Askerî Ceza Hukuku

Askerî Ceza Hukuku
Yrd. Doç Dr. Zeynel T. KANGAL
Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku
Öğretim Üyesi
ASKERÎ
CEZA HUKUKU
Ankara 2010
Askerî Ceza Hukuku
Zeynel T. KANGAL
Hukuk Kitapları Dizisi: 1024
ISBN 978-975-02-1269-7
Birinci Baskı:
Mayıs - 2010
© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayımcılık San. ve Tic. A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin yazılı
izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir
şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Sayfa Tasarımı:
Emre Kızmaz
Kapak Tasarımı:
İsmail Çam
Yayın ve Dağıtım:
Merkez: Seçkin Yayıncılık, Sağlık Sokak No: 21 06410 Sıhhiye, ANKARA
Tel: (0–312) 435 30 30 (Pbx), Faks: (0–312) 435 24 72
Şube: Ankara Adliye Sarayı K Blok Zemin Kat Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 309 52 48
Şube: Strazburg Cd. No: 23 Sıhhiye, ANKARA Tel: (0-312) 230 52 62
Şube: Abidei Hürriyet Caddesi 179/E (Şişli Ceza Adliyesi Altı) Şişli- İSTANBUL Tel: (0-212) 234 34 77
Web Adresi: www.seckin.com.tr, E–posta: [email protected]
Baskı:
Seçkin Yayıncılık, Tel: (0–312) 435 30 30
Bilim Adamı, Yönetici ve İnsan olarak çok şey öğrendiğim
Değerli Hocam Prof. Dr. Kayıhan İÇEL’e
en derin saygılarımla…
“Ben zaferlerimi yalnız komutan ve erlerimle değil,
adaletten ayrılmayarak ordu içinde disiplini sağlamayı başaran
askerî hâkimlerimle de kazandım”
NAPOLYON
Önsöz
Askerî Ceza Hukuku’na ilgim İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde 3.
sınıf öğrencisiyken bu seçimlik dersi tercih etmemle başladı. Ardından aynı
Fakülte’nin Ceza ve Ceza Usul Hukuku Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisi
olarak çalıştığım yıllarda da hocalarımın nezaretinde bu seçimlik dersin yürütülmesine katkı sağlamaya çalıştım. Ancak Ocak 2006’da yurt dışından döndüğümde bu seçimlik dersin programdan çıkartıldığını fark ettim. Nedenini de
bugüne kadar öğrenebilmiş değilim.
2007 yılının Eylül ayında yedek subaylığımı yapmak üzere Gaziantep
5’inci Zırhlı Tugay Komutanlığı Askerî Mahkemesi’ne askerî hâkim olarak
görevlendirildim. Görevime başlamadan önce hazırlık amacıyla Askerî Ceza ve
Ceza Muhakemesi’ne ilişkin olarak bazı notlar çıkardım. Göreve başladıktan
sonra bu alandaki bilgim ve merakım daha da arttı. 5’inci Zırhlı Tugay Komutanlığı Askerî Mahkemesi’ndeki iş yoğunluğunun dava çeşitliliğini de beraberinde getirmesi bana avantaj sağladı. Yine askerî yargıya özgü sorunları da bu
Mahkeme’de bizzat yaşayarak görme imkânını buldum. Ayrıca buradaki nitelikli askerî hâkim ve askerî savcılar ile Askerî Ceza Hukuku’na ilişkin sorunlar
hakkında müzakere yapma olanağı buldum. Askerlik hizmetimi tamamladıktan
sonra biriktirmiş olduğum notları kitap hâline getirip yayınlamaya karar verdim.
Ancak bunun için yeterli zamanı ayıramam 2 yıllık bir gecikmeye neden oldu.
Bu çalışmayı yaparken oldukça zorlandığım noktalar da oldu. Bunların başında Türk Silâhlı Kuvvetleri’ne ilişkin mevzuatın çok dağınık, geniş ve karmaşık olması gelmektedir. Zira sadece Askerî Ceza Kanunu’nu ve yargılama kanunlarını incelemek sistemin bütününü anlamak için yeterli olmamaktadır. Bunların yanısıra, TSK İç Hizmet Kanunu, Personel Kanunu, Askerlik Kanunu vb.
mevzuatta yer alan ayrıntılı hükümleri incelemek kaçınılmaz olmuştur.
Yine 1 Haziran 2005 tarihinde yürürlüğe giren yeni ceza mevzuatı ile askerî
yargıyı ilgilendiren kanunlar arasında bir “doku uyuşmazlığı” ortaya çıkmıştır.
Bu sorun 5329, 5530 ve 5739 sayılı kanunlarla çözüme kavuşturulmaya çalışılmıştır. Ancak bu çabalar da, “semptom giderici çözümler” sağlamaktan öteye
gidememişlerdir. Örneğin, 5329 sayılı kanunla Askerî Ceza Kanunu’na eklenen
ek madde 8 karşısında Askerî Ceza Kanunu’ndaki bazı hükümlerin zımnen ilga
edilip edilmediği tartışmaya açık bir noktadır. Bu yüzden Askerî Ceza Kanunu
ile yargılamaya ilişkin kuralların yeni ceza mevzuatı gözönünde bulundurularak
yeniden kaleme alınması gerekmektedir.
Zorlandığım bir başka nokta da, Askerî Ceza ve Ceza Muhakemesi’ne ilişkin olarak ülkemizde yeterli bilimsel çalışmanın yapılmaması nedeniyle kaynak
sıkıntısı çekmemdir. Türkiye’de bu alanı bütüncül olarak inceleyen tek eser olan
Sahir ERMAN’ın Askerî Ceza Hukuku adlı kitabının son baskısı 1983’tür.
10
Askerî Ceza Hukuku
Askerî Ceza Hukuku alanında yazılan şerh, monografi ve makalelerin de çok
büyük bir çoğunluğu askerî yargı mensupları tarafından kaleme alınmaktadır.
Üniversiteler, uygulaması azımsanmayacak kadar çok olan bu alana genelde
ilgisiz kalmaktadırlar.
Bütün bu nedenleri ve sorunları dikkate alarak bu çalışmayı hazırlamış bulunmaktayım. Bununla birlikte, kitapta ilk basının vermiş olduğu tecrübesizlikten
kaynaklanan bazı eksiklikler bulunabilir. Bu nedenle her türlü eleştiri ve katkıya
açık durumdayım. Bu eleştiri ve katkılarınızı “[email protected]”a yazarak bana iletmenizden mutluluk duyarım. Üzerinde düşündüğüm eleştiri ve katkılarınız kitaba, sonraki baskıları gerçekleştiği takdirde, mutlaka yansıtılacaktır.
Bu vesileyle doğrudan veya dolaylı desteklerini gördüğüm kişileri saygıyla
anmak ve onlara teşekkür etmek istiyorum.
Bu çalışma, asistanlığını yapmaktan onur duyduğum ve kendisiyle çalışmayı bir şans olarak gördüğüm değerli hocam Prof. Dr. Kayıhan İÇEL’e ithaf
edilmiştir.
Huzurlu, uyumlu ve verimli bir askerlik hizmeti dönemi geçirmemi sağlayan Gaziantep 5’inci Zırhlı Tugay Komutanlığı Askerî Mahkemesi askerî hâkimleri ve 5’inci Zırhlı Tugay Komutanlığı Askerî Savcılığı askerî savcıları ile
tüm çalışanlarına buradan sonsuz teşekkürlerimi iletiyorum.
Doğduğum günden beri hep yanımda olan annem Zemhanur KANGAL’a
ve babam Bekir Sıtkı KANGAL’a sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Ayrıca
ablam Zeynep D. MÜLAYİM’e her türlü desteği ve biricik yeğenim Metehan
Giray MÜLAYİM’e de hayatımıza neşe kattığı için çok teşekkür ediyorum.
Yine kardeşim Recep Serkan KANGAL’a teşekkürü bir borç biliyorum.
Son olarak bu çalışmanın kısa sürede yayınlanmasını sağlayan Koray
SEÇKİN’e ve Seçkin Yayıncılığın emeği geçen tüm çalışanlarına teşekkürlerimi sunarım.
Yrd. Doç. Dr. Zeynel T. KANGAL
Taksim, 26 Nisan 2010
İçindekiler
Önsöz ...................................................................................................................... 9
Kısaltmalar............................................................................................................. 25
I. KISIM
ASKERÎ CEZA HUKUKU
I. BÖLÜM
ASKERÎ CEZA HUKUKUNA GİRİŞ
§ 1. ASKERÎ CEZA HUKUKU KAVRAMI ...................................................................... 29
I. Genel Olarak ....................................................................................................... 29
II. Çeşitli Ülkelerdeki Durum ................................................................................... 30
III. Askerî Ceza Hukukunun Genel Ceza Hukukuna Göre Özelliği .............................. 31
§ 2. ASKERÎ CEZA HUKUKUNUN KAYNAKLARI.......................................................... 33
I. Doğrudan Kaynaklar ............................................................................................ 33
A. Anayasa ............................................................................................................................. 33
B. Askerî Ceza Kanunu ve Diğer İlgili Kanunlar ...................................................................... 34
C. Uluslararası Sözleşmeler ................................................................................................... 34
D. Kanun Hükmünde Kararnameler ...................................................................................... 36
II. Dolaylı Kaynaklar ............................................................................................... 36
A. Örf ve Âdet Kuralları ......................................................................................................... 36
B. Yüksek Mahkeme Kararları ............................................................................................... 37
C. Doktrin .............................................................................................................................. 37
III. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi......................................................................... 37
A. Genel Olarak ..................................................................................................................... 37
B. Beyaz Norm Sorunu .......................................................................................................... 38
C. Askerî Ceza Hukuku Kurallarının Yorumu ve Kıyas Yasağı ................................................. 39
1. Yorum ...................................................................................................................................39
2. Kıyas Yasağı ...........................................................................................................................42
§ 3. ASKERÎ CEZA KANUNU’NUN UYGULAMA ALANI ............................................... 42
I. Askerî Ceza Kanunu’nun Zaman Bakımından Uygulanması ................................... 42
A. Genel Olarak ..................................................................................................................... 42
B. Savaş Hükümlerinin Uygulanması ..................................................................................... 43
C. Geçmişe Uygulama Yasağı ve Failin Lehine Olan Kanunun Uygulanması .......................... 44
II. Askerî Ceza Kanunu’nun Yer Bakımından Uygulanması ....................................... 45
A. Türkiye’de İşlenen Suçlar .................................................................................................. 45
Askerî Ceza Hukuku
12
B. Yurt Dışında İşlenen Suçlar ................................................................................................ 46
1. Türk Deniz ve Hava Savaş Araçlarında veya Bu Araçlarla İşlenen Suçlar ...............................46
2. Yabancı Ülkelerde İşlenen Suçlar ..........................................................................................48
a. Barış Zamanında ....................................................................................................................... 48
b. Savaş Zamanında ..................................................................................................................... 49
III. Askerî Ceza Kanunu’nun Kişi Bakımından Uygulanması ...................................... 50
A. Muvazzaf Asker Kişiler ...................................................................................................... 50
1. Subaylar ................................................................................................................................50
2. Astsubaylar ...........................................................................................................................51
3. Uzman Jandarma ve Uzman Erbaşlar ...................................................................................52
4. Erbaş ve Erler ........................................................................................................................54
5. Askerî Öğrenciler ..................................................................................................................56
B. Yedek Asker Kişiler ............................................................................................................ 58
C. Sivil Personel ..................................................................................................................... 59
D. Siviller ............................................................................................................................... 62
E. Yabancı Asker Kişiler.......................................................................................................... 64
1. Savaşan Türk Ordusu Nezdinde Bulunan Yabancı Subaylar ..................................................64
2. Mülteci Asker Kişiler .............................................................................................................65
3. Savaş Esirleri .........................................................................................................................65
4. NATO’ya Mensup Asker Kişiler ve Diğer Kişiler .....................................................................66
II. BÖLÜM
ASKERÎ SUÇ TEORİSİ
§ 4. ASKERÎ SUÇ KAVRAMI ...................................................................................... 67
I. Genel Olarak ....................................................................................................... 67
II. Sırf Askerî Suçlar – Askerî Suç Benzerleri Ayrımı .................................................. 72
A. Sırf Askerî Suçlar ............................................................................................................... 72
1. Failin Asker Kişi Olması .........................................................................................................73
2. Fiilin Askerî Bir Hizmet veya Görevin İhlâlini İfade Etmesi ....................................................73
3. Fiilin Genel Nitelikteki Kanunlarda Kısmen veya Tamamen Suç Olarak
Düzenlenmemiş Olması ........................................................................................................74
B. Askerî Suç Benzerleri ......................................................................................................... 75
III. Askerî Cürüm – Askerî Kabahat Ayrımı ............................................................... 76
§ 5. ASKERÎ SUÇUN MADDÎ UNSURLARI .................................................................. 76
I. Genel Olarak ....................................................................................................... 76
II. Hareket (Fiil) ...................................................................................................... 78
A. Kavram .............................................................................................................................. 78
B. Hareket Çeşitlerine Göre Askerî Suçlar ............................................................................. 79
1. Serbest Hareketli Askerî Suçlar – Bağlı Hareketli Askerî Suçlar.............................................79
2. Tek Hareketli Askerî Suçlar – Birden Fazla Hareketli Askerî Suçlar .......................................80
3. Seçimlik Hareketli Askerî Suçlar ............................................................................................80
4. Mütemadî Suçlar – Anî Suçlar ............................................................................................... 80
İçindekiler
13
5. İcraî ve İhmalî Hareketli Askerî Suçlar ...................................................................................82
III. Netice ............................................................................................................... 83
A. Kavram .............................................................................................................................. 83
B. Nedensellik Bağı ve Objektif İsnad Edilebilirlik ................................................................. 83
IV. Suçun Konusu ................................................................................................... 84
A. Kavram .............................................................................................................................. 84
B. Zarar Suçları – Tehlike Suçları ........................................................................................... 85
V. Korunan Hukuksal Değer .................................................................................... 85
VI. Nitelikli Unsurlar ............................................................................................... 86
A. Astlarla Birlikte Bir Suçu İşlemek veya Astların Bir Suçuna İştirak Etmek ......................... 86
B. Suçun Silâhın veya Resmî Nüfuz ve Yetkinin Kötüye Kullanılması Suretiyle
Hizmetin İfası Esnasında İşlenmesi .................................................................................... 87
C. Suçun Müteaddit Kişiler Tarafından Toplu Olarak veya Herkesin Gözü Önünde
Birlikte İşlenmesi ............................................................................................................... 88
D. Az Vahim Hâl ..................................................................................................................... 89
E. Diğer Nitelikli Unsurlar ...................................................................................................... 89
1. Fiilin İşleniş Biçimine Göre Nitelikli Unsurlar ........................................................................89
2. Fiilin İşlendiği Zaman ............................................................................................................90
3. Failin Sıfatı ............................................................................................................................90
4. Mağdurun Sıfatı ....................................................................................................................90
5. Suçun Konusu .......................................................................................................................90
6. Fiilin Belirli Bir Amaç ile İşlenmesi ........................................................................................90
§ 6. ASKERÎ SUÇUN MANEVÎ UNSURU ..................................................................... 91
I. Kast .................................................................................................................... 91
II. Taksir ................................................................................................................. 92
III. Neticesi Sebebiyle Ağırlaşmış Askerî Suçlar ........................................................ 93
IV. Suçun Maddî Unsurlarında ve Nitelikli Unsurlarında Hata .................................. 94
A. Suçun Maddî Unsurlarında Hata ....................................................................................... 94
B. Suçun Nitelikli Unsurlarında Hata ..................................................................................... 95
§ 7. HUKUKA AYKIRILIK UNSURU ............................................................................ 96
I. Genel Olarak ....................................................................................................... 96
II. Hukuka Uygunluk Nedenleri ............................................................................... 97
A. Kanun Hükmünü Yerine Getirme ...................................................................................... 97
B. Meşru Savunma .............................................................................................................. 100
C. Zorunluluk Durumu ......................................................................................................... 101
D. Yükümlülüklerin Çatışması .............................................................................................. 105
E. Hakkın Kullanılması ......................................................................................................... 105
F. İlgilinin Rızası ................................................................................................................... 107
III. Hukuka Uygunluk Nedenlerinde Sınırın Aşılması ...............................................108
14
Askerî Ceza Hukuku
IV. Hukuka Uygunluk Nedenlerinin Maddî Koşullarında Hata .................................109
§ 8. KUSUR ............................................................................................................111
I. Genel Olarak ......................................................................................................111
II. Kusuru Ortadan Kaldıran veya Etkileyen Nedenler .............................................111
A. Yaş Küçüklüğü ................................................................................................................. 111
B. Akıl Hastalığı .................................................................................................................... 111
C. Geçici Nedenler, Alkol veya Uyuşturucu Madde Etkisinde Olma .................................... 113
D. Mazeret Nedenleri .......................................................................................................... 114
1. Zorunluluk Durumu.............................................................................................................114
2. Cebir veya Tehdit ................................................................................................................114
3. Amirin veya Üstün Emrini Yerine Getirme ..........................................................................116
4. Meşru Savunmada Sınırın Aşılması .....................................................................................120
E. Haksız Tahrik ................................................................................................................... 120
F. Kusuru Etkileyen Hata Hâlleri .......................................................................................... 123
1. Yasak Hatası ........................................................................................................................123
2. Kusuru Etkileyen veya Ortadan Kaldıran Nedenlerin Maddî Koşullarında Hata .................124
§ 9. ASKERÎ SUÇA TEŞEBBÜS ..................................................................................124
I. Genel Olarak ......................................................................................................124
II. Gönüllü Vazgeçme.............................................................................................126
III. Teşebbüste Cezanın Belirlenmesi ......................................................................127
§ 10. ÇOK FAİLLİ ASKERÎ SUÇLAR VE ASKERÎ SUÇLARA İŞTİRAK ...............................128
I. Çok Failli Askerî Suçlar ........................................................................................128
II. Suça İştirak........................................................................................................129
A. Genel Olarak ................................................................................................................... 129
B. Faillik ............................................................................................................................... 129
C. Şeriklik ............................................................................................................................. 130
1. Azmettirme .........................................................................................................................130
2. Yardım Etme ....................................................................................................................... 131
3. Bağlılık Kuralı ......................................................................................................................131
D. Özgü (Mahsus) Suçlara İştirak ......................................................................................... 132
§ 11. ASKERÎ SUÇLARIN İÇTİMAI ............................................................................133
I. Gerçek İçtima .....................................................................................................133
II. Zincirleme Suç ...................................................................................................133
III. Fikrî İçtima .......................................................................................................135
A. Aynı Neviden Fikrî İçtima ................................................................................................ 135
B. Farklı Neviden Fikrî İçtima ............................................................................................... 136
IV. Bileşik Suç ........................................................................................................137
İçindekiler
15
§ 12. KİŞİSEL CEZASIZLIK NEDENLERİ – CEZAYI KALDIRAN YA DA CEZADA
İNDİRİM YAPILMASINI GEREKTİREN KİŞİSEL NEDENLER –
CEZALANDIRILABİLİRLİĞİN OBJEKTİF KOŞULLARI ...........................................138
I. Kişisel Cezasızlık Nedenleri – Cezayı Kaldıran ya da Cezada İndirim
Yapılmasını Gerektiren Kişisel Nedenler .............................................................138
II. Cezalandırılabilirliğin Objektif Koşulları .............................................................139
§ 13. SORUŞTURMA VE KOVUŞTURMA KOŞULLARI ................................................139
I. Genel Olarak ......................................................................................................139
II. Soruşturma Emri ...............................................................................................140
III. İzin ve Talep .....................................................................................................140
III. BÖLÜM
ASKERÎ YAPTIRIM TEORİSİ
§ 14. ASKERÎ CEZALAR ...........................................................................................143
I. Genel Olarak ......................................................................................................143
II. Aslî Cezalar........................................................................................................143
A. Hapis Cezaları .................................................................................................................. 143
1. Genel Olarak .......................................................................................................................143
2. Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar ..................................................................143
3. Hapis Cezasının Ertelenmesi ...............................................................................................144
4. Hapis Cezalarının Toplanması ve Koşullu Salıverilme .........................................................147
a. Hapis Cezalarının Toplanması................................................................................................. 147
b. Koşullu Salıverilme ................................................................................................................. 148
B. Adlî Para Cezası ............................................................................................................... 148
III. Fer’î Cezalar .....................................................................................................148
A. Türk Silâhlı Kuvvetleri’nden Çıkarma .............................................................................. 149
B. Rütbenin Geri Alınması ................................................................................................... 152
C. Askerî Öğrencilik Hukukunu Kaybettirme ....................................................................... 153
IV. Askerî Kabahatlere Uygulanacak Cezalar ..........................................................154
A. Genel Olarak ................................................................................................................... 154
B. Göz Hapsi ........................................................................................................................ 155
C. Oda Hapsi ........................................................................................................................ 155
§ 15. GÜVENLİK TEDBİRLERİ ..................................................................................155
I. Genel Olarak ......................................................................................................155
II. Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma .....................................................156
III. Müsadere.........................................................................................................156
IV. Tekerrür...........................................................................................................157
§ 16. DAVANIN VE CEZANIN DÜŞMESİ ...................................................................159
I. Genel Olarak ......................................................................................................159
Askerî Ceza Hukuku
16
II. Sanığın veya Hükümlünün Ölümü ......................................................................159
III. Af .....................................................................................................................159
IV. Dava ve Ceza Zamanaşımı ................................................................................159
II. KISIM
ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU
I. BÖLÜM
ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİ HUKUKUNA GİRİŞ –
ASKERÎ MAHKEMELERİN KURULUŞU,
GÖREV VE YETKİLERİ
§ 17. ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİ HUKUKU KAVRAMI ............................................163
I. Ayrı Bir Askerî Ceza Muhakemesi Hukukunun Oluşturulması ..............................163
II. AsMKYUK ile CMK Arasındaki İlişki ....................................................................164
§ 18. ASKERÎ MAHKEMELERİN KURULUŞU .............................................................164
I. Genel Olarak ......................................................................................................164
II. İlk Derece Askerî Mahkemeleri ..........................................................................165
A. Askerî Mahkemeler ......................................................................................................... 165
B. Sıkıyönetim Mahkemeleri ............................................................................................... 166
C. Disiplin Mahkemeleri ...................................................................................................... 167
III. Askerî Yargıtay .................................................................................................167
§ 19. GÖREV VE YETKİ ...........................................................................................171
I. Görev .................................................................................................................171
A. Askerî Mahkemelerin Görevi .......................................................................................... 171
1. Genel Görev ........................................................................................................................171
a. Asker Kişilerin İşledikleri Suçlar .............................................................................................. 171
aa. Asker Kişilerin İşledikleri Askerî Suçlar ....................................................................................... 172
bb. Asker Kişilerin Asker Kişiler Aleyhine İşledikleri Suçlar .............................................................. 173
cc. Asker Kişilerin Askerî Mahallerde İşledikleri Suçlar .................................................................... 174
dd. Asker Kişilerin Askerlik Hizmet ve Görevleri ile İlgili Olarak İşledikleri Suçlar ............................ 176
b. Sivillerin İşledikleri Suçlar ....................................................................................................... 181
c. İstirdat ve Tazminat Davaları .................................................................................................. 182
d. Askerî Mahkemelerde Yargılanmayı Gerektiren İlginin Kesilmesi .......................................... 183
2. Askerî Mahkemeler Arasındaki Görev Ayrılığı.....................................................................186
3. Askerî Mahkemeler ile Adlîye Mahkemeleri Arasındaki Görev Ayrılığı ...............................190
a. Askerî Mahkemeler ile Adlîye Mahkemeleri Arasında Görev Uyuşmazlıklarının
Çıkabileceği Bazı Durumlar ..................................................................................................... 190
aa. Barış Zamanında Sivillerin Bazı Askerî Suç Benzerlerinden Dolayı Yargılanmaları ...................... 190
bb. Savaş Zamanında Askerî Mahkemelerin Görevi......................................................................... 190
cc. Karayolları Trafik Kanunu’nda Yazılı Suçlar ................................................................................. 192
dd. Özel Ağır Ceza Mahkemelerinin Görevine Giren Suçlar ............................................................. 193
ee. Çocuk Mahkemelerinin Görevine Giren Suçlar .......................................................................... 194
İçindekiler
17
b. Askerî Mahkemeler ile Adliye Mahkemeleri Arasında Ortaya Çıkacak Görev
Uyuşmazlıklarının Çözümü ..................................................................................................... 194
4. Askerî Mahkemeler ile Disiplin Mahkemeleri Arasındaki Görev Ayrılığı .............................197
B. Askerî Yargıtay’ın Görevi ................................................................................................. 199
II. Yetki .................................................................................................................199
A. Genel Kural ..................................................................................................................... 199
B. Askerî Mahkemelerin Yetkilerinin Tespitinde Diğer Yetki Kuralları ................................. 202
1. Kişinin Bağlı Olduğu Yetkili Askerî Mahkemenin Tespit Edilememesi Hâlinde Yetki ...........202
2. Birden Fazla Askerî Mahkemenin Yetkili Olması Hâlinde Yetki ...........................................202
3. Geçici Görevlendirmelerde Yetki ........................................................................................202
4. Sivil Şahıslar Bakımından Yetki............................................................................................203
5. Savaş Zamanında Yetki .......................................................................................................203
6. Yabancı Ülkelerde İşlenen Suçlarda Yetki ...........................................................................204
C. Yetkisiz Askerî Mahkemeye Yetki Verilmesi .................................................................... 205
1. Bağlantı Nedeniyle Yetkisiz Askerî Mahkemeye Yetki Verilmesi .........................................205
2. Davanın Nakli Nedeniyle Yetkisiz Askerî Mahkemeye Yetki Verilmesi ................................205
3. Yabancı Ülkelerde İşlenen Suçlarda Yetkisiz Askerî Mahkemeye Yetki Verilmesi ...............206
4. İstinabe Suretiyle Yetkisiz Askerî Mahkemeye Yetki Verilmesi ...........................................206
D. Askerî Mahkemeler Arasında Ortaya Çıkacak Yetki Uyuşmazlıklarının Çözümü ............. 207
II. BÖLÜM
ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİNİN YÜRÜYÜŞÜ
§ 20. ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİNİN SÜJELERİ ......................................................209
I. Askerî Hâkim ......................................................................................................209
II. Subay Üye .........................................................................................................216
III. Askerî Savcı ......................................................................................................219
IV. Teşkilâtında Askerî Mahkeme Kurulan Kıt’a Komutanı veya Askerî Kurum
Amiri ve Adlî Müşaviri......................................................................................223
V. Şüpheli ve Sanık ................................................................................................227
VI. Müdafii ............................................................................................................231
VII. Katılan ............................................................................................................233
§ 21. ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİ İŞLEMLERİ VE SÜRELER.......................................233
I. Askerî Ceza Muhakemesi İşlemleri......................................................................233
II. Askerî Ceza Muhakemesinde Tebligat ................................................................234
III. Askerî Ceza Muhakemesinde Süreler ................................................................235
§ 22. ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİNDE KORUMA TEDBİRLERİ ..................................236
I. Genel Olarak ......................................................................................................236
II. Yakalama ve Gözaltı ..........................................................................................237
III. Tutuklama ........................................................................................................241
IV. Zorla Getirme...................................................................................................247
18
Askerî Ceza Hukuku
V. Arama ve Elkoyma ............................................................................................248
§ 23. ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİNDE DELİLLER .....................................................251
I. Şüpheli veya Sanık Beyanı ..................................................................................251
II. Tanık Beyanı .....................................................................................................252
III. Bilirkişi Değerlendirmesi ...................................................................................253
IV. Belgeler ...........................................................................................................253
V. Keşif .................................................................................................................253
VI. Görüntü ve/veya Ses Kayıtları ..........................................................................253
§ 24. ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİNİN AŞAMALARI .................................................254
I. Soruşturma Aşaması...........................................................................................254
II. Kovuşturma Aşaması .........................................................................................259
III. BÖLÜM
ASKERÎ CEZA MUHAKEMESİNDE KANUN YOLLARI
§ 25. OLAĞAN KANUN YOLLARI .............................................................................263
I. Genel Olarak Askerî Ceza Muhakemesinde Kanun Yolları ....................................263
II. İtiraz .................................................................................................................265
III. Temyiz .............................................................................................................267
A. Temyiz Edilebilen Hükümler ve Temyiz Yasakları ........................................................... 267
B. Temyiz Nedenleri ............................................................................................................ 268
C. Temyiz İstemi, Süresi ve Usulü ........................................................................................ 270
D. Temyiz İsteminin Hükmü Veren Askerî Mahkeme Tarafından İncelenmesi ................... 271
E. Temyiz İsteminin Etkisi .................................................................................................... 272
F. Temyiz Evrakının Gönderilmesi ....................................................................................... 272
G. Askerî Yargıtay İncelemesi .............................................................................................. 273
1. Askerî Yargıtay’ın Ön İncelemesi.........................................................................................273
2. Duruşmalı İnceleme ............................................................................................................273
3. Temyiz İncelemesinin Kapsamı ...........................................................................................274
H. Temyiz İncelemesi Sonucunda Verilecek Kararlar .......................................................... 274
1. Temyiz İsteminin Reddi (Onama) ........................................................................................274
2. Düzelterek Onama (Esasa Hükmetme) ...............................................................................274
3. Düşme Kararı ......................................................................................................................275
4. Hükmün Bozulması .............................................................................................................276
I. Hükmün Bozulmasının Diğer Sanıklara Etkisi ................................................................... 276
J. Bozma Kararından Sonraki Muhakeme ............................................................................ 277
1. Dosyanın Gönderileceği Askerî Mahkeme ..........................................................................277
2. Davaya Yeniden Bakacak Askerî Mahkemenin Yapacağı İşlemler .......................................277
3. Davaya Yeniden Bakacak Askerî Mahkemenin Verebileceği Kararlar .................................277
a. Direnme Kararı ....................................................................................................................... 277
b. Uyma Kararı ........................................................................................................................... 279
İçindekiler
19
§ 26. OLAĞANÜSTÜ KANUN YOLLARI .....................................................................280
I. Askerî Yargıtay Başsavcısı’nın İtirazı....................................................................280
II. Kararın Düzeltilmesi ..........................................................................................282
III. Kanun Yararına Bozma .....................................................................................283
IV. Yargılamanın Yenilenmesi ................................................................................285
A. Genel Olarak ................................................................................................................... 285
B. Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri .............................................................................. 285
1. Hükümlünün Lehine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri .................................................286
2. Sanık veya Hükümlünün Aleyhine Yargılamanın Yenilenmesi Nedenleri ............................287
C. Yargılamanın Yenilenmesinin Koşulları ........................................................................... 288
1. Başvurabilecek Kişiler .........................................................................................................288
2. Başvurunun Usul ve Şekli ....................................................................................................288
3. Başvuru Süresi ....................................................................................................................289
4. Başvurunun Etkisi ............................................................................................................... 289
D. Yargılamanın Yenilenmesi İsteminin İncelenmesi ........................................................... 289
1. İnceleme Mercii ..................................................................................................................289
2. Ön İnceleme........................................................................................................................290
3. Delillerin Toplanması ..........................................................................................................290
4. Yenileme İsteminin İncelenmesi .........................................................................................290
5. Yargılamanın Yenilenmesinin Kabulü Kararından Sonra Yapılacak Yargılama.....................291
a. Askerî Yargıtay Tarafından Duruşmasız Yapılacak Yargılama.................................................. 291
b. Askerî Mahkeme Tarafından Yapılacak Yargılama ................................................................. 291
III. KISIM
ASKERÎ İNFAZ HUKUKU
ASKERÎ İNFAZ HUKUKU
§ 27. ASKERÎ İNFAZ HUKUKUNUN KAVRAMSAL ÖZELLİKLERİ ..................................295
I. Askerî İnfaz Hukuku Kavramı ..............................................................................295
II. Askerî İnfaz Hukukunun Kaynakları....................................................................295
III. İnfazın Konusu ve Koşulu ..................................................................................296
IV. İnfazda Görevli Merciler ...................................................................................296
§ 28. HAPİS CEZALARININ İNFAZI ...........................................................................297
I. Askerî Ceza ve Tutukevleri ..................................................................................297
A. Askerî Ceza ve Tutukevlerinin Kuruluşu .......................................................................... 297
B. Askerî Ceza ve Tutukevlerinin Sınıfları ............................................................................ 297
C. Askerî Ceza ve Tutukevlerinin Yönetimi .......................................................................... 297
1. Askerî Ceza ve Tutukevi Personeli ......................................................................................297
a. Müdür .................................................................................................................................... 297
b. Müdür Yardımcısı ................................................................................................................... 298
c. Gardiyanlar ............................................................................................................................. 298
Askerî Ceza Hukuku
20
d. İnfaz Astsubayı ....................................................................................................................... 299
e. Tabip ...................................................................................................................................... 300
f. Psikolog................................................................................................................................... 301
2. Askerî Ceza ve Tutukevi Personelinin Yükümlülükleri ve Yasaklar ......................................301
3. Teşkilâtında Askerî Mahkeme Kurulan Kıt’a Komutanı veya Askerî Kurum Amirinin
Görevleri .............................................................................................................................302
4. Askerî Ceza ve Tutukevlerinin İç ve Dış Korunması .............................................................303
D. Askerî Ceza ve Tutukevlerinin Denetimi ......................................................................... 303
II. Hükümlülerin Askerî Cezaevine Kabulü ve Gruplandırılmaları ............................304
A. Askerî Cezaevine Kabul Edilebilecek Kişiler ..................................................................... 304
B. Hükümlülerin Askerî Cezaevine Kabulü........................................................................... 305
C. Hükümlülerin Gruplandırılmaları .................................................................................... 306
III. Askerî Ceza ve Tutukevlerinde Disiplinin Korunması .........................................306
IV. İnfazın Geri Bırakılması ....................................................................................307
V. İnfazla İlgili Kararlar ..........................................................................................307
§ 29. DİĞER CEZALARIN, GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN VE TUTUKLAMA
KARARLARININ İNFAZI ..................................................................................310
I. Fer’î Cezaların İnfazı ...........................................................................................310
II. Adlî Para Cezalarının İnfazı ................................................................................310
III. Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı .............................................................................311
IV. Tutuklama Kararlarının İnfazı ...........................................................................311
IV. KISIM
ASKERÎ DİSİPLİN HUKUKU
ASKERÎ DİSİPLİN HUKUKU
§ 30. DİSİPLİN VE ASKERÎ DİSİPLİN KAVRAMLARI ...................................................315
I. Disiplin ve Askerî Disiplin....................................................................................315
A. Disiplin Kavramı .............................................................................................................. 315
B. Askerî Disiplin .................................................................................................................. 315
II. Askerî Disiplini Bozan Fiiller ...............................................................................316
§ 31. DİSİPLİN KABAHATLERİ .................................................................................316
I. Kavram ..............................................................................................................316
II. Disiplin Kabahatlerine Uygulanabilecek Ceza .....................................................317
A. Ceza Verecek Makam ...................................................................................................... 317
B. Uygulanacak Ceza ........................................................................................................... 317
§ 32. DİSİPLİN TECAVÜZLERİ ..................................................................................319
I. Kavram ..............................................................................................................319
II. Disiplin Cezasıyla Cezalandırılabilecek Kişiler .....................................................320
İçindekiler
21
III. Disiplin Tecavüzlerine Uygulanabilecek Disiplin Cezaları ...................................321
A. Uyarı ................................................................................................................................ 321
B. İzinsizlik ........................................................................................................................... 321
C. Sıra Harici Hizmet ............................................................................................................ 321
D. Aylık Kesilmesi ................................................................................................................ 321
E. Göz Hapsi......................................................................................................................... 321
F. Oda Hapsi ........................................................................................................................ 322
G. Rütbenin Geri Alınması ................................................................................................... 322
IV. Disiplin Cezalarının Verilmesi ...........................................................................322
A. Genel Olarak ................................................................................................................... 322
B. Disiplin Amiri ................................................................................................................... 322
C. Usul ................................................................................................................................. 323
D. Disiplin Cezasının Kaldırılması veya Değiştirilmesi .......................................................... 324
1. Şikâyet Yolu ........................................................................................................................324
2. Disiplin Amirinin Müracaatı ................................................................................................325
3. Daha Yüksek Disiplin Amiri Tarafından Düzeltme ...............................................................325
E. Disiplin Cezasının İnfazı ................................................................................................... 325
§ 33. DİSİPLİN SUÇLARI ..........................................................................................325
I. Kavram ..............................................................................................................325
II. Disiplin Suçlarına Uygulanacak Cezalar ..............................................................326
A. Aslî Cezalar ...................................................................................................................... 326
1. Göz Hapsi ............................................................................................................................326
2. Oda Hapsi ...........................................................................................................................326
B. Fer’î Ceza ......................................................................................................................... 326
C. Cezanın Ertelenmesi ........................................................................................................ 326
D. Disiplin Cezalarının Etkisi ................................................................................................ 327
III. Disiplin Mahkemelerinin Kuruluşu, Görev ve Yetkisi .........................................327
A. Disiplin Mahkemelerinin Kuruluşu .................................................................................. 327
B. Disiplin Mahkemelerinin Görevi...................................................................................... 328
C. Disiplin Mahkemelerinin Yetkisi ...................................................................................... 329
1. Kuruluş Yönünden Yetki ......................................................................................................329
2. Rütbe Yönünden Yetki ........................................................................................................329
3. Hüküm veya Yetki Uyuşmazlıkları .......................................................................................330
IV. Disiplin Muhakemesinin Süjeleri ......................................................................330
A. Başkan ve Üyeler ............................................................................................................. 330
B. Disiplin Subayı ................................................................................................................. 333
C. Teşkilâtında Disiplin Mahkemesi Kurulan Komutan veya Askerî Kurum Amiri ............... 333
D. Şüpheli ve Sanık .............................................................................................................. 335
E. Müdafii ............................................................................................................................ 335
F. Katılan.............................................................................................................................. 335
Askerî Ceza Hukuku
22
V. Disiplin Muhakemesinde İşlemler, Koruma Tedbirleri ve Deliller........................336
A. Disiplin Muhakemesinde İşlemler ................................................................................... 336
B. Disiplin Muhakemesinde Koruma Tedbirleri ................................................................... 336
C. Disiplin Muhakemesinde Deliller .................................................................................... 336
VI. Disiplin Muhakemesinin Yürüyüşü....................................................................337
A. Soruşturma Aşaması ....................................................................................................... 337
B. Kovuşturma Aşaması ....................................................................................................... 339
VII. Disiplin Muhakemesinde Kanun Yolları............................................................342
A. İtiraz ................................................................................................................................ 342
B. Yazılı Emir ........................................................................................................................ 344
VIII. Disiplin Cezalarının İnfazı ...............................................................................346
A. Genel Olarak ................................................................................................................... 346
B. Göz Hapsi Cezasının İnfazı ............................................................................................... 347
C. Oda Hapsi Cezasının İnfazı .............................................................................................. 347
D. Malî Hükümlerin Yerine Getirilmesi ................................................................................ 347
E. Cezaların Toplanması ve İnfaz Zamanaşımı ..................................................................... 347
V. KISIM
SIKIYÖNETİM HUKUKU
SIKIYÖNETİM HUKUKU
§ 34. SIKIYÖNETİM ................................................................................................351
I. Kavram ..............................................................................................................351
II. Sıkıyönetim Rejimi ............................................................................................352
A. Sıkıyönetim Teşkilâtı ....................................................................................................... 352
B. Kolluk Yetkileri ................................................................................................................ 353
C. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlanması ve Durdurulması ............................................. 354
§ 35. SIKIYÖNETİM YARGILAMALARI......................................................................357
I. Sıkıyönetim Mahkemeleri...................................................................................357
A. Sıkıyönetim Mahkemelerinin Kuruluşu ........................................................................... 357
B. Sıkıyönetim Mahkemelerinin Görevleri .......................................................................... 358
1. Genel Görevleri ...................................................................................................................358
a. Sıkıyönetim Kanunu’nda Yazılı Suçlarda Görev ...................................................................... 358
b. Sıkıyönetim İlânına Neden Olan Suçlarda Görev .................................................................... 360
c. Sıkıyönetim Mahkemesi’nin Baktığı Bir Suçla Bağlantılı Suçlarda Görev ................................ 361
d. Sıkıyönetim İlânından Sonra İşlenen Suçlarda Görev ............................................................. 362
e. Sıkıyönetim Personeli Tarafından İşlenen Suçlarda Görev ..................................................... 365
2. Sıkıyönetim Mahkemeleri Arasındaki Görev Ayrılığı ...........................................................366
3. Sıkıyönetim Mahkemeleri ile Adlîye Mahkemeleri ve Askerî Mahkemeler Arasında
Ortaya Çıkacak Görev Uyuşmazlıklarının Çözümü ..............................................................368
C. Sıkıyönetim Mahkemelerinin Yetkisi ............................................................................... 369
İçindekiler
23
II. Sıkıyönetim Yargılamalarının Süjeleri.................................................................370
A. Hâkim .............................................................................................................................. 370
B. Savcı ................................................................................................................................ 372
C. Teşkilâtında Sıkıyönetim Mahkemesi Kurulan Sıkıyönetim Komutanı ve Adlî
Müşaviri........................................................................................................................... 372
D. Şüpheli ve Sanık .............................................................................................................. 373
E. Katılan ............................................................................................................................. 374
III. Sıkıyönetim Yargılamalarında Koruma Tedbirleri ..............................................374
IV. Sıkıyönetim Yargılamasının Yürüyüşü ...............................................................376
A. Soruşturma Aşaması ....................................................................................................... 376
B. Kovuşturma Aşaması ....................................................................................................... 377
V. Sıkıyönetim Yargılamalarında Kanun Yolları.......................................................379
A. İtiraz ................................................................................................................................ 379
B. Temyiz ............................................................................................................................. 379
C. Diğer Kanun Yolları .......................................................................................................... 380
VI. İnfaz ................................................................................................................380
Kaynakça ..............................................................................................................381
Kavramlar Dizini ....................................................................................................383