Çalışmanın Tarihi (Ay ve Yıl, arada herhangi bir karakter yok) Sağa
advertisement
Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda KadınErkek Eşitliği Komisyonları Bu çalışmada, kadın-erkek eşitliği mekanizmaları ve çeşitli ülke parlamentoları ile bölgesel-kurumsal parlamentolarda kadın-erkek eşitliği konularıyla ilgilenen komisyonlar ele alınmıştır. Feride Eroğlu - Ayşe Asker Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi [email protected] Tel: 420 68 53 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 İÇİNDEKİLER İÇİNDEKİLER..........................................................................................................................i 1. GİRİŞ.....................................................................................................................................1 2. ULUSLARARASI ALANDA KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİNİ SAĞLAMA MEKANİZMA VE POLİTİKALARI ....................................................................................1 2.1. Birleşmiş Milletler .........................................................................................................1 2.2. Avrupa Konseyi .............................................................................................................4 2.3. Avrupa Birliği ................................................................................................................6 3. TÜRKİYE’DE KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİNİ SAĞLAMAYA YÖNELİK DÜZENLEMELER ..................................................................................................................8 3.1.Tarihsel Gelişim..............................................................................................................8 3.2. TBMM’de Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu Kurulması Çalışmaları ...................14 3.2.1. 20. Yasama Dönemi ..............................................................................................14 3.2.2. 21. Yasama Dönemi ..............................................................................................15 3.2.3. 22. Yasama Dönemi ..............................................................................................16 3.2.4. 23. Yasama Dönemi ..............................................................................................17 4. ÇEŞİTLİ PARLAMENTOLARDA KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ KOMİSYONLARI18 4.1.1. Avrupa Birliği –Avrupa Parlamentosu ..............................................................20 4.1.2. Avrupa Konseyi ....................................................................................................21 4.2.1. Almanya.................................................................................................................22 4.2.2. Andora ...................................................................................................................24 4.2.3. Avusturya .............................................................................................................24 4.2.4. Belçika ..................................................................................................................25 4.2.5. Bosna-Hersek .......................................................................................................27 4.2.6. Bulgaristan ............................................................................................................28 4.2.7. Çek Cumhuriyeti .................................................................................................29 4.2.8. Danimarka.............................................................................................................29 4.2.9. Estonya ..................................................................................................................30 4.2.10. Finlandiya ...........................................................................................................30 4.2.11. Fransa .................................................................................................................31 4.2.12. Gürcistan .............................................................................................................34 4.2.13. Hırvatistan...........................................................................................................35 4.2.14. Hollanda .............................................................................................................36 4.2.15. İngiltere ...............................................................................................................37 4.2.16. İrlanda .................................................................................................................37 4.2.17. İsrail .....................................................................................................................38 4.2.18. İsveç .....................................................................................................................39 4.2.19. İsviçre...................................................................................................................39 4.2.20. İtalya ....................................................................................................................39 4.2.21. İzlanda .................................................................................................................40 4.2.22. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi.............................................................................40 4.2.23. Letonya ...............................................................................................................41 4.2.24. Litvanya ..............................................................................................................41 4.2.25. Lüksemburg ........................................................................................................42 4.2.26. Makedonya ..........................................................................................................42 TBMM Araştırma Merkezi i Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları 4.2.27. Norveç ................................................................................................................. 43 4.2.28. Polonya................................................................................................................ 44 4.2.29. Portekiz ............................................................................................................... 44 4.2.30. Romanya ............................................................................................................. 45 4.2.31. Rusya Federasyonu ............................................................................................ 47 4.2.32. Sırbistan .............................................................................................................. 48 4.2.33. Slovakya .............................................................................................................. 48 4.2.34. Slovenya .............................................................................................................. 48 4.2.35. Yunanistan.......................................................................................................... 49 5. SONUÇ................................................................................................................................ 51 6. KAYNAKÇA ...................................................................................................................... 52 ii TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 1. GİRİŞ Dünyada kadın-erkek eşitliği konusundaki düzenlemeler, uygulamalar ve politikalar kavramsal çerçevelerini ve yasal dayanaklarını, küresel düzeyde Birleşmiş Milletler, Avrupa ülkeleri için bölgesel düzeyde, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği çatıları altında yapılan düzenlemelerden almaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, bu konuda küresel ve bölgesel düzeylerde yapılan düzenlemeler tarihsel gelişim bağlamında ele alınacak, ikinci bölümde Türkiye’deki gelişmelere değinilecektir. Üçüncü bölümde de çeşitli ülke parlamentoları ile bölgeselkurumsal parlamentolarda kadın-erkek eşitliği alanındaki parlamento komisyonları ele alınacaktır. . 2. ULUSLARARASI ALANDA KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİNİ SAĞLAMA MEKANİZMA VE POLİTİKALARI 2.1. Birleşmiş Milletler Kadın-erkek eşitliğini sağlama, global bir hedef olarak, uluslararası kuruluşların gündemine 20. yüzyılın son çeyreğinde girmiş ve bugün Birleşmiş Milletler Örgütü (BM) bünyesinde yürütülen en kapsamlı siyasal hareket haline gelmiştir. BM, üye bütün devletlerin katılımıyla, bağlayıcı uluslararası antlaşmalar ve yol gösterici uygulama stratejileri oluşturarak kadın-erkek eşitliği politikalarının geliştirilmesinde önemli roller üstlenmektedir. BM bünyesinde yaşanan bu süreç, taraf devletleri teşvik ettiği kadar, kadın hareketinin de dünya çapında örgütlenmesini sağlayarak, belirlenen global hedeflerin, eylem stratejilerinin ve kararların her ülkenin siyasal gündemine taşınmasına yol açmıştır. Devletler ile kadın hareketi arasında oluşan bu yeni ilişki kadın-erkek eşitliğini sağlamada küresel ve yerel düzeyde önemli bir iktidar alanıdır. Bu çerçevede uluslararası kadın-erkek eşitliği politikalarının tarihsel süreçte gelişim aşamaları şöyle özetlenebilir 1 : ¾ Kadın-erkek eşitliğinin yasal güvence altına alınması (1945-1962) ¾ BM-Kadının Statüsü Komisyonu’nun kuruluşu (1946) 1 Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset, TÜSİAD Yayınları, İstanbul 2000, s.230-231, 235-236, 245. TBMM Araştırma Merkezi 1 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Bu komisyon, Birleşmiş Milletler sistemi içerisinde cinsiyet eşitliğini teşvik eden öncül kuruluştur ve 1995 yılında gerçekleştirilen Dördüncü Dünya Kadın Konferansının izlenmesi ve Konferansın Eylem Platformunda yer alan uygulamaların gerçekleştirilmesini düzenli bir şekilde denetlemekle görevlidir. Komisyon hükümetlerarası bir organ olup, dört yıllığına seçilen 45 üye ülkeden oluşmaktadır. Üye ülkeler bölge esasına göre olmak üzere; 13 üye Afrika ülkelerinden, 11 üye Asya ülkelerinden, 4 üye Doğu Avrupa ülkelerinden, 9 üye Latin Amerika Karayipler ülkelerinden, 8 üye de Batı Avrupa ve diğer ülkelerden seçilmektedir. Türkiye 1998 yılında üyeliğe seçilmiş ve 2002 yılında sona eren üyelik süresinin ardından 4 yıllığına tekrar seçilmiştir. BM Kadının Statüsü Komisyonu her yıl Mart ayında 10 günlük bir süre için toplanmaktadır. 1995 Dördüncü Dünya Kadın Konferansından bu yana Komisyon her yıl diğer gündem maddeleri yanında Pekin Eylem Platformu kritik alanlarını gözden geçirmektedir. Kadının Statüsü Komisyonu Mart 2001 tarihindeki 45. Dönem toplantısında, 2002-2006 Çalışma Programı da belirlenmiştir. Buna göre; 2002 yılında; 1)Yoksulluğun ortadan kaldırılması ve küreselleşen dünyada kadınların hayatın tüm dönemlerinde güçlendirilmesi, 2) Çevre yönetimi ve doğal felaketlerle baş etme: toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifi, 2003 yılında; 1) Kadının yazılı ve görsel medyaya erişimi, 2) Kadının insan hakları, 2004 yılında; 1) Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında erkeklerin ve erkek çocuklarının rolü, 2) Çatışmaların önlenmesinde kadınların rolü, 2005 yılında; 1) Pekin+5’in gözden geçirilmesi, 2 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 2) Kadının güçlenmesi ve ilerlemesine yönelik ileriye yönelik stratejiler, 2006 yılında; 1) Kadının kalkınmaya katılımı (eğitim, sağlık ve istihdam), 2) Karar alma mekanizmalarında kadın erkek eşitliği, konularını görüşmeye karar vermiş ve bu çerçevede stratejiler belirlemiştir. 2 ¾ Kadınların Siyasal Hakları Sözleşmesinin kabulü (1952) ¾ Meksika Dünya Kadın Konferansı ve Eylem Planı (1975) ¾ Kadın haklarının kapsamlı ele alınışı-Birleşmiş Milletler Kadın On Yılı (1975-1985) ¾ Kadınlara Karşı Her Türlü Ayırımcılığın Önlenmesi Sözleşmesinin (CEDAW) kabulü (1979) Kadın-erkek eşitliğinin uluslararası düzeyde temel belgesi olan CEDAW, kadın hakları evrensel beyannamesi niteliğinde olup imza atan devletleri bağlayıcı niteliktedir. 1979 yılında kabul edilen bu sözleşme, kendi içinde bir denetim mekanizması içermekte olup, Türkiye tarafından da 1985 yılında imzalanmıştır. Sözleşme, kadınların siyasal kararlara katılım hakkının genel çerçevesini tanımlamakta ve 4., 7. ve 8. maddelerinde eşit katılımı sağlamak için taraf devletlere özel tedbirler alma zorunluluğu getirmektedir. Bu özel tedbirler içinde; her tür meclisin (yerel, bölgesel, ulusal ve uluslararası) iç işleyişini düzenleyen hükümlerinde de (içtüzük, yönetmelik, vb) cinsler arası eşitliğin sağlanmasına yönelik özel tedbirlerin belirtilmesi çok kullanılan yollardan biridir. Parlamento ve belediye meclislerinde oluşturulacak eşitlik komisyonları ile siyasi partilerin karar organları olan kurul ve komisyonların iç işleyişlerini düzenleyen tüzük ve yönetmeliklerde yapılacak düzenlemeler ile kadınların tartışmalara ve kararlara katılım usullerinin düzenlenmesi de bu özel yollar içinde yer almaktadır. ¾ Kopenhag Dünya Kadın Konferansı ve Eylem Planı (1980) 2 Uluslararası İlişkiler, “Birleşmiş Milletler”, http://www.ksgm.gov.tr, Erişim Tarihi: 16 Nisan 2008. TBMM Araştırma Merkezi 3 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları ¾ Nairobi Dünya Kadın Konferansı –İleriye Dönük Stratejiler (1985) ¾ Pekin Eylem Planı (1995) Bu planı gerçekleştirme ve gelişmeyi izleme (1995-2000) tarihleri arasında olmuştur. ¾ Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine Dair Sözleşmeye İlişkin Seçmeli Ek Protokol (1999 Seçmeli Ek Protokol CEDAW çerçevesinde cinsiyete dayalı ayrımcılığa uğrayan kişi ve grupların şikayette bulunmasına ve şikayetleri yönünde soruşturma yapılmasına olanak sağlamaktadır. ¾ BM Özel Oturumu: Pekin +5/Kadın 2000 Değerlendirmesi ve Eylem Planı, New York (Haziran 2000) ¾ “Birleşmiş Milletler Kadınların ve Kız Çocukların İnsan Haklarının Korunması” Programının başlaması (Mart 2006) Bu program ile kadın haklarının korunması ve bu konuda bilincin arttırılması hedeflenmektedir. 2.2. Avrupa Konseyi Uluslararası kadın-erkek eşitliği politikalarının bir başka düzeyi ve Türkiye açısından daha fazla politik öneme sahip kaynağı, Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi Kararlarıdır. Bu kararlarda hem Birleşmiş Milletler, hem de Avrupa Birliği ve Avrupa Konseyi düzeyinde, kadın-erkek eşitliği politikalarında oldukça benzeşen ve ‘evrensel’ nitelik kazanmakta olan bir yaklaşım ortaya çıkmıştır. Avrupa Konseyi 1979 yılında kadın-erkek eşitliğini sağlamaya yönelik ilk komitesini kurmuştur. Bunu 1987 yılından itibaren hem Avrupa Konseyi, hem de üye ülkelerde her düzeyde ve her alanda kadın-erkek eşitliğini sağlayacak tedbirleri harekete geçirmek ve işbirliğini oluşturmak amacıyla fonksiyonları genişletilmiş diğer komiteler izlemiştir. 16 Kasım 1988 tarihli Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Deklarasyonu, cinsler arası eşitliği insan haklarının bir parçası, cinsiyet ayrımcılığını temel hürriyetlerin önünde bir engel, cinsiyet ayrımcılığının ortadan kaldırılmasını sosyal adaletin zorunluluğu ve demokrasinin 4 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 mutlak şartı olarak tanımlamıştır. Bu politika ile, kadın-erkek eşitliği konusunun ekonomik ve sosyal alan kapsamından insan hakları kapsamına alınmasıyla, 1992 yılında Konsey bünyesinde Kadın-Erkek Eşitliği Yönetim Komitesi (CDEG) kurulmuştur. CDEG, Konsey içerisinde kadın-erkek eşitliği konusunda en öncelikli kuruluştur. Komite, Avrupa Konseyine üye olan ülkelerden kadın-erkek eşitliği alanında çalışan bir hükümet temsilcisinin katılımıyla oluşmaktadır. Komite, kadınların statüsünü yükseltme çalışmaları kapsamında her dört yılda bir Avrupa Kadın-Erkek Eşitliğinden Sorumlu Bakanlar Konferansını düzenlemektedir. Türkiye de, üye ülke olarak bu Komitenin çalışmalarına katılmaktadır. 3 Bu komitenin toplantılarından birine de Türkiye evsahipliği yapmıştır. Söz konusu toplantı 6-7 Aralık 2006 tarihlerinde İstanbul'da gerçekleştirilmiş, Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi üyesi milletvekilleri ile uzmanların katıldığı toplantıda, "Aile İçi Şiddete Son" kampanyası ile "Kadınların Modern Toplumlardaki Rolleri" konuları tartışılmıştır. 4 Konseyin kadın-erkek eşitliği konusundaki temel taahhütlerinin dayandığı belgeler ise şunlardır: ¾ CEDAW, ¾ Parlamentolararası Birliğin Eylem Planı, (1994), ¾ BM, Avrupa Ekonomik Komisyonu(AEK) Bölgesel Eylem Platformu (Viyana 1994), ¾ Pekin Eylem Platformu ve Planı (1995), ¾ BM Kadının Statüsü Komisyonu’nun Yönetim ve Karar Vermede Kadının Yerine İlişkin Benimsenen Sonuçlar, (1999), ¾ Avrupa Konseyi, Kadın-Erkek Eşitliği Deklarasyonu, İstanbul (1997), ¾ AB ve Konsey Tavsiye Kararı: ‘Karar Verme Sürecinde Kadın ve Erkeğin Dengeli Katılımı’, 3 Uluslarası İlişkiler, Avrupa Konseyi, http://www.kssgm.gov.tr, Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008. Avrupa Konseyi Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu İstanbul'da Toplanacak, http://www.haberx.com/n/1067368/avrupa-konseyi-kadin-erkek-firsat.htm, Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008. 4 TBMM Araştırma Merkezi 5 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları ¾ Avrupa Birliği Üye Devletleri Konferansı, (1999). Ayrıca, Avrupa Konseyi her yıl kadın erkek eşitliği alanında üye ülkelerle işbirliği faaliyetleri kapsamında çeşitli projeler yürütmektedir. Bu çerçevede üye ülkelerden proje sunmaları beklenmekte, kabul edilen projeler o ülkede uygulanmak üzere masrafları Avrupa Konseyinden karşılanmaktadır. Avrupa Konseyi tarafından yıllık faaliyet programı belirlenmekte ve kabul edilen projelerin mutlaka uygulanması beklenmektedir. 5 2.3. Avrupa Birliği Avrupa Birliği’nde kadın-erkek eşitliği konusu, 1975’den bu yana ‘eşit işe eşit ücret’ düzenlemeleriyle başlayıp, çeşitlenerek gelişmiştir. Birlik bünyesinde önceleri işe alınma, profesyonel eğitim ve terfi, çalışma şartları, sosyal güvenlik gibi çalışma hayatındaki eşitlik konusuna ilişkin problemlere yoğunlaşılmış, 1984 yılında Kadın Hakları ve Fırsat Eşitliği Komitesi’nin kurulmasıyla da, Avrupa Birliği içerisinde cinsiyet eşitliği konuları daha ayrıntılı ve sistematik olarak ele alınmaya başlanmıştır. Avrupa Birliği’nde kadınlar ve erkekler için fırsat eşitliği anlayışını derinleştiren 2 Ekim 1997 tarihli Amsterdam Antlaşması konuyu yasal bir zemine oturtarak bu alanda dönüm noktası olmuştur. Kadın-erkek eşitliğinin tüm ana politikalara yerleştirilmesini ifade eden ‘Gender Mainstreaming’ kavramı ilk kez bu anlaşma ile Birlik hükümleri arasında yer almıştır. Antlaşmanın 2. ve 3.maddelerinde, eşitliği geliştirmek Birliğin amaçları ve görevleri arasında açıkça ifade edilmektedir. Avrupa Birliği Komisyonu Amsterdam Antlaşması’nın sağladığı yasal temele dayanarak 2001-2005 yıllarını kapsayan dönem için Birliğin Kadın-Erkek Eşitliği Stratejisini hazırlamıştır. Çerçeve Strateji Belgesinde; demokrasinin AB’ye üye ülkeler ve aday ülkeler için temel bir değer olduğu ve Birliğin kalkınma politikalarında anahtar rol oynadığı belirtilerek, AB’nin bu demokrasi anlayışının tam anlamıyla gerçekleşebilmesinin tüm vatandaşların, kadınların ve erkeklerin ekonomide, karar alma mekanizmalarında, sosyal, siyasal ve kültürel hayatın her alanında eşit olarak temsil edilebilmelerinden geçtiği vurgulanmıştır. Hayatın her alanına eşit olarak katılım ve temsilin sağlanabilmesinin ise kadınların ve erkeklerin hayatlarını doğrudan ya da dolaylı olarak etkileyecek politikaların cinsler arası eşitliği hedeflemesi, politikalar oluşturulurken ve uygulanırken kadınların ilgi, ihtiyaç ve isteklerinin erkeklerinki ile aynı önemde olduğunun dikkate alınması gereği 5 Uluslarası İlişkiler, Avrupa Konseyi, http://www.ksgm.gov.tr, Erisim Tarihi: 17 Nisan 2008. 6 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 üzerinde durulmuştur. Belgede, sürmekte olan eşitsizliklerin ortadan kaldırılması için ise, kadınların lehine özel tedbirler alınması gerektiği dikkate alınmıştır. Ayrıca üye devletlerden kadın-erkek eşitliği analizi yapmaları için bilgi toplamaları ve bilgileri işlemeleri istenmiş, kadın-erkek eşitliği anlayışı ile istihdam, bütçe, kalkınma politikalarını yapılandırmaları ve bu anlayışı uygulamaya geçirebilmek amacıyla eğitim yapmaları istenmiştir. Birliğe üye ülkelerde ve aday ülkelerde kadının insan haklarını vurgulayan ve destekleyen bilinç arttırma kampanyaları düzenlenmesi beklenmektedir. 6 Bu politika, şu ana kadar AB seviyesinde özellikle araştırma ve teknolojik gelişme ile bölgesel politikalar ve kırsal kalkınma alanlarında etkili olmuş, aynı zamanda birçok üye ülke tarafından da benimsenmiş ve ulusal düzeyde uygulanmaya başlanmıştır. 7 Bunun sonuçlarından biri de, ayrıntılarına bir sonraki değinilecek olan, ülke parlamentolarında kadınerkek eşitliğiyle ilgili komisyonların kurulmasıdır. Ayrıca Avrupa Birliği bünyesinde Avrupa Parlamentosu’nun Kadın Hakları ve KadınErkek Eşitliği Komitesi bulunmaktadır. Son olarak, AB şemsiyesi altında Kasım 2006’da İstanbul’da toplanan “Toplumda Kadının Güçlendirilmesi” konulu Avrupa-Akdeniz Bakanlar Konferansı ortak uluslararası, bölgesel ve ulusal taahhütlerine dayalı olarak, siyasi, medeni, sosyal, ekonomik ve kültürel alanlar yanı sıra ayrımcılığa karşı mücadelede kadınların rolünü güçlendirmek için çalışmayı kararlaştırmıştır. Bunun sonucunda, 35 üye ülke 5 yıllık süreçte kadınlar için bir kalkınma planı hazırlamışlardır. Avrupa Komisyonu’na sunulacak bu plana uygun olarak çeşitli yasal değişiklikler yapılacaktır. Eylem planının sonuçları yılda en az bir kez değerlendirilecek, bakanlar düzeyindeki izleme toplantısı ise 2009 yılında gerçekleştirilecektir. 8 6 Uluslararası İlişkiler, Avrupa Birliği, http://www.kssgm.gov.tr, Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008. Avrupa Birliği’nde Kadın Hakları ve Türkiye, İKV Yayınları, İstanbul 2003, s.22. 8 Toplumda Kadının Rolünün Güçlendirilmesine İlişkin Bakanlar Sonuç Belgesi, http://www.ksgm.gov.tr/euromed_sonucBelgesi.pdf, Erişim Tarihi: 18 Nisan 2008. 7 TBMM Araştırma Merkezi 7 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları 3. TÜRKİYE’DE KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİNİ SAĞLAMAYA YÖNELİK DÜZENLEMELER 3.1.Tarihsel Gelişim Türkiye, kadınlara karşı ayrımcılığı önlemek için varolan tek yasal bağlayıcı doküman olan CEDAW’ı 1985 yılında imzalamış ve bu sözleşme 19 Ocak 1986 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye, 13 Nisan 1950 tarihinde üye olduğu Avrupa Konseyi’nin yanı sıra, 1963 yılında imzalanan Ankara Antlaşması’yla başlayan Avrupa Birliği sürecinde de, bu uluslararası birliklerin yukarıda genel çerçevesi çizilen kadın-erkek eşitliğini sağlamaya dönük politikalarında getirdiği zorunlulukları, üye ve aday ülke olarak yerine getirmeye çalışmaktadır. Bu çerçevede, aday ülke olarak Avrupa Birliği’ne üyelik sürecinde kadın-erkek eşitliği konusunda da durum tespiti yapılarak, nelerin yapıldığı ve yapılması gerektiği dönemsel raporlarla tespit edilmektedir. Mesela, Avrupa Komisyonu’nun Türkiye’nin üyelik yolunda ilerlemesiyle ilgili düzenli raporu İlerleme Raporu’nda (2007); kadınların durumuna ilişkin olarak şu konularda eleştiriler dile getirilmektedir: Aile içi şiddet, töre cinayetleri, erken ve zorla evlilikler, kadınların işgücü piyasasına katılımının düşüklüğü ile seçimlerde ulusal ve yerel organlara katılımlarının sınırlı kalması, ekonomik katılım ve fırsatlar, eğitim düzeyi, sağlık ve siyasi güç açısından kadınla erkek arasındaki belirgin fark. 9 Avrupa Parlamentosuna Hollanda’dan seçilen Emine Bozkurt’un raportörlüğüyle Avrupa Parlamentosuna “Türkiye’de Kadınların Toplumsal, Ekonomik ve Siyasal Etkinliklerdeki Rolü” başlıklı bir rapor hazırlanmıştır. Bu rapor Avrupa Parlamentosu Genel Kurulu’nda 6 Temmuz 2005 tarihinde kabul edilmiştir. Raporun başlıkları; şiddet, kadının istihdamı, siyasete katılması ve eğitimdir. 10 9 Türkiye 2007 İlerleme Raporu, http://www.euturkey.org.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/2007ilerlemeraporu_tr.pdf, Avrupa Birliği Genel Sekreterliği -ABGS Web Sitesi, Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2008 10 Zafer Özcan, “Avrupa’da da Kadın Sorunu Var”, http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=22681, Aksiyon, 17 Ekim 2005. Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 8 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Bu raporda, Türkiye, AB Komisyonu ve Avrupa Parlamentosuna birtakım önerilerde bulunulmuştur. 11 Buna göre Türkiye’ye öneriler; - Kadın hakları ile ilgili yasa uygulanmalıdır, - Kadın hakları kuruluşları ile beraber çalışıp bu kuruluşlar finanse edilmelidir, - Bütün kızların eğitim görebilmeleri sağlanmalıdır, - Kadınlar için hükümete kota sistemi getirilmelidir, - Şiddete uğramış kadınlar için daha fazla sığınma evleri inşa edilmelidir, - Avrupa Komisyonu ile kadınlara karşı şiddeti ele alıp Daphne 2’ye-kadınlara karşı şiddetin durdurulmasıyla ilgili program-katılmak için anlaşma sağlanmalıdır, - Kadın hakları ile ilgili kamu kampanyalarına katılmalı ve aynı yönde kampanyalar düzenlemelidir. AB Komisyonuna öneriler ise; - Türkiye’nin AB üyeliği müzakereleri sırasında kadın haklarını ön plana koymalı, - Türk toplumunda kadın hakları ile ilgili tartışmaları teşvik etmeli, - Kadınlararası okur yazarsızlık ve kadınlara karşı şiddet konuları hakkında özenli bilgi sağlayacak etütler yapmalı ve bu çalışmalar desteklenmeli, - İş imkanları sağlayan projelerde kadın hakları kuruluşları desteklenmeli ve AB’nin 2007-2014 için finanssal perspektiflerinde bu kuruluşlar için yeterince-demokrasi ve ifade özgürlüğü gibi konularda-para temin edilmelidir. Avrupa Parlamentosu’na önerileri de; - AP’nin Kadın Hakları heyetine her yıl Türkiye’de kadınların durumu ile ilgili rapor hazırlatması sağlanmalıdır. şeklinde sıralanmıştır. Ayrıca bu raporda Meclis’te Kadın Hakları ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komisyonu kurulması önerisinin memnuniyetle karşılandığı belirtilmiş ve bu Komisyonu Avrupa 11 “AP Üyesi Emine Bozkurt Raporunu Açıkladı”, http://www.abhaber.com/haber.php?id=4305, Erişim Tarihi:16 Nisan 2008. TBMM Araştırma Merkezi 9 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Parlamentosu Kadın Hakları ve Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu ile düzenli irtibat kurmaya davet etmişlerdir. 12 Dönemin Kadından Sorumlu Devlet Bakanı Güldal Akşit de, Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu’nda düzenlenen ‘Türkiye’de Sosyal, Ekonomik ve Siyasi Yaşamda Kadınların Rolü’ başlıklı oturumda yaptığı konuşmada TBMM bünyesinde ‘Kadın Hakları ve Cinsiyet Eşitliği Komisyonu’ kurulması için yasa tasarısı hazırladığını, 13 başka bir toplantıda da Kadın Hakları ve Fırsat Eşitliği Komisyonu kurulması için bir kanun teklifini Meclis Başkanlığına sunduğunu 14 ifade etmiştir. Öte yandan Türkiye, BM Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin 18.maddesi uyarınca, kadına ilişkin durum tespiti ve gelişmelerin izlenebilmesi için üye ülkelerin Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Komitesi’ne, her dört yılda bir, ülke raporlarını sunma yükümlülüğünü taraf ülke olarak yerine getirmektedir. Nitekim Haziran 2003 yılında sunulan Dördüncü ve Beşinci Birleştirilmiş Periyodik Türkiye Raporu’nda ‘Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu’nun kurulacağından söz edilmiştir. Bu komisyonun Parlamento içinde tüm yasama faaliyetlerini kadın-erkek eşitliği bakış açısı ile gözden geçirmekle yükümlü bir kurumsal mekanizma olacağı ifade edilmiştir. 15 Bu komisyonun kurulması düşüncesi oluşuncaya kadar da, ülke düzeyinde kadınerkek eşitliğini sağlayıcı politikaların gelişerek sürdüğü görülmektedir. Bunlardan önemli olanlar kronolojik olarak şöyle sıralanabilir: ¾ 5. Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda kadın konusu ilk kez bir sektör olarak yer almış ve bu konuda politikalar belirlenmiştir (1985). ¾ Devlet Planlama Teşkilatı’nda Kadına Yönelik Politikalar Danışma Kurulu kurulmuştur (1987). 12 Emine Bozkurt, ‘Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komitesi’nin ‘Türkiye’de Kadınların Toplumsal, Ekonomik ve Siyasal Etkinliklerdeki Rolü’ Raporunun Gayri Resmi Tercümesi, http://wwwucansupurge.org., Erişim Tarihi: 5 Nisan 2005. 13 http://www.cnnturk.com.tr, Erişim Tarihi: 1 Nisan 2005. 14 Uçan Süpürge tarafından düzenlenen “Babalar, Çocuklar ve Cinsiyet Eşitliği: İsveç ve Türkiye Paneli” açılış konuşması, http://www.kssgm.gov.tr/metin135.html, Erişim Tarihi; 5 Nisan 2005 15 http://www.kssgm.gov.tr, Erişim Tarihi: 5 Nisan 2005. 10 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 ¾ 422 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü kurulmuştur (1990). ¾ Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü’nce, Sinop’ta sivil toplum kuruluşları ve kamu kurumları temsilcileri, parlamenterler, gazeteciler ve akademisyenlerin katıldığı, ‘Türkiye’de Kadına Yönelik Politikaların Oluşturulması’ konulu dört gün süren bir toplantı düzenlenmiştir. 4. Dünya Kadın Konferansı öncesi yapılan bu toplantıda, kurumsallaşma, siyasal alan, çalışma hayatı, kadın sağlığı ve eğitim konularında kadına yönelik politikalar belirlenmiştir (1995). ¾ Türkiye Pekin’de yapılan ve 189 ülkenin katıldığı 4.Dünya Kadın Konferansı’na katılarak taahhütleri çekincesiz olarak kabul etmiştir (1995). ¾ Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü’nce, 4. Dünya Kadın Konferansı’nda kabul edilen eylem planı ve taahhütler çerçevesinde kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, gönüllü kadın kuruluşları, siyasal partiler, sendikalar, meslek örgütleri ve basının katılımı sağlanarak Ulusal Eylem Planı hazırlanmıştır (1996). ¾ Dördüncü Dünya Kadın Konferansı’nda verilen taahhütler gereğince Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda gönüllü kadın kuruluşlarının katılımıyla kadın sorunlarının yoğunlaştığı dört alanda eğitim, sağlık, hukuk ve istihdam komisyonları oluşturulmuştur (1996). ¾ Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı bünyesinde ‘Kırsal Kalkınmada Kadın Daire Başkanlığı’ kurulmuştur (1996). ¾ Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü koordinasyonunda 13 il valiliği bünyesinde ‘Kadının Statüsü Birimleri’ oluşturulmuştur (1997). ¾ Türkiye, amacı, uzman bakanların çalışma alanları ile ilgili konularda Avrupa Konseyi faaliyetlerine etkin bir şekilde katılmalarını teşvik etmek olan KadınErkek Eşitliğinden Sorumlu Bakanlar Konferansı’nın dördüncüsüne ev sahipliği yapmıştır. Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü’nce İstanbul’da gerçekleştirilen Konferansa Avrupa Konseyi’ne üye 40 ülkeden TBMM Araştırma Merkezi 11 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları 38’i katılmış, 176 kişinin katıldığı konferans sonucunda üye ülkelerin eşitlik politikalarına yön verecek bir deklarasyon hazırlanmıştır (1997). ¾ TBMM’nde, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin ana hedefleri çerçevesinde, Türkiye’de kadının durumunu değerlendirmek amacıyla bir Araştırma Komisyonu kurulmuş ve hazırlanan rapor kitap olarak yayınlanmıştır (1998). ¾ Aile içi şiddete uğrayan kişilerin korunması için gerekli tedbirlerin alınmasını düzenleyen 4320 sayılı Ailenin Korunmasına Dair Kanun yürürlüğe girmiştir (1998). ¾ Türkiye, Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığı Önleme Sözleşmesi’ni onaylarken koyduğu, aile hukukunu ilgilendiren 15. ve 16. maddelerine ilişkin çekinceleri kaldırmıştır (1999). ¾ Türkiye, Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu’nun sonuçlarının değerlendirilmesi, tam olarak uygulanmasının sağlanması, yeni eylem ve girişimlerin belirlenmesi amacıyla New York’ta yapılan ‘Kadın 2000:21.Yüzyıl İçin Toplumsal Cinsiyet Eşitliği, Kalkınma ve Barış’ konulu Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Özel Oturumuna katılmıştır. Türkiye tarafından teklif edilen, kadın-erkek eşitliği bakış açısının ana plan ve politikalara yerleştirilmesi, kota uygulamaları ve diğer araçlarla pozitif ayrımcılık politikalarının geliştirilmesi, erken ve zorla evlendirme ile namus cinayetlerinin kadınlara yönelik şiddet türleri arasında yer almasının yanı sıra, diğer temel konulardaki önerilerin Sonuç Belgesinde yer alması sağlanmıştır (2000). ¾ Kadın-erkek eşitliği bakış açısı ile hazırlanmış olan ve eşlere eşit hak ve yükümlülükler getiren yeni Türk Medeni Kanunu yürürlüğe girmiştir (2002). ¾ Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin taraf ülkelerce uygulanmasının denetlenmesi konusunda, Ayrımcılık Sözleşmesi Komitesi’ne; Sözleşmenin tanıdığı hakların ihlali durumunda bireylerce veya gruplarca veya onların rızası ile onlar adına yapılan şikayetleri kabul etme ve inceleme yetkisini tanıyan İhtiyari Protokol yürürlüğe girmiştir (2003). 12 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 ¾ Cinsiyet ayrımcılığına yer vermeyen İş Kanunu yürürlüğe girmiştir (2003). ¾ Kanun önünde eşitlik, temel hak ve özgürlüklere ilişkin Milletlerarası Andlaşmaların yasalardan üstün olacağına ilişkin olarak Anayasada yapılan 10. ve 90.madde değişiklikleri yürürlüğe girmiştir (2004). ¾ Devlet Memurları Kanununda değişiklik yapılarak doğum izinleri artırılmıştır (2004). ¾ Cinsiyet eşitliği ve kadına şiddet konusunda çağdaş düzenlemeler içeren Yeni Türk Ceza Yasası 2004 yılında kabul edilmiş ve 2005 yılında yürürlüğe girmiştir. ¾ Personel alımlarında cinsiyet ayrımcılığı yapılmamasına ilişkin Başbakanlık Genelgesi yayınlanmıştır (2004). ¾ Çalışma hayatında emziren kadınların durumunu iyileştiren yönetmelik yayınlanmıştır (2004). ¾ Kadın işçilerin gece çalışmalarını düzenleyen yönetmelik yayınlanmıştır (2004). ¾ Büyükşehir belediyeleri ile 50 bin nüfusu geçen belediyelerin sığınma evleri açma zorunluluğunu da içeren Belediyeler Kanunu yürürlüğe girmiştir (2005). ¾ TBMM’nde “Töre ve Namus Cinayetleri ile Kadınlara ve Çocuklara Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla” Meclis Araştırması Komisyonu kurulmuştur (2005). ¾ Töre ve Namus Cinayetleri ile Kadınlara ve Çocuklara Yönelik Şiddetin Sebeplerinin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla kurulan Meclis Araştırma Komisyonunun hazırladığı rapor TBMM Genel Kurul’unda ele alınmıştır (2006). ¾ Ailenin Korunmasına Dair Kanunun kapsamını genişleten kanun değişikliği yürürlüğe girmiştir(2007). TBMM Araştırma Merkezi 13 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Son olarak, Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komitesi’nin yukarıda sözü edilen ‘Türkiye’de Kadınların Toplumsal, Ekonomik ve Siyasal Etkinliklerdeki Rolü’ raporunu hazırlayan Emine Bozkurt, 14 Nisan 2008 tarihinde Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları Komisyonu için son Türkiye ilerleme raporu üzerine hazırlamış olduğu danışma raporunda, Türkiye'den AB sürecinde reformlarını hızlandırması, Eşitlik Çerçeve Yasasının çıkarılması, seçim listelerinde kadın kotası uygulanması ve Parlamentoda yasal yetkilere sahip bir Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonunun kurulmasının beklendiğini vurgulamış 16 , bu rapor 14 Nisan 2008 tarihinde Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Cinsiyet Eşitliği Komisyonunda kabul edilmiştir. 17 3.2. TBMM’de Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu Kurulması Çalışmaları Kadın-erkek eşitliğini sağlama konusundaki uluslararası gelişmelerin ışığı altında çeşitli mekanizmalarda komisyon oluşturma düşüncesi yankısını, parlamentodan önce sivil toplum kuruluşlarında bulmuştur. Örneğin, TÜSİAD bünyesinde Kadın Çalışma Grubu oluşturulmuştur. Türk Parlamenterler Birliği bünyesinde ise Kadın-Erkek Eşitliği Danışma Komisyonu kurulmuştur. 3.2.1. 20. Yasama Dönemi Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonun oluşturulması 1998 yılından bu yana TBMM gündemine taşınmış bir konudur. Türkiye’de kadınların sorunlarını tespit etmek, bu sorunlara çözüm önerileri geliştirmek ve Birleşmiş Milletler Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’ni (CEDAW) tam olarak hayata geçirmek amacıyla 3 Aralık 1997 tarihinde kurulan TBMM Kadının Statüsünü Araştırma Komisyonu Raporu’nda öneri olarak KadınErkek Eşitliği İzleme Komisyonu kurulması yer almaktadır. TBMM’ne sevk edilen kanunlarda kadınlara karşı ayrımcılık içeren hükümlerin yer almaması yönünde çalışması 16 Bozkurt:Türkiye’de Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu Kurulmalı, http://www.abhaber.com/haber.php?id=21647, Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008. 17 Opinion of the Committee on Women’s Rights and Gender Equality for the Committee of Foreign Affairs on Turkey’s Progress Report, http://www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/ad/718/718723/718723en.pdf, Erişim Tarihi: 5 Mayis 2008 14 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 beklenen bu komisyonun oluşabilmesi için TBMM’nin İçtüzük değişikliği gerçekleşinceye kadar geçici bir Uyum Komisyonunun oluşturulması önerilmektedir. 18 Dönemin Devlet Bakanı Işılay Saygın 5 Mart 1998 tarihinde TBMM Genel Kurulunda yaptığı konuşmada “Gerek iç hukukumuzun taraf olduğumuz uluslararası sözleşmelere uyumunu sağlamak gerekse Türkiye Büyük Millet Meclisine sevk edilen yasa tasarılarını kadın-erkek eşitliği açısından incelemek ve ayrıca, Hükümetin kadın konusundaki özel politika ve stratejilerini gözden geçirmek ve bunların uygulanmasını izlemek amacıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde kadın-erkek eşitliği komisyonunun oluşturulması hususunda” Bakanlığınca, Türkiye Büyük Millet Meclisine başvuruda bulunulduğunu belirtmektedir. 19 3.2.2. 21. Yasama Dönemi ¾ İzmir Milletvekili Işılay Saygın’ın, 16 Aralık 1999 tarihinde TBMM Başkanlığına verdiği kanun teklifi, İnsan Hakları İnceleme Komisyonu Kanununa eklenen bir ek madde ile bu Komisyon bünyesinde yer alacak Kadın Hakları Alt Komisyonu kurulmasını içermektedir. 20 ¾ Zonguldak Milletvekili Hasan Gemici’nin, 28 Ocak 2000 tarihinde TBMM’ne verdiği kanun teklifi, TBMM İçtüzüğünün 20.maddesinin 1.fıkrasına Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Komisyonu ifadesinin 17.bent olarak eklenmesini içermektedir.21 ¾ İzmir Milletvekili Işılay Saygın, 3 Şubat 2000 tarihinde TBMM’ne verdiği teklif, Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu kurulmasını içermektedir. TBMM İçtüzüğünün 14.maddesine (10) numaralı bir bent ekleyerek Başkanlık Divanı bünyesinde oluşturulacak bu Kurulun görevi; kadın erkek-eşitliğini her alanda sağlamak ve izlemek amacıyla çalışmalar yapmak’tır. 22 18 TBMM Kadının Statüsünü Araştırma Komisyonu Raporu, TC Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1998, s.117. 19 TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 20-Cilt:47-Yasama Yılı:3, 63. Birleşim, 05.03.1998 http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem20/yil3/bas/b063m.htm, Erişim Tarihi : 24 Nisan 2008 20 Dönem 21, Esas No:2/415, http://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2-0415.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 21 Dönem 21, Esas No:2/442, http://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2-0442.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 22 Dönem 21, Esas No:2/449, http://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2-0449.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. TBMM Araştırma Merkezi 15 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Bu konuda Zonguldak Milletvekili Hasan Gemici ile Işılay Saygın’ın verdiği teklifler Anayasa Komisyonu’nda birleştirilerek ele alınmış ve Komisyon, ‘kadın-erkek eşitliğini her alanda sağlamak, bu konudaki uygulamaları incelemek, talepleri değerlendirmek, yasama denetimine ve kurallaşmaya yönelik öneriler oluşturmak amacıyla çalışmalar yapmak üzere Başkanlık Divanınca, “TBMM Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu” oluşturulması yönünde 14 üncü maddeye 11 numaralı bent eklenmesini’ kabul etmiştir. 23 3.2.3. 22. Yasama Dönemi ¾ Elazığ Milletvekili Mehmet Kemal Ağar, 9 Ocak 2003 tarihinde TBMM Başkanlığına verdiği teklifte daha önce verilmiş olan ve Anayasa Komisyonu’nda birleştirilmiş olan İzmir Milletvekili Işılay Saygın ile Zonguldak Milletvekili Hasan Gemici’nin tekliflerini yinelemektedir. 24 ¾ Oya Araslı ve 10 arkadaşının 11 Mart 2003 tarihinde verdiği Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu Kurulması Hakkında Kanun Teklifi ise daha önce değinilen komisyon teklifleri gibi, TBMM İçtüzüğüne göre TBMM’nde oluşturulan mevcut komisyonlara ekleme yapmayıp, TBMM bünyesinde yeni bir Kurul oluşturmaktadır. Bu kanun teklifi yürütme maddeleriyle birlikte dokuz maddeden oluşmaktadır. Teklifin 1.maddesinde Kanunun amacı; ‘Dünyada ve ülkedeki kadınerkek eşitliği konusundaki gelişmeleri izlemek, uygulamaların bu gelişmelere uyumunu değerlendirmek ve alınacak önlemler hakkında çalışmalar yapmak, cinsler arası eşitsizlikle ilgili başvuruları incelemek üzere TBMM’nde Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu’nun kuruluş, görev, yetki ve çalışma usul ve esaslarını düzenlemek’ olarak yer almıştır. 25 23 Dönem, 21, Yasama Yılı 2, S Sayısı: 527, http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem21/yil01/ss527m.htm, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 24 Dönem 22, Yasama Yılı 1, Esas No:2/41, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0041.pdf, ve Dönem 22, Yasama Yılı 1, Esas No:2/40, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0040.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 25 Dönem 22, Yasama Yılı 1, Esas No:2/98, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0098.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 16 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 ¾ İstanbul Milletvekili Birgen Keleş’in 27 Mart 2003 tarihinde verdiği teklif; TBMM İçtüzüğünün komisyonları belirleyen 20.maddesine 15. komisyon olarak KadınErkek Eşitliği Komisyonu’nun eklenmesini içermektedir. 26 ¾ İzmir Milletvekili Serpil Yıldız 29 Mart 2006 tarihinde verdiği teklifte, TBMM’nde 17.Komisyon olarak Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu kurulmasını istemektedir. 27 3.2.4. 23. Yasama Dönemi 23. Dönemde de parlamentoda bir Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu kurulması teklifleri hem iktidar hem muhalefet milletvekilleri tarafından verilmiştir ve bu teklifler aşağıda sıralanmıştır: ¾ İstanbul Milletvekili Birgen Keleş, 15 Ağustos 2007 tarihinde TBMM Başkanlığına içtüzükte değişiklik yapılarak 17. TBMM komisyonu olarak Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu kurulmasını içeren kanun teklifi vermiştir. 28 ¾ Adana Milletvekili Gaye Erbatur ve arkadaşları tarafından Meclis Başkanlığına 27 Aralık 2007 tarihinde verilen ve “Kadın-Erkek Eşitliğini İzleme Kurulu” adında bir kurul içeren ve 9 maddeden oluşan teklif vermiştir. 29 ¾ Van Milletvekili Fatma Kurtulan da 12 Mart 2008 tarihinde verdiği teklif, TBMM İçtüzüğünde değişiklik yapılarak TBMM’nde varolan komisyonlara ek olarak bir “Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu” kurulmasını içermektedir. 30 ¾ TBMM’nin 23.yasama döneminde iktidar partisi olan AKP’nin kadından sorumlu Devlet Bakanı olan Nimet Çubukçu’nun da aralarında olduğu kadın milletvekillerinin imzasını taşıyan ve “Fırsat Eşitliği Komisyonu” kurulmasını içeren kanun teklifi 9 Nisan 2008 tarihinde verilmiştir. Geçici madde ve yürürlük maddeleri ile birlikte 26 Dönem 22, Yasama Yılı 1, Esas No:2/105, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0105.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 27 Dönem 22, Yasama Yılı 4, Esas No:2/749, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0749.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 28 23.Dönem 1.Yasama Yılı, Esas No:2/5, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0005.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 29 23.Dönem, 2.Yasama Yılı, Esas No:2/112, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0112.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. 30 23.Dönem, 2.Yasama Yılı, Esas No:2/190, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0190.pdf, Erişim Tarihi:24 Nisan 2008. TBMM Araştırma Merkezi 17 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları toplam 8 maddeden oluşan bu kanun teklifine göre komisyonun görevleri 3.maddede şöyle sıralanmaktadır: 31 1) Başkanlığın talebi üzerine ya da istenildiğinde TBMM Başkanlığına sunulan kanun tasarı ve teklifleri ile kanun hükmünde kararnamelerin kadın erkek eşitliği konusunda ulusal mevzuata ve uluslararası yükümlülüklere uygunluğunu inceleyerek ihtisas komisyonlarına görüş sunmak, 2) Her yasama yılının sonunda Türkiye’deki kadın-erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik gelişmelere ve Komisyonun o yılki faaliyetlerine ilişkin bir değerlendirme raporu hazırlamak ve bunu Türkiye Büyük Millet Meclisinin ve Hükümetin bilgisine sunmak, 3) Diğer ülkelerdeki ve uluslararası kuruluşlardaki gelişmeleri takip etmek, gerektiğinde yurt dışında incelemelerde bulunmak ve bu gelişmeler konusunda Türkiye Büyük Millet Meclisini bilgilendirmek, 4) Kadın-erkek eşitliği konusunda Türkiye Büyük Millet Meclisinin çalışmalarına ilişkin gerekli bilgi ve dokümanları temin etmek, 5) Kadın-erkek eşitliği konusunda kamuyu bilgilendirici etkinlikler yapmak. Bu komisyonun kuruluşunu düzenleyen 2.madde ile de komisyon üyeleri belirlenirken kadın-erkek eşitliği alanında uzman olan milletvekillerine öncelik tanınması öngörülmektedir. 4. ÇEŞİTLİ PARLAMENTOLARDA KADIN-ERKEK EŞİTLİĞİ KOMİSYONLARI Parlamentolararası Birlik tarafından 2008 yılında yapılan bir çalışma 32 son 20 yılda özel olarak cinsiyet eşitliği konusuyla ilgilenen ya da yetki alanlarına giren konular arasına cinsiyet eşitliğini de dahil eden Parlamento komisyonlarının sayısında belirgin bir artış olduğunu ortaya koymaktadır. 31 23.Dönem, 2.Yasama Yılı, Esas No:2/211, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0211.pdf., Erişim Tarihi:24 Nisan 2008 32 Equality in Politics: A Survey of Women and Men in Parliaments – 2008, http://www.ipu. org/PDF/publicat ions/equality08- e.pdf, s: 65, Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2008, 18 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 ¾ 1991 yılında hakkında bilgiye erişilebilen 96 parlamentonun 21’inde kadın sorunlarıyla ilgilenen komisyon bulunmaktadır. ¾ 2008 yılına gelindiğinde hakkında bilgiye erişilebilen 115 ülkeden 80’inde 93 parlamento komisyonu 33 cinsiyet eşitliği konularını ele almakla yükümlüdür. Yalnızca 35 ülke bu tür bir komisyon olmadığını bildirmiştir. ¾ Cinsiyet eşitliği ile ilgilenen parlamento komisyonları Avrupa’da 35 adet, Afrika’da 18 adet ve Amerika kıtasında 12 adet şeklinde sıralanmaktadır. Bu komisyonların kurulması parlamentonun cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına verdiği önemi göstermesi açısından politik olarak önem taşımaktadır. Mevcut komisyonların 38’i daimi komisyon olup cinsiyet eşitliği konularında uzmanlaşmış iken 55 tanesi çok fonksiyonlu komisyonlar olup insan hakları, fırsat eşitliği, sosyal konular, gençlik ve çocuklar gibi konuların yanı sıra cinsiyet eşitliği konularını ele almaktadır. Komisyonların yetkileri yasa teklif edebilme gücünden yalnızca izleme ve gözetime kadar bir yelpaze içinde değişmektedir. Komisyonların görevlerini getirmelerinde yazılı ve sözlü sorular yöneltme, bakanlar ve hükümet görevlilerin Komisyona çağrılması ve halka açık toplantılar düzenlemek gibi değişik araçlar kullanılmaktadır. Bu komisyonlar parlamenterlerin gelen yasa tasarı ve tekliflerini cinsiyet eşitliği perspektifinden inceleyebilmeleri için bir forum oluşturması açısından değer taşımaktadır. Aynı zamanda, bir çok politik meselenin ve yasama faaliyetinin cinsiyet eşitliği yönünün geliştirilmesine ve konunun kamuoyunda tartışılmasına da hizmet etmektedirler. Bu tür komisyonların bulunduğu ülkelerdeki parlamenterlere sorulduğunda, parlamenterlerin % 56’sı bu komisyonların etkin olduğu fikrine katıldıklarını veya kuvvetle katıldıklarını, % 31’i kararsız olduklarını, % 13’ü ise katılmadıklarını veya kuvvetle katılmadıklarını ifade etmişlerdir. Genel olarak bakıldığında, cevap veren parlamenterlerin çoğunluğu bu komisyonların parlamentonun çalışmasına yararlı katkılar yaptığına inanmaktadır. İlginç bir şekilde, cinsiyet eşitliği ve kadının statüsü meseleleriyle ilgilenen komisyonların % 50’sinde komisyonların üye yapısının yarısını veya daha fazlasını erkekler oluşturmaktadır. Sadece bir komisyonda (Belçika) üyelerin tamamı kadınlardan oluşmaktadır. Çalışmanın bundan sonraki bölümü, üyesi bulunduğumuz Avrupa Parlamentoları Araştırma Merkezine (ECPRD) 2005 ve 2008 yıllarında yönlendirilen soru formlarına, çeşitli 33 Özellikle çift meclisli ülkeler cinsiyet eşitliği ile uğraşan birden fazla komisyon bildirmişlerdir. TBMM Araştırma Merkezi 19 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları ülkelerin Parlamento Araştırma Servislerince verilen cevaplar 34 ile Avrupa Konseyi bünyesinde hazırlanan “Avrupa Konseyi üyesi ülkelerde 4. Dünya Kadın Konferansı’ndan (Pekin 1995) bu yana ulusal mekanizmalar, eylem planları ve kadın-erkek eşitliğinin ana politikalara yerleştirilmesi” 35 raporunda ve ülke parlamentolarının internet sitelerinde yer alan bilgiler derlenerek hazırlanmıştır. Aşağıda ayrıntılarıyla görüleceği gibi, ele alınan ülkelerin çoğunda komisyonların adlandırılmasında ‘Kadın, Kadın-Erkek Eşitliği ya da Fırsat Eşitliği’ ifadeleri vurgulanmaktadır. Bazı ülkelerde ‘Eşitlik’ vurgusu yapılmakta; öteki ülkelerde de kadınerkek eşitliği ile ilgili konular Anayasa, Sosyal İşler, İnsan Hakları, Dilekçe, İstihdam, Aile ve Çocuk-Gençlik komisyonları gibi parlamentonun farklı daimi komisyonlarında ele alınmaktadır. 4.1. Bölgesel / Kurumsal Parlamentolar 4.1.1. Avrupa Birliği –Avrupa Parlamentosu Avrupa Parlamentosu bünyesinde Kadın Hakları ve Kadın–Erkek Eşitliği Komisyonu daimi bir komisyon olarak görev yapmaktadır. 36 Komisyon bir başkan, 4 başkan yardımcısı ve 35 üye ile 30 yedek üyeden oluşmaktadır. 37 Komisyon, ¾ Avrupa Birliğinde ve ilgili topluluk mevzuatında kadın haklarının ve işyerindeki tanımlanması, geliştirilmesi ve korunmasından; ¾ Üçüncü ülkelerde kadın haklarının geliştirilmesinden; ¾ Kadın-erkek arasında işgücü piyasasındaki fırsatlar muamele açısından eşitliği de içeren fırsat eşitliği politikasından; 34 ECPRD 401 “Parliamentary Committees on Equality between Women and Men” 2005/04/14 , https://ecprd.secure.europarl.europa.eu/ecprd/secured/detailreq.do?id=401 Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008, Kısıtlı Erişim ve ECPRD 947 “Parliamentary Committees on Equality between Women and Men – update” 2008/03/14, https://ecprd.secure.europarl.europa.eu/ecprd/secured/detailreq.do?id=947, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008, Kısıtlı Erişim 35 “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”, EG(2004) 4, Strasbourg, 2004 36 Women’s Rights and Gender Equality, Activities:Introduction, http://www.europarl.europa.eu/activities/committees/homeCom.do?language=EN&body=FEMM, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 37 Women's Rights and Gender Equality, Activities: Members, http://www.europarl.europa.eu/activities/committees/membersCom.do;jsessionid=A029DD01C25E6958FE376A 88F7D906E6.node1?language=EN&body=FEMM, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 20 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 ¾ Cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılığın kaldırılmasından; ¾ Kadın-erkek eşitliğinin ana politikalara yerleştirilmesinin bütün politika alanlarında daha da ilerletilmesi ve uygulanmasından; ¾ Kadın hakları ile ilgili uluslararası anlaşma ve toplantıların takip edilmesi ve yürütülmesinden; ¾ Kadınlara dair enformasyon politikasından; sorumludur. Avrupa Birliği Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Parlamento Komisyonları Ağı (NCEO - Network of Parliamentary Committees for Equal Opportunities for Women and Men in the European Union ) 38 Bu ağ 1997 yılının Mayıs ayında Belçika Senatosunun Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komitesi’nin girişimleriyle gerçekleştirilen ve Avrupa Komisyonunca desteklenen ‘Avrupa Birliği Üye Ülkelerinde ve Avrupa Parlamentosunda Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Politikalarından Sorumlu Parlamento Komiteleri Konferansı’ sonrasında oluşturulmuştur. Ağ’ın amacı Avrupa Birliği üye ülkeleri ve Avrupa Parlamentosu kadın-erkek eşitliği komisyonları arasında yapısal işbirliğini sağlamak, komisyon üyeleri arasında ortak anlayış, enformasyon ve fikir alışverişi ile iletişimi geliştirmek, Avrupa Birliğinde toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda seçilmiş uzmanlar arasında tartışmayı yoğunlaştırmak ve parlamento çalışmalarında Avrupa kadın-erkek eşitliği politikasını gözetmektir. Yılda bir kez, her yılın ikinci yarısında, Birliğin dönem başkanlığını yapan ülke parlamentosunun ev sahipliğinde toplantı yapılmaktadır. Ağ’ın oluşturulmasında ve yıllık toplantı organizasyonlarının finanse edilmesinde Avrupa Komisyonu Genel İstihdam ve Sosyal İşler, Fırsat Eşitliği Birimi Müdürlüğünce idare edilen 5 yıllık Avrupa Birliği cinsiyet eşitliği eylem programları kullanılmıştır. 4.1.2. Avrupa Konseyi Konsey bünyesindeki Kadın-Erkek Eşitliği Yönetim Komitesi (CDEG), hükümetlerarası bir organ olup Avrupa Konseyinin kadın-erkek eşitliğini destekleyici eylemlerini savunmak, teşvik etmek ve idare etmekle yükümlüdür. 1992 yılında kurulan 38 NCEO - Network of Parliamentary Committees for Equal Opportunities for Women and Men in the European Union , http://www.europarl.eu.int/comparl/femm/ccec/presentation/default_en.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 TBMM Araştırma Merkezi 21 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Komite, doğrudan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesine karşı sorumludur, talimatlarını bu komiteden alır, rapor ve önerilerini aynı komiteye sunar. 39 Komite üyeleri üye ülkelerin hükümetlerince atanır. Görevleri arasında Avrupa toplumunda kadın-erkek eşitliğini ve gelişimini incelemek; ulusal düzeyde ve Avrupa Konseyinde gerçek demokrasi için kadın-erkek arasında eşitliğin sağlanabilmesi amacıyla üye ülkeler arasında işbirliğini teşvik etmek; bu amaçla analizler, değerlendirmeler yaparak eşitliğin uygulanması için stratejiler ve önlemler belirlemek; kadın-erkek eşitliğine dair Avrupa Bakanlar Konferansını hazırlamak ve konferans sonrasını izlemek bulunmaktadır. Komite, Dünya Kadın Konferansında kabul edilen Eylem Programındaki yükümlülüklerin Avrupa Konseyi ülkelerinde yerine getirilip getirilmediğini denetleyerek, Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesine düzenli raporlar sunar. Komite bünyesinde çeşitli alanlarda çalışmalar yapan, komite üyeleri yanı sıra alanlarında uzman ya da danışmanlardan oluşan alt komiteler bulunmaktadır. 40 Bu komiteler kadına karşı şiddetin önlenmesi; toplumsal cinsiyeti gözeten bütçeleme; okullarda cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi; siyasal ve kamusal karar almalarda kadınlar ve erkeklerin eşit katılımları; cinsel sömürü amacıyla insan kaçakçılığının önlenmesi; çatışmaların önlenmesi, çözümlenmesi ve barış ortamının yaratılmasında kadın ve erkeklere düşen roller gibi çeşitli konularda çalışmalar yapmış, çeşitli taslak raporlar, rehberler ve öneriler üretmişlerdir. 4.2. Ulusal Parlamentolar 4.2.1. Almanya Deustscher Bundestag: 613 üyeden 194’ü kadın (%31.65) Bundesrat: 69 üyeden 15’i kadın (%21.74) 41 39 “Steering Committee for Equality between Women and Men (CDEG)”, http://www.coe.int/T/E/Human_Rights/Equality/11._Equality_Committee/, Avrupa Konseyi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 40 “Subordinate bodies of the CDEG” http://www.coe.int/t/e/human_rights/equality/11._equality_committee/Subordinate%20bodies.asp#TopOfPage, Avrupa Konseyi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 41 Germany: General Information About The Parliamentary Chamber Or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2122_A.htm, Parlamentolararası Birlik Web Sitesi, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 22 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Almanya Federal Meclisinde (Bundestag) yer alan “Aile, Yaşlılar, Kadınlar ve Gençlik” adlı Komisyon 31 üyeye sahip olup kendisini ilgilendiren alanlarda yasalar, dilekçeler, raporlar ve kararlar üzerinde çalışmalarını yürütmektedir. Komisyonun çalışma sahaları aile politikası, kadın politikası, gençler ve çocuklar, yaşlılar, sivil ve gönüllü hizmet, halk girişiminin güçlendirilmesi, göç ve entegrasyon olarak belirtilebilir. Kadın politikası sahasında kadın-erkek eşitliği, iş piyasasında eşit fırsat hakkı, kadınlara karşı şiddete karşı mücadele, geç kürtaj halinde denetim gibi konulara eğilmektedir. 42 Komisyon, kendi içerisinde “Halk Girişimi”, Çocuk” gibi adlarla yer alan alt komisyonlarla da çalışmalarını sürdürebilmekte ve “Uluslararası Kadınlar Günü” gibi özel günlerde de zorla evlendirme ve namus cinayetleri gibi konularla meşgul olmaktadır. 43 Ayrıca Gazeteciler Birliği gibi kuruluşlarla da bir araya gelerek temaslar gerçekleştiren Komisyon, parlamentoda kadınların rolü, toplumda kadınların politik haklarını kullanmalarında erkeklerle eşitliklerinin sağlanması gibi konularda açıklamalarda bulunmaktadır. 44 Almanya Parlamentosu Üst Meclisinde (Bundesrat) Kadın ve Gençlik Komisyonu, genel fırsat eşitliği politikaları, kadın-erkek eşitliğini ana politikalara yerleştirme ve iş hayatında fırsat eşitliği konularında Aile, Yaşlılar, Kadın ve Gençlik Federal Bakanlığı’nın yetki alanına giren teklif ve tasarılar ile ilgilenir. 45 Komisyon aşağıdaki belirli konuları inceler: * Genel fırsat eşitliği politikası, * Genel çocuk ve gençlik politikası, * Kadın-erkek eşitliğini ana politikalara yerleştirme, * İşyerinde fırsat eşitliği, * Gençlerle sosyal çalışmalar, * Çocuklara ve gençlere yardım, * Çocukların ve gençlerin korunması, * Hamilelik danışmanlığı, * Cinsel eğitim, * Toplum hizmetleri konuları. 42 Aufgaben und Arbeit, http://www.bundestag.de/ausschuesse/a13/aufgaben.html, Almanya Federal Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi:15 Nisan 2008 43 Pressemitteilungen, http://www.bundestag.de/ausschuesse/a13/presse/index.html, Erişim Tarihi:15 Nisan 2008 44 Treffen mit dem Journalistinnenbund, http://www.bundestag.de/ausschuesse/a13/treffen_journ_bund.html, Erişim Tarihi:15 Nisan 2008 45 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Almanya Cevabı TBMM Araştırma Merkezi 23 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Bundesrat Kadın ve Gençlik Komisyonu Federal Hükümet tarafından Aile, Yaşlılar, Kadın ve Gençlik Federal Bakanlığı aracılığıyla yukarıda sıralanan konularda, Bundesrat’a sunulan tasarıların incelenmesiyle görevlidir. Bu konularda yetkili devlet bakanlıklarından gelen tasarılarla da ilgilenir. Komisyon, yukarıda sıralanan konu alanlarına girmesi halinde, esas olarak diğer 15 Bundesrat komisyonunca ele alınan tasarılarla da ilgilenir. Ulusal yasama alanındaki yasa teklif ve tasarıları ile tüzüklere (tamamlayıcı düzenlemeler) ek olarak Bundesrat Kadın ve Gençlik Komisyonu Avrupa Birliğinin bu konularda politika tasarladığı alanlarda, Birliğin bir dizi önerisini de ele alır. Komisyonun kurulmasına ve işleyişine dair kurallar diğer Bundesrat Komisyonları ile aynı olup İçtüzükte belirtilmektedir. 4.2.2. Andora Consell general: 28 üyeden 7’si kadın (% 25) 46 Parlamentodaki kadın-erkek eşitliğine dair bir komisyon bulunmamakla birlikte, Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesinin Kadına Karşı Ev İçi Şiddetin Durdurulması kampanyası çerçevesinde kadın ve erkek parlamenterlerden oluşan bir çalışma grubu oluşturulmuştur. Bu çalışma grubu kampanyayla ilgili çeşitli eylemlerin gerçekleştirilmesi için sergiler, konferanslar, seminerler organizasyonu için düzenli toplantılar yapmaktadır. 47 4.2.3. Avusturya 48 Nationalrat: 183 üyeden 59’si kadın (%32.24) Bundesrat: 62 üyeden 17’si kadın (%27.42) 49 Avusturya Parlamentosunun Temsilciler Meclisindeki Fırsat Eşitliği / Eşit Haklar Komisyonu 27 üyeden oluşmaktadır. Komisyon, kadınların statüsünü ilgilendiren yasa 46 Andorra: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2005_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 47 ECPRD 947 nolu Soru Formuna Andora Cevabı 48 Avusturya Parlamentosu Web Sitesi, “Gleichbehandlungsausschuss”, http://www.parlament.gv.at/PG/DE/XXIII/A-GL/A-GL_00001/MIT.shtml, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 49 Austria: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2018_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 24 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 önerilerini de ele almakta, yasaların ve yürütmenin uygulamalarının Eşit Muamele Yasası’na uygunluğunu izlemektedir. 4.2.4. Belçika 50 Temsilciler Meclisi- Chambre des Representants - Kamer van volks: 150 üyeden 52’si kadın (%34.67) Senato- Senat: 71 üyeden 27’si kadın (%38.03) 51 Belçika Senatosundaki Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği İstişari Komisyonu Ocak 1996’da kurulmuş olup, 12’si kadın, 5’i erkek 17 senatörden oluşmaktadır. Komisyon, Senatonun her yenilenmesi sonrasında, gönüllülük esasına göre katılan üyelerle bir yasama dönemi boyunca kadınlar ve erkekler arasında fırsat eşitliği sağlanması ile ilgili konularda görüş bildirir. Amacı, yasama çalışmalarını ve hükümet politikalarını daha geniş bir fırsat eşitliği doğrultusunda yönlendirmek ve gelişmelerin, yasal çalışmaların ve hükümet politikalarının fırsat eşitliği açısından değerlendirilmesini sağlamaktır. Dönem boyunca bir başkan, bir birinci başkan ve bir ikinci başkan tarafından yönetilir. Raporlar yayınlayarak görüşlerini daha geniş bir kitleye ulaştırır. Komisyon toplantıları halka açıktır. Fırsat Eşitliği Konseyi, Frankofon Kadınlar Konseyi ve Nederlandstalige Urouwenraad temsilcileri düzenli olarak toplantılara davet edilir. Komisyon, her yıl Fırsat Eşitliği Bakanını, gelecek yılki politik programını açıklamak üzere davet eder. Kadın örgütleri temsilcileri de bu görüşmeye düzenli olarak çağrılırlar. Böylece kadın örgütleri, parlamenterlerle müzakereye ve bakanla görüş alışverişine doğrudan katılabilirler. Komisyon, bakana yapılan önerilerle birlikte yıllık çalışmaları formüle eder. Komisyon, kuruluşunu takiben, inisiyatif alarak Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği üyesi devletlerin Parlamento komisyonları ile kadın-erkek eşitliği konularında işbirliği için adım atmış ve I. Parlamentolararası Konferans’ın (CCEC) 1997 yılında Senatoda gerçekleştirilmesini sağlamıştır. O zamandan beri bu örgüt, Birliğe yeni üye ve aday ülkeler parlamenterlerinin katılımı ile gelişmektedir. Her yıl Birlik üyelerince ortak konular ve kadınlar konusunda Avrupa örnekleri görüşülmektedir. 50 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Belçika Cevabı Belgium: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2030_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 51 TBMM Araştırma Merkezi 25 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Komisyon görüşler bildirerek ve raporlar yayınlayarak önüne koyduğu hedefleri gerçekleştirmeye çalışır. Örneğin 18 Ocak 2006 tarihli görüşü, kadın ve erkeklerin reklamlardaki imajlarına ilişkin bir karar alınması önerisine, 6 Temmuz 2006’daki “Nüfusun Yaşlanması” çalışma grubunun işbirliği ile hazırlanan yaşlı kadınların durumlarına ilişkin karar alınması önerisine ilişkindir ki bu öneri Senato’da 26 Ekim 2006’da kabul edilmiştir. Belçika Temsilciler Meclisi’nde ise bu konuyla daimi ve uzmanlaşmış bir komisyon olan Fırsat Eşitliği/ Sosyal Özgürleştirme İstişari Komisyonu ilgilenmektedir. Resmi olarak 1988 yılında kurulan Komisyon, Meclisin her yenilenmesinden sonra, daimi komisyonlarda temsil edilen her siyasi parti grubunun, en az biri kadın olan üyelerinden oluşur. Halen hepsi kadın 12 üyesi olan Komisyonda bir başkan, bir birinci başkan yardımcısı, bir de ikinci başkan yardımcısı seçilir. Bu komisyon içinde temsil edilmeyen her grup, üyeleri arasından bir kadın milletvekilini oy hakkı olmaksızın sadece komisyon çalışmalarına katılması için gönderebilir. Üyeler bir yasama dönemi için (4 yıl) siyasi parti grupları tarafından aday gösterilirler. Çalışma günleri pratikte Komisyon tarafından Başkanın ve üyelerin önerileri doğrultusunda belirlenir. Prensip olarak toplantılar açıktır. Tüm daimi komisyonlar gibi Komisyon, hükümet üyelerini ve parlamenter grupların veya örgütlenmelerin görüşlerini daha açık hale getirilmesi için bunların temsilcilerini dinleyebilir. Meclis dışındaki toplantıların ve yurt dışındaki toplantıların organizasyonu daimi komisyonların tâbi olduğu İçtüzük kurallarına, Meclis Başkanlık Divanı tarafından onaylanmaya tabidir. Komisyon kendi girişimi veya Meclisin talebi veya daimi komisyonların talebi üzerine bir görüşe vardığı zaman bu, diğer parlamenter dokümanlar gibi, bir rapor olarak yayınlanır. Diğer faaliyetlerine dair raporları da yayınlanır Komisyon kendiliğinden veya diğer komisyonlar ile Meclis’ten gelen talepler üzerine, belirlenmiş süre içerisinde, sorunları ele alan raporlar halinde görüşler vermekle yükümlüdür. Komisyon kanun tasarı ve teklifleri ile Meclis oturumlarında alınan kararları özellikle kadınların sosyal özgürleşme fırsatları bakımından inceler. Komisyonun çalışmalarından örnekler aşağıda sıralanmıştır: 26 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Yarı zamanlı çalışanlar için işsizlik ödeneğinin ortadan kaldırılmasının sonuçları, ücretler-maaşlar konusundaki yeni düzenlemeler, çalışanların aile fertlerinin hastalıkları sırasında aldıkları izinlerin kariyerlerini kesintiye uğratması, Seçimlerdeki aday listelerinde ve danışma organlarında kadınların ve erkeklerin temsili, Üreme sağlığı ve cinsellik gibi çeşitli konular, Yabancılar ile yapılan evliliklere ilişkin sorunlar, Gelişme için bin yıllık hedefler, Kadın-erkek fırsat eşitliğinden sorumlu bakanlığın bütçesi ve siyasi hedefler Pekin Eylem Planı hedeflerinin - kriterlerinin hükümet tarafından uygulanmasının takip edilmesi, Aile içi şiddet, Kadınlar ve istihdam, Göç, Sigorta primleri ve cinsiyet ayrımcılığı, 2008 sosyal seçimleri perspektifinde sosyal işbirliği organlarında kadınların varlığı. Ayrıca kadın-erkek eşitliği üzerine uzmanlaşmış veya ilgili örgütlerin temsilcileri kendi görüş açılarının öğrenilmesi ve komisyon toplantılarında dile getirilmesi için düzenli olarak davet edilirler. Bu çerçevede federal bir enstitü olan Kadın-Erkek Eşitliği Enstitüsü; federal düzeyde toplanan bir danışma organı olan Kadın-Erkek Eşitliği Konseyi; Belçika Frankofon Kadınlar Konseyi ve Nederlanstalige Vrouwenraad temsilcileri; İşbirliği ve Kalkınma Genel Direktörlüğünde kurulmuş olan Kadınlar ve Gelişme Komisyonu temsilcileri ile işbirliği yapılır. Komisyondan bir delegasyon Avrupa Birliği üyesi devletlerin kadın-erkek eşitliği komisyonlarının oluşturduğu birliğin-ağın, Avrupa Parlamentosu’nun ve Avrupa-Akdeniz kadın parlamenterler formunun yıllık toplantılarına katılır.Komisyondan bir delegasyon New York’ta gerçekleştirilen 49. Kadın Statüsü Komisyonunun çalışmalarına katılmıştır. 4.2.5. Bosna-Hersek 52 Predstavnecki dom: 42 üyeden 6’si kadın (%14.29) Dom Naroda:15 üyeden 2’si kadın 53 52 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Bosna-Hersek Cevabı TBMM Araştırma Merkezi 27 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Bosna-Hersek Parlamentosunda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu Temsilciler Meclisindeki daimi komisyonlardan biri olarak kurulmuş olup, on üyesi vardır. Temsilciler Meclisi İçtüzüğünün 46.maddesine göre Komisyonun görevleri şunlardır: ¾ Bosna-Hersek’te cinsiyet eşitliği konularını, özellikle kadın statüsünün geliştirilmesiyle ilgili olarak, mütalaa eder ve tartışır. ¾ Bosna-Hersek devlet kurumlarında Pekin Deklarasyonunun 12 kritik noktasının uygulanması faaliyetlerini teşvik eder. ¾ Parlamentolarla kurumsal düzeyde kadın statüsünün geliştirilmesi ve Pekin Deklarasyonu platformunun uygulanması faaliyetlerini teşvik ve koordine eder ¾ Kanunları ve diğer yasal anlaşmaları cinsiyet eşitliği ve kadınlara karşı ayrımcılığın önlenmesi açısından mütalaa eder. ¾ Devlet kurumlarının cinsiyet eşitliği ile ilgili doküman ve raporlarını mütalaa eder. ¾ Bosna-Hersek Delegasyonlarının cinsiyet eşitliğine ilişkin uluslararası konferanslara hazırlıklarını mütalaa eder ¾ Cinsiyet eşitliğine ilişkin diğer konuları mütalaa eder. Komisyon çalışmalarından örnekler aşağıda sıralanmaktadır: 2007 yılında Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Kanunu ile diğer ilgili kanunların tartışıldığı Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Medya konulu halka açık bir oturum düzenlenmiştir. Avrupa Konseyi kampanyası çerçevesinde Kadına Karşı Ev içi Şiddetle Mücadele hakkında bir karar üzerinde çalışılmış ve bu karar Parlamentoca kabul edilmiştir. Komisyon temsilcileri Kadına Karşı Şiddetle Mücadele üzerine bir ulusal strateji hazırlanması çalışmalarına katılmaktadır. 4.2.6. Bulgaristan 54 Narodno Sobranie: 240 üyeden 52’si kadın(% 21.67) 55 53 Bosnia And Herzegovina: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2040_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 54 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Bulgaristan Cevabı ve “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”, s.43 28 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Bulgaristan Millet Meclisinde kadın-erkek eşitliğini izlemekle görevli bir komisyon bulunmamaktadır. Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığı bünyesinde 2003 Şubat ayından beri KadınErkek Fırsat Eşitliği Danışma Komisyonu görev yapmakta olup, yine aynı bakanlık bünyesinde Kadın-Erkek Eşitliği Ulusal Konseyi oluşturulması planlanmaktadır. 2004 yılının Ocak ayında da Ayrımcılığa Karşı Koruma Kanunu yürürlüğe girmiştir. 4.2.7. Çek Cumhuriyeti 56 Poslanecka Snemovna: 200 üyeden 31’i kadın (%15.50) Senat: 81 üyeden 12’u kadın (% 14.81) 57 Çek Cumhuriyeti Senatosunda kadın-erkek eşitliği komisyonu bulunmamakta, ilgili konular Senatonun İnsan Hakları Komisyonu’nca ele alınmaktadır. Temsilciler Meclisinde 12 üyeli Fırsat Eşitliği Komisyonu ve 12 üyeli Aile İşleri Komisyonu kadın-erkek eşitliği konularıyla ilgilenmektedir. 58 Çek Cumhuriyetinde 1999 yılında Ombudsman kurumu kurulmuştur. 4.2.8. Danimarka 59 Folketinget: 179 üyeden 68’i kadın (% 37.99) 60 Folketing’de 1987’de bir Parlamento kararı ile kurulan Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Dair Uluslararası İşler Komisyonu bulunmaktadır. Komisyonda bir başkan ve 6 üye görev yapmakta olup görevi toplumsal cinsiyet eşitliğiyle ilgili olarak uluslararası alanda yapılanları izlemektir. 55 Distribution of the Members of Parliament of the 40th National Assembly by gender: http://www.parliament.bg/?page=ns&lng=en&nsid=4, Bulgaristan Millet Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 56 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Çek Cumhuriyeti Cevabı ve “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”, s. 54 57 Czech Republic: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2084_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 58 Committees, Commissions and Delegations, http://www.psp.cz/cgi-bin/eng/sqw/organy.sqw, Çek Cumhuriyeti Temsilciler Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 59 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Danimarka Cevabı 60 Denmark: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2087_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 TBMM Araştırma Merkezi 29 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Danimarka’da 1999 yılında Kadın-Erkek Eşitliği Bakanlığı kurulmuş, 2000 yılında da Kadın-Erkek Eşitliği Kanunu çıkarılmıştır. 61 4.2.9. Estonya 62 Riigikogu: 101 üyeden 22’si kadın (% 21.78) 63 Estonya Parlamentosunda (Riigikogu) Kadın-Erkek Eşitliği Parlamento Komisyonu bulunmamaktadır. 1999 yılından bu yana Ombudsman kurumunun faaliyette olduğu Estonya’da, Mayıs 2004’de yürürlüğe giren Cinsiyet Eşitliği Kanununu parlamentonun Anayasa Komisyonu görüşmüştür. 4.2.10. Finlandiya 64 Eduskunta Riksdagen:200 üyeden 83’i kadın(41.50) 65 Finlandiya Parlamentosunda (Eduskunta) eşitlikle ilgili konuları İstihdam ve Eşitlik Komisyonu ele almaktadır. Parlamentodaki 15 daimi komisyondan biri olan bu Komisyonun ilgilendiği konular arasında iş ortamı, çalışma güvenliği, mesleki sağlık bakımı, istihdam, çalışanların işyerinde alınan kararların hazırlıklarına katılmasıyla ilgili konular ve askerlik dışı hizmetler de bulunmaktadır. Parlamentoda 15 daimi özel komisyon ve AB konularıyla uğraşan Büyük Komisyon bulunmaktadır. Üyeler komisyonlarda tam bir yasama dönemi, yani 4 yıl boyunca görev alır ve partilerin parlamentodaki oranlarına göre seçilirler. Maliye, Büyük Komisyon ve Denetim Komisyonları haricindeki her Komisyonda 17 üye ve 9 yedek üye bulunur. Finlandiya Parlamentosu Kadın Üyeler Ağı(network) Finlandiya Parlamentosunda kadın üyeler kadınlarla ilgili konuları tartışmak amacıyla bir ağ (network) oluştururlar. Bu ağ ilk kez 1991 yılında, kadın milletvekillerinin toplam 200 61 “National machinery,…”, s.56 ECPRD 401 Nolu Soru Formuna Estonya Cevabı 63 Estonia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2105_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 64 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Finlandiya Cevabı 65 Finland: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2111_A.htm, Erişim Tarihi: 9 Nisan 2008 62 30 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 üye sayısının 77’sini kazanmaları üzerine kurulmuş, parlamentoya seçilen kadın üye sayısı 2007 yılında 83’e ulaşmıştır. Kadın Üyeler Ağı’nın amacı kadın-erkek eşitliğini sağlayıcı uygulamaları, kadın haklarını teşvik etmek, yasaların hazırlanmasında kadın bakış açısı sunabilmektir. Bu çerçevede Ağ, eşitlik ve kadınlararası işbirliği konularında seminerler ve toplantılar düzenler, eşitlik ve kadın hakları konularındaki uluslararası toplantılara temsilciler gönderir, diğer ülke parlamentolarındaki kadın parlamenterlerle işbirliği yapar. Ağ’ın yıllık genel toplantısında pratik konularla ilgilenmek ve hazırlık yapmak üzere bir çalışma komitesi seçilir. Parlamentodaki her siyasi partiden bir asıl ve bir yedek kadın temsilci bu komitede görevlendirilir. Başkan ve başkan yardımcısı birer yıllık süre ile rotasyon ilkesine göre parlamento grupları arasında anlaşma ile seçilir. Ağ çeşitli kanunların çıkarılmasına katkıda bulunmuştur. Bunlar arasında: 1994 yılında çıkarılan Kadın-Erkek Eşitliği Kanunu’na cinsiyet kotasının dahil edilmesi, 1996 yılında belediye kreşleri ile ilgili kanunun çıkarılması, 1997 yılında kadın girişimcilere kredi verilmesi sisteminin getirilmesi, 2002 yılında ailede şiddet konusunun tartışmaya açılması, 2003 yılında Ceza Kanunu reformunda paralı seksin yasaklanması konusunun tartışılması, 2007 yılında belli kadın organizasyonlarına devlet desteği ile ilgili kanun çıkarılması bulunmaktadır. 4.2.11. Fransa 66 Assamblee nationale: 577 üyeden 107’si kadın (% 18.54) Senat:331 üyeden 56’sı kadın (%16.92) 67 Fransız Senatosunda ve Meclisinde kadın hakları ve kadın-erkek fırsat eşitliği konusunda birer parlamento delegasyonu bulunmaktadır. 12 Temmuz 1999 tarihli ve 99-585 numaralı yasa, hem Millet Meclisi’nde hem Senato’da Kadın Hakları ve Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Delegasyonu kurmuştur. Delegasyonlar 36’şar üyeden oluşur. Delegasyonların üyeleri Senato veya Meclis üyeleri içinden parlamenter gruplara, kadın-erkek sayısına ve sürekli komisyonlara oranlı bir 66 ECPR 947 nolu Soru Formuna Fransa Cevabı France: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2113_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 67 TBMM Araştırma Merkezi 31 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları temsil sağlayacak biçimde, oran cetveli dikkate alınarak seçilir. Meclis delegasyonu yasama dönemi başında, yasama dönemi süresi için, Senato delegasyonu ise Senatonun her kısmi yenilenmesini takiben seçilir. Millet Meclisi’ndeki Delegasyonun ilk üyeleri 15 Ekim 1999 tarihinde atanmıştır. Delegasyon 11.Yasama Döneminde 9 Kasım 1999 tarihinde ilk toplantısını gerçekleştirmiş, 57 toplantı yapmış ve 19 rapor yayınlamıştır. Meclis Delegasyonunun (Délégation aux Droits Des Femmes) 36 üyesinden 28’si, Başkanı, 4 başkan yardımcısı, 2 katip üyesinden 1’i kadın parlamenterdir. 68 Senato Delegasyonunun (La délégation parlementaire aux droits des femmes et à l’égalité des chances entre les hommes et les femmes (Sénateurs)) 36 üyesinden 25’i, 6 başkan yardımcısından 4’ü, 4 katip üyeden 2’si kadın senatörlerden oluşmaktadır. 69 Sürekli veya özel komisyonların ya da AB delegasyonlarının yetki alanlarından bağımsız olarak, bu delegasyonların görevi Meclisi ve Senatoyu hükümet politikalarının, kadın hakları ve kadın-erkek eşitliği konularına etkileri/sonuçları hakkında bilgilendirmektir. Bu konularda kanunların uygulanışını takip etmekle sorumludurlar. Ayrıca, bu delegasyonlar aşağıdakiler tarafından bir projede ya da yasa önerisi üzerinde çalışmak üzere kullanılabilirler : - Her iki birimin ( Senato veya Meclis ) bir bürosu tarafından, büronun kendi inisiyatifi ile veya bir grup başkanının talebi üzerine, - Sürekli veya özel bir komisyon tarafından, komisyonun kendi inisiyatifi veya delegasyonun talebi üzerine. Delegasyonlar, AB delegasyonu tarafından Anayasanın 88/4 maddesi uyarınca Meclise veya Senatoya sevk edilen metinler üzerinde çalıştırılabilirler, bakanlarla görüşürler. Hükümet onlara görevlerini yerine getirmeleri için gerekli bilgileri ve evrakları iletir. 68 Délégation De L'assemblée Nationale Aux Droits Des Femmes, http://www.assembleenationale.fr/13/tribun/comm_ega.asp, Fransa Millet Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 69 Membres de la Délégation aux droits des femmes et à l'égalité des chances entre les hommes et les femmes http://www.senat.fr/listes/delega_211.html, Fransa Senatosu Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 32 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Delegasyon bakanların ve Hükümet temsilcilerinin delegasyonun görevini yerine getirmesi için gerekli belgeleri ve bilgileri delegasyona sunmaları ve delegasyonu bilgilendirmeleri için toplantıya katılmalarını talep edebilir. Delegasyonlar kendilerine aktarılan konularla ilgili tavsiyeler içeren raporlar hazırlarlar. Bu raporlar konuyu gündeme getiren bürolara verilir, ayrıca yetkili parlamento komisyonlarına ve AB delegasyonlarına verilir, kamuya açık kılınır. Her yıl, faaliyetlerinin bilançosunu ve –varsa- kendi alanlarında yasaların ve düzenlemelerin iyileştirilmesine yönelik tavsiyeleri içeren kamuya açık rapor yayınlarlar. 11.Yasama Döneminde daimi komisyonlardan kendi önüne gelen kanun teklif veya tasarıları ile ilgili 15 bilgi raporu yayımlamıştır. Delegasyon aynı zamanda, cinsel şiddet, cinsiyet ayrımcılığı ve Afgan kadınlarının durumu gibi belirli hassas konularda oturumlar gerçekleştirmiştir. Millet Meclisi Delegasyonunca hazırlanan en önemli raporlar aşağıda sıralanmıştır: 70 Siyasette Cinsiyet Eşitliği (Ocak 2000, Şubat 2003, Temmuz 2003 ve Şubat 2007) Medeni Haklar: Baba adları (Ocak 2001), Sağ Kalan Eşlerin Hakları (Ocak 2001), Çocukların Kontrolü(Haziran 2001), Boşanma (Ekim 2001, Mart 2004); Sosyal Haklar : Kadınlar ve Erkekler Arasında Profesyonel Eşitlik (Mart 2000 ve Kasım 2000), Kadınlar ve Erkekler Arasında Ücret Eşitliği (Nisan 2005); Evlilik İçi Şiddete Karşı Koruma: Çiftler arasında şiddetin engellenmesi (Aralık 2005); Kadın Hakları: Acil durum doğum kontrolü (Eylül 2000), Gebeliğin gönüllü sona erdirilmesi ve doğum kontrolü (Kasım 2000) Bunlara ek olarak delegasyon her yıl yetki alanındaki konularda yasaların ve düzenlemelerin iyileştirilmesi için öneriler de içeren faaliyet raporu yayınlar. Şirketlerde profesyonel eşitlik, part–time işler, göç ve kadın, hamileliğin gönüllü sona erdirilmesi ve doğum kontrolü ile kadınlar için iş güvenliği eksikliği gibi konular bu raporlarda yer almıştır. Senato Delegasyonunca hazırlanan raporlar da şu konularla ilgilidir: 71 70 Parliamentary Delegations, http://www.assemblee-nationale.fr/english/synthetic_files/file_50.asp, Fransa Millet Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 TBMM Araştırma Merkezi 33 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Avrupa’da kadın ve erkekler için fırsat eşitliği; İşyerinde eşit işe eşitsiz ücret dahil olmak üzere cinsiyet eşitsizliği; Fuhuş; Avrupa Birliğine yeni katılan ülkelerde kadının statüsü; Tek ebeveynli aileler; Medyada kadının yeri. İçtüzüklerini kendileri düzenleyen Delegasyonlar, Senato ve Meclis tüzüğünde öngörülen şartlara uygun olarak çalışmalarının tanıtımını organize ederler. Meclis ve Senato delegasyonları ortak toplantılar/oturumlar düzenleyebilirler. Fransa’da kadın-erkek eşitliği politikaları ile ilgili kurumlar arasında Sosyal İşler, Çalışma ve Dayanışma Bakanlığı – Kadın Hakları ve Eşitlik Servisi ile Başbakanlık KadınErkek Eşitliği İzleme Servisi de bulunmaktadır. 4.2.12. Gürcistan 72 Sakartvelos Parlamenti: 235 üyeden 22’si kadın (% 9.36) 73 26 Kasım 2004’de Gürcistan Parlamentosu Başkanının başkanlığında Gürcistan’da cinsiyet eşitliği ilkelerini geliştirmek, hükümet ile hükümet dışı örgütler arasında işbirliği ve diyalogu kolaylaştırmak üzere Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Danışma Konseyi kurulmuştur. Gürcistan’da devlet düzeyinde ilk kurumsal mekanizma olan Konsey, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile İsveç Uluslararası Kalkınma Ajansı (SIDA) desteğiyle kurulmuştur. Konsey, hükümet temsilcileri ile hükümet dışı örgütlerin temsilcilerini cinsiyet eşitliği ile ilgili konularda tartışmak ve önerilerde bulunmak, kamu politikaları oluşturulurken ve ulusal ya da yerel düzeyde kararlar alınırken kadınların seslerinin de erkeklerinkiyle eşit düzeyde duyulmasını sağlamak üzere bir araya getirir. Başkanlığını Parlamento Başkanının yaptığı Konseyde 6 parlamenter, 6 hükümetdışı örgüt temsilcisi ve yürütme kanadından 4 temsilci bulunmaktadır. Düzenli aralıklarla toplantılar yapan Konsey yeni İş Kanunu Taslağı, kaçakçılık, aile içi şiddet gibi çeşitli kanun taslaklarını tartışmıştır. Aile İçi Şiddet Kanunu Konsey’in nezareti altında Parlamentoya 71 ECPRD 947 nolu Soru Formuna Fransa Cevabı ECPRD 947 nolu Soru Formuna Gürcistan Cevabı 73 Georgia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2119_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 72 34 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 sunulmuş ve kabul edilmiştir. Devlet Cinsiyet Eşitliği Kavramı Konsey üyelerinin etkin katılımlı ve güçlü lobicilik faaliyetiyle Temmuz 2006’da Parlamentoda kabul edilmiştir. Ulusal Cinsiyet Eşitliği Stratejisi uygulamak üzere konseyce hazırlanan ve hükümete sunulan Ulusal Eylem Planı 2007 yılında Hükümetçe resmen kabul edilmiştir. Konsey üyeleri çeşitli ülkelerdeki cinsiyet eşitliği ile ilgili uluslararası toplantı ve konferanslara katılmakta, ülke içinde cinsiyet eşitliğine dair kamu bilincini yükseltici programlarda aktif olarak rol almaktadır. 4.2.13. Hırvatistan 74 Hrvatski Sabor:153 üyeden 32’si kadın (% 20.92) 75 Hırvatistan Parlamentosunda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu 1 Mart 2001 tarihinde kurulmuştur. Komisyonun oluşumu ve görevlerini düzenleyen İçtüzük hükümlerine göre Komisyon, kadın-erkek eşitliği üzerine politika oluşturmak ve uygulanmasını denetlemek, Hırvatistan Cumhuriyeti yasalarında kadın-erkek eşitliği ilkelerinin uygulanmasını gözetmek ve bununla ilgili hususları teşvik etmekle ilgili konularda haklara ve görevlere sahip yetkili organ statüsündedir. Bir başkan, bir başkan yardımcısı ve 11 üyeden oluşan Komisyonun görevleri şunlardır: ¾ Kadın-erkek eşitliği konusunda uluslararası belgelerin imzalanmasını teşvik etmek ve bunların uygulanmasını gözlemek; ¾ Hırvatistan Cumhuriyetinin ulusal kadın-erkek eşitliği politikasının tasarlanmasına, uygulanmasına ve bu uygulamanın analizine katılmak; ¾ Kadın-erkek eşitliğinin sağlanmasını geliştirici adımlar ve aktiviteler gerçekleştirmek ve işbirliği yapmak; ¾ Cinsiyetler arasında ayrımcılığı azaltacak önlem paketleri teklif etmek; ¾ Parlamento organlarının ve heyetlerinin oluşumunda, katılımda kadın-erkek eşitliğini teşvik etmek; ¾ Avrupa Birliği yasalarında ve programlarında uygulanan standartlara göre Hırvatistan Cumhuriyeti’nde kadın-erkek eşitliğini gerçekleştirecek olan 74 ECPRD 947 nolu Soru Formuna Hırvatistan Cevabı Croatia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2077_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 75 TBMM Araştırma Merkezi 35 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları uygulama önlemleri, uyum yasaları ve anayasa değişiklikleri yoluyla AB ile bütünleşme aktiviteleri konusundaki belgelerin tasarlanmasına katılmak; ¾ Kadın-erkek eşitliği konusunda yasa tasarıları ve diğer düzenlemeleri hazırlamak; ¾ Eğitimde, sağlıkta, kamuoyunun bilgilendirilmesinde, sosyal politikada, istihdamda, özel teşebbüste, karar verici süreçlerde, aile ilişkilerinde kadınerkek eşitliği ilkelerinin ortaya konma çabalarını üstlenmek; ¾ Hükümetin Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu ile diğer dernekler ve kuruluşlar arasındaki işbirliğini teşvik etmek; Kuruluşundan bu yana Komisyon 87 toplantıda 100’den fazla konu tartışmıştır. Genellikle belli bir konu üzerine oturumlar düzenlenmektedir. Bu konular arasında: “Modern toplumda kadınların durumu ve rolü”, “Boşanmış ebeveynlerin çocuklarının ve resmi nikahsız evliliklerden doğan çocukların sosyal ve yasal korunmalarının geliştirilmesi”, “İşyerinde Psikolojik Şiddet-Hırvatistan Deneyimi”, Kadınlar Günü kutlaması, olağandışı şekilde feminize edilmiş tıp hemşireliği üzerine konuşulması gibi konular yer almaktadır. Komisyon ayrıca cinsiyet eşitliği ve hayatın her alanında eşitlik konularında çalışan hükümet dışı kuruluşların oluşturduğu Hırvatistan Kadın Ağı ile işbirliği yapmaktadır. 4.2.14. Hollanda 76 Tweede Kamer der Staten-Generaal: 150 üyeden 60’ı kadın (%40) 77 Eerste Kamer der Staten General: 75 üyeden 26’si kadın (%34.67) 78 Parlamentonun, Özgürleştirme/ Fırsat Eşitliği Daimi Komisyonunun çalışmaları ve görevleri 1994 yılında Sosyal İşler ve İstihdam Komisyonuna devredilmiş olup kadın-erkek eşitliği ile ilgili konular bu komisyonda ele alınmaktadır. 76 “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”, s. 135 77 Members of Parliament, http://www.houseofrepresentatives.nl/members_of_parliament/members_of_parliament/index.jsp, Hollanda Parlamentosu Web Sitesi, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 78 Netherlands: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2232_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 36 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 1994’den beri görev yapmakta olan karma, bağımsız statüdeki Eşit Muamele Komisyonu da Eşit Muamele Kanunu’nun uygulanmasını denetlemekte ve gözetmektedir. 4.2.15. İngiltere 79 House of Commons: 646 üyeden 127’si kadın (% 20) 80 House of Lords: 751 üyeden 142’si kadın (%18.91) 81 Lordlar Kamarasında kadın-erkek eşitliğinin izlenmesinden sorumlu bir komisyon bulunmamaktadır. Avam Kamarasında belirgin olarak kadın-erkek eşitliği ile ilgili resmi bir komisyon bulunmamakla birlikte, İnsan Hakları Karma Komisyonu (Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası üyelerinin oluşturduğu ortak komisyon) bu konuyla ilgilenmesi en muhtemel komisyondur. Oldukça geniş bir görev alanı olan bu komisyondan başka, diğer parlamento komisyonları hükümet birimlerinin çalışmalarını incelerken, zaman zaman cinsiyet eşitliği konusunu da ele almaktadır. İngiltere’de 1975’den bu yana yürürlükte olan Cinsiyet Ayrımcılığı ve Eşit Ücret Yasasının uygulanmasını gözeten, Çalışma Bakanlığına bağlı ancak karma, bağımsız Fırsat Eşitliği Komisyonu bulunmaktadır. Ayrıca Hükümet bünyesinde yakın tarihte kurulan bir Eşitlikler Bürosu (Government Equalities Office) eşitlik konusuna odaklanmıştır. 4.2.16. İrlanda 82 Dail Eireann-House of Representatives: 166 üyeden 22’si kadın(%13.25) Seanad Eireann-Senate: 60 üyeden 12’si kadın(%20) 83 Temsilciler Meclisindeki Adalet, Savunma, Eşitlik ve Kadın Hakları Komisyonu üyeleri 11 erkek milletvekilinden oluşmaktadır. Bu Komisyonda görevli milletvekilleri ikisi 79 ECPRD 401 Nolu Soru Formuna İngiltere Cevabı Social Background of MPs, http://www.parliament.uk/commons/lib/research/notes/snsg-01528.pdf, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 81 United Kingdom: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2336_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 82 Joint Committee on Justice, Equality, Defence and Women’s Rights Membership, http://www.oireachtas.ie/viewdoc.asp?fn=/documents/Committees30thDail/JJusticeEDWR/Membership/document1.htm, İrlanda parlamentosu Web Sitesi, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 83 Ireland: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2154_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 80 TBMM Araştırma Merkezi 37 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları kadın 4 Senatörle birlikte Adalet, Savunma, Eşitlik ve Kadın Hakları Karma Komisyonunu oluşturmaktadır. Karma Komisyon ulusal eşitlik politikasının etkisi ve kadınlarla ilgili yasalar üzerine raporlar hazırlar, kadın hakları ile ilgili yasaları görüşür. 4.2.17. İsrail Knesset:120 üyeden 17’i kadın(%14.17) 84 İsrail Parlamentosunda (Knesset), Ocak 1996’daki kuruluşunu takiben, 12 daimi Komisyondan biri olan Kadın Statüsünün İlerletilmesi Komisyonu’nun başlıca görevi, kadının statüsünün temsilde, eğitimde ve kişisel statülerinde eşitliğe doğru ilerletilmesi, tüm alanlarda cinsiyet ya da cinsel tercihler sebebiyle ayrımcılığın önlenmesi, ekonomik eksikliklerin azaltılması, kadına karşı şiddetin önlenmesi gibi konularda teklif ve tasarıları kabul ya da reddedilmelerinden önce görüşmektir. Komisyonun 14 üyesinin, başkan da dahil, 8’i kadın parlamenterdir. Kadın kaçakçığına dair de Alt Komisyon oluşturulmuştur. 85 Yasama sürecine ek olarak Komisyon, Genel Kurulca gündeme alınması için sevk edilen önergeleri tartışır. Komisyonun onayını gerektiren yönetmeliklerle, düzenlemelerle uğraşır ve kamuoyu gündemindeki konuları ele alır. Komisyonda görüşülen konular arasında sporda, bilimde kadınların teşvik edilmesi, kadın işçi çalıştırmanın ve kadın girişimciliğinin teşvik edilmesi, kamu hizmetinde ve orduda cinsel taciz, istihdamda fırsat eşitliği, kadınların yerel makamlarda temsili, kamu hizmetinde kadınlar ve erkekler arasında ücret ayrılıkları, kadınlar ve genç çocukların anneleri için alternatif hapsetme uygulamaları bulunmaktadır. 86 Komisyonun son çalışmaları arasında üç ay ücretli doğum iznine ayrılanların ücretsiz izniyle ilgili kanun taslağı; kötü durumdaki genç kadınlara yardım (bu tür kadınların tehdit altında olduğu evlerin ziyaret edilmesi ve tartışmalar); yerel yönetimlerde kadın statüsü ile ilgili danışmanlar atanması kanun taslağı; hasta çocuğuna bakmak için evde kalmak zorunda olan çalışan yalnız annelerin hastalık izniyle ilgili kanun taslağı; emeklilik haklarının dağıtımı – Ailede Şiddetin Önlenmesi Kanunu değişikliği taslağı; Azınlık kesimi kadınlarının (Arap, Dürzü ve Çerkez ) İsrail iş yerlerinde çalışmaları gibi konular bulunmaktadır. 87 84 Israel: General Information About The Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2155_A.htm, Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008 85 Committee on the Status of Women, http://www.knesset.gov.il/committees/eng/committee_eng.asp?c_id=11, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 86 ECPRD 401 Nolu Soru Formuna İsrail Cevabı 87 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna İsrail Cevabı 38 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 4.2.18. İsveç 88 Riksdagen:349 üyeden 165’i kadın (%47.28) 89 İsveç Parlamentosunda (Riksdag), özel olarak kadın statüsünün geliştirilmesi ile görevli bir komisyon bulunmamaktadır. Ele aldıkları konuları toplumsal cinsiyet perspektifinden analiz etmek her komisyonun kendi sorumluluğundadır. Bununla birlikte İşgücü Piyasası Komisyonu Riksdag İçtüzüğü uyarınca, çalışma hayatında kadın ve erkek arasındaki eşitlik konularından özel olarak sorumludur. İsveç’te 1980 yılında Fırsat Eşitliği Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte aynı yıl Fırsat Eşitliği Ombudsmanı da kurulmuştur. 4.2.19. İsviçre 90 Nationalrat-Conseil nationalconsiglio nazionale: 200 üyeden 57’si kadın (%28.50) Standerat-Conseil des Etats-Consiglio delgi Stati: 46 üyeden 10’u kadın(% 21.74) 91 İsviçre Parlamentosunda kadının statüsünü ilerletmek konusuyla ilgili bir komisyon bulunmamaktadır. Kadın-erkek eşitliği ilkesi 1981’den bu yana İsviçre Anayasasında yer almakta olup 1996 yılında da Kadın-Erkek Eşitliği Kanunu yürürlüğe girmiştir. İsviçre’de Kadının statüsünü ilerletmek hükümetin ve federal yönetimin görevidir. 4.2.20. İtalya 92 Camera dei Deputati: 630 üyeden 109’u kadın (% 17.30) 93 Senato della Republica:312 üyeden 53’ü kadın (% 16.99) 94 88 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna İsveç Cevabı ve “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”,s. 177 89 Sweden: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2303_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 90 ECPRD 401 Nolu Soru Formuna İsviçre Cevabı 91 Switzerland: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2306_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 92 ECPRD 401 Nolu Soru Formuna İtalya Cevabı 93 Distinzione dei deputati per età e sesso, http://www.camera.it/deputatism/248/lista.asp, İtalya Temsilciler Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 94 Distribuzione dei senatori per fasce di età e per sesso, http://www.senato.it/documenti/repository/composizione/elezioni2008/Elenchi/senatori_2008_statistiche_eta_se sso.pdf, İtalya Senatosu Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 TBMM Araştırma Merkezi 39 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları İtalyan Temsilciler Meclisinde kadın-erkek eşitliği komisyonu bulunmamaktadır. Senatoda da kadın-erkek eşitliği komisyonu bulunmamakla birlikte 13. ve 14. yasama dönemlerinde kadın-erkek eşitliği konusunu sadece Senato çalışanları açısından inceleyen bir komisyon, idari bir birim olarak görev yapmıştır. Kadın-Erkek Eşitliği Ulusal Komitesi 1984 yılında bir kararname ile Hükümetin danışma organı olarak kurulmuş, 1990 yılında çıkarılan kanunla kadın-erkek eşitliğini sağlayan kanunları ve girişimleri ifade ve teşvik etmekle görevlendirilmiştir. Komite Fırsat Eşitliği Bakanlığı’na bağlıdır. 4.2.21. İzlanda 95 Althingi: 63 üyeden 20’si kadın (% 31.75) 96 İzlanda Parlamentosunda (Althingi), özel olarak kadın-erkek eşitliğiyle ilgili bir komisyon bulunmamakta, bu konular Sosyal İşler Komisyonu’nda ele alınmaktadır. Hükümette yetkili makam ise Sosyal İşler Bakanlığıdır. Bu bakanlık bünyesindeki Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Merkezi İzlanda’da kadın-erkek eşitliği konularıyla ilgilenir. 4.2.22. Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 97 Vouli Antiprosopon: 56 üyeden 8’i kadın (% 14.29) 98 Meclis Kadınlar ve Erkekler İçin Eşit Fırsatlar Daimi Komisyonu 8 Haziran 2006 tarihinde kurulmuştur. 4’ü kadın 9 üyenin yer aldığı Komisyonda siyasi partiler meclisteki oranlarına göre temsil edilir ve üyeler bir yasama dönemi -5 yıl- boyunca görev yaparlar. Komisyon diğer meclis komisyonları gibi yetki alanına giren konularda yasa taslaklarını görüşür. Yetki alanı kadının statüsü ve Adalet ve Kamu Düzeni Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı gibi bakanlıkların yetki alanındaki konularda cinsiyet eşitliği ile ilgili konulardır. Görevi taslak yasaların ve bütçelerin incelenmesi yoluyla hükümet politikalarının parlamenter denetimini gerçekleştirmek ya da kendi inisiyatifiyle gündeme getirdiği konuları tartışmaktır. Ayrıca kendi yetki alanında ulusal ve uluslararası standartlara uygunluğu denetler ve ilave kamu harcaması yaratmayacak şekilde hükümete önerilerde bulunur. Bireysel 95 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna İzlanda Cevabı Iceland: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2143_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 97 ECPRD 947 nolu Soru Formuna Güney Kıbrıs Rum Yönetimi Cevabı 98 Cyprus: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2081_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 96 40 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 şikayetler bu komisyonda ele alınmaz, ancak bu tür şikayetler iletilmesi halinde Komisyon konuyu uygun birimlere yönlendirir. Meclis Başkanının bilgilendirilmesi şartıyla yerinde incelemeler yapabilir ve toplantılarına hükümet görevlileri yanı sıra sivil toplum örgütleri ve diğer toplumsal örgütlerden temsilciler çağırabilir. Ayrı bir bütçesi yoktur, harcamaları Meclis genel bütçesinden karşılanır. 4.2.23. Letonya 99 Saeima:100 üyeden 19’i kadın (%19) 100 Letonya Parlamentosunda (Seima) kadın-erkek eşitliğiyle ilgili bir komisyon bulunmamakla birlikte, 2003 yılında değişik siyasi partilerden kadın parlamenterlerce diğer ülkelerdeki kadın parlamenterlerle işbirliği amacıyla Parlamentolararası Kadın İşbirliği Grubu kurulmuş olup, bu gruptaki 17 kadın parlamenter Letonya kadınlarının sosyoekonomik durumu ve toplumdaki rolü ile de ilgilenmiştir. 101 4.2.24. Litvanya 102 Seimas:141 üyeden 35’i kadın (%24.82) 103 Litvanya Parlamentosunun (Seimas) kadın-erkek eşitliğinden sorumlu bir komisyonu bulunmamakla birlikte, Aile ve Çocuk İşleri Komisyonu kadın-erkek eşitliği ve kadın hakları ile ilgili yasa taslaklarını ele almakta ve parlamenter denetimde yer almaktadır. Komisyonun 7’si kadın 9 üyesi vardır. Ayrıca, 1997 yılında Parlamento Kadın Grubu kurulmuş, 2000 seçimlerinden sonra yenilenmiştir. Grubun 15 üyesi vardır ve yasama sürecinde yer almaktadır. 1998 Aralık ayında çıkarılan ve 1999 yılının Mart ayında yürürlüğe giren Kadın ve Erkeklerin Fırsat Eşitliği Kanunu uyarınca oluşturulan Fırsat Eşitliği Ombudsmanı Ofisi de 99 ECPRD 401 nolu Soru Formuna Letonya Cevabı ve “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”, s. 118 100 Latvia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2177, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 101 http://www.saeima.lv/saeima9/GRUPAS_9AN.grupu_saraksts, Letonya Parlamentosu Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 102 ECPRD 401 nolu Soru Formuna Litvanya Cevabı ve “National machinery…, s.123 103 Lithuania: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2189_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 TBMM Araştırma Merkezi 41 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları bu alanda çalışmaktadır. Ofis bağımsız bir kamu kuruluşu olup Parlamentoya karşı sorumludur. İş hayatında, eğitimde, hizmetler alanında ayrımcı muameleye uğradığını ya da cinsel tacize maruz kaldığını düşünen kadınlar ve erkekler Ombudsmana başvurma hakkına sahiptir. Ombudsman ayrımcılık başvurularını doğrudan ya da dolaylı olarak inceleyebilir. Ombudsman her yıl 15 Mart’a kadar bir önceki yılın çalışmalarını içeren bir raporu Parlamentoya sunar. Bu rapor Parlamentoda görüşülerek kamuya açıklanır. 4.2.25. Lüksemburg Chambre des Deputes: 60 üyeden 14’ü kadın(%23.33) 104 Lüksemburg Temsilciler Meclisinde Aile, Gençlik ve Fırsat Eşitliği Komisyonu adı altında 13 üyeli bir daimi Komisyon bulunmaktadır. 105 4.2.26. Makedonya 106 Sobranie: 120 üyeden 347ü kadın ( % 28.33) 107 Makedonya Parlamentosunda Kadınlar ve Erkekler İçin Eşit Fırsatlar Komisyonu bir Başkan, 10 üye ve yedeklerinden oluşmaktadır. Komisyonun görev alanına giren konular aşağıda sıralanmaktadır: ¾ istihdam ve sosyal politika, eğitim ve sağlık bakımı alanında kanun taslakları ile diğer düzenlemelerin cinsiyet eşitliği cephesinden incelenmesi, ¾ Kadınlar ve Erkekler İçin Eşit Fırsatlar Ulusal Eylem Planı Taslağı, ¾ Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığının Cinsiyet Eşitliği Birimince sunulan raporlar aracılığıyla, kamu ve özel sektörün tüm alanlarında 104 Luxembourg: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2191_A.htm, Erişim Tarihi: 024 Nisan 2008 105 Commission de la Famille, de l'Egalité des chances et de la Jeunesse, http://www.chd.lu/fr/seances/commissions/detail.jsp?code=338, Luksembourg Parlamentosu Web Sitesi, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 106 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Makedonya Cevabı 107 The Former Yugoslav Republic of Macedonia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2313_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 42 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 kadınlar ve erkekler için eşit fırsatlar oluşturulmasında özel ve temel önlemler uygulanması ve uyarlanmasının kontrolü, ¾ Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığının Cinsiyet Eşitliği Birimince sunulan raporlar aracılığıyla, kadınlar ve erkeklere eşitsiz muamelenin ortadan kaldırılması için önlemler sisteminin kontrolü, ¾ kadınlar ve erkekler için eşit fırsatlar alanında kanunlar ve diğer düzenlemeleri uyarlama ve değişiklik girişimleri, ¾ kadınlar ve erkekler için eşit fırsatlar için ilgili kurumlar arasında işbirliğini teşvik etmek, ¾ kadınlar ve erkekler için eşit fırsatlarla ilgili tüm konularda Genel Kurula düzenli bilgi sunmak, ¾ diğer ülke parlamentolarının ilgili komisyonları ile işbirliği. 4.2.27. Norveç 108 Stortinget:169 üyeden 64’ü kadın(%37.87) 109 Norveç Parlamentosunda özel olarak kadın-erkek eşitliğiyle ilgili bir komisyon bulunmamaktadır. İçtüzüğün 12.maddesine göre aile, çocuk, gençlik, toplumsal cinsiyet eşitliği, tüketici hakları ve kültürel meseleler Aile ve Kültürel İşler Daimi Komisyonunun görev alanındadır. Norveç’te kadın-erkek eşitliğinin izlenmesi esas olarak Kadın-Erkek Eşitliği Ombudsmanı ve belli ölçüde de Çocuk ve Aile İşleri Bakanlığının sorumluluğundadır . Kadın-Erkek Eşitliği Ombudsmanı ve Kadın-Erkek Eşitliği Başvuru Kurulu 1978 tarihli Kadın-Erkek Eşitliği Kanununun hükümlerini uygular, kamu atamalarıyla oluşturulan kurul ve komitelerde kadın ve erkeklerin eşit katılımını gözetirler. 108 ECPRD 947 nolu Soru Formuna Norveç Cevabı Norway: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2239_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 109 TBMM Araştırma Merkezi 43 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları 4.2.28. Polonya 110 Sejm: 460 üyeden 93’ü kadın (%20.22) 111 Senat: 100 üyeden 8’i kadın (% 8) 1991 yılında Sejm (Temsilciler Meclisi) Sözleşmesinde kadın milletvekillerinin girişimiyle, Parlamento Kadın Çevresi kurulmuş, Sejm ve Senatodaki tüm siyasi gruplardan kadın milletvekilleri bu çevreye katılma niyetlerini beyan etmişlerdir. Parlamentodaki kadın lobisinin ana fikri siyasi ayrımlardan, görüşlerden bağımsız olarak kadınların haklarını korumaktır. Sonraki Sejm’lerde de girişim sürdürülmüş, Parlamento Kadın Grubu kurulmuştur. Bu dönem Parlamento Kadın Grubuna ilk kez erkek milletvekilleri de katılmıştır. 23 Kasım 2007 tarihinde Grup kendi çalışma ve yetki kurallarına dair bir düzenleme yapmıştır.Buna göre Senatörler ve milletvekillerinin kendi tercihlerine göre yer alacağı Grubun Başkanlık Divanında bir başkan, bir başkan yardımcısı, bir sözcü ve 4 üye yer alacaktır. 4.2.29. Portekiz 112 Assembleia da Republica: 230 üyeden 49’u kadın (%21.30) 113 Portekiz Parlamentosunda fırsat eşitliğiyle ilgili konular Etik, Toplum ve Kültür Komisyonunun sorumluluğundadır. 8 Temmuz 2005 tarihinde, bu Komisyon bünyesinde Fırsat Eşitliği ve Aile Alt Komisyonu oluşturulmuştur. 8 üyeden oluşan bu Alt Komisyonda Sosyalist Partiden 3, Sosyal Demokrat Partiden 2, Komünist Partiden 1, Popüler Partiden 1 ve Sol Bloktan 1 üye görev yapmaktadır. Üye sayısının yarıdan fazlasıyla toplanır. Kararlar çekimserler sayılmadan basit çoğunlukla alınır. Alt Komisyonun son çalışmalarından örnekler; belli malların halka satışında görme engellilere bilgiye erişim sağlanması, farklı ihtiyaçlar ve fırsat eşitliği ya da göç politikaları ve kültürlerarası diyalog gibi konulardaki girişimleri tartışmak için değişik kamu kurumlarında ve özel kurumlarda gerçekleştirilen toplantılarda ortaya çıkmaktadır. 110 ECPRD 947 nolu Soru Formuna Polonya Cevabı Poland: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament http://www.ipu.org/parline-e/reports/2255_A.htm, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 112 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Portekiz Cevabı 113 Portugal: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2257_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 111 44 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 4.2.30. Romanya 114 Camera Deputatilor:331 üyeden(asıl 332 üye)37’si kadın((%11.18) Senatul: 137 üyeden 13’ü kadın(%9.49) 115 Romanya Temsilciler Meclisindeki Kadınlar ve Erkekler İçin Fırsat Eşitliği Daimi Komisyonu 2003 yılının Kasım ayında Temsilciler Meclisi kararıyla oluşturulmuştur. Amaçları şunlardır: ¾ Cinsiyete dayalı her türlü ayrımcılığın ortadan kaldırılması ve toplumda kadınların şartlarının iyileştirilmesi; ¾ Kadınlar ve erkekler için fırsat eşitliği ilkesini yasamadaki girişimlere, hem kadınları hem erkekleri ilgilendiren politika ve programlara entegre etmek; ¾ Romanya tarafından onaylanan uluslararası belgelerde yer alan kadınlar ve erkekler için fırsat eşitliği ve eşit muamele hükümlerinin uygulanmasını izlemek. Dört yıllık yasama dönemi süresince Temsilciler Meclisi kurallarına göre çalışan ve bir danışman, iki uzman ve bir sekreterin görev yaptığı daimi Komisyonda, sözleşmeli uzman çalıştırmak da mümkündür. Tüm siyasi parti gruplarının temsil edildiği Komisyonun 20042008 yasama döneminde on bir üyesinden yedisi kadındır. Komisyonun odaklandığı öncelikli çalışma konuları şöyle sıralanmıştır: Ekonomik hayatta kadınlar ve erkekler için eşit fırsatlar; Karar alma süreçlerinde kadınların ve erkeklerin eşit katılımı (sosyal, siyasi, ekonomik ve kültürel seviyelerde) ; Kadına karşı her türlü şiddetin ortadan kaldırılması (ailede, toplumda, işyerinde) Aile hayatında rollerin eşit paylaşımı; aile ve profesyonel sorumlulukların dengelenmesi; 114 ECPRD 401 nolu Soru Formuna Romanya Cevabı Romania: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2262_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 115 TBMM Araştırma Merkezi 45 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Geleneksel roller açısından zihniyetlerin değiştirilmesi ve cinsiyete dair kalıpların aşılması. Bu hedeflerin gerçekleştirilmesi için atılacak adımlar şunlardır: a)Yasama faaliyetlerinde: ● Bu alanda yasa teklifleri hazırlamak; ● Kadın-erkek eşitliği ilkesinin gözetilmesi açısından yasa tasarıları ve teklifleri üzerine görüş (lehte ya da aleyhte) bildirmek; ● Ulusal yasaları ilgili uluslararası hükümlere uyumlu hale getirmek. b) Kadın-erkek eşitliği alanındaki Avrupa Birliği müktesebatını ulusal yasal sisteme geçirmek; c) Yasaların uygulamaya konulmasını izlemek: • yasaların uygulanma aşamasını değerlendirmek; • kadın-erkek eşitliği açısından etkilerini analiz etmek. d) Siyasi karar alma faktörlerini konuya duyarlı hale getirmek: • Parlamenterleri ve siyasal karar alma faktörlerini, ülkede gerçekleştirilen gelişme ve kadın-erkek eşitliğini artırmada mevcut engeller konusunda bilgilendirmek; e) Sosyal diyalogun gelişmesi: • sivil toplumla işbirliği; • bu alanda görevli kamu kurumlarıyla işbirliği; • bu alanda belli başlı konular üzerinde tartışmalar düzenlenmesi. f) Cinsiyet ayrımcılığı olaylarına dair duyuruları almak ve analiz etmek. g) Enformasyon / doküman: • ulusal düzeyde kadın-erkek eşitliği üzerine araştırmaları, istatistikleri ve çalışmaları desteklemek ; 46 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları • Mayıs 2008 kadın-erkek eşitliğiyle ilgili istatistikler üzerine çalışan ulusal ve uluslararası kuruluşlardan sağlanan bilgiyi yaygınlaştırmak ; h) Parlamento diplomasisi içinde: • Avrupa kurumlarının benzer yapılarından parlamenterlerle işbirliği yapmak; • Avrupa Birliği’ne üye ülkelerin ulusal parlamentolarının üyeleri ile işbirliği yapmak; • Kadın-erkek eşitliği konularında uluslararası düzenlemelere katılmak. i) Topluluk faaliyetlerinin artırılması amacıyla: • Konuyla ilgili bilgiler internet üzerinde yaygınlaştırılır. • Düzenli faaliyet raporları tasarlanır; • Basın için resmi açıklamalar hazırlanır ve kitle iletişim araçlarıyla işbirliği yapılır. 4.2.31. Rusya Federasyonu Gussoudarstvennaya Duma: 450 üyeden 63’ü kadın(% 14) Soviet Federatsii:169 üyeden 8’i kadın (% 4.73) 116 Rusya Federasyonu Parlamentosunda (Duma) kadın konuları, kadınlara kota uygulanması önerisi de dahil olmak üzere, zaman zaman gündeme gelmekle birlikte kadınerkek eşitliğini izlemekle görevli bir komisyon bulunmamaktadır. Duma’da Aile, Kadınlar ve Çocuklar Komisyonu vardır. İnsan hakları konuları Duma’nın her komisyonun kendi yetki alanları içinde ele alınır. 117 Federasyon Konseyi’nin Halk Komisyonu Rusya’da kadınlar ve erkekler arasında eşit haklar ve fırsat eşitliği sağlanması ile ilgilenir. Kadın-erkek eşitliğinin farklı konuları Anayasal Yasama Komisyonu ile Sosyal Politika ve Sağlık Komisyonu tarafından ele alınır. 118 116 Russian Federation: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament,http://www.ipu.org/parline-e/reports/2264_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 117 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Rusya Cevabı 118 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Rusya Cevabı TBMM Araştırma Merkezi 47 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları 4.2.32. Sırbistan Narodna skupstina: 250 üyeden 51’i kadın ( % 20.40) 119 Millet Meclisinde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komisyonu vardır. İçtüzüğün 71.maddesine göre bu Komisyon kanun teklif ve tasarıları ile diğer yasal düzenlemeleri cinsiyet eşitliği sağlanması açısından inceler. Hükümetin, Millet Meclisine rapor veren organ ve görevlilerinin politikaları ve yasal düzenlemeler uygulamalarını cinsiyet eşitliğinin sağlanması açısından gözetim altına alır. 15 milletvekilinden oluşur. 4.2.33. Slovakya 120 Narodna rada Slovenskej republiky:150 üyeden 29’u kadın (% 19.33) 121 Slovak Cumhuriyetinin Millet Meclisinde 2002 yılında kurulan İnsan Hakları, Azınlıklar ve Kadının Statüsü Komisyonu bulunmaktadır. 122 Bu komisyon ile Sosyal İşler ve Konut Komisyonu gündemlerine fırsat eşitliği konularını da almaktadır. Sosyal İşler ve Konut Komisyonu fırsat eşitliği konuları için istişari bir organ olarak özel bir komisyon oluşturmuştur. Fırsat eşitliği konuları esas olarak Sosyal İşler, Çalışma ve Aile Bakanlığının sorumluluğundadır. 11 milletvekilinin görev yaptığı İnsan Hakları, Azınlıklar ve Kadının Statüsü Komisyonu teklif ve tasarıları, uluslararası anlaşmaları ve belli hükümet programlarını Anayasadaki ve Slovakya’nın uluslararası alandaki yükümlülükleri bağlamında insan hakları ve azınlık haklarına uygunluk açısından inceler. Cinsiyet eşitliğine özel bir dikkat gösterilir. 4.2.34. Slovenya 123 Drzavni zborRepublike Slovenije: 90 üyeden 11’i kadın (% 12.22) 124 Drzavni Svet: 40 üyeden 3’ü kadın (% 7.50) 119 Serbia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral Parliament, http://www.ipu.org/parline-e/reports/2355_A.htm, Erişim Tarihi : 24 Nisan 2008 120 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Slovakya Cevabı 121 Slovakia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral, http://www.ipu.org/parlinee/reports/2285_A.htm, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 122 Committee on Human Rights, Minorities and the Status of Women, http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=vybory/zoznam, Slovak Millet Meclisi Web Sitesi, Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 123 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Slovenya Cevabı 124 Slovenia: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral, http://www.ipu.org/parlinee/reports/2288_A.htm, Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008 48 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Slovenya Millet Meclisinde Dilekçe, İnsan Hakları ve Fırsat Eşitliği Komisyonu bulunmaktadır. Komisyonda 4’ü koalisyon milletvekilleri 3’ü muhalefetten olmak üzere 7 üye görevli olup Başkanlığı muhalefetten bir kadın parlamenter yürütmektedir. İç tüzük hükümlerine göre çalışan Komisyon; ¾ Fırsat eşitliği politikaları ile kadın ve erkeklerin sosyal hayatın ve iş hayatının tüm alanlarına eşit katılımıyla ilgili konuları inceler ve izler; ¾ Yetkili organ olarak insan hakları ve temel hürriyetler ile fırsat eşitliğiyle ilgili yasa taslaklarını ve diğer düzenlemeleri müzakere eder. Komisyonun 2006 yılındaki çalışmaları arasında: Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Avukatı ile Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Avukatı Raporunun tartışılması, Eşit Muamele Prensibinin Uygulanması Kanunu değişikliğinin tartışılması, Avrupa Parlamentosunun Avrupa Birliğinde kadın-erkek eşitliği kararı ile engelli kadınların durumları ile ilgili kararı ve Avrupa Komisyonunun Cinsiyet Eşitliği Raporunun tartışılması bulunmaktadır. 4.2.35. Yunanistan 125 Vouli Ton Ellinon:300 üyeden 48’i kadın (%14) 126 Kadın-erkek eşitliği Yunanistan Anayasasının temel ilkelerinden biridir. Yunan Parlamentosunda doğrudan kadın-erkek eşitliği konularından sorumlu bir komisyon bulunmamakla birlikte Parlamentonun çıkardığı ve Ocak 2002’den bu yana yürürlükte olan bir düzenlemeyle, özel ve daimi bir Parlamento Eşitlik ve İnsan Hakları Komisyonu kurulmuştur. İçtüzüğün 43A maddesi uyarınca bu Komisyon eğitimde, ailede ve diğer sosyal kurumlarda cinsiyetlerarası eşitlik ilkesini teşvik etmek için önerilerin değerlendirilmesi, araştırılması ve incelenmesi konularıyla ilgilenir. Komisyon aynı zamanda eşitlik ilkesinin idarece uygulanmasını ve sağlamlaştırılmasını, özellikle de insan haklarının korunması ve saygı gösterilmesi konusunda başarmayı amaçlar. 13 milletvekilinin görev yaptığı Komisyonun oluşumunda siyasi partiler meclisteki oranlarına göre yer alır ve mümkün olduğu takdirde kadın ve erkek üye sayısının eşit oranda olması gerekmektedir. 125 ECPRD 947 Nolu Soru Formuna Yunanistan Cevabı ve “National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women”, s. 88 126 Greece: General Information About the Parliamentary Chamber or Unicameral, http://www.ipu.org/parlinee/reports/2125_A.htm/ Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008 TBMM Araştırma Merkezi 49 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Komisyonun son çalışmalarından örnekler aşağıda sıralanmaktadır: Engellilerin iş piyasasına erişimleri, Anneliğin korunması, Çocuk haklarının korunması, Kadınların siyasal yaşama katılmaları ve bölgesel seçimlerde listelerde orantılı temsilleri, Çocuk Suçları, Çocukların kaçırılmaları ve cinsel tacizi, 3’ten fazla çocuğa sahip olan annelerin profesyonel eğitimi, Helen Bölgesinde ailenin desteklenmesi, Hamileliğin korunması, 50 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 5. SONUÇ Parlamentoda kadın-erkek eşitliği ile ilgili bir Komisyonun varlığı parlamentonun kadın-erkek eşitliğinin sağlanmasına verdiği önemi göstermesi açısından öncelikle politik bir öneme sahiptir. Öte yandan parlamenterlerin yasa tasarı ve tekliflerini cinsiyet eşitliği perspektifinden inceleyebilmeleri, bu alandaki ulusal ve uluslararası standartlara uygunluğu denetleyebilmeleri, kadın-erkek eşitliği konusunda kamuoyunda bir farkındalık yaratılmasına katkıda bulunmaları açısından da değer taşımaktadır. Parlamentolararası Birlik tarafından yapılan ve yukarıda sözü edilen çalışmada da değinildiği gibi son yıllarda kadın-erkek eşitliği konusuyla ilgilenen ya da görev alanına cinsiyet eşitliğini de dahil eden Parlamento komisyonlarının sayısında belirgin bir artış söz konusudur. 2008 yılı verilerine göre hakkında bilgiye erişilebilen 115 ülkeden 80’inde 93 parlamento komisyonu cinsiyet eşitliği konularını ele almakla yükümlüdür. Yalnızca 35 ülke bu tür bir komisyon olmadığını bildirmiştir. Türkiye’de de dünyadaki eğilime paralel olarak 1998 yılından bu yana her yasama döneminde, TBMM bünyesinde kadın-erkek eşitliğini izlemekle görevli bir komisyon kurulması ile ilgili olarak, gerek iktidar gerekse muhalefet milletvekilleri tarafından çeşitli teklifler verilmiş olup konu parlamento gündemine taşınmıştır. TBMM Araştırma Merkezi 51 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları 6. KAYNAKÇA Almanya Federal Meclis Web Sitesi, Treffen mit dem Journalistinnenbund, http://www.bundestag.de/ausschuesse/a13/treffen_journ_bund.html, (Erişim Tarihi:15 Nisan.2008). ---------, Pressemitteilungen, http://www.bundestag.de/ausschuesse/a13/presse/index.html, (Erişim Tarihi:15 Nisan.2008) --------, Aufgaben und Arbeit, http://www.bundestag.de/ausschuesse/a13/aufgaben.html, (Erişim Tarihi:15 Nisan 2008) ABHaber.com, “Bozkurt:Türkiye’de Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonu Kurulmalı”, http://www.abhaber.com/haber.php?id=21647, (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008) --------,“AP Üyesi Emine Bozkurt Raporunu Açıkladı”, http://www.abhaber.com/haber.php?id=4305, (Erişim Tarihi:16 Nisan 2008) Avrupa Birliği Genel Sekreterliği - ABGS Web Sitesi, “Türkiye 2007 İlerleme Raporu”, http://www.euturkey.org.tr/files/AB_Iliskileri/AdaylikSureci/IlerlemeRaporlari/2007il erlemeraporu_tr.pdf, (Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2008) Avrupa Konseyi / European Council Web Sitesi, “Steering Committee for Equality between Women and Men (CDEG)” http://www.coe.int/T/E/Human_Rights/Equality/11._Equality_Committee/, (Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008). Avrupa Parlamentosu / European Parliament Web Sitesi, “Women's Rights and Gender Equality, Activities: Members”, http://www.europarl.europa.eu/activities/committees/membersCom.do;jsessionid=A02 9DD01C25E6958FE376A88F7D906E6.node1?language=EN&body=FEMM, (Erişim Tarihi:25 Nisan 2008) --------,“Women’s Rights and Gender Equality, Activities: Introduction”, http://www.europarl.europa.eu/activities/committees/homeCom.do?language=EN&bo dy=FEMM, (Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008) --------; “NCEO - Network of Parliamentary Committees for Equal Opportunities for Women and Men in the European Union”, http://www.europarl.eu.int/comparl/femm/ccec/presentation/default_en.htm, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008) Avusturya Parlamentosu Web Sitesi, “Gleichbehandlungsausschuss”, http://www.parlament.gv.at/PG/DE/XXIII/A-GL/A-GL_00001/MIT.shtml, (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008) Bulgaristan Millet Meclisi Web Sitesi, “Distribution of the 40th National Assembly by gender”, http://www.parliament.bg/?page=ns&lng=en&nsid=4, (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008) CNN TÜRK.com, http://www.cnnturk.com.tr, (Erişim Tarihi: 1 Nisan 2005) 52 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Çek Cumhuriyeti Temsilciler Meclisi Web Sitesi, “Committees, Commissions and Delegations”, http://www.psp.cz/cgi-bin/eng/sqw/organy.sqw, (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008). ECPRD, Avrupa Parlamentoları Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi / the European Centre for Parliamentary Research and Documantation Web Sitesi, Request No: 401, 2005/04/14 “Parliamentary Committees on Equality between Women and Men”, https://ecprd.secure.europarl.europa.eu/ecprd/secured/detailreq.do?id=401, Kısıtlı Erişim (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008) --------,“Parliamentary Committees on Equality between Women and Men update” Request No: 947, 2008/03/14, https://ecprd.secure.europarl.europa.eu/ecprd/secured/detailreq.do?id=947, Kısıtlı Erişim (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008) Fransa Millet Meclisi Web Sitesi, “Parliamentary Delegations”, http://www.assembleenationale.fr/english/synthetic_files/file_50.asp, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008) ---------,“Délégation De L'assemblée Nationale Aux Droits Des Femmes”, http://www.assemblee-nationale.fr/13/tribun/comm_ega.asp, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008). Fransa Senatosu Resmi Web Sites “Membres de la Délégation aux droits des femmes et à l'égalité des chances entre les hommes et les femmes”, http://www.senat.fr/listes/delega_211.html, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008). Haber X, “Avrupa Konseyi Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu İstanbul'da Toplanacak”, http://www.haberx.com/n/1067368/avrupa-konseyi-kadin-erkekfirsat.htm, (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008) Hollanda Temsilciler Meclisi Web Sitesi, “Members of Parliament”, http://www.houseofrepresentatives.nl/members_of_parliament/members_of_parliamen t/index.jsp, (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008). İngiltere Avam Kamarası/ House of Commons Web Sitesi, “Social Background of MPs”, , http://www.parliament.uk/commons/lib/research/notes/snsg-01528.pdf, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008) İrlanda Parlamentosu Resmi Web Sitesi, “Joint Committee on Justice, Equality, Defence and Women’s Rights Membership”, http://www.oireachtas.ie/viewdoc.asp?fn=/documents/Committees30thDail/JJusticeEDWR/Membership/document1.htm, (Erişim Tarihi: 23 Nisan 2008) İsrail Parlamentosu Web Sitesi, “Committee on the Status of Women”, http://www.knesset.gov.il/committees/eng/committee_eng.asp?c_id=11, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008). İtalya Temsilciler Meclisi Resmi Web Sitesi, “Distinzione dei deputati per età e sesso”, http://www.camera.it/deputatism/248/lista.asp, (Erişim Tarihi 24 Nisan 2008) TBMM Araştırma Merkezi 53 Mayıs 2008 Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları İtalya Senatosu Resmi Web Sitesi, “Distribuzione dei senatori per fasce di età e per sesso”, http://www.senato.it/documenti/repository/composizione/elezioni2008/Elenchi/senator i_2008_statistiche_eta_sesso.pdf, (Erişim Tarihi 24 Nisan 2008). Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset, TÜSİAD Yayınları, İstanbul 2000. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Web Sitesi, http://www.ksgm.gov.tr, (Erişim Tarihi: 17 Nisan 2008) --------,“Babalar, Çocuklar ve Cinsiyet Eşitliği: İsveç ve Türkiye Paneli(Açılış http://www.kssgm.gov.tr/metin135.html, Konuşması)”, Düz.:Uçan Süpürge, (Erişim Tarihi: 5 Nisan 2005). ---------,“Toplumda Kadının Rolünün Güçlendirilmesine İlişkin Bakanlar Sonuç Belgesi”, Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Resmi Web Sitesi, http://www.ksgm.gov.tr/euromed_sonucBelgesi.pdf, (Erişim Tarihi: 18 Nisan 2008). Letonya Parlamentosu Web Sitesi, http://www.saeima.lv/saeima9/GRUPAS_9AN.grupu_saraksts, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008) Lüksembourg Parlamentosu Web Sitesi, “Commission de la Famille, de l'Egalité des chances et de la Jeunesse”, http://www.chd.lu/fr/seances/commissions/detail.jsp?code=338, (Erişim Tarihi: 24 Nisan 2008). National machinery, action plans and gender mainstreaming in the Council of Europe member states since the 4th world Conference on Women, EG(2004) 4, Strasbourg 2004. ÖZCAN, Zafer, “Avrupa’da da Kadın Sorunu Var”, Aksiyon, 17 Ekim 2005, http://www.aksiyon.com.tr/detay.php?id=22681, (Erişim Tarihi: 18 Nisan 2008) Parlamentolararası Birlik/Inter Parliamentary Union- IPU Web Sitesi, PARLINE Database on National Parliaments (Ulusal Parlamentolar Veri Tabanı), http://www.ipu.org/parline-e/parlinesearch.asp, (Erişim Tarihi: 2 Mayıs 2008) ---------,“Equality in Politics: A Survey of Women and Men in Parliaments – 2008”, http://www.ipu.org/PDF/publications/equality08-e.pdf, (Erişim Tarihi: 5 Mayıs 2008) Slovak Cumhuriyeti Millet Meclisi Web Sitesi, “Committee on Human Rights, Minorities and the Status of Women”, http://www.nrsr.sk/default.aspx?sid=vybory/zoznam, (Erişim Tarihi: 25 Nisan 2008) TBMM Kadının Statüsünü Araştırma Komisyonu Raporu, TC Başbakanlık Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara 1998 54 TBMM Araştırma Merkezi Kadın- Erkek Eşitliği Mekanizmaları ve Çeşitli Parlamentolarda Kadın-Erkek Eşitliği Komisyonları Mayıs 2008 Türkiye Büyük Millet Meclisi –TBMM Web Sitesi, 21.Dönem, Esas No:2/449, Sıra Sayısı 527, http://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2-0449.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:20-Cilt:47-Yasama Yılı:3, 63. Birleşim, 05.03.1998, http://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem20/yil3/bas/b063m.htm, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 21.Dönem, Esas No:2/442, Sıra Sayısı 527, http://www2.tbmm.gov.tr/d21/2/2- 0442.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 22.Dönem, 1.Yasama Yılı, Esas No:2/41, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0041.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 22.Dönem, 1.Yasama Yılı, Esas No:2/105, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2- 0105.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 22.Dönem, 1.Yasama Yılı, Esas No:2/98, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2-0098.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 22.Dönem, 4.Yasama Yılı, Esas No:2/749, http://www2.tbmm.gov.tr/d22/2/2- 0749.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 23.Dönem, 2.Yasama Yılı, Esas No:2/112, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2- 0112.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 23.Dönem 1.Yasama Yılı, Esas No:2/5, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0005.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 23.Dönem, 2.Yasama Yılı, Esas No:2/190, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2- 0190.pdf, (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008). ----------, 23.Dönem, 2.Yasama Yılı, Esas No:2/211, http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2- 0211.pdf., (Erişim Tarihi:24 Nisan 2008) Uçan Süpürge Web Sitesi , Bozkurt Emine, “Avrupa Parlamentosu Kadın Hakları ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Komitesi’nin ‘Türkiye’de Kadınların Toplumsal, Ekonomik ve Siyasal Etkinliklerdeki Rolü’ Raporunun Gayri Resmi Tercümesi”, http://www.ucansupurge.org, (Erişim Tarihi: 5 Nisan 2005). TBMM Araştırma Merkezi 55
