 4.212 30,3 11,6 2.912 3.175 9,0 38,4 1.328 1.733 30,5 29,7 1.040 1.308 25,7 32,9 525 897 70,8 21,8 571 654 14,6 24,9 462 583 26,1 32,7 320 305 -4,5 51,5 301 391 30,1 79,7 80 202 153,0 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 İthalatta Yaşanan Gelişmeler: 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde ithalat 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 19,3 oranında artarak 64,5 milyar dolara yükselmiştir. Aynı dönem itibariyle petrol dışı ara malları ithalatı, yüzde 22,8 oranında artarken, sermaye ve tüketim malları ithalatındaki artış sırasıyla yüzde 11,5 ve yüzde 2,8 oranında gerçekleşmiştir. Seçilmiş bazı mallara baktığımızda Temmuz ayında özellikle, gemiler ve suda yüzen taşıtlar, mineral yakıtlar, mineral yağlar, bakır veya bakırdan eşya ve optik cihazlar kalemlerinde önemli oranda artış olduğu gözlenmektedir. Tablo 11: Geniş Ekonomik Gruplara Göre İthalat (Milyon Dolar) Yıllık Toplam İthalat Sermaye Ara malları Petrol Petrol dışı Tüketim Toplam İthalat. (Petrol hariç) 2003 2004 % 04/03 Ocak-Temmuz 2004 2005 % 05/04 69.340 11.326 49.734 4.777 97.540 17.397 67.549 6.092 40,7 53,6 35,8 27,5 54.040 9.793 37.013 3.305 64.482 10.924 46.084 4.679 19,3 11,5 24,5 41,6 45.235 7.813 61.281 12.101 35,5 54,9 33.708 6.965 41.405 7.158 22,8 2,8 64.563 91.448 41,6 50.735 59.803 17,9 Tablo 12: Seçilmiş Fasıllara Göre İthalat (Milyon dolar) Yıllık (%) Ocak-Temmuz (%) 2003 2004 04/03 2004 2005 05/04 Toplam İthalat -Mineral yakıt. Yağlar -Kazan. makine. mek.cihaz -Demir ve çelik -Kara taşıtları -Elek. Makine ve cihazlar -Plastik ve mamulleri -İnci, kıymetli taş ve metal mamulleri, madeni para -Organik kimyasal ürünler -Eczacılık ürünleri -Optik alet ve cihazlar -Pamuk.pamuk ipliği 69.340 97.540 11.575 14.354 10.294 13.419 4.748 7.973 5.383 10.236 5.520 8.354 3.236 4.761 2.767 3.763 2.332 2.019 1.361 1.641 2.974 2.710 1.928 1.973 40,7 54.040 64.482 24,0 7.359 10.823 30,4 7.447 9.034 67,9 4.149 5.481 90,2 5.988 5.305 51,3 4.615 5.198 47,1 2.551 3.325 36,0 2.246 2.852 27,5 34,2 41,6 20,2 1.689 1.549 1.045 1.191 2.114 1.656 1.342 1.271 19,3 47,1 21,3 32,1 -11,4 12,6 30,4 26,9 25,2 6,9 28,3 6,7 2. Hizmetler Dengesi: 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde hizmetler dengesi bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,9 oranında artarak 6 milyar dolar fazla vermiştir. Söz konusu dönemde turizm geliri yüzde 16,7 artış göstererek 8,3 milyar dolara ulaşmıştır. Bu dönemde hizmetler dengesinin diğer önemli kalemi olan net taşımacılık gideri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 38,5 artarak 802 milyon dolara yükselmiştir. 3. Yatırım Geliri Dengesi: 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde yatırım geliri dengesinde, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 8,1 oranında artışla 3,6 milyar dolarlık net çıkış gerçekleşmiştir. Bu 10 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 çıkışın alt kalemlerinden en büyük payı 2,6 milyar dolar ile faiz giderleri oluşturmuştur. Bu dönemde yatırım geliri dengesinin portföy yatırımları ve diğer yatırımlar kalemlerinde sırasıyla 868 milyon dolar ve 2,2 milyar dolar net çıkış yaşanmıştır. 4. Cari Transferler: 2004 yılının ilk yedi ayında 649 milyon dolar olarak gerçekleşen cari transferler 2005 yılının aynı döneminde 777 milyon dolara ulaşmıştır. Aynı dönemde işçi gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre 30 milyon dolar azalarak 414 milyon dolar olmuştur. Tablo 13: Cari İşlemler Dengesi (Milyon Dolar) Temmuz Ocak-Temmuz 2004 2005 2004 2005 -2.183 -3.271 -13.259 -18.157 5.629 5.405 34.648 40.566 -8.728 -9.491 -54.040 -64.482 916 815 6.133 5.759 1.750 2.039 5.263 5.994 -76 -112 -579 -802 1.831 2.245 5.639 6.643 47 85 369 463 -9 -1 -57 -31 -3 -93 52 -86 -51 -72 -178 -237 11 -13 17 44 -443 -418 -3.302 -3.644 -47 -42 -477 -568 -179 -139 -990 -868 -402 -450 -888 -984 -217 -237 -1.835 -2.208 -264 -304 -2.197 -2.645 -215 -257 -1.991 -2.361 -94 -94 -553 -557 -31 -29 -790 -911 -8 -19 -47 -101 -82 -115 -601 -792 -49 -47 -206 -284 127 153 649 777 70 62 444 414 I. Dış Ticaret Dengesi 1.İhracat f.o.b. 2.İthalat c.i.f. 3.Diğer (1) II. Hizmetler Dengesi(Net) 1.Taşımacılık 2.Turizm 3.İnşaat Hizmetleri 4.Finansal Hizmetler 5.Diğer Ticari Hizmetler 6.Resmi Hizmetler 7.Diğer Hizmetler III. Yatırım Geliri Dengesi Doğrudan Yatırımlar Portföy Yatırımları Faiz Gideri (Borç Senetleri) Diğer Yatırımlar Faiz Gideri (Krediler) Uzun Vade -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler Kısa Vade IV. Cari Transferler İşçi Gelirleri Cari İşlemler Dengesi -749 -1.497 -10.649 -15.030 (1) Bavul ticareti, parasal olmayan altın, navlun-sigorta uyarlama B. Sermaye Hareketleri Dengesi ve Uluslararası Rezervler 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde 10,1 milyar dolar olarak gerçekleşen net sermaye girişi (rezerv değişimleri dahil) 2005 yılının aynı döneminde yüzde 3,4 oranında azalarak 9,7 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 2005 yılının ilk yedi ayında yurt içinde yabancılar tarafından yapılan doğrudan yatırımlar 2004 yılının aynı dönemine göre yüzde 45,8 oranında artarak 2,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu miktarın 782 milyon dolarlık kısmını yabancıların yurt içinden aldıkları gayri menkuller oluşturmuştur. Yurtiçi yerleşiklerin yurtdışında yaptıkları doğrudan yatırımlar ise 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde geçen senenin aynı dönemine göre 24 milyon dolarlık bir 11 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 artışla 491 milyon dolara yükselmiştir. Böylece, 2005 yılının ilk yedi ayında doğrudan yatırımlar kaleminde 2,1 milyar dolar tutarında net sermaye girişi gerçekleşmiştir. 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde portföy yatırımlarında net sermaye girişi, geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 98,4 oranında artarak 7,8 milyar dolara ulaşmıştır. Portföy yatırımları başlığı altında yer alan varlıklar kaleminde, söz konusu dönemde net 1,8 milyar dolar sermaye çıkışı yaşanırken, yükümlülükler kaleminde geçen senenin aynı dönemine göre yüzde 152 lik bir artışla, net 9,6 milyar dolarlık sermaye girişi gerçekleşmiştir. Bu miktarın 3,3 milyar dolarını yabancıların hisse senedi alımları, 3,8 milyar dolarını yabancılar tarafından satın alınan devlet iç borçlanma senetleri oluştururken, 5,3 milyar dolarını genel hükümetin yurtdışı piyasalara tahvil ihracı yoluyla borçlanması ve 2,6 milyar geri ödemesiyle oluşturmaktadır. İhracat karşılığı yurtdışına açılan kredileri gösteren ve diğer yatırımlar kaleminde varlıklar altında yer alan ticari kredilere ilişkin, 2004 yılı Ocak-Temmuz döneminde 21,5 milyar dolar kredi kullandırılırken, 2005 yılının aynı döneminde bu seviye korunmuştur. Öte yandan yükümlülükler kaleminde yer alan ithalata ilişkin ticari kredi olarak, 2004 yılının ilk yedi ayında 18,8 milyar dolar tutarında kısa vadeli kredi kullanılırken, 2005 yılının aynı döneminde 26,2 milyar dolar tutarında kısa vadeli kredi kullanılmıştır. 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde Genel Hükümet, IMF kredileri dahil 3,3 milyar dolar kredi geri ödemesinde bulunurken, toplam 1,5 milyar dolarlık kredi kullanmıştır. Ayrıca söz konusu dönemde Merkez Bankası tarafından IMF’ye 2,1 milyar dolarlık kredi geri ödemesinde bulunulmuştur. Türkiye’de yerleşik bankaların 2004 yılı Ocak-Temmuz döneminde yurt dışında kullandırdığı kredilerin net 548 milyon doları geri ödenirken , 2005 yılının aynı döneminde bu kalem net 5 milyon dolar kredi kullanımı olarak gerçekleşmiştir. Diğer taraftan, bankalar 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde yurt dışından net 2,2 milyar dolar kredi kullanırken 2005 yılının aynı döneminde 4,9 milyar dolar kredi kullanmışlardır. Bu tutarın net 1,5 milyar dolarını kısa vadeli kullanımlar oluşturmaktadır. Diğer sektörler 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde yurt dışından 10,6 milyar dolar uzun vadeli kredi kullanırken, 6,6 milyar dolar kredi geri ödemesinde bulunmuşlardır. Ayrıca, 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde diğer sektörler net 105 milyon dolar kısa vadeli kredi kullanmışlardır. Tablo 14: Sermaye Hareketleri (Milyon Dolar) Temmuz 2004 2005 1.703 1.246 286 1.132 -57 -58 343 1.190 -59 1.025 90 571 31 1.169 169 2.107 694 80 1.131 1.777 -156 -153 477 -248 309 750 501 1.428 1.307 -3.018 Sermaye ve Finans Hesapları 1. Doğrudan Yatırımlar (net) -Yurtdışında -Yurtiçinde 2. Portföy Yatırımları (net) -Hisse Senetleri -Borç Senetleri 3. Diğer Yatırımlar (net) Ticari Krediler (Yükümlülükler) Krediler (Yükümlülükler) -Merkez Bankası -Genel Hükümet -Bankalar -Diğer Sektörler 4. Rezerv Varlıklar Net Hata Noksan -954 12 251 Ocak-Temmuz 2004 2005 10.093 9.745 1.246 2.105 -467 -491 1.713 2.596 3.947 7.832 568 3.361 3.235 6.233 4.440 9.480 2.812 2.074 3.489 5.015 -2.350 -2.106 35 -1.818 2.209 4.908 3.595 4.031 460 -9.672 556 5.285 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Yurt dışında çalışan işçilerin Merkez Bankasında açtıkları kredi mektuplu döviz tevdiat hesapları ile süper döviz hesaplarında 2005 yılı Ocak-Temmuz döneminde 334 milyon dolar çıkış gerçekleşmiştir. Bankaların yurtdışından topladıkları mevduat ise toplamda 1 milyar dolar artmıştır. Böylece 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde 523 milyon dolar mevduat girişi gözlenirken, 2005 yılının aynı döneminde 709 milyon dolar mevduat girişi yaşanmıştır. 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde 460 milyon dolar azalan resmi rezervler, 2005 yılının aynı döneminde 9,7 milyar dolar artmıştır. 2004 yılının Ocak-Temmuz döneminde 558 milyon dolar olan net hata ve noksan kalemi, 2005 yılının aynı döneminde 5,9 milyar dolara ulaşmıştır. 2004 yılı sonunda 36 milyar dolar seviyesinde bulunan Merkez Bankası brüt rezervleri, geçici verilere göre Temmuz 2005 tarihinde 42,9 milyar dolara çıkmıştır. Şekil 2: Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri 3 5 7 9 20 11 00 ,1 3 5 7 9 20 11 01 ,1 3 5 7 9 20 11 02 ,1 3 5 7 9 20 11 03 ,1 3 5 7 9 20 1 04 1 .1 3 5 7 9 20 1 05 1 .1 3 5 7 19 99 ,1 44 42 40 38 36 34 32 30 28 26 24 22 20 18 16 Merkez Bankası Uluslararası Rezervleri (Milyar Dolar) III. Konsolide Bütçe: 2004 yılında konsolide bütçe kapsamındaki kuruluşların tamamında sınıflandırmasına geçilmiştir. Analitik bütçe sınıflandırması (ABS) olarak adlandırılan fonksiyonel sınıflandırmaya, uluslar arası karşılaştırmaların yapılmasına, mali artırılmasına, hesap verilebilirliğin geliştirilmesine, detaylı bir kurumsal kodlama sorumlularının tespitine imkan vermektedir. yeni bütçe yeni sistem, saydamlığın ile program Aşağıda verilen tablolarda yer alan 2004 ve 2005 yıllarına ait veriler analitik bütçe sınıflandırması esasına göre hazırlanmıştır. 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde konsolide bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,6 oranında artarak 71,9 milyar YTL olmuştur. Aynı dönemde, konsolide bütçe harcamaları faiz oranlarındaki gerilemeye paralel faiz giderlerinde görülen düşüşten dolayı yalnızca yüzde 3,0 oranında artış kaydetmiştir. Bu gelişmeler sonucunda, 2005 yılının ilk yedi ayında geçen yılın aynı dönemine göre konsolide bütçe açığı yüzde 56,4 oranında azalırken, konsolide bütçe faiz dışı fazlası yüzde 6,4 oranında artış göstermiştir. 13 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 15: Konsolide Bütçe Büyüklükleri Ocak-Temmuz 2004 Değişim 2005 (%) (Milyon YTL) 2005 Gerç. 2005 Kes. Bütçe Oranı (%) 60.659 71.917 18,6 126.490 56,9 59.513 70.618 18,7 124.330 56,8 Vergi Gelirleri 48.305 57.211 18,4 106.617 53,7 Vergi Dışı Gelirler 10.636 13.078 23,0 17.238 75,9 Sermaye Gelirleri 86 130 51,0 343 37,8 Gelirler Genel Bütçe Gelirleri 487 199 -59,0 132 151,3 1.146 1.299 13,4 2.160 60,2 76.588 78.868 3,0 155.628 50,7 41.550 51.595 24,2 99.188 52,0 17.090 18.768 9,8 31.904 58,8 Sosyal Güv. Kur. Devlet Primi 2.169 2.482 14,4 4.333 57,3 Mal ve Hizmet Alımları 3.728 5.284 41,7 14.438 36,6 15.539 20.032 28,9 32.499 61,6 1.952 3.478 78,1 10.071 34,5 Alınan Bağış ve Yardımlar Katma Bütçe Gelirleri Harcamalar Faiz Dışı Harcamalar Personel Giderleri Cari Transferler Sermaye Giderleri Sermaye Transferleri 133 667 399,5 1.088 61,3 Borç Verme 900 885 -1,7 2.805 31,5 37 0 -100,0 2.050 0,0 35.037 27.273 -22,2 56.440 48,3 Bütçe Dengesi -15.929 -6.951 -56,4 -29.137 23,9 Faiz Dışı Denge 19.109 20.322 6,4 27.303 74,4 Yedek Ödenek Faiz Ödemeleri Not: 2005 yılında madeni para basım gelirleri vergi dışı gelirler kalemine dahil edilmiştir. 2005 yılının ilk yedi ayında, genel bütçe gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 18,7 oranında artmıştır. Yılın Ocak-Temmuz döneminde gelir vergisi tahsilatındaki artış oranı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 11,5 olurken, kurumlar vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 1,1 ile sınırlı kalmıştır. Kurumlar vergisi tahsilatında görülen düşük oranlı artışta geçici vergi oranının yükseltilmesi nedeniyle beyana dayalı kurumlar vergisi tahsilatında görülen azalma etkili olmuştur. Mülkiyet üzerinden alınan vergiler ise banka ve sigorta muameleleri üzerinden alınan vergi tahsilatında görülen yüzde 26,8 oranındaki artışa paralel olarak yüzde 27,3 oranında artış göstermiştir. 2005 yılının ilk yedi ayında, dahilde alınan mal ve hizmet vergileri tahsilatı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24,9 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, dahilde alınan KDV tahsilatı yüzde 2,5 oranında artarken, özel tüketim vergisi tahsilatındaki artış oranı yüzde 28,6 olmuştur. Doğalgaz ve petrol ürünleri üzerinden alınan ÖTV gelirindeki artış oranı yüzde 29,1, motorlu taşıtlar üzerinden alınan ÖTV gelirindeki artış oranı yüzde 68,7, alkollü içki ve tütün mamulleri üzerinden alınan ÖTV gelirindeki artış oranı yüzde 14,7, dayanıklı tüketim malları ve diğer mallar üzerinden alınan ÖTV gelirindeki artış oranı ise yüzde 36,2 olmuştur. Aynı dönemde, motorlu taşıtlar vergisi tahsilatı 2003 yılında alınan ek vergilerin 2004 yılında tahakkuk eden motorlu taşıtlar vergisinden mahsup edilmesi nedeniyle oluşan baz etkisinden dolayı yüzde 82,5 oranında artış göstermiştir. Damga vergisi tahsilatı yüzde 9,9 oranında artarken, harç gelirleri bazı harç gelirlerinden İşyurtları Kurumuna pay verilmesi uygulamasının kaldırılmasının da etkisi ile yüzde 45,1 oranında artış göstermiştir. Yine aynı dönemde, özel iletişim vergisi tahsilatı Türk Telekom AŞ’den alınan hasılat payının kapsama alınmasının da etkisi ile yüzde 90,0 oranında artarak 1,7 milyar YTL olmuştur. Yılın Ocak-Temmuz döneminde, uluslar arası ticaret ve muamelelerden alınan vergiler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 12,9 oranında artış göstermiştir. Bu dönemde, ithalden alınan KDV tahsilatındaki artış oranı yüzde 12,5, gümrük vergisi tahsilatındaki artış oranı ise 14 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 yüzde 18,1 olarak gerçekleşmiştir. Uluslar arası ticaret ve muamelelerden alınan vergi tahsilatının düşük seyreden kurlardan etkilendiği görülmektedir. Tablo 16: Konsolide Bütçe Gelirleri (Milyon YTL) Ocak-Temmuz 2004 Toplam Genel Bütçe Gelirleri Vergi Gelirleri Gelir, Kar ve Ser. Kaz. Üz. Al. Ver. Gelir Vergisi Kurumlar Vergisi Diğer Mülkiyet Üzerinden Al. Ver. Banka ve Sig. Muam. Vergisi Diğer Dahilde Alınan Mal ve Hizmet Ver. Dahilde Alınan KDV ÖTV Diğer Uluslararası Tic. ve Mua. Alınan Ver. İthalde Alınan KDV Diğer Diğer Vergiler İdari Harçlar ve Üc. San. Dışı Arizi S. Vergi Dışı Gelirler Sermaye Gelirleri Alınan Bağış ve Yardımlar Katma Bütçe Gelirleri Değişim 2005 (%) 2005 2005 Ger. Kes. Bütçe Or. (%) 60.659 71.917 18,6 126.490 56,9 59.513 70.618 18,7 124.330 56,8 48.305 57.211 18,4 106.617 53,7 14.194 15.363 8,2 26.408 58,2 9.769 10.888 11,5 18.413 59,1 4.426 4.475 1,1 7.995 56,0 -1 0 830 1.056 27,3 1.267 0 83,4 802 1.017 26,8 1.187 85,7 28 39 41,0 80 49,3 22.192 27.711 24,9 53.586 51,7 48,9 6.594 6.762 2,5 13.825 13.651 17.549 28,6 34.562 50,8 1.947 3.401 74,7 5.199 65,4 9.142 10.322 12,9 20.314 50,8 8.470 9.532 12,5 18.699 51,0 672 790 17,6 1.615 48,9 860 1.180 37,2 2.368 49,8 1.088 1.579 45,1 2.674 59,0 10.636 13.078 23,0 17.238 75,9 86 130 51,0 343 37,8 487 199 -59,0 132 151,3 1.146 1.299 13,4 2.160 60,2 Not: 2005 yılında madeni para basım gelirleri vergi dışı gelirler kalemine dahil edilmiştir. Yılın Ocak-Temmuz dönemini kapsayan ilk yedi ayında, döner sermaye ve benzeri kurum karlarından elde edilen gelirler ile Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu gelirlerindeki ve faiz, ikraz ve taviz gelirlerindeki artışlardan olumlu etkilenen vergi dışı normal gelirler, Türk Telekom A.Ş.’den elde edilen hasılat payının özel iletişim vergisi kapsamına alınması ve vergi barışı uygulamasından 2004 yılında elde edilen gelir ile üst kurullardan elde edilen gelirlerdeki azalmaya rağmen geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 23,0 oranında artmıştır. Aynı dönemde, sermaye gelirleri yüzde 51,0 oranında artarken alınan bağış ve yardımlar yüzde 59,0 oranında azalmıştır. 4 Temmuz 2005 tarihinde imzalanan protokolle yürürlüğe giren kamu kesimi toplu iş sözleşmelerine göre; işçi ücretlerine 2005 yılında yüzde 10, 2006 yılında ise birinci yarı yüzde 3, ikinci yarı yüzde 3 oranında zam yapılması kararlaştırılmıştır. Ancak, DİE’nin 2003=100 Temel Yılı Tüketici Fiyatları Türkiye Geneli Haziran 2006 indeks sayısının Aralık 2005 indeks sayısına göre değişim oranının yüzde 3’ü aşması halinde aşan kısmın yüzde 80’i ikinci altı ay ücret zammı oranına; Aralık 2006 indeks sayısının Haziran 2006 indeks sayısına göre değişim oranının yüzde 3’ü aşması halinde ise aşan kısmın tamamı ikinci altı ayın son günündeki ücrete takip eden ayın birinci gününden geçerli olmak üzere ilave edilecektir. 15 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 17: Konsolide Bütçe Harcamaları Ocak-Temmuz 2004 2005 (Milyon YTL) 2005 Ger. Değişim 2005 (%) Kes. Bütçe Or. (%) Toplam 76.588 78.868 3,0 155.628 50,7 Faiz Dışı Harcamalar 41.550 51.595 24,2 99.188 52,0 17.090 18.768 9,8 31.904 58,8 Sos. Güv. Kur. Devlet Primi 2.169 2.482 14,4 4.333 57,3 Mal ve Hizmet Alımları 3.728 5.284 41,7 14.438 36,6 Personel Giderleri 988 1.888 91,1 3.472 54,4 Diğer 2.740 3.396 23,9 10.966 31,0 Cari Transferler 15.539 20.032 28,9 32.499 61,6 Sağlık Harcamaları KİT Görev Zararları Sos. Güv. Kuruluşları Emeklilere Vergi İadesi 290 149 -48,8 465 31,9 10.986 13.519 23,1 21.999 61,5 452 1.113 146,4 1.293 86,1 Tarımsal Destekleme 1.814 2.531 39,6 3.457 73,2 Diğer 1.997 2.720 36,2 5.285 51,5 1.952 3.478 78,1 10.071 34,5 Sermaye Giderleri Sermaye Transferleri 133 667 399,5 1.088 61,3 Borç Verme 900 885 -1,7 2.805 31,5 Yurtiçi 833 885 6,3 2.477 35,7 Yurtdışı 68 0 -100,0 328 0,0 Yedek Ödenekler 37 0 -100,0 2.050 0,0 Faiz Ödemeleri 35.037 27.273 -22,2 56.440 48,3 İç Borç Faizi 31.354 23.349 -25,5 48.870 47,8 Dış Borç Faizi 3.683 3.924 6,5 7.570 51,8 2005 yılının ilk yedi ayında, konsolide bütçe faiz dışı harcamaları geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 24,2 oranında artarak 51,6 milyar YTL olarak gerçekleşmiştir. Yılın ilk yedi ayında, personel harcamalarındaki artış oranı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 9,8 olmuştur. Sosyal güvenlik kurumlarına devlet primi giderleri ise yüzde 14,4 oranında artış göstermiştir. Aynı dönemde, mal ve hizmet alımlarındaki artış oranı yüzde 41,7 olmuştur. Mal ve hizmet alımlarında görülen yüksek oranlı artışta sağlık harcamalarındaki artış etkili olmuştur. 2005 yılının Ocak-Temmuz döneminde, cari transferler geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 28,9 oranında artmıştır. Bu dönemde, Emekli Sandığına yapılan transferler yüzde 10,4, SSK’ya yapılan transferler yüzde 43,5, Bağ-Kur’a yapılan transferler ise yüzde 24,5 oranında artış göstermiştir. Böylece, sosyal güvenlik kurumlarına yapılan toplam transferler yüzde 23,1 oranında artış kaydetmiştir. Aynı dönemde, tarımsal destekleme ödemeleri yüzde 39,6, emeklilere vergi iadesi ödemeleri yüzde 146,4, Kredi Yurtlar Kurumuna yapılan transferler yüzde 0,2 oranında artarken, KİT’lere yapılan görev zararı ödemeleri ise yüzde 48,8 oranında azalmıştır. Yine aynı dönemde, sermaye giderleri yüzde 78,1 oranında artarken, borç verme kalemi risk hesabında ve yurt dışı borç verme kaleminde görülen düşüşün de etkisiyle yüzde 1,7 oranında azalmıştır. 2005 yılının ilk yedi ayında, faiz harcamaları borçlanma faiz oranlarında görülen düşüşe paralel olarak geçen yılın aynı dönemine göre gerilemeye devam etmiş ve yüzde 22,2 oranında azalarak 35,0 milyar YTL seviyesinden 27,3 milyar YTL seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde, iç borç faiz ödemeleri yüzde 25,5 oranında azalırken, dış borç faiz ödemeleri yüzde 6,5 oranında artmıştır. Konsolide bütçe borç stokuna bakıldığında ise Temmuz ayı sonu itibarıyla iç borç stokunun geçen yılın aynı ayına göre yüzde 10,9 oranında arttığı, nakit dışı borç stokunun nakite dönüştüğü ve kamu payının azalarak piyasa payının arttığı görülmektedir. 16 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 18: Konsolide Bütçe Borç Stoku (Temmuz Sonu) (Milyon YTL) 2004 İç Borç Stoku Döviz-Faiz Yapısı Nakit Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli Nakit Dışı Sabit Getirili Değişken Faizli Döviz Cinsinden Dövize Endeksli 2005 Değişim (%) 211.969 235.173 10,9 150.248 180.423 20,1 83.819 100.706 20,1 38.149 47.217 23,8 18.190 27.431 50,8 10.090 5.069 -49,8 61.721 54.750 -11,3 0 0 52.051 49.962 -4,0 8.016 3.255 -59,4 1.654 1.533 -7,3 Alıcılara Göre Dağılım Kamu Piyasa 83.728 79.135 -5,5 128.241 156.038 21,7 Dış Borç Stoku (Milyon $) 63.085 66.696 5,7 Şekil 3 : İç Borçlanma Faiz Oranı İç Borçlanma Faiz Oranı (Yıllık Bileşik) 70 60 50 40 30 20 H az Te iran m m uz M ar N t is an O ca k 20 05 Ek im H az Te iran m m uz M ar N t is an O ca k 20 04 Ek im M ar N t is an H az Te iran m m uz 20 03 O ca k 10 IV. Parasal Büyüklükler ve Mali Piyasalardaki Gelişmeler Ağustos ayında Net Dış Varlıkların 1,8 milyar dolar azalması ve İç Döviz Yükümlülüklerinin 134 milyon dolar artmasıyla, Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu, 1,9 milyar dolar azalmışıtır. Ay içerisinde Merkez Bankası tarafından piyasadan 626 milyon dolarlık döviz alımı yapılmasına rağmen Net Döviz Pozisyonunda görülen azalma, Hazineye yapılan TL karşılığı döviz satışından kaynaklanmıştır. Bu dönemde Net Rezervler, Hazinenin döviz işlemlerinde net ödeyici olması sonucu 1,7 milyar dolar azalmıştır. 17 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 19: Merkez Bankası Net Döviz Pozisyonu 2003 2004 Aralık Aralık Net Döviz Pozisyonu (NDP) - Net Dış Varlıklar 54,3 (Milyon Dolar) 2005 Mayıs Haziran Temmuz Ağustos 2.736,4 6.306,2 8.565,2 12.573,0 10.636,5 12.149,4 17.173,1 20.287,8 24.752,1 28.613,5 26.811,0 Net Rezervler 33.054,9 35.189,7 35.023,2 38.490,6 42.098,8 40.391,4 KMDTH ve SDMH(-) 17.216,3 18.602,5 17.010,6 16.380,4 16.315,4 16.501,2 Diğer -3.781,2 586,0 2.275,2 2.641,9 2.830,1 2.920,8 12.095,1 14.436,6 - İç Döv. Yük. 13.981,6 16.186,9 16.040,5 16.174,5 Döv. Olarak T.Mev. 5.035,2 4.544,7 5.243,3 7.683,0 6.665,5 7.089,0 Hazine Mevduatı 3.612,1 3.837,5 4.129,3 6.462,1 5.473,2 6.350,1 Bankaların Döviz Mev. 7.059,9 9.891,9 8.738,3 8.503,9 9.374,9 9.085,5 Ağustos ayında Toplam İç Krediler 598 milyon YTL gerilerken Diğer Varlıkların 247 milyon YTL artmasıyla, Net İç Varlıklar 351 milyon YTL azalmıştır. Bu dönemde Hazinenin Merkez Bankasına yaptığı geri ödemelerden dolayı, banka portföyündeki TL cinsi ve dövize endeksli DİBS tutarı, sırasıyla 16 ve 129 milyon YTL azalırken, döviz kurlarındaki artış sonucu Değerleme hesabı 445 milyon YTL gerilemiştir. Tablo 20: Merkez Bankası Analitik Bilançosu 2003 2004 Aralık Aralık (Milyon YTL) 2005 Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Net Döviz Pozisyonu+Net İç Varlıklar = MBP 24.067,0 24.743,1 27.311,7 29.927,4 35.263,1 32.694,5 Net Döviz Pozisyonu(NDP) - Net Dış Varlıklar - İç Döviz Yükümlülükleri Net İç Varlıklar (I+II) I- Top. İç Kred. (1+2+3+4+5) 1- Hazinenin Borçları a. DİBS b. Dövize Endeksli DİBS c. Diğer 2- Değerleme Hesabı 3- IMF Acil Yardımı 4 - Bankalara Açılan Krd. 5- TMSF'na Kullan. Krd. II- Diğer 76,7 17.161,5 17.084,7 23.990,2 29.059,6 28.049,3 19.511,7 8.580,9 -43,3 1.003,6 0,0 6,8 0,0 -5.069,4 8.688,7 27.952,5 19.263,8 18.622,9 22.801,6 20.816,7 19.118,8 1.727,2 -29,3 1.971,1 0,0 13,7 0,0 -4.178,6 11.561,3 33.410,4 21.849,1 18.366,2 22.325,9 20.158,3 18.962,2 1.221,2 -25,1 2.159,7 0,0 7,9 0,0 -3.959,7 16.730,9 38.076,0 21.345,0 18.532,2 22.155,0 19.786,0 18.787,9 1.047,9 -49,8 2.361,3 0,0 7,7 0,0 -3.622,8 14.513,5 36.583,6 22070,1 18.181,0 21.557,1 19.631,1 18.772,3 919,0 -60,2 1.916,5 0,0 9,5 0,0 -3.376,1 26.203,9 17.396,6 3.986,7 4.683,8 136,8 31.647,9 5.444,0 35.263,1 3.615,2 26.972,6 17.961,0 4.201,2 4.684,4 125,9 30.195,2 3.222,6 32.694,5 2.499,3 3.672,6 23.048,0 19.375,4 21.070,6 25.581,9 23.239,4 19.577,2 3.715,3 -53,0 2.032,4 0,0 7,7 302,3 -4.511,3 REZERV PARA 15.442,7 20.327,7 23.132,2 22.682,4 Emisyon 10.844,5 13.465,2 15.948,7 16.649,5 Bankalar Zor. Karş. 2.288,6 3.115,3 3.574,3 3.670,4 Bankalar Serbest Mevduat 2.196,7 3.608,0 3.430,1 2.276,0 Diğer 112,8 139,2 179,1 86,5 PARASAL TABAN 23.345,1 23.949,7 25.578,9 29.509,3 APİ’den Borçlar 7.902,5 3.622,1 2.446,7 6.826,9 MERKEZ BANKASI PARASI (MBP) 24.067,0 24.743,1 27.311,7 29.927,4 Kamu Mevduatı 721,8 793,4 1.732,8 418,1 Kaynak: TCMB günlük vaziyet (1) Rakamlar ayın son cuma günü itibarıyladır. Toplamlar yuvarlama sonucu tutmayabilir. Bilançonun pasif kalemleri incelendiğinde, Ağustos ayında Merkez Bankası Parasının 2.569 milyon YTL azalarak 32.695 milyon YTL’ye gerilediği görülmektedir. Bu dönemde, Bankalar Mevduatı ve Emisyondaki artış sonucu Rezerv Para miktarı 564 milyon YTL artarken, APİ’den Borçlar ve Kamu Mevduatı hesapları sırasıyla 2.221 ve 1.116 milyon YTL gerilemiştir. 18 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Tablo 21: Parasal Büyüklüklerdeki Gelişmeler (% Değişme) 2005 Ağustos/ 2004 Aralık 2005 Ağustos/ 2005 Temmuz Emisyon 33,4 2,6 Rezerv Para 32,7 7,1 M2 23,8 3,2 M2Y 13,8 3,2 Toplam Mevduat (TL+YP) 13,7 4,0 Mevduat Banka. Kredileri (Yurtiçi) 32,1 4,5 TÜFE 2,9 0,9 Ağustos ayında M1 para arzı önceki aya göre yüzde 3 oranında artarak 34,4 milyar YTL’den 35,5 milyar YTL’ye, M2 para arzı yüzde 3,2 oranında artarak 131,3 milyar YTL’den 135,4 milyar YTL’ye, M2Y para arzı ise yüzde 3,2 oranında artarak 204,4 milyar YTL’den 210,9 milyar YTL’ye yükselmiştir. 2004 yılı sonuna göre bakıldığında; Ağustos ayı itibarıyla M2 para arzındaki artışın yüzde 23,8 oranında olduğu, M2Y para arzındaki artışın ise döviz tevdiat hesaplarındaki düşüş nedeniyle daha sınırlı düzeyde kalarak yüzde 13,8 oranında gerçekleştiği görülmektedir. Mevduat bankaları yurtiçi kredileri, Ağustos ayında ticari krediler ve tüketici kredilerindeki artışın etkisiyle önceki aya göre yüzde 4,5 oranında artarak 98,9 milyar YTL’den 103,3 milyar YTL’ye yükselmiştir. Ağustos ayı itibariyle 2004 yılı sonundan bu yana ticari kredilerde yüzde 28,5, tüketici kredilerinde yüzde 73,3 oranında artış gerçekleşmiştir. Tüketici kredileri içinde en büyük artış konut kredilerinde olmuş, 2004 yılı sonundan bu yana konut kredilerinde gerçekleşen artış yüzde 196,7’ye ulaşmıştır. Ağustos ayında bir önceki aya göre yurtiçi şubelerin hem YTL hem de YP kredilerinde artış görülmüştür. Nitekim; bu dönemde YTL krediler yüzde 4,8 oranında artarak 79,8 milyar YTL’den 83,7 milyar YTL’ye, YP krediler ise yüzde 3,4 oranında artarak 19 milyar YTL’den 19,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Ağustos ayında bankacılık sektörü mevduatları önceki aya göre yüzde 4 oranında artarak 199,7 milyar YTL’den 207,7 milyar YTL’ye yükselmiştir. Aynı dönemde YTL mevduatlar yüzde 4,2 oranında artarak 123 milyar YTL’den 128,2 milyar YTL’ye, YP mevduatın dolar değeri ise yüzde 0,7 oranında artarak 55 milyar dolardan 55,3 milyar dolara yükselmiştir. Ağustos ayında YP mevduatın YTL değeri ise, döviz kurundaki yükselişin etkisiyle yüzde 3,2 ile daha yüksek oranda artarak 73,2 milyar YTL’den 75,5 milyar YTL’ye çıkmıştır. Tablo 22: İç Borçlanma – Hazine İhaleleri 2002 Ocak- Aralık 2003 Ocak-Aralık 2004 Ocak-Aralık 2005 Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Ocak-Ağustos Vadesi Gün 253 290 372 Net Borçlanma Bin YTL 67.790.862 77.100.140 91.733.111 428 654 720 7.976.666 6.402.349 3.153.927 20,27 17,20 17,56 20,90 17,77 18,01 560 625 663 318 688 556 7.645.871 5.135.021 2.560.015 6.483.837 5.636.168 44.992.854 17,23 17,98 16,38 15,74 16,57 17,53 17,57 17,76 17,15 15,84 16,83 17,88 19 Faiz Oranı Yıllık Basit Yıllık Bileşik 56,03 63,79 42,72 45,01 24,84 25,66 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Ağustos ayında, Hazine ihalelerinde oluşan ağırlıklı ortalama bileşik faiz oranı, bir önceki aya göre 1 puan artarak yüzde 15,8 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemde ihalelerde oluşan ortalama vade Temmuz ayına göre 370 gün uzayarak 688 gün olarak gerçekleşmiştir. Merkez Bankası, yıl sonu enflasyon hedefinin ulaşılabilir olduğunu belirtmekle birlikte, özellikle petrol fiyatlarındaki artış ve uluslar arası likidite koşullarındaki gelişmekte olan ülkeler aleyhine muhtemel bir gelişmeden harketle, orta vadedi temkinli olunması gereğini ileri sürerek, Ağustos ayında İMKB ve kendi bünyesinde uygulamış olduğu kısa vadeli faiz oranlarında değişikliğe gitmemiştir. Şekil 4: Reel Kur Endeksi Reel Kur Endeksi (1$ + 1,5 Euro) (1987 = 100) 185,0 180,0 175,0 170,0 165,0 160,0 155,0 150,0 145,0 140,0 135,0 130,0 125,0 120,0 115,0 110,0 105,0 100,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Ağustos ayında reel kur endeksi döviz kurundaki yükseliş sonucunda önceki aya göre gerilemiştir. Nitekim; Temmuz ayında 182,1 olan TÜFE bazlı ve 1$+1,5 euro sepetine göre hazırlanan reel kur endeksi, Ağustos ayında 180,2’ye düşmüştür. Şekil 5: İMKB Bileşik Endeksi 32.000 30.000 28.000 26.000 24.000 22.000 20.000 18.000 16.000 14.000 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 2001 -1 2 3 4 5 6 7 8 10 11 1 2002 2 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2003 2 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2004 2 -1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 2005 2 -1 2 3 4 5 6 7 8 0 TL Bazında Dolar Bazında Ağustos ayında dalgalı bir seyir izleyen İMKB-100 Endeksi, ay sonunda bir önceki aya göre yüzde 4,4 oranında artarak 29.615 puandan 30.908 puana yükselmiştir. 20 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 V. Fiyat Gelişmeleri: 2005 yılı Ağustos ayında TÜFE yüzde 0,85 oranında artmıştır. TÜFE 12 aylık artış hızı yüzde 4,32, yıllık ortalama artış ise yüzde 8,64 olmuştur. Ağustos ayı TÜFE artış beklentisi, TCMB beklenti anketlerine göre yüzde 0,29; Reuters beklenti anketine göre ise yüzde 0,40 idi. Üretici fiyatları endeksi Ağustos ayında yüzde 1,04 oranında artmıştır. Söz konusu dönemde ÜFE’nin ana alt kalemleri olan tarım kesimi fiyatları yüzde 0,53 oranında gerilerken, sanayi kesimi fiyatları ise yüzde 1,45 oranında artmıştır. Ağustos ayı ÜFE artış beklentisi, Reuters beklenti anketine göre yüzde 0,49, TOBB-Reuters beklenti anketi sonuçlarına göre ise 0,72 idi. Ağustos ayında, tarım sektörü fiyatlarındaki düşüşe rağmen, petrol ve tütün ürünleri imalatında yaşanan fiyat artışı ÜFE artışında belirleyici olmuştur. Tarım, avcılık, ormancılık alt sektörü fiyatlarının yüzde 0,17, balıkçılık alt sektörü fiyatlarının da yüzde 12,28 oranında gerilemesi sonucu, tarım fiyatları Ağustos ayında yüzde 0,53 oranında azalmıştır. Ağustos ayında, madencilik alt sektörü fiyatları, Maden kömürü, linyit ve turba fiyatlarındaki yüzde 1,52 ve metal cevheri fiyatlarındaki yüzde 10,27 oranındaki artışların etkisiyle, yüzde 2,09 oranında artmıştır. Tablo 23: Ağustos Ayı İtibariyle Fiyat Endekslerinde Gelişmeler (2003=100) Aylık 12 Aylık OcakAğustos 0,85 -0,07 16,87 -5,07 0,91 -0,29 -1,46 1,42 0,29 1,36 0,70 0,66 1,32 7,91 3,52 23,06 2,69 9,20 6,72 0,47 17,14 1,81 7,51 9,76 14,78 5,93 2,87 -1,69 21,86 -10,55 4,80 3,82 -0,93 9,75 0,45 10,61 4,35 9,75 1,57 1,04 -0,53 1,45 2,09 1,48 0,73 4,32 0,06 5,48 10,18 5,48 3,58 2,18 -4,09 3,94 9,99 3,72 5,45 Tüketici Fiyatları Endeksi Genel - Gıda ve alkolsüz içecekler - Alkollü içecekler ve tütün - Giyim ve ayakkabı - Konut - Ev eşyası - Sağlık - Ulaştırma - Haberleşme - Eğlence ve kültür - Eğitim - Lokanta ve oteller - Çeşitli mal ve hizmetler Üretici Fiyatları Endeksi Genel Tarım Sanayi - İmalat Sanayi - Madencilik - Elektrik, gaz, su Endeks içerisinde yüzde 72,1 oranında ağırlığa sahip olan imalat sanayi fiyatlarının yüzde 1,48 oranında artmasında; tütün ürünleri imalat fiyatlarındaki yüzde 18,99, kok kömürü, rafine edilmiş petrol ürünü fiyatlarındaki yüzde 4,35’lik artışlar etkili olmuştur. Tütün ürünleri imalatı fiyatlarındaki artış, 27 Temmuz tarihinde, sigara üzerinde maktu vergilerde yapılan düzenlenin etkisiyle, üretimdeki ithal tütün girdi miktarındaki artıştan kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri fiyatlarında görülen artışta ise ham petrol fiyatlarındaki artış etkili olmuştur. Nitekim; Ağustos ayı içerisinde kurşunsuz benzinin rafineri çıkış fiyatına yüzde 17, motorinininkine ise 15 oranında zam yapılmıştır. 21 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Elektrik, gaz üretimi ve dağıtımı fiyatlarında gözlenen yüzde 0,88’lik artışla , Ağustos ayında Elektrik, gaz ve su grubu fiyatları yüzde 0,73 oranında artmıştır. Bu gelişmeler sonucunda, sanayi sektörü fiyatları Ağustos ayında yüzde 1,45 oranında artmıştır. Ağustos ayında TÜFE’de en yüksek oranlı fiyat artışı yüzde 16,87’yle alkollü içecekler ve tütün fiyatlarında gerçekleşmiştir. Bu artışta, sigara üzerindeki maktu vergi tutarının hesaplanış yöntemindeki değişiklik etkili olmuştur. Ayrıca petrol ürünlerinde görülen artışın doğrudan ve dolaylı etkisiyle ulaştırma sektörü fiyatları Ağustos ayında yüzde 1,42 oranında artmıştır. Giyim ve ayakkabı fiyatlarındaki yüzde 5,07’lik gerileme endeksteki artışı sınırlamıştır. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin seyri incelendiğinde yüzde 56,1 oranıyla en dar kapsama sahip olan ve işlenmemiş gıda, enerji, alkollü içecekler ile tütün ürünleri, fiyatları yönetilen veya yönlendirilen diğer ürünler ve dolaylı vergileri dışarıda bırakan G kodlu özel TÜFE göstergesinin, Ağustos ayında yüzde 0,03 oranında gerilediği görülmektedir. Mevsimlik ürünler hariç tutularak hesaplanan A kodlu TÜFE göstergesi Ağustos ayında 1,57 oranında artarak, yüzde 0,48 olan Temmuz ayı artış hızının üstüne çıkmıştır. A kodlu TÜFE göstergesi 2005 yılının Ocak-Ağustos döneminde yüzde 6,08 oranında artarken G kodlu özel TÜFE göstergesinde ise bu dönemde yüzde 2,67’lik bir artış görülmüştür. Tablo 24: Temmuz Ayı İtibarıyla Özel Kapsamlı TÜFE Göstergeleri (2003=100) Grubu A B C D E F G Kapsamı Mevsimlik ürünler hariç İşlenmemiş gıda ürünleri hariç Enerji hariç (B) ve (C) (C) ve alkollü içkiler ile tütün ürünleri hariç (E) ve fiyatları yönetilen/ yönlendirilen diğer dolaylı vergiler hariç ürünler, (F) ve (B) Yüzdelik Payı Aylık 12 Aylık OcakTemmuz 87,2 85,8 85,1 70,9 80,4 1,57 1,02 0,89 1,11 -0,08 9,55 8,64 7,59 8,42 6,66 6,08 4,11 2,70 4,18 1,58 70,3 -0,09 6,74 1,26 56,1 -0,03 7,47 2,67 VI. Dünya Ekonomisindeki Gelişmeler 1. Gelişmiş Ülkelerdeki Gelişmeler ABD: ABD’de Temmuz ayında tarım dışı istihdam 207.000 kişi artarak beklentilerin üzerinde gerçekleşmiştir. İşsizlik oranı ise aynı dönemde değişmeyerek yüzde 5 olmuştur. ABD Merkez Bankası FED, 9 Ağustos’taki toplantısında dolar gösterge faizini beklentiler doğrultusunda çeyrek puan daha artırarak yüzde 3,5'e yükseltmiştir. Faiz artırma kararının ardından yapılan açıklamada, “ölçülü artırım” ifadesi korunmuş, faizlerin düzeyinin halen ekonomiyi desteklemeye yetecek kadar düşük olduğu ve çekirdek enflasyonun son aylarda nispeten düşük düzeylerde kalmasına karşın enflasyonist baskıların yüksek kalmayı sürdürdüğü belirtilmiştir. Böylece, kademeli artırım politikasının sürdürüleceği sinyali verilmiştir. ABD’de perakende satışlar Temmuz ayında beklentilerin altında kalarak yüzde 1,8 oranında, otomobil dışı satışlar ise yüzde 0,3 oranında artmıştır. ABD’nin dış ticaret açığı Haziran ayında artan petrol fiyatlarının etkisiyle ithalatın yeni bir rekor kırması sonucunda önceki aya göre yüzde 6,1 oranında artarak 58,8 milyar dolara yükselmiştir. Haziran ayında ABD'nin petrol ticaret açığı 17,8 milyar dolarla, 2004 Kasım ayındaki rekordan sonra kayıtlardaki ikinci yüksek seviyeye ulaşmıştır. Net sermaye girişleri ise Mayıs ayında revize edilmiş rakamlara göre 55,8 milyar dolar iken, Haziran ayında 71,2 milyar dolara yükselmiştir. 22 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 ABD'de tüketici fiyatları Temmuz ayında enerji maliyetlerindeki yükselişin etkisiyle son üç ayın en yüksek artışını kaydederek yüzde 0,5 ile beklentilerin üzerinde artmıştır. Enerji ve gıda maliyetlerinin dışarıda bırakıldığı çekirdek tüketici fiyatları ise Temmuz ayında yüzde 0,1 artış göstermiştir. Temmuz ayında üretici fiyatları da enerji maliyetleri önderliğinde yüzde 1 ile beklentilerin üzerinde artarken, gıda ve enerji fiyatlarının dışarıda bırakıldığı çekirdek endeks yüzde 0,4 artışla beklentileri aşmıştır. Tüketici ve üretici fiyatlarında görülen bu yükselişler, enflasyon baskısının yükseldiğini göstermiştir. ABD’de daha önceden yüzde 3,4 olarak açıklanan 2005 yılı ikinci çeyrek büyüme rakamı, yüzde 3,3’e revize edilmiştir. Enflasyon rakamları da aşağıya doğru revize edilmiş; tüketim harcamalarına göre fiyat artışını gösteren PCE endeksinin yıllık artışı ikinci çeyrekte yüzde 3,3'ten yüzde 3,2'ye, çekirdek PCE endeksinin yıllık artışı ise yüzde 1,8'den yüzde 1,6'ya çekilmiştir. Japonya: Haziran ayında Japonya’nın cari fazlası, yüksek petrol fiyatlarının ithalat rakamını yükseltmesi ve ihracattaki artışın sınırlı düzeyde kalması sonucunda, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 15,3 oranında azalarak 9,82 milyar dolara gerilemiştir. 2005 yılının ikinci çeyreğinde Japonya’da GSYİH artışı, yatırımlardaki ve tüketim harcamalarındaki artış ve ihracattaki olumlu gelişmelerin etkisiyle, bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,8, yıllık bazda ise yüzde 3,3 oranında artarak beklentilerin üzerinde gerçekleşmiştir. Kanada: Haziran ayında Kanada’da dış ticaret fazlası, ABD dışındaki ülkelere yapılan ihracatın önemli ölçüde artması sonucunda, önceki aya göre yüzde 11,4 oranında artarak 4,1 milyar dolara yükselmiştir. 2005 yılının ilk çeyreğinde yıllık bazda yüzde 2,1 büyüyen Kanada ekonomisi, ikinci çeyrekte yüksek tüketim harcamalarının etkisiyle bir önceki yıla göre yüzde 3,2 ile beklentilerin üzerinde büyümüştür. AB’deki Gelişmeler 2005 yılının ilk çeyreğinde revize edilmiş rakamlarla yüzde 0,4 olarak gerçekleşen euro bölgesi ve EU25’teki GSYİH artışı, 2005 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 0,3 olmuştur. 2005 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre GSYİH artış oranları ise euro bölgesinde yüzde 1,1, EU25’te yüzde 1,3 olarak gerçekleşmiştir. Avrupa Komisyonu, 2005 yılı son çeyreğinde euro bölgesinde ekonomik büyümenin yüzde 0,4 ila yüzde 0,8 arasında gerçekleşeceğini tahmin etmiştir. Avrupa Komisyonu’nun 2005 yılı üçüncü çeyreği için euro bölgesine ilişkin büyüme tahmini yüzde 0,2 ila yüzde 0,6 aralığında bulunuyordu. Haziran ayında euro bölgesinde ve EU25’te sanayi üretimi yüzde 0,3 oranında yükselmiştir. Yıllık bazda ise sanayi üretimi Temmuz ayında euro bölgesinde yüzde 03, EU25’te ise yüzde 0,4 oranında artış göstermiştir. Haziran ayında euro bölgesinde yıllık bazda yüzde 2,1 olan enflasyon oranı, Temmuz ayında yüzde 2,2 olmuştur. EU25’teki yıllık enflasyon oranı aynı dönemde yüzde 2’den yüzde 2,1’e yükselmiştir. Hem euro bölgesinde hem de EU25’te Temmuz ayında aylık enflasyon –0,1 olarak gerçekleşmiştir. Temmuz ayında AB ülkelerinde en düşük yıllık enflasyon oranları İsveç (yüzde 0,7), Finlandiya (yüzde 0,9), G. Kıbrıs (yüzde 1,3) ve Çek Cumhuriyeti’nde (yüzde 1,4), en yüksek yıllık enflasyon oranları ise Letonya (yüzde 6,3), Lüksemburg (yüzde 4), Estonya (yüzde 3,9) ve Yunanistan’da (yüzde 3,9) gerçekleşmiştir. Ağustos ayında ise euro bölgesinde enflasyon oranı yüzde 2,1’e gerilemiştir. Avrupa Merkez Bankası 1 Eylül tarihli toplantısında parasal ve finansal koşulların büyüme için uygun olduğunu belirterek yüzde 2 seviyesindeki faiz oranlarını değiştirmemiştir. 23 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 Fransa: Fransa’da sanayi üretimi Haziran ayında beklentilerin altında artmıştır. Haziran ayında sanayi üretimi önceki aya göre yüzde 0,3 oranında artarken, 2005 yılının 2. çeyreğinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 0,2 oranında azalmıştır. Mayıs ayı için sanayi üretimindeki aylık artış rakamı ise yüzde 0,3’ten yüzde 0,1’e revize edilmiştir. Fransa’da 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 0,4 oranında artan GSYİH, ikinci çeyrekte beklentilerin altında yükselerek yüzde 0,1 oranında büyümüştür. Düşük büyüme oranının gerçekleşmesinde tüketim harcamalarındaki yavaşlama etkili olmuştur. Tüketici fiyatları Temmuz ayında enerji maliyetlerindeki artışa rağmen bir önceki aya göre yüzde 0,2 oranında gerilemiştir. Temmuz ayında enerji fiyatlarının bir önceki aya göre yüzde 2,7, bir önceki yıla göre ise yüzde 12,5 oranında arttığı görülmektedir. Fransa’da Mayıs ayında 1,15 milyar euro olan dış ticaret açığı, Haziran ayında 1,19 milyar euroya yükselmiştir. 2005 yılının ilk altı ayında ise dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 19,7 oranında artarak 9,4 milyar eurodan 11,2 milyar euroya yükselmiştir. Haziran ayında ticaret açığında görülen artışta, yüksek petrol fiyatları ve ihracat yapılan ülke ekonomilerindeki cansızlık etkili olmuştur. Almanya: Almanya’da sanayi üretimi Haziran ayında önceki aya göre yüzde 1,4 oranında yükselerek Ocak ayından bu yana en büyük artışını kaydetmiştir. Aynı dönemde üretim siparişleri son dört ay içinde üçüncü büyük artışını kaydetmiş ve yatırım ve iş alemi güven endekslerinde artış gerçekleşmiştir. Haziran ayında dış ticaret fazlası ihracat rakamında önceki aya göre düşüş olmasına rağmen, ithalatın daha fazla gerilemesi sonucunda beklentilerin üzerinde artarak 12,2 milyar eurodan 14,8 milyar euroya yükselmiştir. Almanya’da 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 1 ile beklentilerin üzerinde artış gösteren GSYİH, 2005 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre değişmemiştir. Yıllık bazda ise GSYİH yüzde 1,5 oranında artış göstermiştir. GSYİH büyümesine net ihracatın katkısı negatif olurken, yurtiçi talepteki artış büyümeye pozitif katkı sağlamıştır. Ağustos ayında Almanya’da yatırımcı güvenini gösteren ZEW endeksi beklentilerin üzerinde artış göstererek son 17 ayın en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Temmuz ayında 37 olan endeks değeri, Ağustos ayında 50’ye yükselmiştir. İtalya: İtalya’da sanayi üretimi Haziran ayında önceki aya göre yüzde 0,7 oranında gerilemiştir. İtalya’da 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 0,5 oranında gerileyen GSYİH, 2005 yılının ikinci çeyreğinde ilk çeyreğe göre yüzde 0,7 oranında yükselerek beklentilerin üzerinde artış göstermiştir. Yıllık bazda GSYİH artış oranı ise, önceki iki çeyrekteki negatif büyüme oranlarının etkisiyle yüzde 0,1 ile sınırlı kalmıştır. İspanya: İspanya ekonomisi 2005 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki çeyreğe göre yüzde 0,9 oranında büyümüştür. Yıllık büyüme oranı ise yüzde 3,4 olarak gerçekleşmiştir. İspanya’da 2005 yılının ilk çeyreğindeki önceki çeyreğe göre büyüme oranı yüzde 0,9, yıllık büyüme oranı ise yüzde 3,3 olmuştu. İngiltere: İngiltere’de Mayıs ayında 5 milyar pound olan dış ticaret açığı, Haziran ayında ihracatın rekor kırmasıyla önemli ölçüde gerileyerek 4,3 milyar pound olarak gerçekleşmiştir. Böylece 2004 yılı Mart ayından bu yana en düşük dış ticaret açığı gerçekleşmiştir. 24 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf Ekonomik Gelişmeler Ağustos 2005 İsveç: İsveç’te 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 1,7 olan GSYİH artışı, ikinci çeyrekte tüketim harcamaları ve yatırımlardaki artış sonucunda yüzde 2,2 ile beklentilerin üzerinde gerçekleşmiştir. İlk çeyrekte düşük büyüme oranının gerçekleşmesinin de etkisiyle İsveç Merkez Bankası Haziran ayında faiz oranlarını yarım puan indirerek yüzde 1,5’e düşürmüştü. Ağustos ayında ise Merkez Bankası faiz oranlarını değiştirmeyerek yüzde 1,5 seviyesinde bırakmıştır. Yunanistan: Yunanistan’da 2005 yılının ikinci çeyreğinde GSYİH önceki yıla göre yüzde 3,5 oranında artmıştır. Bu yükselişte ihracat artışı ve ithalattaki azalış etkili olmuştur. 2. Gelişmekte Olan Ülkelerdeki Gelişmeler: Çin: Haziran ayında 9,7 milyar dolar olan Çin’in dış ticaret fazlası, Temmuz ayında 10,4 milyar dolara yükselmiştir. Temmuz ayında ihracat önceki yıla göre yüzde 28,7 oranında, ithalat ise yüzde 12,7 oranında artmıştır. Brezilya: Brezilya’da 2004 yılı Temmuz ayında 1,8 milyar dolar olan cari fazla, 2005 yılı Temmuz ayında rekor düzeyde bir dış ticaret fazlası verilmesi sonucunda beklentilerin üzerinde artmış ve bir önceki yıla göre yüzde 44,4 oranında yükselerek 2,6 milyar dolara çıkmıştır. Doğrudan yabancı yatırımlar ise aynı dönemde yüzde 26,9 oranında artarak 1,6 milyar dolardan 2 milyar dolara yükselmiştir. Brezilya’da ekonomi 2005 yılının ikinci çeyreğinde yıllık bazda yüzde 3,9 oranında, bir önceki çeyreğe göre ise yüzde 1,4 oranında büyümüştür. 2005 yılının ilk çeyreğinde büyüme oranı yıllık bazda yüzde 2,9, bir önceki göre ise yüzde 0,3 olarak gerçekleşmişti. İkinci çeyrekte büyümenin hızlanmasında güçlü ihracat performansı ve tüketim talebinin artması etkili olmuştur. Rusya: Rusya’da Haziran ayında yüzde 0,6 oranında artan tüketici fiyatları endeksi Temmuz ayında yüzde 0,4 oranında yükselmiştir. Polonya: Polonya’da 2005 yılının ilk yarısında dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 38,1 oranında azalarak 6,4 milyar eurodan 4 milyar euroya gerilemiştir. Polonya’da 2005 yılının ilk çeyreğinde yüzde 2,1 olan yıllık büyüme oranı, 2005 yılı ikinci çeyreğinde yüzde 2,9’a yükselmiştir. Polonya Merkez Bankası, temel faiz oranlarını çeyrek puan düşürerek yüzde 4,5 seviyesine çekmiştir. Böylece Polonya Merkez Bankası yıl başından beri faiz oranlarını toplam 2 puan düşürmüştür. G. Afrika: Güney Afrika’da 2005 yılının ilk çeyreğinde yıllık bazda yüzde 3,5 olan GSYİH artışı, 2005 yılının ikinci çeyreğinde yüzde 4,8’e yükselmiştir. İkinci çeyrek büyümesinin temel belirleyicisi imalat sanayindeki büyüme olmuştur. 25 http://ekutup.dpt.gov.tr/eg/2005/08.pdf
