MART / MARCH 2017 SAMEKS Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir önceki aya göre 1,3 puan azalmasına karşın Mart ayındaki 50,1 puanlık değeriyle ekonomik aktivitedeki canlılığın sürdüğüne işaret etmiştir. Endekste gözlenen bu azalışta, hizmet sektörünün önceki aya göre 2,8 puan düşüş kaydederek 50,0 seviyesine gerilemesi etkili olurken, 1,0 puan yükselen sanayi sektörü ise 51,1 puanla olumlu görünümünü sürdürmüştür. Bu dönemde sanayi sektörüne yönelik yeni siparişlerin artması girdi alımları ve üretimi olumlu yönde etkilerken; gerçekleşen üretim artışı da istihdamı desteklemiştir. Hizmet sektöründe ise girdi alımlarında gözlenen hız kaybı iş hac- 4 PUMAX minde gerilemeye neden olmuş; bunun neticesinde de stoktan tüketim hızlanırken istihdam gerilemiştir. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi’nin 50,1 puanlık değeri 2017 yılı Mart ayına ilişkin ekonomik aktivitenin canlılığına işaret ederken, böylece Şubat ayında başlayan olumlu görünüm sürmüştür. 1. Sanayi Sektörü SAMEKS Endeksi Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi, 2017 yılı Mart ayında, bir önceki aya göre 1,0 puan artarak 51,1 seviyesine yükselmiştir. Üretim (1,6 puan), Yeni Sipariş (2,3 puan), Satın Alım (2,9 puan) ve İstihdam (1,7 puan) alt endekslerinde gözlenen artışlar, Seasonally adjusted PUMAX Composite Index pointed to the ongoing vitality in economic activities with a value of 50.1 points in March, in spite of a 1.3 points drop compared to the previous month. The service sector’s regression to 50.0 level with a 2.8 point-decrease compared to the previous month was effective in the Index decline, whereas the industrial sector maintains its positive outlook at 51.1 points with a 1.0 point-rise. In this period, the increase in new orders in the industry sector positively affected inputs purchases and production, while the increase in production supported employment. The observed momentum loss in inputs purchases in the service sector caused a decrease in business volume, resulting in a regression in employment and acceleration in stock consumption. The 50.1 point-value of the seasonally adjusted PUMAX Composite Index demonstrates the vitality of economic activities in March 2017, which perpetuates the positive outlook started in February. 1. PUMAX Industry Sector Index Seasonally adjusted PUMAX Industry Index rose by 1.0 point in March 2017 compared to the previous month and reached 51.1 points. The increases observed in the sub-indexes of Production (1.6 points), New Orders (2.3 points), Purchasing (2.9 points) and Employment (1.7 points) were decisive in the momentum gained in the industry sector. 5 sanayi sektörünün hızlanmasında belirleyici olmuştur. Mart ayında yeni siparişlerde önceki aya göre gözlenen artışlar firmaların girdi alımlarını olumlu yönde etkilerken, buna bağlı olarak üretim artış kaydetmiştir. Sektöre ait istihdam ise, 49,6 puanda kalmasına karşın, önceki aya göre 1,7 puan artarak toparlanma sinyali vermiştir. Böylece mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi, Ocak ve Şubat dönemlerindeki olumlu görünümünü Mart ayında da sürdürmüş ve 51,1 puanlık değeriyle sektördeki canlılığa işaret etmiştir. Yılın ilk çeyreğini 50,9 puan ortalamasıyla kapatan SAMEKS Sanayi Endeksi, bu döneme ilişkin büyüme rakamları için pozitif bir tablo sunmaktadır. a. Üretim Sanayi sektörüne ait Üretim alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 1,6 puan artarak 51,4 seviyesine yükselmiştir. Üretiminde gözlenen bu artışta yeni siparişler ve girdi alımlarında gözlenen ivmelenme belirleyici olmuştur. b. Yeni Sipariş Sanayi sektörüne ait Yeni Sipariş alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 2,3 puan artarak 49,9 seviyesine yükselmiştir. Yeni Siparişlerde gözlenen bu artış, sanayi sektöründeki görülen canlanmanın başlıca göstergesi olmuştur. c. Satın Alım Sanayi sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 2,9 puan artarak 59,9 seviyesine yükselmiştir. Girdi alımlarındaki artışın hızlanarak sürmesi, üretimdeki artışın önümüzdeki dönemlerde de devam edeceğine işaret etmektedir. d. Nihai Mal Stoku Sanayi sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 2,8 puan azalarak 49,0 seviyesine gerilemiştir. Bu azalış, firmaların yeni siparişlere cevap verirken öncelikli olarak mevcut stoklarını tüketme yolunu tercih ettiklerini göstermektedir. e. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Sanayi sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya 6 In March, the increase observed in new orders compared to the previous month positively affected firms’ inputs purchases, which led to an increase in production. While remaining at 49.6 points, the sectoral employment still indicated a recovery with an increase of 1.7 points compared to the previous month. Therefore, seasonally adjusted PUMAX Industry maintained its positive outlook observed in January and February also in March and pointed to the sectoral vitality with a value of 51.1 points. Finishing the first quarter of the year with an average of 50.9 points, PUMAX Industry Index presents a positive picture in terms of growth numbers relating to this period. a. Production The Production sub-index of the industry sector rose by 1.6 points in March compared to the previous month to reach 51.4 points. The momentum observed in new orders and inputs purchases were decisive in the increase in production. b. New Orders The New Orders sub-index of the industry sector rose by 2.3 points in March compared to the previous month to reach 49.9 points. This increase observed in New Orders was the main indicator of the revitalization observed in the industry sector. c. Purchasing The Purchasing sub-index of the industry sector rose by 2.9 points in March compared to the previous month to reach 59.9 points. The fast increase in Inputs purchases indicates that production increase will also continue in the next periods. d. Final Good Inventory The Final Good Inventory sub-index of the industry sector declined by 2.8 points to 49.0 level in March compared to the previous month. This decline demonstrates that the firms preferred consuming primarily the current stocks in response to new orders. e. Suppliers’ Delivery Time The Suppliers’ Delivery Time sub-index of the industry sector declined by 1.6 points to 48.1 7 karşın 57,1 seviyesinde gerçekleşen Satın Alım alt endeksi, firmaların sektöre olan güvenini sürdüğüne işaret etmektedir. İş hacminin önceki aya göre azalması sektöre yönelik istihdamı olumsuz etkilerken, firmalar bu dönemde ağırlıklı olarak mevcut stoklarını tüketme yoluna gitmişlerdir. göre 1,6 puan azalarak 48,1 seviyesine gerilemiştir. Mart ayında katılımcıların %75’i teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir. f. İstihdam Sanayi sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 1,7 puan artarak 49,6 seviyesine yükselmiştir. Yeni siparişler ve girdi alımlarının artışıyla hızlanan üretim, bu dönemde sektöre yönelik istihdam artışını olumlu etkilemiştir. 2. Hizmet Sektörü SAMEKS Endeksi Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Endeksi; 2016 yılı Mart ayında, bir önceki aya göre 2,8 puan azalarak 50,0 değerine gerilemiştir. İş Hacmi (2,1 puan), Satın Alım (3,8 puan), ve İstihdam (4,7 puan) alt endekslerinde gerçekleşen azalışlar, hizmet sektöründe gözlenen yavaşlamanın en önemli belirleyicileri olmuştur. Girdi alımlarında Eylül 2016 döneminde başlayan olumlu görünüm Mart ayında da devam etmiş; önceki aya göre 3,8 puan azalmasına 8 Önceki aya göre 2,8 puan azalmış olmasına karşın; mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Hizmet Endeksi’nin 50,0 seviyesinde gerçekleşmesi, sektöre yönelik olumlu görünümün sürdüğüne işaret etmektedir. a. İş Hacmi Hizmet sektörüne ait İş Hacmi alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 2,1 puan azalarak 47,7 seviyesine gerilemiştir. Girdi alımlarında pozitif görünümün sürmesi, iş hacminin önümüzdeki dönemde artışa geçeceğine işaret etmektedir. b. Satın Alım Hizmet sektörüne ait Satın Alım alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 3,8 puan azalarak 57,1 seviyesine gerilemiştir. İş hacminde gözlenen daralmaya rağmen girdi alımlarının sub-index was realized at 57.1 level, indicating the firms’ ongoing trust in the sector. Decline of business volume compared to the previous month negatively affected employment, while firms began to mainly consume their current stocks. Despite the 2.8 point-drop compared to the level in March compared to the previous month. previous month, seasonally adjusted PUMAX In March, 75% of the participants expressed that Service Index reached 50.0 level, pointing to there weren’t any important changes in delivery the continuing positive outlook towards the times. sector. f. Employment The Employment sub-index of the industry sector rose by 1.7 points to reach 49.6 points in March compared to the previous month. Having gained momentum with the rise in new orders and inputs purchases, the production positively affected the sectoral employment in this period. a. Business Volume The Business Volume sub-index of the services sector declined by 2.1 points to 47.7 level in March compared to the previous month. The ongoing positive outlook in inputs purchases heralds an increase in the business volume in the next period. 2. PUMAX Services Sector Index Seasonally adjusted PUMAX Service Index dropped by 2.8 points to 50,0 points in March 2016 compared to the previous month. The declines observed in the sub-indexes of Business Volume (2.1 points), Purchasing (3.8 points), and Employment (4.7 points) were mostly decisive in the service sector regression. b. Purchasing The Purchasing sub-index of the services sector Having started in September 2016, the positive declined by 3.8 points to 57.1 level in March comoutlook in inputs purchases continued in March; pared to the previous month. Inputs purchases in spite of a decrease by 3.8 points, Purchasing maintained a level above 50 points, despite the 9 50 puan üzerinde seyretmesi, sektöre güvenin sürdüğüne işaret etmektedir. e. İstihdam Hizmet sektörüne ait İstihdam alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 4,7 puan azalarak 49,8 seviyesine gerilemiştir. Bu dönemde iş hacminde gözlenen durgunluk sektöre yönelik istihdama olumsuz yansımıştır. YORUM: Yılın ilk ayında 50 referans puanının altında kalarak reel sektördeki durgunluğa işaret eden SAMEKS Bileşik Endeksi, Şubat ve Mart aylarında yeniden yükselişe geçerek ekonomik aktivitenin hızlandığının sinyalini vermiştir. SAMEKS Sanayi Endeksi’nin yılın ilk çeyreğini 50,9 puan ortalamasıyla kapatması sanayi sektöründe çarkların dönmeye devam ettiğini gösterirken, SAMEKS Hizmet Endeksi’nin son 2 ayda gösterdiği performans da Türkiye ekonomisindeki olumlu görünümünü teyit etmektedir. c. Nihai Mal Stoku Hizmet sektörüne ait Nihai Mal Stoku alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 2,2 puan azalarak 48,8 seviyesine gerilemiştir. İş hacmindeki durgunluğun Mart ayında da sürmesi, firmaların mevcut stoklarından tüketmesine neden olmuştur. Mart ayında, hizmet sektöründeki alt bileşenlerin zayıflamasına karşın, sanayi sektöründe yeni siparişler, girdi alımları ve üretimin olumlu görünümü, SAMEKS Bileşik Endeksi’ni 50 referans değeri üzerinde tutmuştur. d. Tedarikçilerin Teslimat Süresi Hizmet sektörüne ait Tedarikçilerin Teslimat Süresi alt endeksi, Mart ayında bir önceki aya göre 1,4 puan azalarak 47,7 seviyesine gerilemiştir. Mart ayında katılımcıların %79’u teslimat sürelerinde önemli bir değişim olmadığını ifade etmiştir. TÜİK tarafından açıklanan sanayi üretimi Ocak ayında önceki yılın aynı ayına göre %2,6 artarken; %18,1 oranında artış kaydeden ihracat ise dış talebin toparlanmaya başladığına işaret etmektedir. Bu dönemde cari işlemler açığı da 561 milyon dolarlık artışla beklentilere paralel bir seyir izlemiştir. Özetle; 2017 yılının ilk çeyreği geride kalırken, Türkiye ekonomisine yönelik açıklanan son veriler iktisadi faaliyetteki toparlanmanın devam ettiğini göstermektedir. 10 observed contraction in business volume, which shows the continuing trust to the sector. c. Final Good Inventory The Final Good Inventory sub-index of the services sector declined by 2.2 points to 48.8 level in March compared to the previous month. The continuing depression in business volume in March caused the firms to consume their current stocks. d. Suppliers’ Delivery Time The Suppliers’ Delivery Time sub-index of the industry sector declined by 1.4 points to 47.7 level in March compared to the previous month. In March, 79% of the participants expressed that there weren’t any important changes in delivery times. e. Employment The Employment sub-index of the services sector declined by 4.7 points to 49.8 level in March compared to the previous month. Depression observed in business volume in this period negatively reflected onto the sectoral employment. COMMENT: PUMAX Composite Index, which remained under 50 reference points in the first month of the year, pointing towards the depression in the real sector, started to rise in February and March, which refers to acceleration in economic activities. While the PUMAX Industry Index closing the first quarter of the year with an average of 50,9 points demonstrates that the wheels are turning in the industry sector, the performance of PUMAX Service Index in the last 2 months validates the positive outlook of Turkey’s economy. In spite of the weakening subcomponents in the service sector, new orders in the industry sector, inputs purchases and the positive outlook of production in March kept PUMAX Composite Index above the 50-point reference value. Industrial production in January declared by Turkish Statistical Institute increased by 2.6% compared to the same month of the previous year, while exportation, which recorded an increase by 18.1%, indicates the advent of a recovery in foreign demands. In this period, with a 561-million-dollar increase, the current accounts deficit was followed an expected course. In summary, as the first quarter of 2017 ends, the latest declared data on Turkey’s economy demonstrates the continuing recovery in financial operations. 11 VERİ DERLEME VE HESAPLAMALAR DATA COMPILATION AND CALCULATION SAMEKS kapsamında aylık olmak üzere sanayi ve hizmet sektörleri için iki ayrı anket formu düzenlenmiştir. Sanayi ve imalat sektörü anketi 6; hizmet sektörü anketi ise 5 sorudan oluşmaktadır. Sanayi ve imalat sektörü anketi, üretim, yeni sipariş, satın alınan hammadde, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri içermektedir. Hizmet sektörü anketi ise iş hacmi, satın alım, stoklar, teslimat süresi ve çalışan sayısına ilişkin değerlendirmeleri kapsamaktadır. Two separate questionnaires were prepared monthly for the industry and services sectors by PUMAX. The Industry and manufacturing sector survey includes 6 questions whereas the services sector survey consists of 5 questions. The industry and manufacturing sector survey includes an assessment of production, new orders, purchased raw materials, inventories, delivery times and the number of employees. The services sector survey covers business volume, purchases, inventories, delivery times and the number of employees. eşitse, bu yayılım değeri 50 olacaktır. Bu hesaplama, göstergelerin aynı yönlü olmaları için, tedarik teslim süreleri endeksi hesaplanırken azaldı diyenlerin yüzdesi ile yapılmaktadır. Bu alt endekslerin her biri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından da kullanılan iş günü etkilerinden arındırma yöntemiyle düzeltilmiştir. Bu değerlerde 50’nin üzerinde bir okuma son ayda bir gelişim ve iyiye gidiş, 50 altındaki değerler ise durumda kötü yönde bir hareket Endekse kaynak olan anketler, her ayın olarak algılanır. 20-21-22’sinde belirlenen örnek grubunun satın alma müdürlerinin profesyonel çağrı SAMEKS sanayi ve hizmet endeksleri, merkezince telefonla aranmasıyla hayata kendileri ile ilgili alt endekslerin belli bir geçirilir. SAMEKS endeksini oluşturan ham yüzdeye göre ağırlıklandırılması ile oluşveriler, bu kapsamda düzenlenen ankete turulmuştur. Bu ağırlıklar, alanında uzman katılan işyerleri satın alma müdürlerinin akademisyenlerin profesyonel satın alma sorulan sorulara verdiği, içinde bulunulan müdürleri ile yaptıkları odak grubu çalışaya dair arttı/azaldı/değişmedi cevapla- maları ve her bir göstergenin şirket sağlığı rından oluşmaktadır. Örneklem büyüklüğü için önemini ölçen anketler sonucu karar hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonomi- verilmiş; kullanım kolaylığı için yuvarlatıldeki ağırlıklarını da yansıtan bir karışım- mış değerler belirlenmiştir. daki 500’ü aşkın şirketten oluşmaktadır. Bu veriler daha sonra şirketin sağlığının farklı yönlerini ölçen aylık alt endekslerin oluşumunda kullanılmaktadır. Alt endekslerin her biri, soruya arttı cevabı verenlerin yüzdesiyle değişmedi cevabı verenlerin yüzdesinin yarısının toplamı ile oluşan 0 ile 100 arasındaki yayılım değerleridir. Örneğin arttı ve azaldı diyenlerin sayısı 12 SAMEKS Bileşik Endeksi ise, hizmet ve sanayi endekslerinin her bir sektörün Türkiye Gayri Safi Milli Hasılası (GSMH) içindeki göreceli ağırlıklarına göre alınan ortalaması ile belirlenmiştir. Bu değerler GSMH toplamından tarım sektörünün çıkarılmasından sonra hizmet ve sanayi sektörlerinin ekonominin geri kalanındaki ağırlıklarıdır. instance, such a spread value would be 50 if those who replied “increased” would be equal to those who replied “decreased”. This calculation is conducted with the percentage of those who reply “decreased” in supply delivery time index calculation so that indicators are in the same direction. Each sub-index was adjusted with a method, also applied by the Central Bank of the Republic of Turkey, to remove working day effects. A value of over 50 means an improvement and upturn in the past month whereas one below 50 indicates a Surveys that contribute to the Index are negative change. conducted through the phone conversations on 20th 21st and 22nd day of each PUMAX industry and services indices month between the call centers and pur- were created by weighting of relevant chasing managers chosen for the sample sub-indices pursuant to a certain percentgroup. Raw data that make up the PUMAX age. Ratios were decided as a result of foindex are, in this context, based on the an- cus group studies conducted by specialist swers of “increased/decreased/steady” academics with professional purchasing given by the surveyed purchasing man- managers and surveys which measure agers of from different companies. Sam- the importance of each indicator for the ple size consists of a mixture of over 500 health of a company. Values were roundcompanies reflecting the weight of servic- ed for ease of use. es and industry sectors in the economy. These data are later used when forming monthly sub-indexes which measure different aspects of a company’s health. Each sub-index is the spread value between 0-100 reached by adding half the percentage of those who answers the question as “increased” and “steady”. For PUMAX Composite Index, on the other hand, was determined with the average of relative weights of the services and industry indices in the Gross National Product (GNP). These values refer to the weight of the services and industry sectors in the rest of the economy after exclusion of the agricultural sector from the total GNP. 13 DÜNYA EKONOMİSİ 2017 yılı Mart ayında küresel ekonominin başlıca gündem maddesi FED’in faiz artırımı olurken; Avro Bölgesi, İngiltere ve Çin ekonomisindeki gelişmeler de yakından takip edilmiştir. Mart ayında gerçekleştirdiği toplantısında politika faizini 25 baz puan artırarak %0,75 ila %1,0 aralığına çeken FED, 2017 yılı içerisinde iki kez daha faiz artırımına gidileceği öngörüsünü ise yineledi. Faiz artırımı kararında istikrarlı büyüme, güçlü işgücü piyasaları ve enflasyon oranındaki iyileşme etkili olurken; FED Başkanı Janet Yellen, faiz artırımının ekonominin ilerleme kaydettiğinin göstergesi olduğunu, ancak ekonomik görünüme ilişkin yeniden yapılan değerlendirmeyi yansıtmadığını ifade etti. Avro Bölgesi’nde Mart ayında açıklanan veriler ekonomideki toparlanma sürecinin devam ettiğine işaret ederken, Avrupa Merkez Bankası (ECB) beklentiler paralelinde para politikasında herhangi bir değişikliğe gitmedi. Bölge’de %2,0 seviyesine yükselen Şubat ayı enflasyonu deflasyon tehlikesinden giderek uzaklaşıldığını işaret ederken, Bileşik PMI Endeksi’nin yaklaşık son altı yılın en yüksek seviyesine yükselmesi ekonomik aktivitenin toparlandığına işaret etmiştir. Bu veriler ışığında Avrupa Merkez Bankası, Avro Bölgesi’nin 2017 ve 2018 yıllarına ilişkin büyüme tahminini yukarı yönlü revize ederek, sırasıyla %1,8 ve %1,7’ye çekti. İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden çıkış sürecini başlatacak olan Lizbon Anlaşması’nın 50. maddesinin 29 Mart 2017 tarihinde yürürlüğe gireceği açıklanırken, 2 yıl sürecek müzakere sürecinde tarafların, başta ticaret olmak üzere, çıkış koşulları üzerinde anlaşması öngörülüyor. Son 3 yıla ilişkin veriler baz alındığında 2017 yılı Şubat ayında ilk kez dış ticaret açığı veren 14 Çin ekonomisinde ise; hızlı bir artış kaydeden ithalat iç talepteki canlanmaya işaret ederken, Ocak-Şubat döneminde %6,3 artış kaydeden imalat sanayii PMI verisi oldukça olumlu bir tablo sunmuştur. Özetle; ABD öncülüğünde gelişmiş ekonomilerde ekonomik aktivitenin bir miktar ivme kazandığı görülürken, küresel büyüme zayıf ve kırılgan görünümünü sürdürmektedir. TÜRKİYE EKONOMİSİ 2017 yılı Mart ayı içerisinde Türkiye ekonomisine ilişkin açıklanan veriler, Türkiye ekonomisindeki pozitif görünümün sürdüğüne işaret etmiştir. Bu dönemde dış ticaret, cari işlemler dengesi ve sanayi üretimi olumlu bir tablo sunarken, işsizlik ve enflasyon verilerindeki bozulmalar devam etmiştir. Kasım ve Aralık aylarında sırasıyla %9,7 ve %9,0 artış kaydeden ihracat, 2017 yılının ilk ayında da trendini sürdürmüş ve önceki yılın aynı ayına göre %18,1 artış kaydetmiştir. Bu dönemde ithalat da %15,9 oranında artmış ve böylece Ocak ayında dış ticaret açığı %10,3 seviyesinde genişlemiştir. Şubat ayında ise Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin açıkladığı öncü verilere göre ihracat %5,1 artış kaydederek yükselişini sürdürmüştür. İhracattaki olumlu görünümün etkisiyle cari işlemler açığı 2017 yılı Ocak ayında 561 milyon dolar artarak 2,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Bu dönemde doğrudan yabancı yatırımlarda ivme kaybı yaşanırken, portföy yatırımlarındaki sermaye girişi sürmüştür. 2016 yılının son çereğinde önceki yılın aynı çeyreğine göre %2,1 genişleyen ve büyümenin öncü göstergelerinden olan sanayi üretimi, 2017 yılı Ocak ayında yıllık bazda %2,6 oranında WORLD ECONOMY 2017 based on the data pertaining to the last 3 years, the importation demonstrated a fast inIn March 2017, the main agenda item of the glob- crease, indicating revitalization of the domesal economy was FED’s interest rate hike while tic demands. The manufacturing industry PMI the developments in the Euro Zone, British and data, on the other hand, rose by 6.3% in JanChinese economies were closely followed. uary-February period, which presents a quite positive picture. Raising its policy interest rate by 25 basis points to a range between 0.75% and 1.0% in To sum up, in developed economies, primarily the March meeting, the FED renewed the pre- including the USA, the economic activities have diction of two more interest rate hikes in 2017. been observed to gain some momentum, while Stable growth, strong workforce markets and global growth maintains a weak and fragile outenhancements in the inflation rate were affec- look. tive in this decision. FED President Janet Yellen expressed that the interest rate increase is an indication of the improvement in economy; however it doesn’t reflect the reassessment of The Turkish economic data declared in March 2017 indicate that the positive outlook of Turthe economic outlook. key’s economy perpetuates. In this period, forData declared in the Euro Zone in March indi- eign trade, current accounts balance and induscates that the economic recovery is continu- trial production presented a positive picture, ing, while the European Central Bank (ECB), as while negative inputs on unemployment and expected, didn’t alter its monetary policy. The inflation continued. February inflation rate rose by 2.0% in the Zone, which means the deflation threat is being grad- Exportation rose by 9.7% and 9.0% respectively ually avoided. The Composite PMI Index reached in November and December and it maintained its highest value in the last six years, implying the current trend also in the first month of 2017, the revival of economic activities. In light of recording an increase by 18.1% compared to the these data, the European Central Bank revised same month of the previous year. In this periits prediction for 2017 and 2018 growth rates of od, importation rose at the rate of 15.9%, and the Euro Zone in the positive direction, moving therefore the foreign trade deficit expanded by 10.3% in January. According to the initial data them up to 1.8% and 1.7% respectively. declared in February by the Turkish Exporters’ The 50th article of the Lisbon Treaty, which will Assembly, exportation continued its uptrend, initiate Britain’s exit process from the European rising by 5.1%. Union, has been declared to take effect on 29 Influenced by the positive outlook of exportaMarch 2017. The parties are expected to reach an tion, current accounts deficit rose by 561 million agreement on exit terms particularly in relation dollars and reached 2.8 billion dollars in Januto trade during the 2-year negotiation process. ary. In this period, direct foreign investments The Chinese economy, which recorded a for- lost momentum, while capital input in portfolio eign trade deficit for the first time in February investments continued. TURKISH ECONOMY 15 artmış ve böylece yılın ilk çeyreğine pozitif bir başlangıç yapmıştır. İşgücü istatistikleri ve tüketici fiyat endeksine yönelik son veriler ise olumsuz bir görünüm arz etmiştir. Buna göre işsizlik oranı 2016 yılı Aralık ayında önceki aya göre 0,6 puan artış kaydederek %12,7 seviyesine yükselmiş, Şubat ayı enflasyonu ise beklentileri aşarak yıllık bazda %10,13 olarak gerçekleşmiştir. T.C. Merkez Bankası piyasa beklentisine paralel olarak Geç Likidite Penceresi borç verme faiz oranını 75 baz puan artırarak %11,75’e yükseltirken, politika faizini %8 seviyesinde sabit tuttu. Enflasyon görünümündeki bozulmayı sınırlamak amacıyla parasal sıkılaştırmanın güçlendirilmesine karar verildiğini ifade eden TCMB, ihtiyaç duyulması halinde ilave parasal sıkılaştırma da yapılabileceğini belirtti. Dış Ticaret: 2017 yılı Ocak ayında ihracat, önceki yılın aynı ayına göre %18,1 oranında artarak 11,3 milyar dolara yükselirken, ithalat da %15,9 artarak 15,6 milyar dolar olarak gerçekleşti. İthalatın ihracattan hızlı bir artış sergilemesi bu dönemde dış ticaret açığının önceki yılın aynı ayına göre %10,3 artmasına neden olmuştur. İhracat ve ithalatta gözlenen yüksek oranlı bu artışlarda “baz etkisi” hissedilmektedir. Zira Ocak 2016 döneminde ihracat %22,0 oranında, ithalat ise %19,7 oranında azalmıştı. 2016 yılı boyunca düşüş kaydederek dış ticaret açığının azalmasında önemli bir rol oynayan enerji ithalatı, 2017 yılının Ocak ayında önceki yıla göre %42,4 oranında artarak 3,2 milyar dolara çıkmıştır. Bu gelişmede petrol fiyatlarında gözlenen artış etkili olmuştur. Zira 2016 yılı Ocak ayında 28 dolara kadar gerileyen Brent petrolün varil fiyatı, OPEC ülkelerinin petrol arzını kısıtlama kararı ile Ocak 2017’de 55-56 dolar bandında seyretmiştir. 16 2017 yılı Ocak ayında en çok ihraç edilen fasıl, daha önceki dönemlerde olduğu gibi, önceki yılın aynı ayına göre %37,4 artış kaydederek 1,7 milyara yükselen “motorlu taşıtlar” olmuştur. Bu dönemde ihracatı oransal olarak en çok artış kaydeden fasıl ise %76,0 artış kaydederek 425 milyon dolara yükselen “mineral yakıtlar ve yağlar (enerji)” olmuştur. En büyük ihracat pazarımız olan Avro Bölgesi’ne (AB-28) ihracatımız 2017 yılı Ocak ayında %12,0 artış kaydederek 5,3 milyar dolara yükselmiştir. Böylece AB’nin Ocak ayı ihracatımızdaki payı %47,0 olmuştur. Ülkeler bazında dış ticaret rakamlarına bakıldığında ise, ihracatta Almanya’nın ithalatta ise Çin’in liderliğini sürdürdüğü görülmektedir. Almanya’ya ihracatımız önceki yılın aynı ayına göre %3,2 artarak 1,1 milyar dolar olurken, Çin’den ithalatımız ise önceki yılın aynı ayına göre %3,8 azalmasına karşın 1,9 milyar dolar düzeyinde gerçekleşmiştir. Petrol fiyatlarındaki artışın sürmesi hâlinde, önümüzdeki dönemde de Türkiye ekonomisinde ithalat hacminin artacağı öngörülmektedir. En büyük ihraç pazarımız olan Avro Bölgesi’nde ekonomik aktivitenin olumlu seyrini sürdürmesi ve TL’nin zayıf seyri ise, ihracatı destekleyen unsurlar olmaya devam edecektir. Cari Açık: 2017 yılı Ocak ayına ait cari işlemler açığı, bir önceki yılın Ocak ayına göre 561 milyon dolar artarak 2,8 milyar dolar olarak gerçekleşti. Böylece yıllıklandırılmış bazda cari işlemler açığı 33,2 milyar dolar seviyesine yükselmiştir. Ödemeler dengesi tablosundaki dış ticaret açığı, 2017 yılının Ocak ayında, bir önceki yılın aynı ayına göre yaklaşık 420 milyon dolar artarak 3,1 milyar dolara yükselmiştir. Bu döneme ilişkin The industrial production, one of the main indicators of growth, expanded by 2.1% in the last quarter of 2016, compared to the same quarter of the previous year, having recorded an increase by 2.6% on annual basis in January 2017 and therefore having made a positive start in the first quarter of the year. compared to the previous year to reach 3.2 billion dollars. The increase observed in oil prices was affective in this development. Because Brent oil price per barrel, which had regressed to 28 dollars in January 2016, rose up to a range of 55-56 dollars in January 2017 upon OPEC countries’ decision of limiting oil supply. The latest data on workforce statistics and consumer price index presented a negative outlook. According to this picture, unemployment rate rose by 0.6 points in December 2016 compared to the previous month, reaching 12.7%, while the realized inflation in February exceed expectations with 10.13% on annual basis. Main exportation unit in January 2017 was “motor vehicles”, as it was in previous periods, which rose by 37.4% and reached 1.7 billion compared to the same month of the previous year. In this period, “mineral fuels and oils (energy)” which increased by 76.0% to reach 425 million dollars, recorded the heaviest proportional increase in exportation. The Central Bank of the Republic of Turkey raised Late Liquidity Window Loan Interest Rate by 75 basis points to 11.75%, while pegging the policy interest at 8%. In order to limit the deterioration in inflation outlook, CBRT declared its decision to strengthen the monetary tightening, and that there might be additional monetary tightening if needed. Foreign Trade: In January 2017, exportation rose at the level of 18.1% to reach 11.3 billion dollars, compared to the same month of the previous year, while importation rose by 15.9% and reached 15.6 billion dollars. Because exportation increased faster than importation, the foreign trade deficit expanded by 10.3% compared to the same month of the previous year. Exportation to our largest exportation market the Euro Zone (EU-28) rose by 12.0% in January 2017 and reached 5.3 billion dollars, which makes the EU’s share in our January exportation 47.0%. When we examine exportation numbers on the basis of countries, it is clear that Germany is the leader in exportation whereas China is the leader in importation. Our exportation to Germany increased by 3.2% compared to the same month of the previous year to reach 1.1 billion dollars. Though declined by 3.8% compared to the same month of the previous year, our importation from China was worth 1.9 billion dollars. If oil prices continue to increase, importation The high increases observed in exportation volume in Turkey’s economy is expected to rise and importation were influenced by the ““basis also in the next period. Positive outlook of ecoeffect”. In January 2016, exportation and im- nomic activities in the Euro Zone -- our largest portation had respectively declined by 22.0% exportation market -- and weak outlook of TRY and19.7%. will continue to support exportation. Playing an important role in the decrease of Current Deficit: Current accounts deficit in foreign trade deficit by declining in 2016, ener- January 2017 hiked by 561 million dollars and gy importation rose by 42.4% in January 2017 reached 2.8 billion dollars compared to the same 17 altın ticaretinde ise nispeten bir denge olduğu gözlenmiştir. Böylece dış ticaret açığı, 2017 Ocak ayında cari işlemler dengesine negatif etkide bulunmuştur. Geçtiğimiz yıl boyunca cari işlemler açığına olumsuz tesir eden turizm gelirleri, Ocak 2017 döneminde de zayıf performansını sürdürmüştür. Bunula birlikte; net turizm gelirlerinin yıllık bazda %17,5 oranında azalmasına karşın, Rusya’dan gelen turist sayısında gözlenen toparlanma önümüzdeki dönem için umut vermektedir. 2016 yılında toplam 6,4 milyar dolar sermaye girişi kaydedilen portföy yatırımlarında 2017 yılı Ocak ayında da 1,6 milyar dolar seviyesinde sermaye girişi gözlenmiştir. Bu dönemde yurtdışı yerleşikler hisse senedi piyasasında 649 milyon dolarlık net alım yapmıştır. Doğrudan yabancı yatırımlarda gözlenen ivme kaybı ise yılın ilk ayında da devam etmiştir. Ocak ayında net doğrudan yatırımlar önceki yıla göre yaklaşık %50 azalarak 360 milyon dolar olurken, net gayrimenkul yatırımları da %24,5 oranında azalarak 280 milyon dolar seviyesine gerilemiştir. Son dönemde petrol fiyatlarında gözlenen artışlar Türkiye’nin dış ticaret açığına olumsuz yansımış, böylece cari işlemler açığında nispi bir genişleme gözlenmiştir. Turizm gelirleri ve doğrudan yatırımlarda gözlenen kayıplar da cari açığı olumsuz etkileyen diğer unsurlar olarak dikkat çekmektedir. Bu gelişmeler paralelinde, önümüzdeki dönemde cari işlemler açığında kademeli bir artış gerçekleşmesi öngörülmektedir. Sanayi Üretimi: Büyümenin öncü göstergelerinden sanayi üretimi, 2017 yılı Ocak ayında, önceki aya göre %1,3 oranında artış kaydederken; yıllık bazda ise %2,6 oranında artmıştır. Önceki 18 yılın aynı ayına göre sağlanan bu artış, yılın ilk çeyreğine yönelik büyüme oranı için olumlu bir izlenim vermiştir. month of the previous year. Therefore, current accounts deficit on annual basis reached 33.2 billion dollars. Alt sektörler bazında incelendiğinde, üretimin elektrik üretimi ve dağıtımı sektöründe %7,4, imalat sanayi sektöründe %2,8 arttığı, madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe ise %13,7 azaldığı gözlenmiştir. Buna ek olarak; otomotiv, gıda ürünleri ile bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı sektörlerindeki hızlı üretim artışları dikkat çekmektedir. Foreign trade deficit in balance of payments table went up by approximately 420 million dollars in January 2017 compared to the same month of previous year and reached 3.1 billion dollars. A relative balance is observed in gold trade in this period. Therefore, foreign trade deficit negatively affected current accounts When analyzed on sub-sectors basis, producbalance in January 2017. tion has been observed to decline by 7.4% in Tourism incomes, which had an adverse effect electricity production and distribution; and by on current accounts deficit last year, maintained 13.7% in mining and quarrying sector while inits weak performance also in January 2017 pe- creasing by 2.8% in manufacturing sector. In riod. However, although net tourism revenues addition, rapid increase in the manufacturing decreased by 17.5% on annual basis, the recov- sector of automotive, food products and comery observed in the number of tourists coming puters, electronics and optical products is sigfrom Russia gives hope for the next period. nificant. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış SAMEKS Sanayi Endeksi Ocak ayında önceki aya göre 5,7 puan artarak 51,6 puan seviyesine yükselmişti. Bu netice, aynı dönemde önceki aya göre %1,3 oranında artan TÜİK sanayi endeksi ile SAMEKS’in trend olarak aynı doğrultuda olduğuna işaret etmektedir. 2017 yılı Şubat ayında ise, SAMEKS Sanayi Endeksi bir önceki aya göre 1,4 puan azalmasına karşın 50,2 puan olarak gerçekleşerek olumlu görünümünü sürdürmüştü. Bu bağlamda TÜİK sanayi endeksinin Şubat ayında aylık bazda artışını sürdüreceğini tahmin edebiliriz. İşsizlik: Kasım, Aralık ve Ocak dönemlerinin ortalaması alınarak hesaplanan Aralık 2016 dönemi işsizlik rakamları, geçtiğimiz aya göre 0,6, önceki yılın aynı ayına göre ise 1,9 puan artarak arındırılmamış veriye göre %12,7 seviyesinde gerçekleşmiştir. Böylece işsizlik oranındaki artış trendi 8. ayına ulaşmış, %12,7’lik bu oran son 81 ayın en yüksek işsizlik oranı olarak kayıtlara geçmiştir. Aralık 2015 döneminde istihdam 26,448 milyon seviyesinde iken Aralık 2016 döneminde 26,669 milyon seviyesine yükselmiştir. Böylece son 12 ayda sağlanan istihdam artışı yaklaşık 221 bin seviyesinde olmuştur. While portfolio investments recorded 6.4 billion dollars capital inflow in 2016, it was observed to record 1.6 billion dollars in January 2017. In this period, overseas establishments performed 649 million dollars net purchase in the stock market. The momentum loss observed in direct foreign investments continued in the first month of the year. Net direct purchases decreased approximately by 50% to 360 million dollars in January compared to the previous year, while net real estate investments went down by 24.5%, regressing to 280 million dollars. Increase in oil prices in the last period reflected negatively on Turkey’s foreign trade deficit, and therefore a relative expansion has been observed in current accounts deficit. Losses in tourism incomes and direct investments also stand out as other factors which negatively affected current accounts deficit. In parallel with these developments, a gradual increase is ex- pected in current accounts deficit in the next periods. Industrial Production: One of the main indicators of growth, industrial production increased by 1.3% compared to the previous month, and by 2.6% on annual basis in January 2017. Compared to the same month of the previous year, this increase gives a positive impression in terms of growth rate for the first quarter of the year. Seasonally adjusted PUMAX Industry Index went up by 5.7 points to 51.6 points in January compared to the previous month. This outcome shows that TUIK industrial index, which rose by 1.3% in the same period compared to the previous month, and PUMAX are following the same trend. Although PUMAX Industrial Index declined by 1.4 points in February 2017 compared to the previous month, it maintained a positive outlook by remaining at 50.2 points. In this context, we can forecast that TUIK industry index will continue its uptrend on annual basis in February. Unemployment: December 2016 period unemployment rate, calculated by taking the average of November, December and January periods, was at 12.7% level according to the seasonally adjusted data, rising by 0.6 points compared to the previous month and by 1.9 points compared to the same month of the previous year. There19 açıklayacağı Şubat ve Mart 2017 verileriyle takip edilebileceği öngörülmektedir. Nitekim Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından açıklanan veriler, istihdam seferberliği kapsamında bugüne kadar 500 bin kişinin iş sahibi olduğunu ve önümüzdeki dönemde işsizliğin kademeli olarak azalacağını göstermektedir. Enflasyon: TÜFE, 2017 Şubat ayında bir önceki aya göre %0,81 artarken, bir önceki yılın aynı ayına göre ise %10,13 artış göstermiştir. Böylece manşet enflasyonda 2012 yılından beri ilk defa çift haneli seviyeye çıkılmıştır. TL’deki değer kaybının gecikmeli etkileri ve son dönemde petrol fiyatlarında gözlenen artışlar, Şubat ayı enflasyonunun beklentileri aşmasında etkili olmuştur. Enerji fiyatlarındaki artıştan önemli ölçüde etkilenen ulaştırma fiyatları, önceki aya göre %2,82 artarak enflasyonu 48 Son 12 ayda toplam işgücünün bu dönemde baz puan yukarı çekmiştir. Enflasyon sepetinin sağlanan istihdamı aşarak 888 bin artması top- ağırlığı en yüksek grubu olan “gıda” fiyatlarınlam işsiz sayısının 668 bin kişi artmasına neden da aylık bazda gözlenen %0,84 oranındaki artış, olmuştur. Aralık 2016 dönemi itibariyle toplam enflasyona 19 baz puan yukarı yönlü etkide buişsiz sayısı yaklaşık 3,872 milyon olarak tahmin lunmuştur. edilmektedir. Şubat ayında çekirdek enflasyon göstergeleEkonomik faaliyetlere göre işsizlik istatistikleri- rindeki yükseliş de devam etmiştir. Çekirdek ne baktığımızda ise; geçtiğimiz yılın aynı ayına enflasyon endekslerinde yıllık artışlar sırasıyla göre Aralık 2016 döneminde, sanayi sektöründe %8,27 ile %8,56 seviyesinde gerçekleşerek son 74 bin, inşaat sektöründe 121 bin, hizmetler sek- 7 ayın en yüksek düzeyine ulaşmıştır. töründe ise 380 bin istihdam kaybı görülmekteTürk Lirası’ndaki değer kaybının gecikmeli etkidir. Bu dönemde tarım sektöründeki işsizlik ise leri ve petrol fiyatlarının görece yüksek düzeyi yalnızca bin kişi azalmıştır. Böylece Aralık 2016 enflasyonun çift haneli seviyelere yükselmesindönemindeki 3,9 milyonluk işsizlikte toplam işde önemli bir rol oynamıştır. Bu bağlamda kısa sizlikte hizmetler sektörünün payı %50, sanayi vadede enflasyonun çift haneli seviyelerde seysektörünün payı %17, inşaat sektörünün payı retmeye devam edeceği öngörülmektedir. Buna %15, tarım sektörünün payı ise %6 olmuştur. ek olarak; çekirdek enflasyon göstergelerindeki Şubat ayı içerisinde başlatılan İstihdam Sefer- yükselişin sürmesi, T.C. Merkez Bankası’nın uyberliğinin işsizlik oranları üzerindeki olumlu guladığı sıkı likidite politikasına devam edeceğietkisinin, TÜİK’in Mayıs ve Haziran aylarında ne işaret etmektedir. 20 The positive impacts of Employment Mobilization, which started in February, are expected to reflect on TUIK’s February and March 2017 data which will be declared in May and June. Data declared by Ministry of Labor and Social Security show that, within the scope of the employment mobilization, 500 thousand people have been employed so far and unemployment will gradually decrease in the next period. Inflation: In February, CPI rose by 0.81% compared to the previous month, and by 10.13% compared to the same month of the previous fore, unemployment uptrend reached its 8th year. Therefore, WPI inflation reached two digmonth, and with 12.7%, has recorded the highits for the first time since 2012. est level of unemployment in the last 81 months. Impacts of recent TRY devaluation and inWhile employment was at 26.448 million level creases in oil prices were effective in February in December 2015 period, it climbed up to the 26.669 million level in December 2016 period. inflation to exceed expectations. TransportaTherefore, the employment increase in the last tion prices were affected by increasing prices 12 months has reached the 221 thousand level. of energy, and rose by 2.82% compared to the previous month and moved inflation up by 48 In the last 12 months, the total workforce exbasis points. The heaviest element in the inflaceeded employment provision in this period tion basket was “food” prices which increased and rose by 888 thousand, causing the total by 0.84% on monthly basis, hiking inflation by number of unemployed people to rise by 668 19 basis points. thousand. As of December 2016, total number of unemployed people was estimated to be In February, increase in core inflation indicators 3.872 million. also continued. Increasing by 8.27% and 8.56% Considering the unemployment statistics as per economic operations, industry sector lost employment of 74 thousand, while construction sector lost 121 thousand, and services sector lost 380 thousand employment in December 2016 period. In this period, unemployment in agricultural sector declined only by a thousand people. Therefore, in 3.9 million total number of unemployment, the shares of services sector was 50%, industry sector was 17%, construction sector was 15% and agricultural sector was 6% in December 2016 period. respectively on annual basis, core inflation indexes reached the highest level in the last 7 months. Belated impacts of TRY value loss and relatively high oil prices played an important role in inflation’s reaching two digit numbers. In this context, inflation is expected to remain at two digit levels in the short term. In addition, considering the continuing increase in core inflation indicators, CBRT is likely to perpetuate its tight liquidity policy. 21 Dr. Özer Balkız Ekonomist [email protected]