sınıf öğretmenliği öğrencilerinin fen bilgisi laboratuvarı uygulamaları
advertisement
SINIF ÖĞRETMENLİĞİ ÖĞRENCİLERİNİN FEN BİLGİSİ LABORATUVARI UYGULAMALARI VE LABORATUVAR ŞARTLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Mehpare SAKA Trakya Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğr. A.B.D. Araştırma Görevlisi,EDİRNE ÖZET: Hızla gelişen bilim ve teknoloji karşısında toplumun ilerlemesi; yapıcı, yaratıcı ve eleştirici düşünme yeteneğine sahip bireylerin yetiştirilmesi ile mümkündür. Bu düşünce yeteneğinin kazandırılması ilköğretimle başlar ve daha sonrası için temel oluşturur. Bir çok bilimsel ve teknolojik gelişmenin temelini de Fen Bilimleri oluşturmaktadır. Laboratuar çalışmaları Fen Bilimleri Eğitiminde önemli bir yere sahiptir. Öğrencilerin yaparak ve yaşayarak daha etkili bir şekilde öğrenmesi sağlanmaktadır. Burada da öğrenciyi ilk olarak yönlendirecek olan Sınıf Öğretmenlerine büyük görev düşmektedir. Bu amaçla yapılan çalışmada Sınıf Öğretmenliği öğrencilerinin Laboratuvarın amaçları konusunda tam olarak yeterli bilgiye sahip olamadıkları görülmüştür. Laboratuvar şartları uygun olsa bile öğrenciler kendilerini laboratuvar uygulamaları konusunda tam olarak yeterli görmemekte ve yapılan deneylerin ilköğretim öğrencilerine yönelik olmadığını düşünmektedirler. 1.GİRİŞ Bilgi çağının yaşandığı günümüzde eğitim sistemimizde temel amaç, öğrencilerimize mevcut bilgileri aktarmaktan çok bilgiye ulaşma becerilerini kazandırmak olmalıdır. Bu da ezberden çok, kavrayarak öğrenme, karşılaşılan yeni durumlarla ilgili problemleri çözebilme ve bilimsel yöntem süreci ile ilgili becerileri gerektirir. Bu becerilerin kazandırıldığı derslerin başında Fen bilgisi dersi gelir(Kaptan,1998, s.20-21). Tüm bu kazanımların oluşması için öğrencilerin yaparak ve yaşayarak öğrenmeleri, öğrenme sürecine aktif olarak katılımları önem kazanmaktadır(Çilenti,1985). Fen bilgisi fizik, kimya ve biyoloji konularının bir araya getirilip programa uygun olarak işlenmesidir. Bu programların gerçek dünya ile bağlantıda olması gerekir. Ancak ülkemizde özellikle ilköğretim okullarında verilen fen eğitiminin “hayattan kopuk, kuru, ezberci ve otoriter “ olduğu ve çocukların kişilik gelişimine imkan vermediği görülmektedir(Güver,2001). Yapılan araştırmalar tek başına fen öğretimindeki araştırma ve müfredat programının geliştirilmesi ve tamamlanmasının yeterli olmadığını, ayrıca öğretmenlerin durumlarının araştırma içindeki rollerinin, kazanmış oldukları eğitim durumları ve uygulama yöntemlerinin de uygulama içinde önemli bir yere sahip olduğu belirlenmiştir(Glass,1995). 2. YÖNTEM 2.1 Araştırma Grubu Bu araştırma Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim dalı öğrencileri üzerinde yapılmıştır. Bu araştırmanın evreni ülkemizde eğitim fakülteleri sınıf öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören tüm öğrencilerdir. Örneklem grubu ise, Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Anabilim dalında öğrenim gören 2000-2001 Öğretim yılı bahar döneminde Fen Bilgisi Laboratuvarı dersini alan dört örgün ve iki ikinci öğretim sınıfı 225 öğrenciden oluşmuştur. 2.2 Bilgi toplama aracı Bu çalışma tarama türü bir araştırmadır. Bu çalışmada veriler anket uygulanarak toplanmıştır. Öğrencilerin Fen Bilgisi Lab. Dersindeki deney yapma etkinlikleri, laboratuar şartları hakkındaki düşünceleri ve fen bilgisi laboratuvar uygulamalarının yürütülmesi sırasında karşılaşılan sorunlar konusundaki görüşlerin belirlenmesi amacıyla bir anket geliştirilmiştir. Anketin geliştirilmesi sırasında laboratuvar çalışmaları incelenmiş, laboratuvar çalışmalarının amaçları ve laboratuvarla ilgili bilgiler derlenmiştir. 3. BULGULAR Verilerin çözümlenmesi ankete verilen cevapların yüzdelik değerleri alınarak yapılmıştır. Ayrıca bazı değişkenler arası ilişkiler ki- kare yöntemi ile karşılaştırılmıştır. Veriler ışığında yapılan istatistiksel değerlendirmelere göre aşağıdaki bulgulara rastlanmıştır. Öğrencilerin “Sizce laboratuvar çalışmalarının temel amacı nedir?” sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik değerlerinin dağılımı Tablo 1 de verilmiştir. Tablo 1. Kimya deneylerinin Toplam % Temel amacı f Teorik bilgileri Pratiğe dökmek 48 21.3 Teorik bilgilerin Kalıcılığını sağlamak 71 31.6 Lab. çalışmalarındaki 28 12.4 gerekli Beceriyi kazanmak Meslek hayatında 76 33.8 kullanabileceği bilgilerin uygulamasını yapmak Hiçbir amacı yok 2 .9 Toplam 225 100 Tablo 1 de görüldüğü gibi ankete katılan öğrencilerin %33.8 i laboratuvar uygulamalarının temel amacının meslek hayatında kullanabileceği bilgilerin uygulamasını yapmak, %31.6 sı teorik bilgilerin kalıcılığını sağlamak, %21.3 ü teorik bilgileri pratiğe dökmek, %12.4 ü laboratuvar çalışmalarındaki gerekli beceriyi kazanmak olduğunu belirtmişlerdir. Öğrencilerin laboratuvar uygulamaları öncesi nasıl bir hazırlık yapılamalı? sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik değerlerinin dağılımı Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Öğrencilerin lab. öncesi Toplam % Hazırlığı f Lab. notlarının Okunması yeterli 15 6.7 Lab. notları ve gerekli Kaynakların incelenmesi 196 87.1 Önceden aynı çalışmayı Yapanlardan bilgi almak 11 4.9 Teorik derslerde Alınanlar yeterli 3 1.3 Toplam 225 100 Tablo 2 de görüldüğü gibi Fen bilgisi laboratuvar uygulamalarına teorik bilgi açısından hazırlanmada öğrencilerin %6.7 si laboratuvar notlarının okunması yeterli, %87.1 i lab. notları ve gerekli kaynakları okuyup inceleyerek, %4.9 u önceden aynı çalışmayı yapanlardan bilgi alarak, %1.3 ü teorik derslerde alınanların yeterli olduğunu belirtmişlerdir. Öğrencilerin %64.9 u daha önceki öğrenim hayatınızda (ilk ve ortaöğretimde) deneysel çalışma yaptığını, %35.1 i yapmadıklarını ifade etmişlerdir. Öğrencilerin “ Deneyleri Yapabilecek Pratik Bilgi ve Beceriye Sahip misiniz?” sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik değerlerinin dağılımı Tablo 3 de verilmiştir: Tablo 3. Deneyleri yapabilecek Toplam pratik bilgi ve beceri f % Tamamen sahibim 27 12.0 Kısmen sahibim 187 83.1 Sahip değilim 11 4.9 Toplam 225 100 Tablo 3 de görüldüğü gibi ankete katılan öğrencilerin %83.1 i deneyleri yapabilecek pratik bilgi ve beceriye kısmen sahip olduklarını belirtmişlerdir. Buna göre öğrencilerin Laboratuvar uygularıma konusunda tam olarak yeterli olmadıkları sonucu çıkmaktadır. Öğrencilerin “ Deney Düzeneklerini Siz mi Kuruyorsunuz?” sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik değerlerinin dağılımı Tablo 4 de verilmiştir. Tablo 4. Deney düzeneklerini siz Toplam f % mi kuruyorsunuz? Evet 29 12.9 Bazen 105 46.7 Lab. sorumlusunun 83 36.9 yardımı ile Hiç ilgilenmiyorum 8 3.6 Toplam 225 100 Tablo 4 de görüldüğü gibi Laboratuvarda öğrencilerin %46.7 si deney düzeneklerini bazen kendilerinin kurduklarını, %36.9 u laboratuvar sorumlusunun yardımı ile kurduklarını belirtmişlerdir. Buna göre öğrenciler laboratuvar uygulamalarında gerekli beceriye tam olarak sahip olamadıkları ve laboratuvar sorumlularından yeterince yararlanamadıkları düşünülebilir. Öğrencilerin “Deneylerde Kullanılan Araç- Gereçler Lüks ve Pahalı mı?” sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik dağılımları Tablo 5 de verilmiştir. Tablo 5. Deneylerde kullanılan Toplam % araç-gereçler, f Lüks ve pahalı 1 .4 Oldukça pahalı 10 4.4 Bazıları pahalı 175 77.8 Pahalı değil 39 17.3 Toplam 225 100 Tablo 5 de görüldüğü gibi Öğrencilerin %77.8 i fen bilgisi laboratuvarında kullanılan araç ve gereçlerin bazılarının pahalı olduğunu, %17.3 ü pahalı olmadığını düşünmektedirler. Tablo 6 da görüldüğü gibi Laboratuvarda kullanılan araç-gereçlerin yeterliliği konusunda öğrencilerin %74.7 si yeterli olduğunu, %72 si ise laboratuvar çalışmalarında öngörülen zamanın yeterli olduğunu belirtmişlerdir. Tablo 6. Deneyler için öngörülen Araç-gereç yeterliliği zamanın yeterliliği Toplam f % Toplam f % Çoğunlukla yeterli 1 .4 48 21.3 Yeterli 168 74.7 162 72.0 Az yeterli 39 17.3 9 4.0 Yetersiz 17 7.6 6 2.7 Toplam 225 100 225 100 Öğrencileri “Sizce Laboratuvarda Yaptığınız Deneyler Zor mu?” sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik değerlerinin dağılımı Tablo 7 de verilmiştir. Tablo 7. Laboratuvarda yapılan Toplam f % deneyler Zor 24 10.7 Oldukça zor 1 .4 Kısmen kolay 168 74.7 Kolay 32 14.2 Toplam 225 100 Tablo 7 de görüldüğü gibi öğrencilerin %74.7 si fen bilgisi laboratuvarında yaptıkları deneylerin kısmen kolay olduğunu belirtmiştir. Öğrencilerin “Sizce Yapılan Deneyler İlköğretim Öğrencileri Tarafından Yapılabilecek Düzeyde mi?” sorusuna verdikleri cevapların yüzdelik değerlerinin dağılımı Tablo 8 de verilmiştir. Tablo 8. İlköğretim öğr. tarafından Toplam yapılabilir mi? f % Yapılabilir 33 14.7 Kısmen yapılabilir 157 69.8 Yapılamaz 35 15.6 Toplam 225 100 Tablo 8 de görüldüğü gibi öğrencilerin %69.8 i yapılan deneylerin ilköğretim öğrencileri tarafından kısmen yapılabileceğini düşünmektedirler. Öğrencilerin meslek hayatına geçince bu deneyleri yapıp yapmayacakları sorulduğunda, %81.3 ü yapmayı düşündüğünü, %18.2 si yapmayı düşünmediğini belirtmiştir. Tablo 9. Meslek hayatında Toplam f % kullanmama sebebi Araç-gereç yetersizliği 17 42.5 Fiziki mekan 4 10.0 Deneylerin zorluğu 13 32.5 Diğerleri 6 15.0 Toplam 40 100 Tablo 9 da görüldüğü gibi yapmayı düşünmeyen öğrencilerin %42.5 i araç-gereç yetersizliğini, %10.0 ı fiziki mekan yetersizliği, %32.5 i deneylerin zorluğundan dolayı yapmayı düşünmediklerini belirtmektedirler. Öğrencilerin pratik bilgi ve beceriye sahip olmalarının daha önceki öğrenim hayatında ( ilk ve orta öğretim) deneysel çalışma yapma etkinlikleri arasındaki ilişki dağılımı Tablo 10 da gösterilmiştir. Tablo 10. Daha önceden den. çalışma yapıp yapmama durumu Deneysel çalışma Deneysel çalışma p yapanlar yapmayanlar Pratik bilgi ve beceriye sahip f f olma durumu Tamamen sahip 23 4 p<0.001 Kısmen sahip 121 66 p<0.001 Sahip değil 2 9 p<0.001 Toplam 146 79 Öğrencilerin laboratuvarda yapılan deneylerin zorluk derecesine göre algılayış biçimi ile aynı deneylerin ilköğretim öğrencileri tarafından yapılabilirlik düzeyi arasındaki ilişki Tablo 11. de gösterilmektedir. Tablo 11. Yapılan deneylerin Kısmen zorluk derecesi Kolay Zor kolay P İlköğretim öğrencileri f f f tarafından yapılabilirlik düzeyi Yapılabilir 3 20 10 p<0.005 Kısmen yapılabilir 13 126 18 p<0.005 Yapılamaz 9 22 4 p<0.005 Toplam 25 168 32 4.YORUM VE TARTIŞMA Bilim bize bilgi ile birlikte bazı gerçekler sunmakta ve bu gerçekler, tekrarlanan deney ve gözlemlerle sürekli olarak sorgulanmaktadır(Dobey,1999). Fen eğitiminde de amaç sağlam bir temel oluşturmak ise bunun için deneysel çalışmaların doğru ve yeterli bir şekilde yapılması ve yaptırılması gerekir. Amstrong (1896)“bilgi tek başına bilgi değil, nasıl kullanılabileceği bilindiği zaman değerlidir” diyerek pratik aktivitenin önemini belirtmektedir(s.42). Bu pratik aktivitenin kazandırılması öncelikle ilköğretimde başlar. Deneysel çalışmaların, bizzat yönlendirici olan öğretmenler tarafından nasıl algılandığı önemlidir(Pekmez,1994). Deneysel çalışmaların öncelikli amacı teorik bilgileri pratiğe dökmek ve teorik bilgileri pekiştirmek olmalıdır. Ankete katılan öğretmen adaylarının %33.8 i laboratuar çalışmalarının amacını meslek hayatında kullanmak olarak belirtmişlerdir. Aynı şekilde laboratuar öncesi nasıl hazırlandıkları konusunda ise %87.1 i laboratuar notları ve gerekli kaynakları inceleyerek şeklinde cevap vermişlerdir. Bu durumda teorik derslerle laboratuar uygulamalarının birbirinden farklı doğrultularda ilerledikleri gözlenmekte ve laboratuar uygulamaları tam olarak amacına ulaşamamaktadır. Laboratuar uygulamaları ile teorik derslerin birbirine paralel bir şekilde yapılmadığı görülmektedir. Deney yapmanın tek amacı bilimde bir gerçeği öğrenciye göstermek olmamalıdır. Öğrenci deney yapmanın yanı sıra birtakım becerileri kazanmalıdır(Akgün,1995). Bu da daha fazla ve daha hassas deneysel çalışmalar yaparak sağlanabilir. Ankete katılan öğrencilerin %83.1 i deneyleri yapabilecek bilgi ve beceriye kısmen sahip olduğunu belirtmiştir, %64.9 u daha önceki öğrenim hayatında deneysel çalışma yaptığını belirtmiştir. Fen bilgisi laboratuar uygulamalarının daha fazla ve ilköğretimden itibaren yaptırılarak gerekli becerilerin kazandırılması sağlanabilir. Çoğunlukla bir yada iki kere deneysel çalışma yapmış olan öğrencilerin %74.7 si yapılan deneylerin kısmen kolay olduğunu düşünmekte ve %69.8 i ise bu deneylerin ilköğretim öğrencileri tarafından yapılabileceğini düşünmektedirler. Laboratuar uygulamalarının müfredattaki sayısı artırılarak ve basit araç-gereç yapımına yönelik bilgiler verilerek öğrencinin meslek hayatına yönelik hazırlanması sağlanmalıdır. 5.ÖNERİLER Araştırmanın sonuçlarına göre fen bilgisi laboratuarlarının daha etkin olabilmesi için aşağıdaki öneriler üretilmiştir. 1. Öğrencilere öncelikle laboratuar uygulamalarının hangi amaçla yapıldığı öğretilmelidir. 2. Fen bilgisi dersleri ile uygulamalarının bir bütün içinde olması ve önce teoriğin ardından uygulamaların yapılması. 3. İlköğretimden itibaren laboratuar uygulamalarının artırılması ve öğrencilerin daha fazla pratik bilgi ve beceriye kavuşmaları sağlanmalıdır. 4. Özellikle mesleğe yönelik ayrıca laboratuar uygulamaları yapılarak öğrencilerin kaygıları giderilmelidir. 6.KAYNAKLAR Akgün,Ş.(1995).Fen Bilgisi Öğretimi. Giresun: (Akgün Yayınları). Armstrong, H.E. (1896). How science must be studied to be useful ‘The Technical World’, H.E. Armstrong and Science Education (1973). London, John Murray. Çilenti, K.(1985). Fen Eğitimi Teknolojisi. Ankara: (Kadıoğlu Matbaası). Dobey,D.C., Beichner,R.J., Raimondi.S.L., Esentials of Elementary Science. Second Edition, Allyn and Bacon, Boston. Glass.G.V. (1995).ERIC Clearinghouse on Rural Education and Small Schools Appalachia Educational Laboratory Charleston, Education Policy Analysis Archives, West Virginia. Güver.G.(13 Aralık 2001). Fen Eğitimi Hayattan Kopuk. Eğitim. İstanbul,NTV Kaptan. F.(1998). Fen Bilgisi Öğretimi. Ankara Pekmez.E.Ş.( ). Öğretmenlerin Fen Eğitiminde Kullanılan Dneysel Çalışmalar İle İlgili Görüşlerinin İncelenerek Fen Eğitimi Müfredat Programındaki Yerinin Belirlenmesi.University of Durham.
