nukleolus2.52 MB

NUKLEOLUS
Prof. Dr. Selma Yılmazer & Prof. Dr. Müjgan Cengiz






~1µ
r RNA + protein
Bazofilik (RNA dan dolayı)
Feulgen ( - ), (+ bölgeler de içerir)
1 - 2 adet
Ribozomal RNA' nın sentez yeri,
Ribozom üreten merkez
İyi gelişmiş nukleolus :
1. Protein sentezleyen hücreler
(Protein salgı yapan hücreler Örn: pankreas
açiner H.)
2. Genç hücreler (yoğun proliferatif aktivite)
3. Çabuk büyüyen habis tümörler.
NUKLEOLUS
 Nukleolus ribozom üreten bir makine
 Nukleolus bazı kromozomlardan uzanan
büyük DNA lopları içerir (NOR).
 Bunlar - rRNA genleri topluluğudur.
Nukleolusun yapısal bileşenleri
1. Açık boyanan küresel merkezler
(NOR=Nukleolar Organizer Region),
rRNA genlerini içeren DNA bölgeleri
2. Fibrilsi elemanlar; (Pars fibroza) aktif
transkripsiyonu yapılan RNA molekülleri
3. Granülsü elemanlar ; (Pars granülosa)
olgunlaşan ribozom öncülü tanecikler
NUKLEOLUS






rRNA genleri; öncül rRNA’lar
Olgun rRNA’lar
rRNA işleyen enzimler
sno RNP’ler
Ribozomal protein altüniteleri
Kısmen oluşmuş ribozomlar (öncül ribozom
tanecikleri)
NOR (Tekrarlanan r-RNA genleri):
 5.8S,18S, 28S, rRNA genleri (İnsanda 5 çift
kromozom üzerinde yerleşmiştir; 13, 14, 15,
21, 22 no'lu kromozomlar)
 Ardarda tekrarlanan genler (200 kopya)
halinde bulunurlar
 5S rRNA genleri nukleolus dışında, 2000
kopya halinde ve kromozom 1 üzerinde
bulunur
Nukleolusta ribozom öncüllerinin yapılması
1-Transkripsiyon
 45S öncül-rRNA’nın transkripsiyonu
(45S rRNA 18S, 5.8S ve 28S rRNA öncüllerini içerir)
2-45S rRNA’nın İşlenmesi
 Moleküler modifikasyonlar (örn: metilasyon)
 45S öncül-rRNA’nın 18S, 5.8S ve 28S rRNA ları
oluşturmak üzere kesilmesi.
 Ribozomal proteinlerin rRNA’larla birleşmesi
( öncül-rRNA sentezlenirken başlar)
NUKLEOLUSUN DİĞER iŞLEVLERİ
 Proteinleri şifrelemeyen diğer RNA’ların yapıldığı ve işlendiği yer
 Diğer RNA+protein komplekslerinin oluştuğu yer
– Örn:
 U6 SnRNP (küçük nuklearribonukleoproteinler)
mRNA kırpılmasında görevli
1 RNA+7 protein
nukleolusta, Sno RNA’lar tarafından modifikasyona uğratılır
 Diğer RNA+protein kompleksleri nukleolusta oluşturulur
telomeraz ve
sinyal tanıma partikülü
 tRNA’lar
nukleolusta hazırlanırlar
NUKLEUS MATRİKSİ
 Lipidler, proteinler özütlenir
 Enzim sindirimi; (DNaz, RNaz)
 Yüksek konsantrasyonlu tuz solusyonu ile muamele.
Matriks ----► Fibrillerden oluşan bir ağ sistemi (3-5 nm)
Proteinler (~ 30 çeşit)
Bazısı DNA bağlar (özel dizileri SAR, MAR)
Nukleus Matriksinin İşlevleri
 Yapısal bir kafes oluşturur.
 Kromozomların nukleus içerisindeki
düzenini sağlar.
 DNA transkripsiyon , DNA
replikasyonu düzenlenmesi (matriks
proteinleri ilgili enzimleri içerir)