Agro Güncel 15 Nisan 2016 / Tarım Arazilerinin Finansallaşması
advertisement
Agro Güncel Türkiye Agro-Sanayi Sektöründe “Ticarileşmenin” Gelişi Tarım sektörüne, son dönemlerdeki şirket satın alma ve birleşmelerindeki (M&A) eğilimler açısından bakınca, dünyada bir trend değişimi yakalamak mümkün. Geleneksel olarak tarım sektöründe yatırım alanları ya çiftlikler- yani temel tarım sektörü; ya da agro-sanayi başlığı altında tarladan tüketiciye uzanan uzun bir zincirin halkalarında gerçekleşmekte. Tarihsel olarak bakıldığında da, uzun yıllardır asıl hareketin ikinci alanda olduğu görülüyor. Şimdilerde işte bu odaklanmada dünyada değişiklik izlenmekte. Gelişmiş ülkelerde tarım arazilerinin kısıtlı kalması ve gelişmekte olan ülkelerde de ranta kurban gitmesi nüfus projeksiyonlarıyla birleştiğinde ortaya çıkan gıda ihtiyacına paralel, tarım arazilerine yönelik yatırımlar daha fazla öne çıkmaya başladı. Tarım Arazilerinin Finansallaşması: Dünyada Yeni İlgi Odağı… 15 Nisan 2016 tercihlerinden karlı çıkan kişiler oluyor. Tarım sektörüne, son Dünyadaki değişimleri dönemlerdeki şirket satın alma yakalayıp da bu değişimlere ve birleşmelerindeki (M&A) yatırım yapanlar, orta ve uzun eğilimler açısından bakınca, vadede her zaman bu dünyada bir trend değişimi yakalamak mümkün. Grafik 1: 2002-2010 Küresel Tarım Arazi Endeksi Değer Artışı Yüksek sermaye kazancı, portföy çeşitliliği ve enflasyona karşı koruma avantajları sayesinde dünyada tarım arazilerine artan ilgiden Türkiye’nin de pay alması kaçınılmaz. Bu konuda erken davranan, hızla yol alabilecek gibi görünüyor. Tarım sektörüne yatırımın uzun vadeli doğası düşünüldüğünde, dünyada bu işe yatırım yapmış kurumsal yatırımcılar arasında özellikle emeklilik fonları ve ülke varlık fonlarının Türkiye uygulamalarının oluşturulması için kanuni altyapının da hızla oluşturulması gerekiyor. Kaynak: Fnews, Egeli & Co. 1 Geleneksel olarak tarım sektöründe yatırım alanları ya çiftlikler- yani temel tarım nakliyesi, perakende satışı gibi yönelik yatırımlar daha çok sayıda ve değişik konuda fazla öne çıkmaya başladı. olduğu görülüyor. Keza, 1915’te 1,8 milyar olan sektörü; ya da agro-sanayi Şimdilerde işte bu başlığı altında tarladan odaklanmada dünyada tüketiciye uzanan uzun bir değişiklik izlenmekte. Gelişmiş zincirin halkalarında ülkelerde tarım arazilerinin gerçekleşmekte. Tarihsel kısıtlı kalması ve gelişmekte olarak bakıldığında da, uzun olan ülkelerde de ranta kurban yıllardır asıl hareketin ikinci gitmesi nüfus alanda, yani agro-sanayi projeksiyonlarıyla birleştiğinde tarafında; üretilen gıdaların ortaya çıkan gıda ihtiyacına işlenmesi, paketlenmesi, paralel, tarım arazilerine Grafik 2: 2003-2014 emel Tarım, Gıda, İçecek ve Tütün Sektörüne Doğrudan Yatırımlar dünya nüfusu, şimdilerde 7,3 milyar ve 2050 projeksiyonlarına göre de 10 milyara dayanacak. Gelişmekte olan ülkelerin artan geliri talebin protein ve ete dönük artışına neden olacak; daha sağlıklı ve doğal ürünler daha pahalıya satılacak. Rakamla ifade edersek, 2050’ye kadar gıda talebi %60-100 arasında artacak. Çiftçiler bu talebe yetişmek için ya daha fazla tarım alanı kullanmak zorunda kalacaklar ki dünyadaki tarım alanlarının toplamı sınırlı. Hatta erozyon, kötü kullanım, iklim değişikliği, şehirleşme gibi nedenlerle daralmakta. Ya da mevcut arazilerden sağlanan verim hızla yükselmek zorunda kalacak. Kaynak: FAO, Egeli & Co. 15 Nisan 2016 2 Grafik 3: 2003-2014 Temel Tarım, Gıda, İçecek ve Tütün çünkü gelen yatırımcının amacı bağları kendisi işletmek değil. Yatırımcının amacı, geleceğe dönük sermaye kazancı elde edebilmek. Değişen bu resim içinde, tarım arazileri ve çiftçilik çok başka sektörlerden gelenler için ilgi çekici hale gelmeye başladı. Özellikle tarımla uğraşan kesim açısından eğitimli üçüncü kuşak %100 sahiplik yerine bu Kaynak: FAO , Egeli & Co. tür ortaklıklara, stratejik işbirliklerine çok daha açık. Özellikle gıda arzında yaratılması ardından) tarımsal sınırlı üretime karşılık arazilerin kiralanması ve/veya nüfusa bağlı katlanarak söz konusu arazilerden elde artan gıda talebi edilecek üründen gelir çerçevesinde; orta ve paylaşımı üzerine kurulu uzun vadeli bakanlar ortaklıklar çokça bahsi geçen açısından tarım yatırım temaları haline geliyor. arazilerine olan talep Örneğin bugün Çin’de daha dikkat çekici derecede önce hiç şarap üretimi ile ilgisi yükselmekte. Üstelik olmamış bir firma, gidip Diğer yandan, aile çiftliklerine tarım işi ile uğraşmak Fransa’da arazi toplayarak bağ sahip olup da, çiftçilikten istemeyenler için bile alıyor. Bağların işletmecileri uzaklaşmış üçüncü veya (sulama imkânının de işlerini kaybetmiyorlar dördüncü nesle işi bırakmak 15 Nisan 2016 3 Bu tür ortaklıklar içinde yatırımcılarla verimli çalışmaya çok daha elverişli bir altyapıya sahip. Bu da tarım dışından gelip de yükselen bir sektör içinde, birebir çiftçilik yapmak istemeyenler için çok yeni bir alan açmakta. Grafik 4: 2003-2014 Temel Tarım, Gıda, İçecek ve Tütün Sektörüne Doğrudan Yatırımların Yöneldiği Ülkeler Kontratlı çiftçilik bu yöntemler arasında en üst sırada olanı. Daha az sayıda olsa da bu tür fonlar dikey entegrasyon yaklaşımı ile bankaları da içine alacak şekilde tarladan üretim zincirinin değişik kademelerine yöneliyorlar. Türkiye’de Tarım Arazileri Ortadoğu, Kafkasya ve Avrupa olarak bakınca, Türkiye en fazla tarım Kaynak: FAO , Egeli & Co. arazisi olan üçüncü ülke istemeyen, bırakamayan birimler, bu tür arazi olarak zaten dikkat çekici. toprak sahipleri de arazilerini yatırımları-tarımsal üretim Parası olup da arazisi olmayan satmaya istekli bir noktada. paylaşımı yatırımlarına giderek Suudi Arabistan, Katar gibi Üstelik bu sadece Türkiye’de daha fazla ilgi gösteriyor. Bu ülkeler yanında, Çin gibi değil, dünyanın birçok isimler arasında herhalde en kalabalık nüfusunu beslemek bölgesinde bu şekilde. tanınanlarından birisi ABD’li için arayış içinde olan ülkelerle Bill Gates örneğin. Çeşitli Amerikan ve Avrupalı küresel sektörlerde birikim sahibi şirketler bir süredir Vietnam, olmuş yatırımcılar, tarıma Endonezya, Sudan gibi yönelik özel fonlar oluşturarak, ülkelerin verimli tarım bunları tarım arazi alımlarına; arazilerini satın alıyor. Bu ardından da bu arazilerin topraklarda verim yükseltici çeşitli yöntemlerle çalışmaların ardından üretime işletilmesine odaklanıyorlar. geçerek hem yerli tarım Bu açıdan bakınca da tarım arazilerine yatırım, 2000’li yılların başlarından bu yana artan bir ilgi alanı halinde. Özellikle ailelerin varlık yönetimlerinden sorumlu 15 Nisan 2016 4 nüfusuna iş imkânı sağlamış da temel faktör karışımını düzenlemeler yoluyla tarımsal oluyorlar, hem döviz girişiyle verimli kullanacak işletmelerin üretimde ölçeklerin büyümesi cari tarafta katkı yapıyorlar yatırımlarının hızla geri ve bilinçli tarım ve asıl amaçları olan kendi dönmesi kaçınılmaz. uygulamalarının yaygınlaşması nüfuslarını besleme riskini de bir noktaya kadar bertaraf Üstelik Türkiye’de son üç-dört kaçınılmaz. yılda durağanlaşsa da, 2002- Türkiye’de toprak 2008 döneminde yakalanan verimliliğinin son on yılda kişi başı gelirindeki artış, iç %25’e yakın azalması piyasa talebi açısından organik önemli bir konu. Bölünmüş olan veya olmayan tarımsal topraklar, erozyon ve kuraklık üretimi destekleyecek verimi engelleyen baş Emek, toprak ve su düzeyde. Bitki ve hayvan etmenler arasında. açısından zengin olan sağlığı sorunları halen önemli Türkiye’de tarımın son 60 boyutta olsa da, dikkatli yıllık verimlilik ve politikalarla aşılması halinde, üretkenlik sorununun Türkiye’nin tarımda ciddi günümüz dünyasında bilgi rekabetçi bir noktaya ulaşması ve sermaye transferi ile mümkün. etmiş oluyorlar. Son 7-8 yıldır Türkiye’deki tarım arazilerine de bu çerçevede ilginin olduğunu söylemek mümkün. aşılabilme potansiyeli Türkiye’de tarım arazilerine yatırım yapmayı çok ilginç bir hale getirmekte. Özellikle iklim değişikliğinin 2040’lara kadar Türkiye’de etkisinin sınırlı kalacağı tahminine bağlı olarak, sermaye aktarıp 15 Nisan 2016 Tarım arazilerine yatırım yapıldıkça, öne çıkacak üretim alanları da meyve ve sebze yanında, buğday, mısır ve soya gibi yem bitkileri olacak. Ürün seçimi, üretim Tarım arazilerine olan ilgi de planlaması, talep analizi gibi işte bu açıdan önemli. Keza, konular büyük çiftliklerde üretim zorlaştıkça, üretim sıradan uygulamalar olarak maliyetleri de buna paralel çoğaldıkça, hem ürünün arttıkça, tarımsal üretim daha değerini artırarak çiftçinin fazla önem kazanacak. Hatta gelirinde artış sağlayacak; birçok ülke açısından stratejik hem de birim alandan daha sektörler arasına girecek. fazla gelir elde edilebilecek. Teşvikler ve yasal 5 Örneğin şimdiden, eskiden yeniden tarım sektörüne ilgi Bu konuda dünyada küçük bahçelerde yapılan göstermeye başladılar uzmanlaşma başlamış meyvecilikte, elma, erik, Türkiye’de. durumda. Tarım arazileri şeftali, nektarin üretimi, artık büyük binlerce dönüm tarım arazilerinde yapılmakta. Tarımsal arazi ölçeğine bağlı olarak da dönüm başına elde edilen gelir neredeyse 10 katına kadar artabiliyor. Bu tür kapasiteler, ihracat şansını da yükselmiş oluyor. Tarım kökenli ailelerin üçüncü nesilleri eğitimlerini tamamladıktan sonra Bu profil, eğitimleri sayesinde dünyayı izleyip, toprağı daha verimli hale getirebiliyorlar. Tabi sermaye yetersizliği halen önemli bir sorun Türkiye için. Bunun aşılması için tarım arazilerine yatırım yapacak fonların, aynen dünyada olduğu gibi Türkiye’de de oluşturulması gereği ön plana çıkmakta. fonları artık daha alt kategorilerde sulak alanlar, sulak olmayan alanlar (her geçen gün ilginin arttığı topraksız tarım, susuz tarım) gibi ayrışmalara tabi olmuş durumda. Ya da başka bir örnek: finans piyasalarında ismi çok iyi bilinen Pictet’nin sadece sulama/su kalitesinde iyileştirme işiyle ilgilenen şirketlere yatırım yapan özel Grafik 5: 50 Yıllık - Tarım Arazisi ve Altın Fiyatı (pound) Kaynak: Farmlandgrab, Egeli & Co. 15 Nisan 2016 6 bir fonu var. Türkiye Doğu Avrupa, Rusya, Kafkasya, Orta Asya, Ortadoğu, Kuzey Afrika, Balkanlar gibi çok büyük bir coğrafyanın tam ortasında yer alıyor. Bulunduğumuz bölge dünyanın en yoğun tarım-gıda ithalatçısı konumunda. Tarım potansiyeli ile tarım arazileri ile dikkat çekiyor. Tarım sektörüne yönlendirecek verimlilik-rekabetçilik odaklı yatırımlarla, söz konusu bölgedeki gıda açığını kapatmaya önemli bir aday. Tarım sektörüne yatırımın uzun vadeli doğası düşünüldüğünde, dünyada bu işe yatırım yapmış kurumsal yatırımcılar arasında özellikle emeklilik fonları ve ülke varlık fonlarının Türkiye uygulamalarının oluşturulması için kanuni altyapının da hızla oluşturulması gerekiyor. Sektöre daha fazla yatırımcının ilgisini çekebilmek için risklerin devlet tarafından asgariye indirilmesi gerekiyor. Yoksa tarımsal üretim açısından olağanüstü Yüksek sermaye kazancı, kaynaklara halen sahip olup portföy çeşitliliği ve da bunları verimli kullanmayı enflasyona karşı koruma başaramayan ülkemiz; bu avantajları sayesinde yatırımların Afrika, Uzak Doğu dünyada tarım arazilerine ve Doğu Avrupa ülkelerine artan ilgiden Türkiye’nin kaydığını görüp uzun yıllar de pay alması kaçınılmaz. ardından bakmak zorunda Bu konuda erken kalacak. davranan, hızla yol alabilecek gibi görünüyor. 15 Nisan 2016 7 İletişim: Güldem Atabay Şanlı Direktör, Araştırma ve Strateji +90 532 347 82 06 [email protected] Bu doküman Egeli & Co. Portföy Yönetim A.S. (“Egeli & Co.“ Mersis No: 0-3254-1422-0400018) tarafından hazırlanmıştır. Egeli & Co. SPK düzenlemelerine tabi ve SPK tarafından düzenlenen yetki belgesine sahip, kendine değer yaratmaya adamış bağımsız bir portföy yönetim şirketidir. (Yetki belgeleri: 10.07.2015 PYŞ /PY.34 –YD.14/638). Portföy yönetimi ve yatırım danışmanlığı hizmeti veren Egeli & Co. 2002 yılından bu yana, dürüst ve seçkin yaklaşımı ile yerli ve yabancı kurumsal yatırımcılara, aile şirketlerine ve özel bireysel portföylere hizmet etmektedir. Başarısı, yatırımcıları için yurtiçi ve yurtdışında geliştirdiği finansal ürünler ile değer yaratma becerisinden gelmektedir. Egeli & Co.’yu diğerlerinden ayıran fark alternatif varlık sınıflarına ve yatırım temalarına odaklanmasıdır. Egeli & Co. Türk sermaye piyasalarındaki alternatif yatırım temaları alanında bulunan geniş bilgi, tecrübe ve geçmiş performansı ile yatırımcıları için uzun vadeli yatırımlarla önemli getiriler yaratmaktadır. YASAL UYARI: İşbu araştırma raporu, ticari iletişim ve ticari elektronik ileti olmayıp sadece ekonomik konjonktür ile ilgili bilgilendirme amacıyla hazırlanmıştır. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. Bu belgedeki bilgilerin doğruluğu, güvenirliliği ve güncelliği hakkında gerekli özeni göstermekle birlikte bu bilgilerin güvenirliliği, doğruluğu, güncelliği ve eksiksizliği hakkında hiçbir garanti vermemektedir. (Varsa) Yürürlükteki herhangi bir yasa veya düzenleme ile sorumluluğun sınırlandırması ölçüde tasarruf olarak, Egeli & Co., yöneticileri, çalışanları, temsilcileri ve ajansları bu belgenin içeriği, hatası veya eksiklerinden ya da bu bilgilere dayanılarak yapılan işlemlerden doğacak her türlü maddi/manevi zararlardan (ihmal olup olmadığı ya da başka bir şekilde olursa da) ve her ne şekilde olursa olsun üçüncü kişilerin uğrayabileceği her türlü zararlardan dolayı sorumlu tutulamaz. Herhangi bir şirket, sektör, hisse veya yatırım için detaylı ve tam bir analiz değildir. Egeli & Co. her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/ veya ortadan kaldırabilir. Bu rapor hangi amaçla olursa olsun çoğaltılamaz, dağıtılamaz ve yayınlanamaz. 15 Mart 2015 8
