bir yük vagonu için ecm ve sertifikasyonu

BİR YÜK VAGONU
İÇİN ECM VE
SERTİFİKASYONU
ECM (Bakımdan Sorumlu Birim - Entity in Charge of
Maintenance) bir yük vagonunun bakım durumundan
tamamen sorumlu olan organizasyondur. Bu çalışma OTIF
ECM Düzenlemesinde ortaya konulan ECM kavramının
doğru ve müşterek anlaşılmasını sağlamaya yönelik bir
rehberdir.
Hazırlayan
Mak. Yük. Müh. Dr.
Ömür AKBAYIR
1. Baskı
Haziran 2014
Ankara
i
BİR YÜK VAGONU İÇİN ECM VE SERTİFİKASYONU
Hazırlayan
Mak. Yük. Müh. Dr. Ömür AKBAYIR
Haziran 2014
Ankara
ii
ÖNSÖZ
ECM (Bakımdan Sorumlu Birim - Entity in Charge of Maintenance) bir yük
vagonunun bakım durumundan tamamen sorumlu olan organizasyondur. 9430/1.2012 numaralı ve 1 Mayıs 2012 tarihli OTIF ECM Düzenlemesine göre;
ECMler bağımsız bir kuruluş tarafından değerlendirilir ve sertifikalandırılır. 31
Mayıs 2013 tarihinden itibaren tüm ECMler sertifikalı olmalıdır. Uluslararası
işletmede kullanılan her bir vagon kendisine atanmış bir ECM’ye sahip
olmalıdır. Bu çalışma OTIF ECM Düzenlemesinde ortaya konulan ECM
kavramının doğru ve müşterek anlaşılmasını amaçlamaktadır.
Sadece ülkemizde değil tüm dünyadaki demiryolu çalışanlarının değişime
kapalı olduğu, yeniliğe direndiği ve geleneksellikten ayrılmak istemediği
birçok akademik çalışmada dile getirilmiştir. Son 10 yılda ortaya konmuş ECM
gibi kavramları ülkemizdeki demiryolcuların uygulayabilmesi için önce bu
kavramı
anlaması
gerekmektedir.
Bu
çalışma
da
ECM
kavramının
anlaşılmasına yönelik bir rehberdir. Resmi bir anlam taşımaz ve konuyla ilgili
düzenlemelerin (kanun, yönetmelik vb.) üstünde kabul edilmez.
Bu rehber yabancı kaynaklardan yapılan çevirilerden oluşmaktadır. Cümlelerin
veya paragrafların sonunda faydalanılan kaynak köşeli parantez içinde
mutlaka belirtilmiştir. Mümkün olduğunca birebir çevirilerden kaçınılmış, daha
anlaşılır cümleler kurularak konu akıcı bir şekilde ifade edilmeye çalışılmıştır.
Sıkıcı olmaması açısından açıklamalarda mümkün olduğunca şekiller ve
örnekler kullanılmıştır. Bu kılavuzun hazırlanma aşamasında dahi konuyla ilgili
düzenlemelerde
değişiklikler
olmuş
olup,
ilgili
kısımlar
kılavuzda
değiştirilmiştir. Kılavuzdaki bazı bilgilerin güncelliğini yitirmiş olabileceği
unutulmamalıdır.
iii
Ayrıca; bu çalışmada Demiryolları Serbestleşme Kanununun uygulanması
sonrası için bazı yorumlarda ve önerilerde bulunulmuş, değişik alternatifler
ortaya konmuş, öngörülerde bulunulmuştur. Ortaya konan yorum, öneri,
alternatif ve öngörüler; ECM düzenlemesinin ülkemiz şartlarına göre
uygulanabilmesi açısından tartışmaya açıktır. Tartışmaya yönelik olarak
[email protected] e-mail adresi vasıtasıyla iletişime geçilebilir.
Anahtar kelimeler: Bakımdan Sorumlu Birim, Bakım atölyesi ECM, Yük
vagonu, OTIF.
iv
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ .....................................................................................................ii
İÇİNDEKİLER ...........................................................................................iv
ŞEKİLLERİN VE ÇİZELGELERİN LİSTESİ .....................................................vi
KISALTMALAR ......................................................................................... vii
1. Giriş ..................................................................................................... 2
2. Emniyetli Demiryolu İşletmeciliği ........................................................... 3
3. Vagonların İşletilmesinde Ana Aktörler ve Sorumlulukları ......................... 6
4. ECM Düzenlemesi Öncesi Bakım Yönetim Sistemleri .............................. 10
4. ECM Sertifikasyon Sürecinde Ana Aktörler, Sorumlulukları ve İlişkileri ..... 11
5. İş Modelleri ........................................................................................ 16
6. ECM’nin İşlevleri ................................................................................. 17
6.1. ECM Yönetim İşlevi (a) ..................................................................... 20
6.2. ECM Bakım Geliştirme İşlevi (b) ........................................................ 21
6.3. ECM Filo Bakımı Yönetimi İşlevi (c) ................................................... 23
6.4. Bakım Temini İşlevi (d) .................................................................... 24
7. Bakım Seviyeleri ................................................................................. 25
8. Sertifikasyon Süreci ............................................................................ 26
9. ECM İşlevleri Arasındaki İlişki .............................................................. 30
10. OTIF ile Avrupa Birliği ECM Düzenlemelerinin Eşdeğerliği..................... 32
11. Yük Vagonları için Finansal Kiralama Modelleri ve Bu Modeller Arasında
ECM’nin Yeri ........................................................................................... 32
12. 655 Sayılı KHK’deki Terimlerin Uluslararası Karşılıkları .......................... 35
12. Sonuç .............................................................................................. 36
KAYNAKLAR ........................................................................................... 38
KAYNAKLAR ........................................................................................... 39
EKLER.................................................................................................... 40
EK 1. Örnek Prosedür ............................................................................. 40
EK 2. Bakım Temini İşlevi Prosedürleri ..................................................... 41
v
İÇİNDEKİLER
EK 3. Bir Leasing Şirketinden Vagon Temin Eden Müşterinin Üstlendiği bakım
sorumluluğunun Leasing Şirketince Değerlendirilmesi için Örnek Kontrol
Formu .................................................................................................... 42
EK 4. Bakım Atölyelerinin Değerlendirilmesi için Örnek Kontrol Formu ........ 43
vi
ŞEKİLLERİN VE ÇİZELGELERİN LİSTESİ
Şekil 1. Emniyetli yük vagonu işletmenin iki temel şartı. ........................................... 3
Şekil 2. 2008/57/EC ve 2004/49/EC direktifleri arasındaki sınırın şekilsel gösterimi. 5
Şekil 3. Bir yük vagonunun işletilmesi için ana aktörler ve sorumlulukları. ............... 6
Şekil 4. Görev ve sorumlulukların dağılımı. ................................................................ 9
Şekil 5. Avrupa Birliğinde ana aktörler ve ilişkileri. ................................................. 10
Şekil 6. Günümüze kadar vagonların bakım sorumluları........................................... 10
Şekil 7. Eski demiryolu sisteminde ilişkiler. .............................................................. 11
Çizelge 1. OTIF’ce DDGM’ye tanınan görevler. ...................................................... 13
Şekil 8. AB’de sertifikalı ECM sayısındaki değişim. ................................................ 14
Şekil 9. AB’de sertifikalı ECM sayısındaki değişim. ................................................ 14
Şekil 10. Uluslararası çalışabilme. ............................................................................. 15
Şekil 12. ECM, Zilyed ve DK’lar/AY’ler arasındaki en yaygın ilişki. ...................... 16
Şekil 13. ECM, Zilyed ve DK arasındaki diğer muhtemel ilişkiler. .......................... 16
Şekil 14. Genel olarak bir bakım sistemi. .................................................................. 17
Şekil 15. ECM organizasyonları. ............................................................................... 19
Şekil 16. Bir ECM’nin işlevlerinin şekilsel gösterimi. .............................................. 20
Şekil 17. ECM işlevleri. ............................................................................................. 21
Şekil 18. Bakım geliştirme işlemi. ............................................................................. 22
Şekil 19. Bakım dosyasıyla teknik dosyanın kesişimi. .............................................. 22
Şekil 20. Detaylı olarak bakım geliştirme süreci. ...................................................... 23
Şekil 21. Filo Bakım Yönetiminin girdisi ve çıktısı. ................................................. 24
Şekil 22. Yük vagonları için bakım sistemi işlevleri arasındaki ilişki. ...................... 30
Şekil 23. 2012 yılında İtalya’da gerçekleşen bir deray. ............................................. 31
Şekil 24. Deray eden vagona ait tekerlek takımları. .................................................. 31
Çizelge 2. Yük vagon filosuna sahip leasing şirketlerinin (L.Ş.) müşteri (Müş.) ile
yaptığı sözleşmede kullandığı çalışma modelleri ...................................................... 33
Çizelge 3. 1 Kasım 2011 tarihinde 655 sayılı KHK ile resmi gazetede yayınlanan
bazı terimlerin uluslararası karşılıkları....................................................................... 35
vii
KISALTMALAR
Bu çalışmada kullanılmış bazı kısaltmalar, açıklamaları ile birlikte aşağıda
sunulmuştur.
Kısaltma
Açıklama
AB
Avrupa Birliği
APS
Hizmete Verme Ruhsatı (Authorization for Placing in Service)
ATMF
Uluslararası Trafikte Kullanılan Demiryolu Malzemesinin Teknik
Kabulüne İlişkin Tektip Kurallar (Uniform Rules concerning the
Technical Admission of Railway Material used in International
Traffic)
AY
Altyapı Yöneticisi (Infrastructure Manager)
CSM
Genel Emniyet Metodu (Common Safety Method)
COTIF
Uluslararası Demiryolu Taşımalarına ilişkin Sözleşme
CUV
COTIF Sözleşmesi D Eki
DDGM
Demiryolu Düzenleme Genel Müdürlüğü
DeBo
Atanmış Kuruluş (Designed Body)
DK
Demiryolu Kuruluşu (Railway Undertaking)
ECM
Bakımdan Sorumlu Birim (Entity in Charge of Maintanance)
EN
Avrupa Standarttı (European Norm)
ERA
Avrupa Demiryolu Dairesi (European Railway Agency)
EYS
Emniyet Yönetim Sistemi (Safety Management System)
GCU
Vagonların Tek Tip Kullanım Sözleşmesi
IAF
Uluslararası Akreditasyon Forumu (International Accreditation
Forum)
ISO
Uluslararası Standardizasyon Teşkilatı (International Organization
for Standardization)
NDT
Tahribatsız Muayene (Non-Destructive Test)
viii
Kısaltma
Açıklama
NNTR
Ulusal Teknik Kurallar (Notified National Technical Rules)
NoBo
Onaylanmış Kuruluş (Notified Body)
NSA
Ulusal Emniyet Otoritesi (National Safety Authority)
NVR
Ulusal Araç Kaydı (National Vehicle Register)
OTIF
Demiryolu ile Uluslararası Taşıma için Hükümetler arası
Organizasyon
RIV
Demiryolu Kuruluşları Arasında Vagonların Değişimi ve
Kullanılmasına İlişkin Anlaşma
RSRD
Rolling Stock Reference Database
SMS
Emniyet Yönetim Sistemi (Safety Management System)
TAF TSI TSI Telematic Application for Freight
TSI
Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnameleri (Technical Specifications
for Interoperability)
UIC
Uluslararası Demiryolları Birliği
UIP
Uluslararası Vagonu Zilyedleri Birliği
UTP
Tek Tip Teknik Kural (Uniform Technical Prescriptions)
2
1. Giriş
Ülkemiz, uluslararası bir kuruluş olan OTIF’e üyedir. OTIF tarafından yayınlanan
COTIF TBMM tarafından çıkarılan 06.10.2005 Tarih ve 5408 Sayılı kanunla Türkiye
Cumhuriyeti tarafından kabul edilmiş ve kabul edilen COTIF' in şartlarını Ülke olarak
01.07.2006 tarihinden itibaren uluslararası trafikte uygulama zorunluluğu doğmuştur.
Hükümetler arası bu organizasyonun temel amacı; demiryolu ile yapılan yük ve yolcu
taşımacılığının uygulanmasında kullanılan kurallarda yeknesaklığın sağlanması ve
geliştirilmesidir. COTIF 1999’un F eki APTU EK A “Bakımdan Sorumlu Birimlerin (ECM)
Denetimi ve Belgelendirilmesi” başlıklı doküman 01/06/2013 tarihinde yürürlüğe
girmiştir. Bundan sonra bu doküman “ECM Düzenlemesi” olarak adlandırılacaktır. ECM
Düzenlemesinin yürürlüğe girmesiyle sertifikalı bir ECM atanmamış yük vagonları
COTIF’e taraf ve Avrupa Birliği ülkeleri hatlarına kabul edilmemektedir.
ECM düzenlemesinin 01/06/2013 tarihinde yürürlüğe girmesiyle TCDD vagonları
sertifikalı bir ECM’ye sahip olmadığından bazı Avrupa ülkeleri tarafından TCDD
vagonlarına trafik kısıtlaması konmuştur. TCDD bir ECM olarak sertifika sahibi olduğu
29/08/2013 tarihine kadar TCDD’ye ait yük vagonları yurtdışına çıkamamıştır.
ECM ilk olarak 2007 yılında Avrupa Komisyonunun 756/2077 sayılı tüzüğünde yer
almıştır. 2011 yılında Avrupa Komisyonu tarafından 445/2011 sayılı tüzük çıkarılmıştır.
OTIF tarafından ise 2012 yılında ATMF EK A çıkarılmıştır. Yukarıdaki paragrafta da söz
edildiği gibi hem Avrupa Birliği hem de COTIF’e taraf ülkelerde Haziran 2013 itibari ile
tüm vagonlar sertifikalı bir ECM ye sahip olmalıdır [10].
OTIF üyesi ülkeler sınırları içindeki demiryolu hatlarında işletilen yük vagonlarının
emniyetli bir şekilde üretildiğinden ve bakımının iyi yapıldığından yeteri derecede
emin olabilmelidir. Sınır geçişlerinde temel işletimsel kontrol dışında vagonun teknik
durumunun tam belirlenmesi mümkün değildir. Bu nedenle vagonların imalatı ve
bakımı için uyumlaştırılmış uluslararası kurallar gereklidir [1].
3
ECM Düzenlemesi yük vagonlarının bakımından sorumlu olan birimlerin yeterliliğinin
değerlendirilmesinde kullanılmak üzere istenen gereksinimleri ve uygulanması
gereken metotları içermektedir. ECM Düzenlemesinin kapsamı yük vagonları ile
sınırlıdır. Ancak diğer demiryolu araçlarına uygulanamaz anlamına gelmemektedir.
ECM Düzenlemesinin gelecekte yasal olarak diğer demiryolu araçlarında da
uygulanması öngörülmektedir [1].
Bu çalışma ECM Düzenlemesinin uygulanmasına yardımcı olmak üzere hazırlanmış
olup demiryolu sistemlerinin emniyetini etkileyen, direk veya dolaylı olarak ECM
Düzenlemesine uyan tüm aktörlerin kullanabileceği açıklayıcı bilgileri içermektedir.
Ayrıca Ülkemizde ECM Düzenlemesinin uygulanmasına yönelik öneriler ve alternatifler
sunulmuş, yorumlar yapılmıştır.
2. Emniyetli Demiryolu İşletmeciliği
Günümüzde DK’lar yük vagonlarının uluslararası trafikte emniyetli olarak işletilmesini
Şekil 1’de görülen iki sütuna dayanarak sağlamaktadır [1].
Emniyetli demiryolu işletmesi: DK vagonun kullanım durumlarını ve
limitlerini izlemelidir.
Sutun 1: Kabül
vagonun teknik tasarımı ve imalatı
Sutun 2: İşletme
vagonun doğru bakımı
Vagonlar yürürlükteki UTPlere (WAG
ve NOI) uymalıdır. Uygunluk; üretici,
zilyed, DK ve AY’den bağımsız bir
Değerlendirme Kuruluşu tarafından
değerlendirmeli ve onaylanmalıdır.
Vagonlar kendilerine atanmış; sorumlu
olduğu vagonların emniyetli işletme
durumunda bulunmasını sağlamak için
bakım sistemi kullanan bir ECM’ye
sahip olmalıdır. Vagonun emniyet ve
yasal uygunluğu ile operasyonel ve
organizasyonel
koşulların
temin
edilmesi devam ettirilmelidir.
Teknik dizayn ve inşasının uygunluğu
teknik kabule giden süreç boyunca
bağımsız bir Değerlendirme Kuruluşu
tarafından kontrol edilmelidir. Bu
sütundaki kabulden sonra uygunluk,
sütun 2 altında yönetilir.
DKlar vagonları sadece vagonlar ile
uyumlu altyapı üzerinde işletmelidir.
Bu sütundaki uygunluk korunmalıdır.
Şekil 1. Emniyetli yük vagonu işletmenin iki temel şartı.
4
Sütün 2 yani ECM’nin görevi; COTIF 1999’un E eki ATMF’nin 15§2 sayılı maddesi
doğrultusunda oluşturulan UTP’lere uygun olarak üretilen yük vagonuna Yetkili
Otorite (Competent Authority) tarafından işletmeye kabulünün yapılması ve NVR’ye
kaydının yapılması ile başlamaktadır. Buradan genel olarak UTP’lere uygun olmayan
vagonlara sertifikalı bir ECM atamasına gerek olmadığı anlamı çıkarılmamalıdır. Bu
çalışmada; emniyetli yük vagonu işletmeciliğinin temeli olan 2. sütun detaylı olarak
incelenmiş olup, 1. sütuna ait incelemeye kaynak [2]’den ulaşılabilir. Kaynak [2]
incelenmeden önce; herhangi bir ürünün kabulündeki sürecin genel olarak anlatıldığı
bir kılavuz olan kaynak [13]’ e bakılması faydalı olacaktır.
2008/57/EC ve 2004/49/EC direktifleri arasındaki sınırın ve farkın daha iyi anlaşılması
için bu başlık altında bir açıklama yapılmasına ihtiyaç duyulmuştur. 2008/57/EC
direktifi bir aracın APS prosedürü ile ilgili kuralları tesis etmektedir. APS prosedürü
tamamlanarak servise verilen bir alt sistemin temel gereksinimlere göre işletilmesi ve
idame edilmesi / sürdürülmesi / bakımının yapılması gerekmektedir. 2004/49/EC
direktifinde bu gereksinimleri karşılanması sorumluluğu DK ve AY’nindir (2004/49/EC
madde 4.4). Bu sorumluluklarını diğer aktörlerin sorumluluklarıyla ilgili bir önyargıya
sahip olmadan gerçekleştirirler. Bir NSA; DK veya AY’ye emniyet sertifikası ve
yetkilendirmesi vereceği zaman bu şartlara uygunluğunu kontrol edebilir (2004/49/EC
madde 10, 11 ve 16). 2004/49/EC direktifi; DK ve AY’nin kendileri ile ilgili kısımlardaki
sorumluluklarını belirler. DK yalnızca treninin emniyetli işletilmesinden sorumludur.
AY’nin rolü altyapının yönetimiyle sınırlıdır ve bu nedenle trene hareket emri
verilmeden başka tren işletmesi ile ilgili başka bir sorumluluğa sahip değildir. Genel
olarak Şekil 2’de görüldüğü gibi;
2008/57/EC bir alt sistemin yada aracın teknik
karakteristiklerini (temel olarak tasarım, üretim ve nihai testler) ve APS prosedürü
sürecini düzenler. 2004/49/EC alt sistemi kullanan işleten ve idame ettiren / sürdüren
/ bakımını yapan kuruluşları/organları düzenler [24].
5
Teknik
Tasarım,
üretim
ve nihai
test
Emniyet
TSI lara uygunluk
NoBo tarafından
kontrol
uygunluk
bütünleşmesi
Ulusal Teknik
Kurallara (NNTR)
uygunluk
DeBo tarafından
kontrol
Genel Emniyet
Metodu (CSM)’
na göre risk
değerlendirmesi
2008/57/EC
direktifi
Değerlendirme
Kuruluşu
tarafından kontrol
APS
(NSA tarafından)
Tren teşkili
EYS’nin
şartları ve
süreçleri
NSA
2001/14/EC
tarafından
direktifi
kontrol
edilmektedir
Rota uygunluğu
2004/49/EC
direktifi
İşletme
Bakım
Yolun kullanımı
Şekil 2. 2008/57/EC ve 2004/49/EC direktifleri arasındaki sınırın şekilsel gösterimi.
DK, APS prosedürü tamamlanarak servise verilen vagonlardan bir tren oluşturabilir.
OPE TSI Bölüm 4.2.2.5’te tren teşkili ve tren teşkili ile ilgili kısıtlama prosedürü ve
kurallarının DK tarafından belirleneceği ifade edilmiştir. Bu kurallara uyma usulleri
DK’nın EYS’si tarafından sağlanır. DK AY’den bir tren için ağa giriş elde etmeden önce
ilk olarak AY tarafından satışa çıkarılan gireceği rotanın özelliklerini bilmelidir.
2001/14/EC direktifine göre AY tarafından bu özelliklerin genel bildirimi zorunludur.
DK’nın AY ağına girişi ile ilgili olarak AY tarafından verilmiş herhangi bir izin,
yetkilendirme, kabul, araç veya tren yetkilendirmesi ya da kabulüne ihtiyacı
bulunmamaktadır. Emniyet ve teknik uygunluk ile ilgili tüm hususlar karşılıklı
işletilebilirlik ve emniyet direktiflerinin (2008/57/EC ve 2004/49/EC) kapsamına
girmektedir. NSA sadece APS yetkilendirmesi yetkisine sahipken altyapı ile uyumlu
araçların ve trenlerin kullanımını sağlamadan DK sorumludur. DK veya AY vagonla
ilgili bir memnuniyetsizliğe sahipse bunu NSA’ya bildirir. NSA bu şikâyetleri APS
yetkilendirmesinde dikkate alır [24].
6
3. Vagonların İşletilmesinde Ana Aktörler ve Sorumlulukları
Demiryolu pazarının serbestleşmesi ile bazı görevler ve sorumluluklar farklı olarak
tahsis edilmiştir. Örneğin; düzenlemeler, eskiden demiryolları arasında yapılan
anlaşmalar ile belirlenirken, şuanda hükümet seviyesinde belirlenmekte ve kabul
edilmektedir. Bağımsız bir kuruluş da bu düzenlemelere uyulup uyulmadığını
değerlendirmektedir. Bir yük vagonunun işletilmesi sırasındaki üç ana aktör ve
sorumlulukları Şekil 3’de görülmektedir.
Vagon zilyedi
kar elde
etmeye çalışır
VKM
DK trenleri işletir
ECM
vagonların bakım
sorumluluğunu
alır
Şekil 3. Bir yük vagonunun işletilmesi için ana aktörler ve sorumlulukları.
Bu sorumlulukların her biri ayrı kuruluşlar olabileceği gibi tek bir kuruluşta olabilir.
Uluslararası işletmede her bir vagonun zilyedi, ECMsi ve DKsı belli olmalıdır [1].
Ülkemizde Demiryolları Serbestleşme kanunu çıkmadan önce tüm bu sorumluluklar
TC Devlet Demiryolları İşletmesi Genel Müdürlüğüne aitti.
Burada zilyed terimi bir aracın sahibi veya o aracı kullanma hakkına sahip olan kişi
veya kuruluş anlamına gelmektedir. DK ise; temel faaliyeti, demiryolu ile yük ve/veya
yolcu taşımacılık hizmeti vermek olan, bir lisans sahibi olan özel veya kamu
statüsündeki
her
kuruluştur.
Cerin
zorunlu
olarak
DK
tarafından
verilmesi
gerekmektedir. Sadece ceri temin eden kuruluşlar da DK olarak tanımlanır [8].
ECM işlevi ECM gereksinimlerini karşılayan herhangi bir organizasyon tarafından
uygulanabilir. Bu nedenle, zilyed veya DK da bir ECM olarak sertifikalandırılabilir.
Diğer bir ifade ile bir zilyed işlettiği vagonların sertifikalı ECM’si kendi de olabilir.
Ancak her hâlükârda ECM’nin sorumlulukları ayrı olarak belirlenir ve bağımsız bir ECM
7
sertifikasyon kuruluşu tarafından sertifikalandırılır. Zilyedler işlettikleri vagonların
bakım sorumluluğunu kendi ülkelerindeki veya başka bir ülkeden herhangi bir
sertifikalı ECM’ye verebilme serbestliğine sahiptir [1].
ECM işlevi ECM gereksinimlerini karşılayan herhangi bir organizasyon
tarafından uygulanabilir. Bu nedenle, zilyed veya DK da bir ECM olarak
sertifikalandırılabilir.
OTIF ATMF madde 15(3); DK’nın trenlerin emniyetli işletilmesinden sorumlu olduğunu
ve vagonların uygun şekilde bakımının yapılmasını sağlamasının zorunlu olduğunu
belirtir [3]. Uluslarası trafikte vagonların ECM’leri aynı kalmasına rağmen genellikle
farklı DK’lar tarafından işletilmektedir. ECM Düzenlemesi bu DKlara pratik bir şekilde
onların sorumluluklarını üstlenmesi için yardımcı olmaktadır.
Zilyedler işlettikleri vagonların bakım sorumluluğunu kendi ülkelerindeki veya
başka bir ülkeden herhangi bir sertifikalı ECM’ye verebilme serbestliğine
sahiptir.
Uluslararası trafikte her bir vagon ona atanmış bir ECM’ye sahip olmalıdır. Her bir DK
bir vagonu hatlarına almadan önce bunu kontrol etmesi görevidir. Diğer bir ifade ile
DK’nın sorumluluğu işlettiği her bir vagona sertifikalı bir ECM’nin atandığını kontrol
etmektir [1]. Bu kontrol NVR üzerinden veya “Zilyed ECM Beyannamesi” ile yapılır.
Henüz tüm ülkelerce NVR kurulmadığı için; UIC, UIP ve ERFA tarafından ortaya konan
“Zilyed
ECM
Beyannamesi”
zilyed
tarafından
düzenlenerek
diğer
DK’lara
gönderilmektedir. Beyannamelere ERA’nın web sitesinden ulaşılabilmektedir [4].
Kontrol sonucu pozitif ise vagonun doğru olarak bakımının yapıldığı kabul edebilir. Bu
kontrollerde problemler açığa çıkarsa DK problemi çözmek için prosedürlere sahip
olmalı veya gelecekteki taşımaları ret etmelidir [5].
8
Uluslararası trafikte her bir vagon ona atanmış bir ECM’ye sahip olmalıdır.
Her bir DK bir vagonu hatlarına almadan önce bunu kontrol etmesi görevidir.
2009/49/EC direktifi madde 4 ve 9’a göre göre; APS prosedüründen sonra servise
verilen vagonun sorumluluğu ECM ile birlikte DK ve AY’nindir [24]. DK/AY bir trenin
hareketinden önce vagonların muayenesinden ve kontrol ölçümlerinden sorumludur.
Buradan vagona yapılan bakımın uygun olup olmadığı ve doğru yapılıp yapılmadığının
kontrolü
anlamı
çıkarılmamalıdır.
Vagonun
kullanıma
hazır
olduğu
anlamı
çıkarılmalıdır. Trenin hareketinden önce ve işletilmesi sırasında yapılan muayeneler ve
kontrol ölçümleriyle treni oluşturan yük vagonlarının kullanım için uygun olup
olmadığına, işletmeye hazır olup olmadığına, emniyetle ilgili ve trenin işletileceği
rotayla ilgili tüm gereksinimlerin sağlanıp sağlanmadığına bakılır. Söz konusu
muayene ve kontrol ölçümleri DK/AY’nin kendisi tarafından yapılacağı gibi; bir
taşeronluk sözleşmesi ile zilyed, bakım atölyesi, ECM gibi diğer organizasyonlara
yaptırabilir. Ancak yine de sorumluluk DK/AY üzerindedir [6].
Vagon tasarım olarak çalışır durumdayken muayene ve kontrol ölçümleri yapılarak
kullanılır. Kullanım sonucu performans düşüşü yaşanır. Vagona bakım yapılarak
performansı eski haline getirilir. Bu döngü içinde DK, Zilyed ve ECM’nin yeri Şekil 4’de
görülmektedir [16].
Ülkemizde Demiryollarında Serbestleşme kanunuyla AY’nin TCDD; DK’nın TCDD
Taşımacılık A.Ş. olması planlanmaktadır. Haziran 2013’te ülkemizde toplamda 3221
adet yük vagonuna sahip 53 adet zilyed bulunmaktadır. Bu zilyedler içerisinden en
fazla vagonu olan ARGÜ ve İÇTAŞ şirketleridir [9]. Ülkemiz demiryolu hatlarını
kullanan 3260 yük vagonuna sahip kamuya ait ve tek olan DK, TCDD Taşımacılık
A.Ş.’dir. ARGÜ, İÇTAŞ ve diğer büyük zilyedlerin de bir cer aracına yani lokomotife
sahip olarak DK olması beklenmektedir. Ayrıca yurtdışı kökenli Rail Cargo gibi DKların
hatlarımızı kullanmaya başlayacağı beklenmektedir. Tüm DK’ların herhangi bir AY
hattında
trenlerini
gerekmektedir.
işletebilmesi
için
bir
Emniyet
Sertifikasına
sahip
olması
9
DK
Muayeneler
Kontrol ölçümleri
Vagon tasarım
KULLANIM
olarak çalışır
durumda
ZİLYED
Performans düşüşü
Bakım
ECM
Şekil 4. Görev ve sorumlulukların dağılımı.
Vagonu işleten DK ile ECM arasında bilgi değiş tokuşu zorunludur. Her bir DK ECM’ye
işletme performansı (km, ton.km), işlev bozukluğu, kaza, tamir vb hakkında bilgi
sağlamakla yükümlüdür. ECM DK’dan verileri almak ve kullanmak için ve vagonların
kullanımı hakkında veri sağlamak için uygun prosedürlere sahip olmalıdır. Diğer bir
ifade ile ECM; vagonlarını işleten DK’lar ile vagonların teknik durumu ve işletme
performansı hakkında bilgi alış verişinde bulunmalıdır. Bilgilerin değiş tokuşu ikili
anlaşmalarla belirlenmelidir [1]. DK, zilyed ve ECM arasındaki bilgi alış-verişinde araç
olarak TAF TSI, UIP (RSRD), ERADIS veri tabanı, NVR kullanılmaktadır [16].
ECM; vagonlarını işleten DK’lar ile vagonların teknik durumu ve işletme
performansı hakkında bilgi alış verişinde bulunmalıdır. Bilgilerin değiş tokuşu
ikili anlaşmalarla belirlenmelidir
Şekil 5’de Avrupa Birliğindeki ana aktörler ve aralarındaki ilişki görülmektedir [17].
Zilyed sertifikalı bir ECM ile “Bakım Sözleşmesi” yapması gerekmektedir. DK ve zilyed
aralarındaki
ilişkiyi
GCU’ya
göre
gerçekleştirir.
Müşteri
Zilyedden
“Kiralama
Sözleşmesi” ile vagon kiralar ve DK ile bir “Taşıma Sözleşmesi” yaparak DK’nın cer
hizmetini kullanır. DK’da AY’den bir Orer çizgisi (hareket çizelgesi veya trenlerin
zaman grafiği) satın alır. Burada NSA COTF’e taraf bir ülke olduğumuz için DDGM’dir.
NSA’nın OTIF’teki karşılığı Yetkili Otorite (Competent Authority)’ dir.
10
Tren rotası satın alma
DK
AY
NSA
Kullanım
Sözleşmesi
GCU
ECM
Sertifikasyon
Kuruluşu
Müşteriler
Sertifika
Zilyed
ECM
Bakım sözleşmesi
Şekil 5. Avrupa Birliğinde ana aktörler ve ilişkileri.
4. ECM Düzenlemesi Öncesi Bakım Yönetim Sistemleri
Şekil 6’da görüldüğü gibi vagonların bakım sorumlusu günümüze kadar 2 kez
değişikliğe uğramıştır.
.
Tescil
eden
DK
COTIF 80
RIV
COTIF 1999
GCU
Şekil 7
ECM
Zilyed
ECM
Düzenlemesi
Şekil 22
Şekil 6. Günümüze kadar vagonların bakım sorumluları
COTIF 80 ve RIV kurallarına göre yük vagonlarının bakımı Şekil 7’deki gibi organize
edilmişti. Tümleşik şirketler ‘eski’ sisteminde Bakım Yönetimi İşlevi aracın tescilini
yapan DK sorumluluğundaydı. DK zilyedleri değerlendirmeler vasıtasıyla izlemeliydi
(Filo Bakım Yönetimi Kontrolleri) ve vagonlara sadece DK tarafından yetkilendirilmiş
bakım atölyelerinde DK’nın bakım dosyasına göre bakım yapılmalıydı. Tescil eden DK
bakım geliştirmeden ve atölyelerin yetkilendirilmesinden sorumluydu. Genel olarak
zilyed Filo Bakım Yönetiminden sorumluydu. Zilyed tescil eden DK tarafından
11
uygulamaya konan kuralları katı bir biçimde uygulamak zorundaydı [6]. Ülkemizdeki
mevcut durum Şekil 7’ye benzer bir yapıya sahiptir. Mevcut durumda yetkilendirilmiş
atölyeler TCDD Atölyeleri, TÜLOMSAŞ, TÜDEMSAŞ, ACARLAR, RAILTUR, RAYCAG ve
VAKO’dur.
Performans
hedefleri
İşletme
hakkında
bilgi
İlk teknik
dokümantasyon
Teknolojik
araştırma
Mevzuat
Bakım Geliştirme
Tescil eden DK
Bakım dokümantasyonu
güncelleme
Filo Bakım Yönetimi
Zilyed
İzleme
Yapılan bakımla Tescil eden DK
ilgili kayıtlar
Deneyim getirileri
Bakım siparişleri
Bakımı
yapılacak
vagon
Bakım Temini
Tescil eden DK tarafından
yetkilendirilmiş
bakım atölyeleri
Bakımı
yapılmış
vagon
Şekil 7. Eski demiryolu sisteminde ilişkiler.
Yeni 1999 tarihli COTIF Sözleşmesinin 1 Temmuz 2006 tarihinde yürürlüğe girmesiyle
araçların kullanımıyla ilgili sözleşmeleri düzenleyen yeni kurallar getirilmiştir.
Sözleşmenin CUV ekine göre, zilyedlerin vagonlarını bir DK’ya tescil ettirmesi artık
zorunlu olmayacaktır. DK’lar arasında geçerli olan eski RIV Anlaşması yürürlükten
kalkmış ve aynı tarihte yürürlüğe giren, DK ile vagon sahipleri arasında özel olarak ve
gönüllülük esasında yapılan yeni GCU kısmen söz konusu anlaşmanın yerini almış
olup buna göre zilyedler kendi vagonlarının bakım işlerinden sorumlu tutulmuştur [7].
4. ECM Sertifikasyon Sürecinde Ana Aktörler, Sorumlulukları ve İlişkileri
ECM sertifikasyonunun amacı, bakımdan sorumlu bir kuruluşun bakım sistemini
oluşturduğuna ve bakımından sorumlu olduğu yük vagonunun çalışmasının emniyetli
12
bir durumda olduğunu temin etmek için ECM Düzenlemesinde ortaya konulan
gereklilikleri taşıyabileceğine dair kanıt sağlamaktır [5].
ECM sertifikasyon süreci içerisinde dört aktör bulunmaktadır: Bunlar: ECM,
sertifikasyon kuruluşu, akreditasyon kuruluşu ve yük vagonu [1]. ECM sertifikasyon
kuruluşu bir devlet kuruluşu veya özel şirket olabilmektedir. ECM olabilen bir
organizasyon bağımsız bir ECM sertifikasyon kuruluşu tarafından değerlendirilmeli ve
sertifikalandırılmalıdır. Değerlendirme ECM Düzenlemesi EK III’e göre yapılmaktadır.
Ayrıca ECM sonraki bölümde anlatılacak ECM işlevlerinden en az yönetim işlevine
sahip olmalıdır. ECM sertifikasyon kuruluşları ECM Düzenlemesi EK II’de belirtilen
genel kriterleri ve prensipleri karşılamalıdır. Bu şartların karşılanıp karşılanmadığı
ulusal akreditasyon kuruluşu ya da Ulaştırma Bakanlığı tarafından akredite edilmek
sureti
ile
gerçekleştirilir
[1].
Akreditasyon
sürecinde
ayrıca
EN
45011
da
kullanılmaktadır [17]. ECM düzenlemelerine göre her taraf ülke OTIF Genel
Sekreterliğine sınırları içindeki sertifikasyon kuruluşlarını bildirmelidir [1].
ECM, ECM Düzenlemesi Ek IV’teki ilgili formu kullanarak ve Ek III’ de belirtilen
prosedürlerin belgelere dayanan delillerini sağlayarak sertifikasyon için başvuruda
bulunacaktır. Sertifikasyon kuruluşu tarafından istenilen tüm ek bilgileri gecikmeden
sunacaktır.
Sertifikasyon
kuruluşu
Şekil
11’deki
sertifikasyon
sürecine
göre
başvuruları değerlendirirken, Ek III’te ortaya konulan gereklilikleri ve değerlendirme
kriterlerini uygulaması ve 4 ay içinde bir karar alması gerekmektedir. Sertifikanın
verilmesi kararı, ECM Düzenlemesi Ek V’te yer alan form kullanılarak ECM’ye
bildirilecektir [1].
Ülkemizde sertifikasyon kuruluşu olarak COTIF ATMF Ek A madde 10.1 yasal dayanak
gösterilerek DDGM; TC Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı tarafından
akredite edilmiş ve OTIF Genel Sekreterliğine bildirilmiştir. DDGM 31/07/2013 tarihi
itibari ile sertifikasyon kuruluşu olarak tanınmıştır. Ayrıca DDGM Çizelge 1’de isimleri
ve yasal dayanakları bulunan görevler için atanmıştır [11]. Bu yetkiye dayanarak
DDGM tarafından TCDD’ye 29/08/2013 tarihli ECM sertifikası verilmiştir.
13
Çizelge 1. OTIF’ce DDGM’ye tanınan görevler.
İsim
Yetkili Otorite
Değerlendirme Otoritesi
Bakımdan Sorumlu Birim
(ECM) Sertifikasyon
Kuruluşu
ECM Denetleme Kuruluşu
NVR’den sorumlu Kuruluş
VKM idaresinden sorumlu
kuruluş
İngilizce İsim
Competent Authority
Assessing Authority
Entity in Charge of
Maintanance (ECM)
Certification Body
ECM Supervising Body
the body responsible for the
National Vehicle Register
the body responsible for VKM
administration
Yasal Dayanak
COTIF ATMF madde 5
APTU UTPler UTP GEN E
ATMF Ek A madde 10.1
COTIF ATMF Ek A madde 9
NVR kararı 94.20/02.2012
01.03.2013
Yük vagonları için UTP Ek PP
Bu çalışmada AB’deki karşılığı NoBo olan Değerlendirme Otoritesi’ne Şekil 1’de
bulunan sütun 1 ile ilgili olması nedeniyle değinilmemiştir. Ayrıca AB’den farklı olarak
COTIF’e taraf ülkelerde Yetkili Otorite ve Değerlendirme Otoritesi aynı olabilmektedir.
Bir ECM sertifikalandırıldıktan sonra ECM Denetleme Kuruluşu tarafından en az yılda
bir kez kontrol edilmelidir [1].
Avrupa Birliği üyesi olamayan OTIF’e taraf ülkelerdeki sertifikasyon kuruluşlarının ve
sertifikalı ECM’lerin listesi www.otif.org adresli web sitesinde yayınlanmaktadır. Şu
anda buraya kayıtlı 7 Sertifikasyon Kuruluşu ve 21 sertifikalı ECM bulunmaktadır.
Avrupa Birliğindeki sertifikasyon kuruluşlarının ve sertifikalı ECMlerin listesi ise
https://pdb.era.europa.eu/ adresli web sitesinde bulunmaktadır [20, 21]. Tüm
ECM’ler ve ECM sertifikasyon kuruluşları ERA veya OTIF web sitelerinden birine
mutlaka kayıtlıdır.
Tüm ECM’ler ve ECM sertifikasyon kuruluşları ERA veya OTIF web sitelerinden
birine mutlaka kayıtlıdır.
Haziran 2012-Mayıs 2013 arasında Avrupa Birliğindeki sertifikalı ECM sayılarının
değişikliği Şekil 8’de görülmektedir.
Şekil 9‘da ise 01/06/2013 tarihinde AB
ülkelerindeki sertifikalı ECM sayıları görülmektedir [18]. Ülkemizde sertifikalı ECM
sayısı şu anda birdir. Ülkemizde 53 adet zilyed bulunduğundan bu sayının artacağı
tahmin edilmektedir.
14
Haziran Ekim
2012
2012
Kasım
2012
Aralık
2012
Ocak
2013
Şubat
2013
Mart
2013
Nisan
2013
Mayıs
2013
Şekil 8. AB’de sertifikalı ECM sayısındaki değişim.
Almanya: 34
Fransa: 9
Hırvatistan: 1
Çek Cum.: 22
Bosna: 1
Belçika: 3
Avusturya: 11
İngiltere: 8
Hollanda: 4
İsveç: 2
Sırbistan: 1
İspanya: 9
Slovakya: 15
Lüksemburg: 1
Polonya: 1
İsviçre: 12
İtalya: 6
Maceristan: 8
Yunanistan: 1
Şekil 9. AB’de sertifikalı ECM sayısındaki değişim.
Şekil 10’dan anlaşılacağı üzere; OTIF’e taraf bir ülkede bir sertifikasyon kuruluşunun
bulunması zorunlu değildir. ECM sertifikasına sahip olmak isteyen bir organizasyon
diğer taraf ülkelerin birindeki ECM sertifikasyon kuruluşunun hizmetini kullanabilir.
Diğer bir ifadeyle ECM’nin görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirme kabiliyeti
OTIF’e taraf ülkelerin birinde tanınmış bağımsız bir değerlendirme kuruluşu tarafından
onaylanmalıdır.
15
ECM’nin görevlerini ve sorumluluklarını yerine getirme kabiliyeti OTIF’e taraf
ülkelerin birinde tanınmış bağımsız bir değerlendirme kuruluşu tarafından
onaylanmalıdır.
Bir ülkede ECM Düzenlemesinin uygulanması ECM sertifikasyon kuruluşunun taraf
ülkede bulunması için ön şart veya zorunluk değildir [1].
Taraf Ülke 1
Taraf Ülke 2
Taraf Ülke 3
Yetkili
Otorite
Yetkili
Otorite
Yetkili
Otorite
Sertifikasyon
kuruluşu
Sertifikasyon
kuruluşu
Sertifikasyon
kuruluşu
ECM
Sertifikası
ECM
Sertifikası
ECM c
ECM
Sertifikası
ECM a
ECM b
ECM
Sertifikası
ECM d
Şekil 10. Uluslararası çalışabilme.
Diğer bir ifadeyle ECM sertifikasyon kuruluşları uluslararası çalışabilir. Taraf bir ülkede
sertifikasyon kuruluşu hiç olmayabilir ya da bir veya birden fazla olabilir.
ECM sertifikasyon kuruluşları uluslararası çalışabilir.
Herhangi bir DK bir ECM’nin COTIF düzenlemelerine uygunluk göstermediğine
inanmak için haklı sebepleri var ise, derhal sertifikasyon kuruluşunu bu konuda
haberdar edecektir. Sertifikasyon kuruluşu riayetsizlik iddiasının doğru olup olmadığını
16
kontrol etmek için gerekli adımları atacak ve müdahil tarafları bu soruşturmanın
sonuçları hakkında bilgilendirecektir [5].
5. İş Modelleri
ECM, zilyed ve bir veya birden fazla DK arasındaki ilişkiyi gösteren Şekil 12’deki iş
modeli en yaygın olanıdır. Bu iş modelinde zilyedin; DK ve ECM ile sözleşmesi vardır.
Bu nedenle zilyed sözleşme tarafından ona verilen tüm görevlerden sorumludur.
Sözleşmeden kaynaklanan görevler DK ve ECM arasında bilgi alışverişi ile ilgili olabilir
(zilyed=aracı). Zilyed ayrıca DK’ya karşı araçları mevzuata uygun şekilde teslim
etmekle yükümlüdür [16]. Bunlar:
 Teknik Kabulü yapılmış vagonlar
 Tam onaylı ECM’si olan yük vagonları
Diğer muhtemel iş modelleri Şekil 12’deki gibidir [6, 16].
Kullanım
sözleşmesi
Sözleşme
Zilyed
DK
ECM
Şekil 12. ECM, Zilyed ve DK’lar/AY’ler arasındaki en yaygın ilişki.
.
DK
dâhili ECM
Bakım
sözleşmesi
DK
Zilyed
Kullanım
sözleşmesi
DK
Kullanım
sözleşmesi Zilyed=ECM
Şekil 13. ECM, Zilyed ve DK arasındaki diğer muhtemel ilişkiler.
17
Farklı rolleri (ECM, DK/AY, Zilyed, bakım atölyesi) bir veya birkaç kuruluş üstlenebilir.
Örneğin ECM rolünü üstlenen bir DK; DK olarak görev ve sorumluluklarını yerine
getirirken ek olarak ECM Düzenlemesinin gereksinimlerine de uymalıdır.
TCDD’nin Haziran 2013’ta bakımından sorumlu olduğu 23236 adet yük vagonu olup
bunun 3221 âdeti 53 adet zilyede ait yük vagonudur [9]. Serbestleşme kanununun
uygulanması ile TCDD Taşımacılık A.Ş. hem kendi vagonlarına hem de 53 adet zilyede
ECM’lik yapacağından Şekil 13’ün en üstündeki iş modeli gerçekleşecektir. Türkiye’de
başka sertifikalı ECM olmadığından vagon sahibi şirketler başka ülkelerde bulunan
ECMler ile sözleşme yapabilir ve Şekil 12’deki iş modelini uygulayabilir. Herhangi bir
sertifikasyon kuruluşundan sertifika alarak hem zilyed hem de ECM olarak Şekil 13’ün
en altındaki iş modeline uygun olarak çalışmak ise bir diğer alternatiftir.
6. ECM’nin İşlevleri
Genel olarak bir bakım sistemi Şekil 14’de görüldüğü gibidir [17].
İşletmeden
alınma ve
işletmeye
dönme
Bakım
Dosyasını
oluşturmak
Teknik
bakım
işlerinin
yapılması
YÖNETİM SÜRECİ
Şekil 14. Genel olarak bir bakım sistemi.
ECM; bakımdan sorumlu olduğu araçların bir bakım sistemi vasıtasıyla emniyetle
işletilebilir durumda olmasını sağlar [1]. Bakım sistemi aşağıdaki 4 işlevden
oluşmaktadır [5]:
 Yönetim işlevi (a)
 Bakım geliştirme işlevi (b)
 Filo bakım yönetimi işlevi (c)
 Bakım temini işlevi (d)
18
ECM, UTP şartları ile yürürlükteki bakım kurallarını içeren gereksinimlere göre her bir
aracın bakım dosyasını hazırlanmasını ve bu bakım dosyasına göre yük vagonunun
bakımının yapılmasını sağlamalıdır. ECM; bakımı kendi gerçekleştirebileceği gibi
taşeron olarak anlaşmalı bakım atölyelerini de kullanabilir [1].
ECM’nin 4 ayrı işlevli bir yapıya sahip olması özellikle bakım atölyelerinin
sertifikalandırılmasında faydalı olmaktadır. (b), (c), (d) işlevlerinden biri veya birkaçı
için ECM Düzenlemesi EK IV’de bulunan “Bakım İşlevleri Sertifikası için Başvuru”
başlıklı form ile sertifikasyon kuruluşuna başvurulabilir. Sertifikasyon kuruluşu ECM
Düzenlemesi EK V’teki sertifikaya benzer “Bakım İşlevi Sertifikası” başlıklı bir sertifika
düzenler [6].
Günümüz iş organizasyonlarında taşeron / alt yüklenici / dış kaynak / delege etme
yaygın bir uygulamadır. Bu yöntemle Avrupa Birliği ülkelerinde bakım temini yaygın
olarak bağımsız bakım atölyelerinden karşılanmaktadır. Aynı zamanda bu kavram
ECM tarafından yapılan tüm faaliyetlerde uygulanabilir [6]. TÜLOMSAŞ, TÜDEMSAŞ,
ACARLAR, RAILTUR, RAYVAG, VAKO; “Bakım İşlevi Sertifikası” na sahip olması
durumunda ülkemiz ve diğer ülkelerdeki ECM’lerin (d) işlevi için taşeron olabilir.
Daha öncede ifade edildiği gibi, her vagon kendisine atanmış bir ECM’ye sahip
olmalıdır.
ECM
vagonun
bakımının
tüm
sorumluluğunu
üstlenir
ve
bakım
izlenebilirliğini sağlar [19]. Ancak bu durum ECM’nin ECM işlevlerinin tümünü kendisi
gerçekleştirir anlamına gelmez. Şekil 15’de görüleceği gibi kendi sorumluluğu altında
bazı işlevleri taşerona verebilir [17]. ECM bazı işlevlerini taşerona verse bile, tüm
taşeron faaliyetlerinden son olarak hala sorumludur.
ECM bazı işlevlerini taşerona verse bile, tüm taşeron faaliyetlerinden son olarak
hala sorumludur.
19
Bakım yönetimi
Bakım yönetimi
ECM
ECM
Bakım yönetimi
ECM
Şekil 15. ECM organizasyonları.
Taşeron kullanımına başvurulduğu yerlerde, ECM; ECM Düzenlemesi Ek I’ de belirtilen
prensiplerin uygulandığını temin edecektir. ECM; (b), (c) ve (d)’de bahsedilen
işlevlerin bir veya birden fazlasını sertifikalı bir taşerondan temin etmeye karar
vermesi durumunda, ECM’nin ECM Düzenlemesi Ek III’deki gerekliliklere uyduğu
varsayılır. ECM Düzenlemesi madde 2.2.’ye göre (b), (c) ve (d) işlevlerinin
sertifikasyonu isteğe bağlıdır. Bu nedenle taşeronun sertifikasız olması durumunda;
ECM, sertifikasyon kuruluşuna taşerondan temin etmeye karar verdiği işlevlere ilişkin
Ek III’te düzenlenen gerekliliklere nasıl uyum sağladığını gösterecektir. Bir taşeronun
(b), (c) ve (d) işlevleriyle ilgili sertifikasyonu, ECM Düzenlemesi madde 6, 7 ve
10(3)’deki
prosedürlerin
takip
edilmesiyle
sertifikasyon
kuruluşu
tarafından
yapılacaktır ve bu sertifika taraf ülkelerde geçerli olacaktır [5].
Şekil 16 ve 17’de ECM faaliyetlerini oluşturan (a), (b), (c) ve (d) işlevleri
görülmektedir [1, 15].
20
Şekil 16. Bir ECM’nin işlevlerinin şekilsel gösterimi.
6.1. ECM Yönetim İşlevi (a)
Diğer (b), (c) ve (d) işlevini idare eder/denetler ve koordine eder. Tüm bakım
faaliyetlerini izler. Vagonun demiryolu sisteminde emniyetli durumda olmasını sağlar.
Diğer işlevler taşerona verilebilir ancak bu işlev taşerona verilemez. Şekil 15’de
görüldüğü gibi yönetim işlevinin ECM’nin kendisi tarafından yerine getirilmesi
zorunludur.
Yönetim işlevinin ECM’nin kendisi tarafından yerine getirilmesi zorunludur.
21
Şekil 17. ECM işlevleri.
6.2. ECM Bakım Geliştirme İşlevi (b)
Bakım dokümantasyonunun yönetiminden sorumludur. Bu işlev [18];
 Her bir yük vagonu için “Bakım Dosyası” oluşturur (ECM Düzenlemesi EK III 2.
başlık / 4. madde).
 “Bakım Dosyası”’nın sürekli güncellenmesini sağlar (ECM Düzenlemesi Ek III 2.
başlık 5.madde).
 Karşılıklı İşletilebilirlik kuralları ile uyumu sağlar (ECM Düzenlemesi EkIII 2.başlık
2.madde).
UTP’lere uygun yük vagonları için “Bakım Dosyası” oluşturulmasında “Teknik Dosya”
temel alınır. “Bakım Dosyası” nın nasıl oluşturulacağı ve içeriğinde neler olacağıyla
ilgili detaylı bilgiye kaynak [6] Madde 3.3.2 ‘den ulaşılabilir. Şekil 18’de ilk bakım
dosyasının hazırlanması ve bakım dosyasının sürekli güncellenmesi / geliştirilmesi
süreci ifade edilmektedir [15].
22
İlk Bakım Dosyasını Hazırlama İşlemi
GİRDİ
ÇIKTI
Bakım Geliştirme
 (İlk) Bakım dosyası
 Teknik dosya
 Gerçekleştireceği planlanan
operasyon hakkında bilgi
 Performans hedefleri
Bakım dosyasını sürekli güncellenmesi / geliştirilmesi işlemi
GİRDİ
ÇIKTI
Bakım Geliştirme
 Güncellenmiş
Bakım dosyası




Bakım dosyası
Teknik dosya
Operasyon hakkında bilgi
Yapılan bakımla ilgili kayıtlar
ve deneyim getirileri
 Teknolojik araştırma
 Mevzuat (değişiklikler)
 Performans hedefleri
Şekil 18. Bakım geliştirme işlemi.
Burada “Teknik Dosya” ve “Bakım Dosyası” kavramları birbiriyle karıştırılmamalıdır.
“Teknik Dosya” Şekil 1’deki sütun 1 yani kabul aşamasında oluşturulmakta olup
içeriğiyle ilgili bilgilere kaynak [22]’den ulaşılabilir.
“Teknik Dosya” ile “Bakım
Dosya”sı arasındaki ilişki Şekil 19’da görülmektedir [15]. Bu şekil aynı zamanda
UTP’ler ve ECM düzenlemesi arasındaki ilişki açısından da bir örnektir. Şekildeki
“Teknik Kabul” ün AB’deki eşdeğeri APS’dir.
Teknik dosya ilk teknik
dokümantasyon
Teknik Kabul
Vagon tasarım
olarak çalışır
durumda
KULLANIM
Performans düşüşü
Bakım
Bakım dosyası
Şekil 19. Bakım dosyasıyla teknik dosyanın kesişimi.
23
Şekil 20’de detaylı olarak bakım geliştirme süreci görülmektedir [15]. Bu süreç
boyunca gerekli yerlerde risk değerlendirmesi de yapılmaktadır.
 Mevzuat
 Performans
hedefleri
 Teknik
İlerlemeler
 Yapılan
operasyonlar
hakkında bilgi
 Yapılan bakım
hakkında bilgi
Güncellemeleri
uygulama analizi
1.Bilgi
toplama
2.Bilginin
analizi
5.Karar
alma
3.Güncelleme
ihtiyacının
analizi
4.Güncelleme
tekliflerinin
analizi
6.Güncellemelerin
dağıtımı
7.Güncellemiş
bakım dosyası
Şekil 20. Detaylı olarak bakım geliştirme süreci.
6.3. ECM Filo Bakımı Yönetimi İşlevi (c)
Vagonun;
 Bakımdan önce “İşletmenden Alınma” sını (ECM Düzenlemesi Ek III 3.başlık 3., 4.
madde)
 Bakımdan sonra “İşletmeye Dönme” sini (ECM Düzenlemesi Ek III 3. Başlık 6.
madde)
 Bakım siparişlerini (ECM Düzenlemesi Ek III 3.başlık 2. madde)
yönetir. Bakımı temin eden iç ECM birimleri ve dış birimlerle sözleşme yapar. Diğer bir
ifade ile atölyelerle anlaşma yapar.
Bu işlev özellikle;
 Araçlara bakım dosyasının uygulanmasının sağlanmasından,
 Yapılan bakım, yaptığı km, kusur, olay ve kazalar hakkında bilginin toplanması
ve Bakım Geliştirme İşlevine aktarılmasından
sorumludur [6].
24
Bu işlev; bakım dosyasına uygun olarak ve zamanında bakım işlerinin yapılması için
bakım temininin yeterliliğini içeren kapasiteyi kontrol etmelidir.
GİRDİ
Filo Bakım
Yönetimi
 Bakım dosyası
ÇIKTI
 Bakım siparişleri
 İşletmeye dönme
Şekil 21. Filo Bakım Yönetiminin girdisi ve çıktısı.
Şekil 21’de görüleceği gibi Filo Bakım Yönetimi İşlevinin girdisi Bakım dosyasıdır [6].
Çıktısı ise bakım siparişleri ve işletmeye dönmedir. Bakım Geliştirme İşlevi tarafından
hazırlanan Bakım dosyasının Filo Bakım Yönetimi İşlevine verildiği, bakım siparişleri
Bakım Temini İşlevine verildiği ve “İşletmeye Dönme” nin DK’ya verildiği Şekil 8’de
görülmektedir.
6.4. Bakım Temini İşlevi (d)
Bir vagonun veya parçalarının gerekli bakımını yapar. Ayrıca Filo Bakım Yönetimine
verilmek üzere “Hizmete Verilme” belgesini (ECM Düzenlemesi Ek III 4.başlık
6.madde) düzenler. Bakım siparişlerini çalışma talimatlarına çevirir (ECM Düzenlemesi
Ek III 4.başlık 1.madde). Bu İşlev Filo Bakım Yönetimi İşlevi tarafından sipariş edilen
ve bakım dosyasında tanımlanan görevleri/işleri teknik olarak gerçekleştirir.
Bir ECM bir veya birden fazla farklı yerden Bakım Temini işlevini taşeron olarak
alabilir. TCDD Vagon Bakım Onarım Atölye Müdürlükleri, TCDD Vagon Servis
Şeflikleri, TÜLOMSAŞ, TÜDEMSAŞ, ACARLAR, RAILTUR, RAYVAG, VAKO şuan
ülkemizde yük vagonları için bakım temini işlevini gerçekleştirmektedirler. Ayrıca
Bakım Temini İşlevini yerine getiren atölyeler sabit ve mobil olabilmektedir.
Bakım Temini İşlevinin sertifikasyonu daha öncede ifade edildiği gibi isteğe bağlıdır.
Sertifikasyon
sisteminin
amacı
bakım
atölyelerinin
kendi
bakım
sistemlerini
kurduğunun ispatını sağlamaktır. Sertifikasyon; bakım atölyesinin ECM düzenlemesi
Ek III’deki ilgili şartları karşılama ve bunu sürdürebilme kabiliyetini değerlendirir. ECM
25
düzenlemesi Ek III’ün ilgili şartları madde I bakım yönetimi işlevi ve madde IV bakım
temini işlevi ile sınırlıdır. EK 2’de ECM düzenlemesi Ek III madde IV e göre Bakım
Temini İşlevi için istenen prosedürler ilgili maddesiyle birlikte listelenmiştir. Örnek
olarak, ECM düzenlemesi Ek III madde IV-1-(a)’da “Sipariş verilen faaliyetlerle ilgili
bilginin uygunluğunun ve bütünlüğünün kontrolü” prosedürü istenmektedir. İstenen
prosedüre ait TCDD atölyelerine yönelik hazırlanmış bir örnek EK 1’de bulunmaktadır.
Bu prosedür sonucu talimat, form gibi dokümanlar da hazırlanarak uygulanması
sağlanır.
EK
4
’de
Bakım Atölyelerinin
Değerlendirilmesi
için Örnek
Kontrol Formu
bulunmaktadır. Bu form referans [26] Bakım Atölyelerinin Sertifikalandırılması
Hakkında Öneriler isimli dokümana göre hazırlanmıştır. Bu form vasıtasıyla bakım
temini işlevi gerekliliklerinin sağlanıp sağlanmadığı kontrol edilebilir.
7. Bakım Seviyeleri
Aşağıda bakım seviyeleri sıralanmıştır [23]:
 Birinci Seviye: Yola çıkmadan önce veya yolda gerçekleşen gözleme ve kontrol
(teknik muayeneler dâhil) işleri.
 İkinci Seviye: Muayeneler, kontroller, testler, değiştirilebilir parçaların hızlı
değişimi ve iki tarifeli sefer arası kısıtlı sürede koruyucu ve düzeltici çalışmalar
 Üçüncü Seviye: Bir bakım merkezinin özel tesislerinde başlıca yapılan işler. Buna
koruyucu ve düzeltici bakım ve bileşenlerin programlı değişim müdahaleleri
dâhildir. Bu bakım seviyesinde araç gayri faaldir.
 Dördüncü Seviye: Büyük bakım işleri, genel olarak adlandırılan revizyon (tam
aracın veya modüler alt sistemin)
 Beşinci Seviye: Yeni APS ile karşı karşıya kalınan yerler hariç tadilat,
modifikasyonlar, çok ağır tamirler, yenileme veya iyileştirme
Genel olarak birinci seviye bakım personeli tarafından gerçekleştirilmez, işletme
personeli ve/veya makinistler tarafından gerçekleştirilir. Bezen bu seviye ECMlere
26
taşeron olarak verilebilir. Ancak bu durumda kontrol altında kalacak DK/AY lerin
sorumluluğunda olacaktır. Bundan dolayı birinci seviye dikkate alınmamalıdır.
Bakım seviyeleri genel olarak aşağıdaki gibi birleştirilmiştir:
 Hafif Bakım
Hat bakımı olarak da adlandırılır. Bütün araç alt sisteminde gerçekleştirilen tüm işleri
ve değiştirme işlerini ifade eder. Hafif bakım seviye 2 ve seviye 3’ü kapsar.
 Ağır Bakım
Esas bakım olarak da adlandırılır (tadilat dâhil). Aracın tamamen veya kısman
demontesini gerektiren (ilgili ölçümler ile ortak test ve ölçüm yapma dâhil) ana
duruma yeniden getirme ve/veya gerçek durumu kurmak için yapılan tüm işleri ifade
eder. Ayrıca yedek parçaların veya bileşenlerin tamir edilme işlerini de ifade eder.
Ağır bakım seviye 4 ve seviye 5’i kapsar.
8. Sertifikasyon Süreci
4. başlık altında ECM Sertifikasyon Sürecinde Ana Aktörler, Sorumlulukları ve İlişkileri
anlatılmıştı. Burada ise sertifikasyon süreci biraz daha detaylı anlatılacaktır. İlk olarak
sertifikasyon sürecinde kullanılan referans dokümanlar aşağıda listelenmiştir [23]:
 EN 45011:1998 Ürün Belgelendirme Yapan Kuruluşlar için Genel Gereksinimler
 EN ISO/EC 17007:2009 Uygunluk
 EN ISO/IEC 17021:2011 Uygunluk değerlendirmesi - Yönetim sistemlerinin
denetim ve belgelendirmesini sağlayan kuruluşlar için şartlar
 EN ISO/IEC 17050-1:2010 Uygunluk değerlendirmesi - Tedarikçi uygunluk
beyannamesi – Bölüm 1 Genel şartlar
 EN ISO/IEC 17050-2:2010 Uygunluk değerlendirmesi - Tedarikçi uygunluk
beyannamesi – Bölüm 2 Yardımcı dokümantasyon
 IAF MD 1:2007 Örneklemeye dayalı çoklu yerin sertifikasyonu
27
 IAF MD 2:2007 Yönetim sistemlerinin akredite edilmiş sertifikasyonunun transferi
 IAF MD 5:2009 QMS ve EMS denetimlerinin süresi
Bakım Temini İşlevinin Sertifikasyonu sürecinde paydaşlar; paydaşlar arasındaki
güveni oluşturmak ve geliştirmek için kontrol altında tutulması gereken üç ana riske
dikkat çekmişlerdir. Bunlar aşağıdaki gibi özetlenmiştir [23]:
 Bakım atölyeleri ECM düzenlemesi ek III ve ECM düzenlemesi madde 5(2), 5(3),
5(4), 5(5) ‘e uygun süreçlere dayalı bir bakım sistemine sahip olmalıdır. Süreçlere
dayalı bir bakım sistemi ECMnin faaliyetlerinin yapısal bir yolla yapıldığını garanti
altına alır.
 Mühendislik ve teknik işler yetkili kişiler tarafından yapılmalıdır.
 Süreçlerin çıktılarına götüren kararlar ve analizler emniyete güvence altına almayla
ilgili olmalıdır. Diğer bir ifade ile ECM; partnerler ve müşteriler tarafından
güvenilebilen bir “önemli oyuncu” dur.
Bakım
atölyelerinin
sertifikasyonu;
yukarıda
belirtilen
risklerin
kontrolünü
kolaylaştırmaya yönelik, özellikle AYler, ECMler ve bakım atölyeleri gibi paydaşlar
arasında
güven
oluşturmasını
ve
bu
güvenin
geliştirilmesini
desteklemeyi
hedeflemektedir.
Şekil 11’de görüleceği üzere ECM sertifikasyon süreci ISO 9001, 14001’e benzerdir
[12, 18]. Fazladan ECM düzenlemesi EK III’deki özel koşullar bulunmaktadır [18].
28
İlk başvurunun
gözden
geçirilmesi
• Alınan ilk başvuru;
• Bilgilerin yeterli
olduğunu
• Sertifikasyon
faaliyetlerine
hazır
olunduğunu
garanti etmelidir
Belge
incelemesi
Yerinde
denetimler
• Bakım
dokümanlarının
değerlendirilmesi
• Bakım sistemi
uygulamasının
değerlendirilmesi
• Gerekli süreçlerin
varlığının
değerlendirilmesi
(koşullar)
Gözetim
Faaliyetleri
Yerinde
incelemeler
• Yetkinlik
uygunluğunun yerinde
değerlendirilmesi
• Faaliyetler arasında
uyum (örnekleme)
• Yılda bir kez
• Emniyeti etkileyen
faaliyetler
4 ay
Sertifikasyon sürecinin
başlaması
• Bakım sistemi
kapsamındaki
temsili yerlerin ve
işlevlerin düzenli
izlenmesi
KARAR
ECM Sertifikasının verilmesi
ISO 17021:2011 Bölüm 7 Personel-Kaynak gereksinimleri-Yetkinlik-Dış kaynak-Yönetim
ISO 17021:2011
• 9.2.2 (başvurunun
gözden
geçirilmesi)
ISO 17021:2011
• 9.2.3.1 (aşama 1
denetimi)
ISO 17021:2011
• 9.2.3.2 (aşama 2
denetimi)
EN 45011:2008
ISO (17065:2012)
• Bölüm 8 kısım 8.1.2 b
ISO 17021:2011
• 9.3 gözetim
Şekil 11. Sertifikasyon süreci.
Şekil 11’de gösterilen ECM sertifikasyon sürecinin ilkeleri aşağıda listelenmiştir [23]:
 Sertifikasyon Kuruluşuna resmi başvuru
 Başvurunun gözden geçirilmesi
 İlk değerlendirme (veya ön-verme değerlendirmesi)
 Sertifikanın verilmesi
 Geçerlilik periyodu boyunca gözetim faaliyetleri
 Yeniden sertifikalandırma işlemi
Ek gerekli ilkeler aşağıdadır [23]:
 Çoklu yer değerlendirmesi
 Kullanılan dil
 Değerlendirme zamanı
 Bakım sisteminde değişiklikler
 Raporların izlenebilirliği ve raporlara erişim
 Sertifikanın askıya alınması ve iptali koşulları
29
 Mevcut sertifikasyon
 Sertifikasyon karar kimlik numarası
 Sertifikanın kullanımı
 Sertifikanın transferi
Yukarıda sıralanan ECM sertifikasyon sürecinin ilkeleri; EN ISO 17021:2011 bölüm 9
(gelecek ISO 17065:2012 bölüm 8) ‘a göre yapılan ISO 9001, ISO 14001 de yaşanan
sertifikasyon sürecine ve ECM düzenlemesi madde 7 belirtilen sürece uygundur.
Sertifikasyon
süreci,
özellikle
ECM
düzenlemesinin
EK
III’ünde
ve
ECM
düzenlemesinin madde 7’sinde belirtilen şartlara yönelik gerçekleştirilir.
Seçilmiş süreçlerdeki incelemeler ilk değerlendirme ve gözetim faaliyetleri ile
başlamaktadır. Bu nedenle ilk değerlendirme; bakım sisteminin değerlendirilmesi ve
seçilmiş süreçler üzerindeki ilk incelemeler ile ilgili ilk denetimden oluşmaktadır.
Gözetim faaliyetleri; seçilmiş süreçler üzerinde gözetim incelemeleri ve bakım
sisteminin değerlendirilmesi ile ilgili gözetimin birleşimidir. Çoklu yer değerlendirilmesi
durumunda; örneklemeye (IAF MD 1:2007) dayalı çoklu yerin sertifikasyonu ile ilgili
kurallar ön yargı olmaksızın geçerlidir.
Değerlendirme işlemi iki bölümden oluşmaktadır:
Bölüm 1: Bakım sisteminin değerlendirilmesi
Bakım sistemi küresel olduğundan bakım sistemi değerlendirmesi yaklaşımıyla EN ISO
17021:2011 bölüm 9 ile uyumlu sertifikasyon süreci gerçekleştirilir.
Bölüm 2: Seçilen süreçler üzerinde incelemeler
İncelemeler aşağıda belirtilen prensiplere göre yapılmalıdır:
30
9. ECM İşlevleri Arasındaki İlişki
ECM işlevleri arasındaki ilişki Şekil 22’de ve eski haliyle Şekil 7’de görülmektedir [6,
17]. ECM işlevleri arasındaki ilişkilerin anlaşılabilmesi için Şekil 22’de Bakım Temini
İşleviyle Filo Bakım Yönetimi İşlevi arasında bulunan “Hizmete Verilme” ve Filo Bakım
Yönetimi İşlevinin solunda bulunan “İşletmeye dönme” kavramının ne anlama
geldiğinin bilinmesi gerekir. “Hizmete Verilme” kavramı; Filo Bakım Yönetimi İşlevine
bakımın bakım dosyasına göre gerçekleştirildiğine dair bakımı gerçekleştiren Bakım
Temini İşlevi tarafından verilen garanti anlamına gelmektedir. “İşletmeye Dönme”
kavramı; ECM tarafından, daha önce işletmeden kaldırılan (servisten alınan) vagonun
tüm uygun bakım islerinin tamamlandığına ve emniyetli bir şekilde kullanılacak
durumda olduğuna dair genel olarak DK gibi kullanıcıya “Hizmete Verilme” ye
dayanarak verilen garanti anlamına gelmektedir [6].
Performans
hedefleri
İlk teknik
dokümantasyon
Teknolojik
araştırma
Bakım
Geliştirme
DKlar, AYler ve
Zilyedler için işletme
hakkında bilgi
DKlar, AYler ve
Zilyedler için işletmeye
dönme / işletmeden
alınma
Bakım
dosyası
 Yapılan bakımla
ilgili kayıtlar
 Deneyim getirileri
Filo Bakım
Yönetimi
Bakım
siparişleri
 Yapılan bakımla
ilgili kayıtlar
 Hizmete verilme
 Deneyim getirileri
Bakım
Temini
Bakımı
yapılacak
vagon
ECM koordinasyonu ve izlenmesi
Mevzuat
Demiryolu Kuruluşları
(kullanım sözleşmesi GCU) tarafından günlük
muayene
İşletmede meydana gelen
kusurlar hakkında bilgi
(Demiryolu Kuruluşları, Altyapı
İdareleri, Zilyedler, Yükleyiciler)
Hareket öncesi Demiryolu
Kuruluşları tarafından
yapılan muayene
Bakımı
yapılmış
vagon
Şekil 22. Yük vagonları için bakım sistemi işlevleri arasındaki ilişki.
31
2012 yılında İtalya’da gerçekleşen bir deray; ECM işlevleri arasındaki ilişkiyi anlamak
için güzel bir örnektir. Şekil 23’de görülen bu olayda lokomotiften sonraki
31815341854-2 nolu yük vagonu deray etmiştir [17]. Vagona ait bilgiler:
Zilyed : Rail Cargo Austria, Avusturya NVR’sinde kayıtlı,
ECM : ÖBB Technische Services GmbHt
Şekil 23. 2012 yılında İtalya’da gerçekleşen bir deray.
Şekil 24’de deray eden vagona ait tekerlek takımları görülmektedir. Sağdaki resimde
birinci dingilin her iki tekerlek gövdesi ve soldaki resimde dördüncü dingilin bir
tekerlek gövdesi yerinden oynamıştır [17]. Yapılan incelemede; ilk tekerlek takımının
tekerlek gövdesindeki bazı ölçülerin ECM tarafından hazırlanan bakım dosyasında
belirtilmiş ölçüden daha küçük olduğu tespit edilmiştir.
Şekil 24. Deray eden vagona ait tekerlek takımları.
Bu olaydan aşağıdaki sonuçlar çıkarılmıştır:
Bakım Geliştirme İşlevi ile Bakım Temini İşlevi arasındaki bilgi alışverişi ve belge akışı
iyi değildir.
32
ECM’nin iç kontrol sisteminin çalışması (özellikle Bakım Temini işleviyle ilgili olan)
iyileştirilmelidir. Bakım Temini İşlevi dışarıdan karşılanıyorsa bu durum daha da
önemlidir.
10. OTIF ile Avrupa Birliği ECM Düzenlemelerinin Eşdeğerliği
OTIF ECM düzenlemesi ilgili Avrupa Birliği düzenlemesi (443/2011) ile eşdeğerdir.
Diğer bir ifade ile Avrupa Birliği rejimi altındaki sertifikalı ECM’ler OTIF rejimi altındaki
sertifikalı ECM’ler ile eşdeğerdir. ECM sertifikasyon kuruluşları Avrupa Birliği içinde
olsun ya da olmasın tüm OTIF’e taraf ülkelerde de değerlendirme ve sertifikalandırma
yapabilir. Bir ECM, ECM Düzenlemesine göre bir kez sertifikalandırıldığında, bu
sertifika Avrupa Birliği ve OTIF’e taraf ülkelerde geçerli olmaktadır. Ayrıca Avrupa
Birliği ECM düzenlemesinin madde 7(8)’i DK’ların SMS ile ECM sorumlulukları
arasındaki ilişkileri belirlemiştir. Bu madde Avrupa DK’larına aynı zamanda ECM
olması
durumunda;
ECM’sini
SMS
sertifikasyonunun
bir
parçası
olarak
değerlendirmesine izin vermektedir. OTIF’de uyumlaştırılmış SMS gereklilikleri
olmadığından Avrupa Birliği dışındaki DK’lar için bu mümkün değildir [1]. Ayrıca ECM
Düzenlemesi sadece yük vagonları için olsa bile; Avrupa Birliğinde Emniyet Direktifi
kapsamında tüm araçlar için uygulanması gerekmektedir [6, 14].
11. Yük Vagonları için Finansal Kiralama Modelleri ve Bu Modeller Arasında
ECM’nin Yeri
Günümüzde kullanılan yapılandırılmış, karmaşık finansal kiralama veya
leasing
metotları bulunmaktadır. Bu metotlardaki en belirgin benzerlik; temel olarak leasing’e
konu mal veya ekipmanın sahipliğinin kiralayanda yani Leasing firmasında, kulla
kullanım hakkının ise kiracıda yani kira dönemince mal veya ekipmandan faydalanan
firma veya kişide olmasıdır [25].
Ülkemizde 28/06/1985 tarihli 3226 sayılı kanunla Leasing'in hukuki altyapısı
oluşturulmuş ve ilk leasing şirketi olan iktisat leasing 1986 yılında kurulmuştur. Bu
tarihten bu yana ülkemizde Leasing'in yatırımlardan aldığı pay giderek artmasına
rağmen; sabit sermaye yatırımları içinde Leasing'in payı gelişmiş sanayi ülkelerinde
33
%30 civarındayken, bu oran Türkiye'de %10`un altında kalmaktadır. Bu nedenle
ülkemizde büyük bir gelişme potansiyeli beklenmektedir [25].
Ülkemizde birçok sektörde olduğu gibi demiryolu sektöründe de bir leasing şirketi
yoktur. Ancak ülkemizde demiryollarındaki serbestleşme kanunuyla demiryolu araçları
konusunda leasing şirketlerinin oluşacağı tahmin edilmektedir. Demiryolu sektöründe
ağırlıklı olarak yük vagonu konusunda leasing şirketleri bulunmaktadır. Ülkemizde
yakın gelecekte oluşacağı tahmin edilen yük vagonu filosuna sahip leasing
şirketlerinin çalışma modelleri konusunun incelenmesi; Zilyed, DK, ECM, AY
arasındaki ilişkinin ve leasing şirketinin bu ilişki içerisinde yerinin anlaşılabilmesi
açısından önemlidir. Çizelge 2’de yük vagonu filosuna sahip leasing şirketlerinin (L.Ş.)
müşteri (Müş.) ile yaptığı sözleşmede kullandığı 7 adet çalışma modeli görülmektedir
[27].
Çizelge 2. Yük vagon filosuna sahip leasing şirketlerinin (L.Ş.) müşteri (Müş.) ile
yaptığı sözleşmede kullandığı çalışma modelleri
Sorumluluk
Sahiplik
Teknik kurallar ve düzenlemeler
Zilyed
ECM
Revizyon tamiri
Bakım
Model
1
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
Model
2
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
Model
3
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
Müş.
Model
4
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
Model
5
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
L.Ş.
Müş.
Müş.
Model
6
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
Müş.
Müş.
Müş.
Model
7
L.Ş.
L.Ş.
Müş.
Müş.
L.Ş.
Müş.
Burada revizyon tamiri terimiyle; yük vagonlarına 5 yılda bir yapılan planlı bakım
anlaşılmalıdır. Bakım terimi ise; iki revizyon tamiri arasında vagonun işletilmesi
esnasında yapılan bakım ve tamir işleri anlamına gelmektedir. Yük vagonunun sahip
olması ve uyması gereken teknik standartlar, kurallar ve düzenlemeler tüm
modellerde leasing şirketinin sorumluluğundadır.
Çizelge 2’den de anlaşılacağı üzere; yük vagonunun yasal olarak sahibi ve bu sahiplik
sonucu yasal mevzuata uyulması sorumluluğu leasing şirketine aittir.
34
Yük vagon filosuna sahip leasing şirketlerinin müşteri ile yaptığı sözleşmede en çok
kullanılan çalışma modeli Model 1’dir. Model 1’de tüm sorumluluk leasing şirketine ait
olmaktadır. Leasing şirketleri genellikle ECM sorumluluğunun kendisinde kalmasını
istemektedirler. Özellikle filosunda tehlikeli madde taşıyan sarnıç vagonuna sahip
leasing şirketleri ECM sorumluluğunu emniyet açısından müşteriye vermemektedir.
Model 2’de bakım sorumluluğu müşteriye aittir ve buradaki bakım terimi Çizelge 2
altındaki ilk paragrafta tanımlanmıştır. Model 2’de leasing şirketinin sorumluluğunda
bulunan ECM tarafından müşterinin TSI ve GCU gereksinimlerine uygun olarak yaptığı
bakım işleri genel olarak aşağıdaki konularla ilgili hazırlanan bir kontrol formu
vasıtasıyla değerlendirmektedir. Örnek bir kontrol formu Ek 3’de görülmektedir.
Model 2’de müşterinin üstlendiği bakım sorumluluğuna rağmen, ECM’nin tüm
sorumluluğu leasing şirketinde kalmaktadır. Değerlendirme; aşağıda sözü edilen
konulara dikkat edildiğini ve yerine getirildiğini doğrulamaya yaramaktadır.
 yük vagonunun emniyetli işletmeciliğini sağlamak için yağlama
 yük vagonunun emniyetli işletmeciliğini sağlamak için günlük bakım işleri
 temizleme,
 tamir ve bakım işlerinin dokümantasyonu
Model 5 ve 6 daha çok ECM düzenlemesi yürürlüğe girmeden önce yaygın olarak
kullanılan modellerdi. Şu anda ise eskiden devlet demiryolları olan şirketlerce talep
edilmektedir. Demiryolu kuruluşları yük vagonu kiraladıklarında genellikle zilyed
sorumluluğunun kendisinde olmasını istemektedirler. Daha önce de ifade edildiği gibi
GCU; zilyed ile demiryolu kuruluşu arasındaki ilişkiyi düzenleyen tek tip bir
anlaşmadır. Demiryolu kuruluşları yük vagonu kiraladıklarında zilyed sorumluluğunu
da üstlenerek GCU’nun daha rahat uygulanmasını sağlamaktadırlar. Madde 5 ve 6’da
bakım ve revizyon tamiri sorumluluğunu müşteri üstlendiğinden tamir işlerinin bir
üçüncü şahıs üzerinden organize edilmesinin getirdiği dezavantajlar ortadan
kalkar. Ayrıca eskiden devlet demiryolları olan şirketler atölyelere sahip olduğundan
bu atölyelerde bakım ve revizyon tamiri işlerini gerçekleştirebilmektedir.
35
Model 5’te ECM sorumluluğu müşteriye devredilmemiştir. Bu nedenle bakım ve
revizyon işlerini de yapan müşteri ile aynı zamanda bir ECM olan leasing şirketi
arasında bir ECM Anlaşması yapılır. Bu anlaşma genel olarak bilgi akışının yani veri
alış verişinin nasıl yapılacağıyla ilgili prosedürleri içerir.
2013 yılına kadar Almanya’da zilyed ve ECM’nin farklı şirketler olması kanunen
yasaktı. Bu nedenle benzer kanunu bulunan ülkelerde demiryolu kuruluşlarıyla Model
6 uygulanmaktadır. Model 6’nın uygulanması durumunda, leasing şirketiyle müşteri
arasında bir ECM Anlaşması yapılmaktadır. Bu anlaşmada ECM’nin ikinci işlevinin
sorumluluğunun leasing şirketinde olduğu belirtilmekte, böylece vagonların bakım ve
revizyon tamirleri aynı zamanda bir ECM olan leasing şirketinin oluşturduğu bakım
dosyasına göre yapılmaktadır.
Leasing şirketleri genel bir kural olarak ECM sorumluluğunu kendilerinde tutmak
istemektedirler. Müşteri ile arasındaki çalışma modelinde ECM sorumluluğu müşteriye
verilse dahi kendi hazırladıkları bakım dosyasına göre aracın bakım ve revizyon
tamirlerinin yapılmasını istemektedirler. Diğer bir ifade ile müşteri, ECM sinin ikinci
işlevini, bir alt yüklenici olarak leasing şirketinden temin etmektedir.
12. 655 Sayılı KHK’deki Terimlerin Uluslararası Karşılıkları
Resmi gazetenin 1 Kasım 2011 tarihli 655 sayılı kararnamesinde bulunan bazı
terimlerin uluslararası karşılıkları Çizelge 3’de görülmektedir. Bu kılavuzda uluslararası
düzenlemeler anlatıldığı için İngilizce terimlerin Türkçe karşılıkları kullanılmıştır. Ancak
uluslararası literatürde kullanılan terimlerin KHY’deki karşılıklarının Çizelge 3’deki gibi
olduğu düşünülmektedir.
Çizelge 3. 1 Kasım 2011 tarihinde 655 sayılı KHK ile resmi gazetede yayınlanan bazı
terimlerin uluslararası karşılıkları
Terimin İngilizcesi
Railway Undertaking
Infrastructure Manager
Terimin Türkçesi
Demiryolu Kuruluşu (DK)
Altyapı Yöneticisi (AY)
KHK’deki karşılığı
Demiryolu Tren İşletmecisi
Demiryolu Altyapı İşletmecisi
36
12. Sonuç
Bu çalışmada ECM Düzenlemesi hakkında genel bilgiler verilmiştir. Ayrıca ülkemizde
Serbestleşme Kanunu sonrası ECM Düzenlemesinin uygulanmasıyla ilgili değişik
alternatifler ortaya konmuştur.
Demiryollarında serbestleşme kanununun uygulanması ile garlarda bulunan vagon
teknisyenlerinin durumuna dair bir yorum yapmak gerekmektedir. Garlarda bulunan
vagon teknisyenleri bilindiği üzere yeni teşkil edilen veya gardan geçmekte olan
trenin hareketinden önce, teknik muayeneler dâhil gözleme ve kontrol işleri
yapmaktadır. Trenin hareketinden önce ve işletilmesi sırasında yapılan muayeneler ve
kontrol ölçümleriyle treni oluşturan yük vagonlarının kullanım için uygun olup
olmadığına, işletmeye hazır olup olmadığına, emniyetle ilgili ve trenin işletileceği
rotayla ilgili tüm gereksinimlerini sağlayıp sağlanmadığına bakılır. Bu nedenle garlarda
bulunan vagon teknisyenleri birinci seviye bakım işlerini yapmaktadır denilebilir.
Genel olarak birinci seviye bakım, işletme personeli ve/veya makinistler tarafından
gerçekleştirildiği daha önce belirtilmişti. İşletme personeli ve/veya makinistler
tarafından gerçekleştirilmesi gereken birinci seviye bakımın taşeron olarak ECMler
tarafından da gerçekleştirilebileceği yukarıda ifade edilmiştir. Bu bilgiler ışığında; bir
DK olan Demiryolu Taşımacılık A.Ş. ‘deki birinci seviye bakım işlemini gerçekleştiren
vagon teknisyenleri, Demiryolu Taşımacılık A.Ş.’de bulunan sertifikalı EYS’nin bir
parçası olacağı düşünülebilir.
Şu anda ülkemizde en çok vagona sahip zilyed ARGÜ’dür. ARGÜ’nün kendine ait bir
lokomotifi olduğunu, gerekli lisans ve EYS sertifikasına sahip bir DK olduğunu
varsayalım. Bu durumda ARGÜ’nün ECMsi TCDD Taşımacılık A.Ş. olursa birinci seviye
bakım işleri garlarda bulunan TCDD Taşımacılık A.Ş. personelince yapılacaktır.
ARGÜ’nün ECMsi TCDD Taşımacılık A.Ş. haricinde başka bir ECM olursa, birinci seviye
bakım ARGÜ treninin makinistleri ve işletme personeli tarafından yapılacaktır.
Vagonlarda herhangi bir arıza çıkması durumunda sertifikalı bir bakım temini işlevine
(atölyesine) vagonun tamiri yaptırılacaktır. Tamiri yapılan vagonun ARGÜ haricinde
37
bir zilyede ait olması durumunda yapılan tamire ait harcamalar GCU kapsamında
tamir edilen vagonun zilyedine bir DK olarak ARGÜ tarafından fatura edilecektir. Bu
durum ülkemize kendi lokomotifi ile giriş yapan Rail Cargo, DB Schenker gibi yabancı
DKlar için de aynı olacaktır.
Birinci seviye bakım daha önce ifade edildiği gibi sadece DK’nın sorumluluğunda değil
aynı zamanda AY’nin de sorumluluğunda olduğu unutulmamalıdır. AY trenin
işletileceği rotayla ilgili tüm gereksinimleri sağlayıp sağlamadığı gibi kendi üzerine
düşen muayene ve kontrol ölçümlerini yerine getirecektir.
38
KAYNAKLAR
[1] Explanatory document: ECM regulations for freight wagons, A94-30/2.2013,
27.05.2013.
[2] Akbayır, Ö., Bir Yük Vagonunun Karşılıklı İşletilebilirlik Şartlarına (Technical
Specifications for Interoperability-TSI) Göre Sertifikasyonu, Demiryolu Bülten, Sayı
24, 25, 26, 27.
[3] Uniform Rules concerning the Technical Admission of Railway Material used in
International Traffic. ATMF - Appendix G to the Convention.
[4] Guidelines For the Keeper’s “Ecm Declaration”, UIC, UIP, ERFA.
[5] ATMF - Appendix G to the Convention. Certification and Auditing of Entities in
Charge of Maintenance (ECM).
[6] Guide for the application of the Commission Regulation No 445/2011 on a system
of certification of entities in charge of maintenance for freight wagons, ERA/GUI/082011/SAF, 17/12/2011.
[7] Memorandum of Understanding (MoU) Establishing the basic principles of a
common system of certification of entities in charge of maintenance for freight
wagons. Brussels. 14 May 2009
[8] General Contract of Use for Wagons (GCU), 1January 2013.
[9] TCDD Haziran 2013 Bülteni
[10] Regulation 445/2011 and the certification of Entity in Charge of Maintenance,
IPA Seminar on SMS and ECM, Ankara, 2-3 July 2013.
[11] OTIF Genel Sekreterliğinin 13/09/2013 tarih ve A 93-00/5.2013 sayılı bildirisi
[12] Roles & Responsibilities of ECM Certification Body Study visit of EU candidate
countries to ERA Lille, 27th&28th November 2012.
[13] The 'Blue Guide' on the implementation of EU product rules, EUROPEAN
COMMISSION.
[14] (EU) No 443/201, 5 May 2011
[15] Interface Between ECM Regulation and TSIs, IPA Seminar on SMS, ECM and
Interoperability, Ankara 2 and 3 July 2013.
39
KAYNAKLAR
[16] Allocation of Responsibilities, IPA Seminar on SMS, ECM and Interoperability,
Ankara 2 and 3 July 2013.
[17] ECM The Maintenance System, IPA Seminar on SMS, ECM and Interoperability,
Ankara 2 and 3 July 2013.
[18] ECM the Certification Scheme, IPA Seminar on SMS, ECM and Interoperability,
Ankara 2 and 3 July 2013.
[19] http://www.era.europa.eu
[20] ERADIS ECM certification dedicated space IPA Seminar on SMS, ECM and
Interoperability, Ankara 2 and 3 July 2013.
[21] https://pdb.era.europa.eu/
[22] COTIF 1999 Appendix F APTU Uniform Rules UTP GEN-C.
[23] ECM certification Application guide including explanations Maintenance
workshop certification scheme, Version 1.0, 28/10/2011, ERA Safety Unit Safe Cert
Sector.
[24] Recommendations on the authorisation for the placing in service of structural
subsystems and vehicles under Directive 2008/57/EC of the European Parliament and
of the Council.
[25] http://tr.wikipedia.org/wiki/Finansal_kiralama
[26] Recommendations on certification of maintenance workshops, ERA/REC/200906/INT, ERA Safety & Interoperability Unit.
[27] AAE leasing şirketinin 22 Mayıs 2014 tarihli e-mailli
40
EKLER
EK 1. Örnek Prosedür
Yürürlük Tarihi
: 01.09.2013
Kodu
: 30614766.ECM.PR.39
Rev. No/Tarihi
: 00/-
Sayfa
: 40/57
BAKIMDAN SORUMLU BİRİM (ECM)
SİPARİŞ VERİLEN FAALİYETLERLE İLGİLİ BİLGİNİN UYGUNLUĞUNUN VE
BÜTÜNLÜĞÜNÜN KONTROLÜ PROSEDÜRÜ
1.
AMAÇ
Bu prosedürün amacı, Filo Bakım Birimi tarafından verilen siparişlerin Bakım Temininden sorumlu atölyeler
tarafından tam ve doğru bir şekilde anlaşıldığının belirlenmesi amacıyla siparişe yönelik bilginin nasıl ve ne
şekilde uygun ve bütünsel olabileceğini belirlemektir.
2.
TANIMLAR
KKY : Kurumsal Kaynak Yönetimi
3.
SORUMLULAR
Bu prosedürden Bakım Temini Birimi sorumludur.
4.
UYGULAMALAR
4.1. Filo Bakım Birimi’nden siparişler, FR.15 Yıllık Bakım Planı ile bakımı temin edecek birime, Bölge
Müdürlükleri üzerinden ulaştırılır.
4.2. Gönderilen aylık siparişe uygun olarak Bakım temininden sorumlu Atölye Müdürlükleri tarafından
bakıma başlanmadan önce vagon üzerindeki bilgiler kontrol edilerek sipariş bilgileriyle karşılaştırılır. Siparişle beraber
sunulması gereken diğer bilgi ve dokümanlar FR. 16 ile kontrol edilir.
4.3.
Eğer bir uygunsuzluk yoksa Atölye Müdürlükleri tarafından KKY üzerinden sipariş kabul edilir.
4.4. Yapılan kontrol sırasında bir uygunsuzluk ile karşılaşılırsa, yazılı olarak uygun olmayan vagonlara ilişkin
bulgular, ayrıntılı olarak açıklanarak Filo Bakım Birimi’ne iletilmek üzere Bölge Müdürlükleri’ne iletilir.
4.5. Uygunsuzluk ile ilgili olarak Filo Bakım Birimi, gerekli incelemeyi yaptıktan sonra kararını Bölge
Müdürlükleri’ne iletir. Bu bilgi, taraflarca kesin ve son bilgi niteliği taşır.
5.
İLGİLİ DOKÜMANLAR
FR.15 Yıllık Bakım Planı, FR. 16 Sipariş Kontrol
HAZIRLAYAN
30614766.ECM.FR.39
KONTROL EDEN
Rev.No/Tarih:00/01.09.2013
ONAYLAYAN
41
EK 2. Bakım Temini İşlevi Prosedürleri
ECM
düzenlemesi
EK 3 Madde IV
‘deki dayanağı
1 (a)
1 (b)
1 (c)
1 (d)
2 (a)
2 (b)
2 (c)
3 (a)
3 (b)
4
5
6
7
8
8
8
8
8
(a)
(b)
(c)
(d)
8 (e)
9
10
Prosedür Adı
Sipariş verilen faaliyetlerle ilgili bilginin uygunluğunun ve bütünlüğünün kontrolü
prosedürü
Bakım siparişlerine uygun olarak bakım hizmetlerinin temininde uygulanabilen
diğer standartların ve gerekli ilgili bakım belgelerinin kullanımının kontrolü
prosedürü
Bakım siparişlerindeki tüm bakım talimatlarının ilgili tüm personel tarafından
ulaşılabilirliğinin sağlanması prosedürü
Bakım siparişlerindeki tüm bakım talimatlarında belirlenen düzenlemeler ile özel
standartlara ilgili tüm personel tarafından ulaşılabilirliğinin sağlanması prosedürü
Parçaların (yedek parçalar da dâhil) ve malzemelerin bakım siparişlerinde ve
tedarikçi belgelerinde belirlenmiş biçimde kullanılması prosedürü
Parça ve malzemelerin yıpranma ve zarar görmeyi önleyecek şekilde depolanması,
taşınması ve nakledilmesi prosedürü
Müşteriler tarafından sağlananlar da dâhil bütün parça ve malzemelerin ilgili
bakım sipariş şartlarının yanı sıra ilgili ulusal ve uluslararası kurallara uyması
prosedürü
Bakım siparişleri ve diğer uygulanabilir talimatlara göre bakım hizmetleri sunan,
uygun ve ölçülü alt yapı, donanım ve alet ve gereçleri tespit etme, izleme, hazır
bulundurma ve kayıt altına alma prosedürü (bakım personelinin iş sağlığı ve
güvenliği de dâhil emniyetli bir bakım hizmetinin sunulabilmesi)
Bakım siparişleri ve diğer uygulanabilir talimatlara göre bakım hizmetleri sunan,
uygun ve ölçülü alt yapı, donanım ve alet ve gereçleri tespit etme, izleme, hazır
bulundurma ve kayıt altına alma prosedürü (kullanıcılar ile bilgi işlem sistemleri ya
da tanılama donanımı arasındaki ara yüzler de dâhil ergonomi [çalışma ortamı] ve
sağlığı koruma)
Ölçüm cihazlarında ihtiyaç duyulan geçerli sonuçların garantisinin sağlanması
prosedürü
Bütün tesisat, ekipman ve aletlerin belgelendirilmiş prosedürlere uygun olarak
doğru kullanıldığı, kalibre edildiği, korunduğu ve bakıldığını temin etme prosedürü
Gerçekleştirilen bakım görevlerinin bakım siparişlerine uyumlu olup olmadığını ve
kullanımın muhtemel kısıtlamaları da dâhil hizmete verme belgesinin
oluşturulmasının kontrolü prosedürü
Risk değerlendirme prosedürü
En azından emniyeti etkileyen aşağıdaki faaliyetlerde yetkinlik değerlendirme
prosedürü:
Kaynak tekniği,
Tahribatsız muayene testi,
Nihai araç testi, hizmete verilme,
Fren sistemi, tekerlek takımı, cer tertibatı, sarnıç ve vana gibi tehlikeli ürün
taşıyan yük vagonlarının özel parçalarının bakım faaliyetleri
Emniyeti etkileyen diğer belirli özel alanlar
Enformasyon prosedürü
Dokümantasyon prosedürü
42
EK 3. Bir Leasing Şirketinden Vagon Temin Eden Müşterinin Üstlendiği
bakım sorumluluğunun Leasing Şirketince Değerlendirilmesi için Örnek
Kontrol Formu
Tarih
:
İlk değerlendirme
Şirket
:
Denetleyici değerlendirmesi
Tel
:
Müşteri bir DK’dır
Evet
Hayır
Müşteri GCU üyesidir
Evet
Hayır
Temel Bilgiler:
Kiralama Sözleşmesi
Vagon Miktarı
Vagon Tipi
Zilyed
Katılımcılar:
Müşteri
İsim
Görev
Leasing Şirketi
İsim
Görev
İnceleme:
a.
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
i.
j.
k.
l.
m.
n.
o.
Soru
Bir Yönetim Sistemi (Kalite Yönetim Sistemi / Emniyet Yönetim
Sistemi) var mıdır?
Emniyetle ilgili konulardan kim sorumludur?
Kalite Yönetim Sistemi / Emniyet Yönetim Sistemi içten ve
dıştan nasıl denetlenmektedir?
Verilerin kaydedildiği bir yazalım var mıdır? Nasıl işletilmektedir?
GCU Ek 4 Hasar Raporu ve benzer dokümanları düzenleme ve
gönderme yöntemi nasıldır?
Düzenleme (teknik ve idari) meseleleri için atanmış personel
kimdir?
İlgili düzenlemelerin (TSI, GCU) tamamı ve güncel versiyonu
mevcut mudur?
Leasing şirketi vagonlarının günlük bakımı için sorumlu personel
atanmış mıdır?
Günlük bakım işlerini yerine getiren ortak / altyüklenici listesi
var mıdır?
Bu ortak / alt yükleniciler GCU madde 19.5’e göre kabul edilmiş
midir?
Ortak / alt yüklenicilerin kabulü için belirlenmiş gereksinimler
nelerdir?
Ortak / alt yükleniciler nasıl denetlenmekte / izlenmektedir?
Günlük bakım nasıl dokümante edilmektedir?
Bakım bilgilerinin leasing şirketi ile alışverişi nasıldır?
Bu yıl özel dikkat gerektiren hangi olaylar (ağır hasar, deray,
kaza …) gerçekleşmiş ve kaydedilmiştir?
Bulgu/Sonuç
Önlemler:
Bu Müşteri tarih imza:
Leasing şirketi tarih imza:
Evet
Hayır
EK 4. Bakım Atölyelerinin Değerlendirilmesi için Örnek Kontrol Formu
Bakım Atölyesi Değerlendirmesi
Tarih
:
İlk değerlendirme
Atölye adı
:
Faaliyet alanı genişlemesi nedeniyle değerlendirme
Atölye adresi
:
Gözetim
Tel
:
Ön değerlendirme
Vergi no
:
Değerlendirmeyi yapan
:
Diğer katılımcılar
:
Faaliyet alanı
Revizyon
Teker torna
Boji bakım
Revizyon harici bakım
Tekerlek gövdesi dingil geçme
Tampon bakım
Önleyici bakım
Tekerlek takımına aks kutusu montajı
Triblivalf bakım
Düzeltici bakım
Tahribatsız muayene
Regülatör bakım
Mobil önleyici bakım
Cer tertibatı (koşum takımı, cer paketi) bakım
Mobil düzeltici bakım
Dolu/boş sensörü bakım
44
Gereklilikler
Tanım
Doküman/Düşünce
1. Yönetim
1.1. Yönetim sistemi
gereklilikleri
1.2. Atölye Teşkilat şeması
1.3. Alt yüklenicilerin
(taşeronun) yönetimi
1.4. Risk yönetimi
1.5. Emniyeti etkileyen işler



Atölye EN ISO 9001* sertifikasına sahip midir?
Bir Kalite El Kitabı var mıdır?
Bakım atölyesi teşkilatı nasıl yapılanmıştır?
- Atölye teşkilat şeması*
- Görev tanımları (özellikle nihai araç testi
sorumlusu, servise verme sertifikasını
düzenleyen ve servise veren sorumlu)
- Sorumlu kişilerin yetkilendirmesi ve yazılı olarak
belirleme (özellikle nihai araç testi sorumlusu,
servise verme sertifikasını düzenleyen ve
servise veren sorumlu. Kalite sorumlusu,
kaynak supervisörü, NDT supervisoru,
postaların sorumluları.)
 Yapılan işler ve hizmetler nasıl izlenmekte ve
değerlendirilmektedir?
Alt yüklenicilerin için prosedürler
 Alt yüklenicilerin değerlendirme bilgisini de içeren
listesi (sınıflandırma), Yetkinlik, onaylar ve
sertifikalar
 Gerekli kalite nasıl izlenmektedir?
Yapılan işler nedeniyle meydana gelen riskleri kontrol
etmek için işlemler
 Risklerin belirlenmesi
 Risklerin değerlendirilmesi (potansiyel sıklık ve
miktar)
 Risklerin azaltılması için stratejiler
 Etkililiğin kontrolü
 Kayıtların tutulması
Kaynak
 EN 15008-2*’ye göre geçerli bir sertifika var mıdır?
Tahribatsız muayene
 Staj/eğitim sertifikaları* gösterilebilir mi?
ERA/REC/2009/-06/INT Bakım Atölyelerinin Sertifikalandırılması Hakkında Öneriler isimli dokümana göre düzenlenmiştir.
Uygunluk
Evet
Hayır
Tarih
45
Gereklilikler
1.6. Bakım atölyesinde daha
önce yapılmayıp yapılmaya
başlayan işler (Faaliyet alanı
genişletilmesi varsa
değerlendirilir)
2. Yetkinlik Yönetimi
2.1. Genel Gereklilikler
2.2. Fiziksel uygunluk
2.3. Eğitim
2.4. Yetkinlik değerlendirmesi
2.5. Kayıtlar
Tanım
Doküman/Düşünce
Nihai araç testi
 Staj/eğitim sertifikaları gösterilebilir mi?
Servise verilme
 Staj/eğitim sertifikaları gösterilebilir mi?
Fren sistemi üzerindeki işler
 Staj/eğitim sertifikaları gösterilebilir mi?
Tekerlek takımı tornalama
 Staj/eğitim sertifikaları gösterilebilir mi?
Gereklilikleri belirlemek ve planlamak amacıyla
atölyenin faaliyet alanını genişletmek için prosedür ve
talimatlar hazırlanmalıdır.
Bakım atölyesi çalışan personelin uygunluğunu
göstermek için bir prosedür hazırlanmalıdır.
Personelin faaliyet alanına göre tıbbi ve psikolojik
uygunluğunun delili ve ulusal yasal gerekliliklerin
gözetimi
 Atölyenin destek aldığı bir doktor veya psikolog var
mıdır?
Bakım atölyesi gerekli eğitimi planlamak ve belirlemek
için bir prosedür hazırlamalı ve güncel tutmalıdır.
 Staj planları
 Eğitim sertifikaları
 Staj sertifikaları
 Emniyetle ilgili faaliyetler üzerine bilgilendirme
Bakım atölyesi; gerekli yetkinliği planlamak ve
belirlemek için ve mevcut yetkinlikleri değerlendirmek
için bir prosedür hazırlamalı ve güncel tutmalıdır.
Staj ve eğitim derslerinin kayıtları
Gerekli yetkinlik ve faaliyet kayıtları mevcut olmalıdır
 Personel/Faaliyet yetkinlik matrisi
ERA/REC/2009/-06/INT Bakım Atölyelerinin Sertifikalandırılması Hakkında Öneriler isimli dokümana göre düzenlenmiştir.
Uygunluk
Evet
Hayır
Tarih
46
Gereklilikler
Tanım
2.5. Emniyeti etkileyen işler
Emniyetle ilgili işleri gerçekleştiren personelin emniyet
gerekliliklerine uymaması durumunda meydana
gelebilecek aksaklıklar konusunda bilgilendirilmiş midir?
3. Tesis, gereç, el aleti ve
tedarik zincirinin yönetimi
3.1. Genel faaliyet
3.2. Ölçme gereçleri
3.3. Kullanımı ve bakımı
3.4. Sevkiyat zinciri
4. Emniyet ve sağlık önlemi
Doküman/Düşünce
Bakım atölyesi; test ve ölçme gereçleri, el aletleri,
teçhizat, gerekli tesisleri belirleyebilmeli,
tanımlayabilmeli, bakımını yapılabilmeli ve bunlara ait
bilgileri dokümante etmiş olmalıdır.
 İşlem talimatları
 Tesislere, teçhizatlara ve el aletlerine genel bakış
Ölçme teçhizatı TSE gerekliliklerine uygun olmalıdır.
Ölçme teçhizatının gereklilikleri karşılamadığı
belirlenmişse ve gereği yapılmalıysa bakım atölyesi
önceki ölçümlerin uygunluğunu değerlendirmelidir.
Diğer bir ifade ile ölçümlerin geriye izlenebilirliği var
mıdır?
Bakım atölyesi; dokümante edilmiş prosedürlere göre
tüm tesislerin, gereçlerin, el aletlerinin doğru
kullanılmasını, kalibre edilmesini ve bakımının
yapılmasını sağlamalıdır.
 Kullanıcı el kitabı ve talimatlar
 Bakım planı
 Bakım belgeleri
 Kalibrasyon belgeleri
Bakım atölyesi; kompenent ve malzemelerin sadece
teslim dokümanına ve bakım anlaşmalarına göre
kullanımını sağlamalıdır.
 Kimlik
 Sahiplik işareti
 Depolama, elleçleme ve taşıma
 Muayene ölçümleri ve sertifikaları (giriş muayenesi,
malzeme geri alma sertifikaları ve sayım listeleri
Atölye TS 18001* (OH­SAS) sertifikasına sahip midir?
ERA/REC/2009/-06/INT Bakım Atölyelerinin Sertifikalandırılması Hakkında Öneriler isimli dokümana göre düzenlenmiştir.
Uygunluk
Evet
Hayır
Tarih
47
Gereklilikler
Tanım
Doküman/Düşünce
Emniyet ve sağlık önlemleri sadece atölye içi için değil
bakım yapılan atölye dışındaki yollar için de geçerlidir.
Bakım atölyesi gerekli iş ortamını özellikle 6331 Sayılı İş
Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, diğer ulusal ve
uluslararası düzenlemelere göre belirlemeli, sağlamalı
ve sürdürmelidir.
 Tesislerin ve gereçlerin kontrolü
 Emniyet talimatları
5. Bilgi yönetimi
5.1. Bakım dosyalarının
yönetimi
5.2. Kayıtlar
5.3. Gerçekleştirilen bakım işleri
hakkında müşterinin
bilgilendirilmesi
Bakım atölyesi aşağıdaki hususlarda bir prosedür
oluşturmalı ve kullanmalıdır:
 her bir iş için müşteri tarafından sağlanan
dokümanların kontrolü
 gerekli bakım dokümanlarına yönlendirme
 gerekli ise bakım dokumalarını bakım talimatlarına
çevirmek ve bunları uygulama
 tüm gerekli bakım dokümanları/iş talimatları
okunaklı bir form içinde personelde hazır olması
 etkilenen personelin değişen gereksinimler hakkında
bilgilenmesi
 gerekli kayıtların tutulması
Bakım atölyesi yapılan tüm bakım işleri için belgeler
hazırlamalı ve dosyalamalıdır.
Bu belgeler; kullanılan malzeme, yedek parça, ekipman,
el aleti ve personel detaylarını içermelidir.
 Atölye anlaşması
 Vagon kayıtları
 Standart dosyalama
Bakım atölyesi müşteriyi aşağıdakiler hakkında
bilgilendirmelidir.
 Yapılan iş
 Emniyet ile ilgili olanlar dâhil bulunun tüm
problemler
 Vagon girişi ve çıkışı
ERA/REC/2009/-06/INT Bakım Atölyelerinin Sertifikalandırılması Hakkında Öneriler isimli dokümana göre düzenlenmiştir.
Uygunluk
Evet
Hayır
Tarih
48
Gereklilikler
Tanım
5.4. Bakım sistemi el kitabı
Bu kontrol listesinin gereklilikleri bir bakım sistemi el
kitabında gösterilmekte midir?
El kitabı personelde mevcut mudur?
Uygunluk
Doküman/Düşünce
Evet
6. Atölye ziyaretinde görülen sorunlar
7. Tekerlek takımı ve vagon muayenesiyle ilgili görüşler
8. Ekler (*işaretli olanlar)
Faaliyet alanı
Revizyon
Teker torna
Boji bakım
Revizyon harici bakım
Tekerlek gövdesi dingil geçme
Tampon bakım
Önleyici bakım
Tekerlek takımına aks kutusu montajı
Triblivalf bakım
Düzeltici bakım
Tahribatsız muayene
Regülatör bakım
Mobil önleyici bakım
Cer tertibatı (koşum takımı, cer paketi) bakım
Mobil düzeltici bakım
Dolu/boş sensörü bakım
Onaylanmıştır
Evet
Hayır
Yeni bir değerlendirmeye ihtiyaç vardır
Evet
Hayır
Onayın geçerlilik tarihi
:
Değerlendirmeyi yapanın imzası
:
Tarih
ERA/REC/2009/-06/INT Bakım Atölyelerinin Sertifikalandırılması Hakkında Öneriler isimli dokümana göre düzenlenmiştir.
:
Hayır
Tarih