NÜKLEUS DENEYİN AMACI

SİTOLOJİ LABORATUARI
DENEY NO:9
DENEYİN ADI:
NÜKLEUS
DENEYİN
AMACI:
Hücrenin bölünme ve büyüme faaliyetlerini yöneten kısmı olan nükleusun izolasyonu
ile yapısının öğrenilmesi
GENEL BİLGİ:
Nükleus (çekirdek) hücrenin tüm yaşamsal faaliyetleri için olmazsa olmaz olan,
kalıtsal materyali taşıyan, 25-40 mikrometre boyutlarında, küremsi ya da oval
görünümde, hücrenin merkezi yönetim birimidir. Memeli eritrositleri haricinde tüm
ökaryotik bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan bir organeldir. Bakteri ve virüsler gibi
prokaryot canlılarda kalıtım materyali sitoplazmada dağınık halde bulunur. Bu halde
olan yapıya nukleoid denir.
Çekirdeğin hücre içinde yeri sabit değildir. Genellikle hücre merkezine yakın
konumda olabildiği gibi, kılcal damarlara yakın hücrelerdeki nükleus, kılcal damar
tarafındaki hücre zarına yakın konumlanır. Nükleus hücrede yaygın olarak bir adettir.
Bazı hücrelerde birden fazla nükleusta bulunabilir. Örneğin; insan karaciğer
hücrelerinde 2 adet, çizgili kas dokusunda hücrelerin birleşmesi sebebiyle çok sayıda
nükleus öbekleri bulunur. Nükleus sayısı hücrede oluşabilecek patolojik nedenlerle de
artabilir.
Çekirdeğin şekli ve büyüklüğü türler arasında farklılık gösterir. Çekirdeğin büyüklüğü
içinde bulunan genetik materyale göre değişir. Nükleus genellikle hücrenin
ortasındadır. Nükleus; nükleus membranı, nukleoplazma, nukleolus ve kromatin
topluluklarından oluşur.
Nükleus membranı, 100 Å kalınlığında iki zardan oluşur. İçteki zar nükleus
materyalini sarar, dıştaki zar ise sitoplazmayla komşudur. Nükleus membranında iki
zar arasındaki 100-300 Å kadar olan aralığa perinükleer aralık denir. Dış zar
endoplazmik retikulum ile bağlantılıdır. Zar üzerinde porlar bulunur. Bu porlar
sayesinde çekirdekte sentezlenen RNA molekülleri sitoplazmaya, sitoplazmada
sentezlenen proteinler ise çekirdeğe geçer.
Nukleoplazma, nükleusun içinde bulunan yarı-akışkan olan sıvı kısımdır. %50-80 su,
%39 protein, %10 DNA, %1 RNA, tuzlar, enzimler ve besin maddelerinden oluşur.
Nukleolus, nükleus içinde bulunan belirli yoğun bölgedir. Protein sentezinde aktiftir.
Protein sentezi fazla olan hücrelerde (sinir ve salgı hücreleri gibi) çok, protein sentezi
az olan hücrelerde (sperm ve kas hücreleri gibi) az olarak bulunur. RNA ve
proteinlerden oluşur.
Kromatin, DNA ve proteinden oluşan nükleustaki genetik materyaldir. Kromozomlar
kromatinlerden oluşur. Nükleus da bulunan yoğun kromatin yumaklarının olduğu
bölgelere heterokromatin, çok az yoğun bölgelere ise ökromatin denir. Ökromatin
bölgelerinde
yapısal
genler
bulunur.
 Düz kas dokusuna ait hazır preparat
MATERYALLER:
 Çizgili kas dokusuna ait hazır preparat
 Böbrek tübüllerine ait hazır preparat
 Mikroskop
1)Düz kas dokusuna ait preparatları mikroskopta inceleyerek mekik şeklinde hücre ve
DENEYİN
buna uyumlu olan elips şeklinde nukleus içeren kas hücrelerini gözlemleyiniz.
YAPILIŞI:
2) Böbrek tübüllerine ait preparatları mikroskopta inceleyerek böbrek tübüllerini
çeviren kübik epitel hücrelerini ve buna uyumlu olarak küresel nukleus içeren
hücreleri gözlemleyiniz.
3) Çizgili kas dokusuna ait preparatları mikroskopta incelenerek çok sayıda nukleus
içeren kas fibrillerini gözlemleyiniz.
Doç.Dr. Işık Didem KARAGÖZ