egzersizler, koruyucu, tedavi edici ve muayene pozisyonları

HEMġĠRELĠK
HĠZMETLERĠNĠN
ORGANĠZASYONU –1
YÖNETĠM VE
ORGANĠZASYON
HEDEFLER
Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
 Yönetim sürecinin ikinci aşaması olan organize etmeyi
tanımlayabilecek,
 Organize etmede izlenen adımları kavrayabilecek,
 Organizasyon şeması çiziminde dikkat edilecek noktaları
öğrenecek,
 Formal ve informal organizasyonların özelliklerini
öğrenecek,
 Organizasyonların temel ilkelerini kavrayabileceksiniz.
ĠÇĠNDEKĠLER
1. Organizasyon ve organizasyon yapıları
2. Organizasyon şemaları
3. Organizasyon ilkeleri
HAFTA
11
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
HEMġĠRELĠK HĠZMETLERĠNĠN ORGANĠZASYONU –1
GĠRĠġ
Bu konuda yönetim sürecinin önemli bir diğer adımı olan organizasyon/örgütleme
basamağından söz edilecektir. Yönetim sürecinin ilk aşaması olan planlama aşamasında;
hemşirelik hizmetleri ile ilgili amaç ve hedeflerin, hemşirelik felsefesinin, standartların
ve kriterlerin, politika ve prosedürlerin belirlenmesiyle ilgili bilgiler verilmişti. Bu
konuda, genel olarak organizasyon kavramından, organize etme sürecini etkileyen
faktörlerden, organizasyon ilkelerinden, bir kurumun organizasyon yapısını oluşturan
organizasyon şemalarından ve organizasyon şeması çizerken dikkat edilecek noktalardan
söz edilecek, bu konun devamı bir sonraki konuda ise, hastane ve hemşirelik
hizmetlerinin organizasyon yapılarından, yönetici hemşirenin organizasyon ile ilgili
sorumluluklarından söz edilecektir.
ORGANĠZASYON /ÖRGÜTLEME
Organizasyon (örgüt); belirli amacı gerçekleştirmek üzere iki veya daha fazla kişinin
çabalarını bilinçli olarak birleştirmeleri yolu ile ortaya çıkan işbirliği sistemidir. Organize
etme (örgütleme)ise amaçlara ulaşmak üzere yapılması öngörülen işlerin, tanımlanmış
görevler halinde düzenlenmesi ve bu görevlere uygun kişilerin getirilmesi yoluyla ortaya
çıkan yapısal süreç şeklinde tanımlanmaktadır. Örgüt, örgütleme süreci sonunda ortaya
çıkan yapıyı belirtir.
Organizasyon, belirli amaçlar kümesini gerçekleştirmek üzere kurulmuş bir
işletmede/kurumda, iş bölümü ve uzmanlaşma esasından hareketle detaylı olarak
belirlenmiş görevler/işler arasındaki koordinasyonu (iletişim, yetki ve sorumluluk
ilişkilerini) yansıtan/belirleyen yapıdır/iskelettir.
Organize etmek/örgütlemek denildiğinde, varılmak istenen bir amaç ya da amaçlar
dizisi, bu amaç ya da amaçlar dizisini gerçekleştirmek için yapılacak işler, bu işlerin
çalışacak kişiler arasında bölünmesi ve bu kişiler arasındaki ilişkilerin belirlenmesi
anlaşılmalıdır.
Yönetim sürecinin ikinci işlevi olan organize etme (örgütleme); örgütün biçimsel,
resmi otorite yapısının kurulmasıdır. Bu yapı aracılığı ile departmanlar ve daha küçük alt
birimler belirlenecek, birbiriyle ilişkilendirilip belirlenmiş amaçlara ulaşılabilmesi için
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
etkinlikler koordine edilecektir. Planların verimli ve ekonomik bir biçimde uygulanması
için gerekli koşulları sağlama ve sürdürme çalışmaları örgütleme içerisinde yapılır.
Örgütleme, görev ve yetkilerin personel arasında dağıtılmasını ve personelin çalışma
çerçevesinin kurulması işlemlerini de kapsar.
Organize etmenin bir değişmeyen (statik) bir de değişen (dinamik) yönü vardır.
Statik yön, örgütün yapısının örgütün asıl amacına uygun biçimde ayarlanmasıdır.
Dinamik yön ise, sosyal ekonomik ve siyasal konular, malzeme, insan gücü ve usuller
karşısında örgüte yeni bir yön verme aşamasıdır.
Organizasyon/ örgütleme
-
İş ile iş
-
İş ile insan
-
İnsan ile insan arasındaki düzen ve düzenlemelerdir.
Örgütlemenin Evreleri Nelerdir?

Amaçlara ulaşmak için yapılacak işler belirlenmeli,

İş analizleri yardımıyla, birbirlerine çeşitli bakımlardan benzer işleri bir araya
getirerek gruplandırılmalı,

Her iş grubu için bu işleri görecek sayı ve nitelikte personel belirlenmeli (normkadro),

İşe alınacak personelin (yöneticiler ve işgörenlerin) yetenek, bilgi ve
tecrübelerinin ne olması gerektiği belirlenmeli,

İşe personel almadan önce bu personelin yapacağı görevlerin veya işlerin tanımı
yapılmalı,

Yönetim görevini üstlenecek personelin üretim kaynaklarını (araç, gereçleri,
insanları v.b.) ne oranda kullanabileceği, kuruluşu hangi konularda, nasıl ve ne
ölçüde temsil edeceği, hangi ölçüde kurum adına serbestçe anlaşmaya girebileceği
konusundaki yetkileri ve bunun karşılığında sorumlulukları belirlenmeli,

Organizasyonda görev alan yöneticilerin hangi iş grupları (bölüm ve kısımların)
yöneticileri ile ne konularda nasıl ilişki ve işbirliğine gidecekleri açıklanmalı,
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1

Yöneticilerin kuruluşun yakın çevresindeki kişi, grup ve kuruluşlarla ne zaman,
nasıl, hangi konularda, hangi yetkiler ölçüsünde ilişki kuracakları belirlenmeli,

Üst yönetici ile hangi zamanlarda ne tür (yazılı veya sözlü veya her ikisi) bir
raporlama ilişkisi kurulacağı belirlenmeli,

Her bölüm veya kısım yöneticisinin başka grup yöneticileri ile katılacakları
komite toplantılarının neler olduğunu, bu komitedeki görevleri açıklanmalı,
 Bütün bu özellikleri taşıyan pozisyonlar için işe uygun nitelik ve özellikleri
taşıyan personel, bilimsel usullerle istihdam edilmelidir (işe uygun eleman seçme
ve yerleştirme).
Örgütlemenin Yararları Nelerdir?

Görev,
yetki
ve
sorumlulukların
belirlenerek,
emir-komuta
zincirinin
oluşturulması ile belirsizliklerin önlenmesi, işlerde tekrarların engellenmesi ve
boşluklardan kaçınılmasını sağlar.

Görev, yetki ve sorumluluk karmaşasından kaynaklanacak çatışmaları önler.

İnsan ve yönetimin diğer kaynakları arasında uyumlu ilişkiler kurarak bunlardan
en üst düzeyde yararlanılmasını sağlar.

Ekip çalışmasını ve işbirliğini sağlar.

Yöneticilerin yöneltme ve denetim işlerine ışık tutar,

Astların kime karşı sorumlu oldukları belirlendiğinden rehberlik etkinliklerini
artırır, ast-üst ilişkilerini düzenler.

Grup motivasyonunu ve birlikte istekle çalışma ortamının oluşmasını sağlar.

Birimler arası ilişkilerin kurulmasını ve bunlar arasındaki uyumu sağlar.
ORGANĠZASYON ġEMALARI
Organizasyon şemaları, bir örgütsel yapı içinde yer alan bölümleri, organları ve
bunlar arasındaki ilişkileri ve haberleşme kanallarını gösteren çizimlerdir. Her örgütün
bir organizasyon şeması olmalıdır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Şemalar, işlerin nasıl dağıldığını her birimin ne yaptığını, kimlerin kimleri yönettiğini
ve emir veren ve emir alanların yetki ve sorumluluk durumlarını gösterir. İnceleme
yapanlara ve yöneticilere işlerin yürütülmesinde yardımcı olur. Şemalar sayesinde örgütte
çalışan herkes, örgüt içindeki yerini kolaylıkla bulabilir.
Organizasyon Ģemaları;
 İşlerin ana gruplanma tarzının ne olduğunu,
 Pozisyonlar arasındaki ilişkileri ve kimin kime bağlı olduğunu
 Pozisyonları ve unvanlarını
 Çeşitli pozisyonların organizasyon içindeki nisbi yerini gösterir.
Organizasyon Ģemaları;
 Her pozisyonun sahip olduğu yetki düzeyini
 Ne tür bir yönetim tarzı uygulandığını
 İşLerin tanım ve genişliğini
 Fiili haberleşme düzenini
 İnformel ilişkileri göstermez göstermez.
Organizasyon Ģemaları ne iĢe yarar?
 Organizasyonun analiz edilmesinde büyük kolaylık sağlar.
 Personel yönetimine ve örgüt geliştirme programlarına yardımcı olur.
 Eksik ve aşırı örgütlenme varsa açıklıkla görülebilir.
 Bireylerin yeteneklerine göre nereye kadar yükselebilecekleri görülür.
 Organizasyon şeması, yukarıdan aşağıya inen emirlerin ve aşağıdan yukarı gelen
dilek ve isteklerin yerine getirilmesini çabuklaştırır ve her iki yönde
olabilecek tıkanıklıkları önler.
Organizasyon şemaları yapısal, görevsel ve kadroları gösteren örgüt şemaları olarak
sınıflandırılabilir. Ancak organizasyon şeması denildiği zaman akla gelen yapısal örgüt
şemalardır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Organizasyon Ģeması çizerken nelere dikkat edilmelidir?
Örgüt şemaları açık ve basit olarak hazırlanmalıdır.
Çizgiler ve dikdörtgenlerin sade anlaşılır biçimde olmasına dikkat edilmelidir.
Örgüt şemaları simetrik ve dengeli biçimde olmalıdır.
Örgüt şemalarında yetki ve görev yönünden ağırlıkları eşit olan makamlar bir hizada
yani aynı hat veya yatay çizgi üzerinde gösterilmelidir.
Örgüt şemalarında danışma birimleri ile yürütme birimleri kolaylıkla birbirinden
ayırt edilebilmelidir. Bunu sağlamak için genellikle yürütme birimleri düz çizgilerle
gösterilir, danışma birimleri ise, kesik çizgi noktalarla ve çok kez yürütme birimlerinin
yanlarında, emir ve kumanda çizgisinin dışında gösterilirler.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Örgüt şemalarında, sözü edilen şemanın hangi kuruluşa ait olduğu belirten bir başlığı,
şemanın hazırlandığı tarih ve yerini belirten bilgiler bulunmalıdır.
Örgüt şemalarında, bir birimi veya makamı belirtmek için dikdörtgenler kullanılır.
Dikdörtgenlerin birbirleriyle olan bağlantıları da dikey ve yatay çizgilerle belirtilir.
Üst kademede bulunanlar daha büyük dikdörtgenlerle ve alt kademelere inildikçe
gittikçe küçülen dikdörtgenler kullanılarak dikdörtgenler kullanılır.
Bir hizada bulunanları, görev ve sorumlulukları aynı olan makamları ifade etmek
üzere aynı yatay düz çizgi üzerinde bulunan dikdörtgenlerin büyüklükleri birbirine eşit
olur.
Organizasyon şemaları, bir örgütün yapısını ve modelini göstermek amacıyla
kullanılan araçlardır.
Bir örgütün yapısını ve modelini göstermek amacıyla kullanılan bir diğer araç
organizasyon el kitabıdır. Organizasyon el kitapları, örgüt üyeleri için örgütün amaçları,
ilkeleri ve politikaları, her organa düşen yetki ve sorumluluğun sınırları, ilişkiler ve
haberleşme kanallarının bilinmesi açısından bir kaynaktır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Biçimsel (Formal) ve Biçimsel Olmayan (Ġnformal) Organizasyon Türleri
Bir kurum içinde, kurumun bilinen biçimsel organizasyon şeması dışında, orada
çalışan personelin birbirine çeşitli biçimde yakınlaşmalarından doğan biçimsel olmayan
gruplar ve örgütler vardır. Biçimsel organizasyona, formal organizasyon, resmi
organizasyon da denilmektedir. Biçimsel olmayan organizasyona da resmi olmayan,
gayri resmi organizasyon denilmektedir.
Biçimsel (Formal) Yapı
Biçimsel yapı; insanlar, araçlar ve görevler arasındaki ilişkilerin yönetim tarafından
belirlendiği, işleyişin nasıl olması gerektiğini belirten örgüt yapısını ifade eder. Biçimsel
organizasyon yapısında, çalışanların davranışlarını standartlaştıran planlanmış bilinçli
düzenlemeler vardır.
Biçimsel Olmayan (İnformal) Yapı
İnformal yapı, biçimsel örgüt yapısındaki düzey ve konumların çalışanlarca
doldurulması sonucunda oluşan ve herhangi bir ön planlama ve bilinçli bir düzenleme
eseri olmayan, ancak bireylerarası ilişkiler sonucu ortaya çıkan bir yapıdır. Bu yapıda
hiyerarşik temellere dayanmayan ilişkiler esastır. Biçimsel olmayan örgütün temel
unsurları arasında güç, gruplar ve üyelerin algıları, ihtiyaçları, çıkarları, meslekleri yer
alır. Ayrıca biçimsel olmayan örgüt yapısının oluşmasında örgüt kültürü ve örgüt iklimi
de etkilidir.
Bir yöneticinin informal yapıyı görmemezlikten gelmesi mümkün değildir.
Çünkü formal yapının etkinliğini informal yapı önemli ölçüde etkiler.
ORGANĠZASYON ĠLKELERĠ
Amaç Birliği Ġlkesi
Bir bütün olarak organizasyonun ve onu oluşturan her düzeyin açıkça belirlenmiş bir
amacı olmalıdır. organizasyonun temel amacı belirlendikten sonra, bu temel amacın alt
amaçları olarak bölümlerin ve mevkilerin amaçları saptanmalıdır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Alt amaçların gerçekleşmesi sonucu organizasyonun temel amacına ulaşılması
mümkün olacaktır. O halde örgütlemede tüm birimler aynı amacı gerçekleştirecek şekilde
düzenlenmelidir.
ĠĢbölümü ve UzmanlaĢma Ġlkesi
İşbölümü, işlerin küçük parçalara bölünerek, bir kişinin işin bütününü yapması
yerine, uzmanlaştığı tek bir parçasını yapmasıdır. İş bölümü eşit emekle, daha üstün
sonuç almak demektir. Uzmanlaşma ise, hem iş bölümünü kolaylaştırır, hem de işe
egemen olmayı sağlar, dolayısıyla etkinliği sağlar. Bu nedenle yöneticiler çalışanlara
bilgi, yetenek ve tecrübelerine uygun olan görevler vermeli, diğer kimselerin yapacağı
görevlerden ayırmalı ve bu görevleri devamlı şekilde yapmalarını sağlayarak
uzmanlaşmalarına zemin hazırlamalıdır.
Kontrol Alanı Ġlkesi ve Merkeziyetçilik Derecesi
Bir yöneticinin etkili ve verimli bir şekilde yönetip kontrol edeceği birim ve
insanların sayısı sınırlıdır. Çünkü, her yöneticinin uzmanlık alanı, enerji ve zamanı
belirlidir. Bir üstün kontrol alanını, denetimi altında bulunan astların sayısı belirler. Bir
üste kaç ast bağlanması gerektiği konusunda 3-10 gibi rakamların verildiği
görülmektedir. Ancak sabit bir rakam her zaman için doğru değildir. Bir organizasyonda
ideal kontrol alanının koordinasyon ihtiyacına bağlı olarak belirlenmesi gerekmektedir.
Kontrol alanını belirleyen pek çok faktör vardır.
Bunlar:

Denetlenen işin karmaşıklığı

Diğer işlerle olan benzerlik

Diğer işlerle olan karşılıklı bağlılık
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1

Örgütün içinde bulunduğu ortam koşulları

İşlerin standartlaşma derecesi

Yönetici ve astların nitelikleri

Yöneticinin yönetim felsefesi

Uzmanlaşma derecesi

Çalışanların bilgi ihtiyacı

Kişilerin otonomi talepleri

Çalışanların yönlendirilme ihtiyaçları
Bir organizasyonda kontrol alanının genişliği
yönetsel hiyerarşinin niteliğini ve merkeziyetçiliğin
derecesini göstermektedir. Kontrol alanın geniş ve dar
tutulduğu örgüt yapıları aşağıdaki gibidir. Bir örgütte
yetkinin tek bir merkezde toplanma veya sistemik bir
tarzda alt düzeylere geçirilme derecesi, o örgütte
merkezleşmenin veya merkezleşmemenin derecesini
ifade eder.
Merkeziyetçi yapı
Merkezleşme, yetkinin sistemli ve bilinçli bir
biçimde
üst
kademelerde
toplanmasıdır.
Üst
yöneticiler tüm kararları alır ve daha alt kademe
yöneticiler, üst yönetimin talimatlarını yerine getirir.
Merkezi yapı dik bir piramit, daha fazla hiyerarşik
düzey ve daha dar kontrol alanına sahiptir.
MerkezleĢmenin yararları

Karar verme yetkisi tek elde toplandığı için yöneticiler güç ve prestij sahibi olur.

Karar mekanizmalarında bütünlük sağlanır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1

Yetkinin tek elde toplanması sonucunda bütün işletme birimlerinde tek düze bir
politika ve karar uygulaması sağlanır.

Yetkilerin tek elde toplanması neticesinde çeşitli bölümler tarafından yapılacak
gereksiz tekrarlar ortadan kalkar.

Üst yönetimde işletmenin geleceği ile ilgili planlara daha geniş ve daha bütüncül
olarak bakıldığından, bunların isabet derecesi yükselir.

Yöneticiler astları üzerinde kontrol, denetim ve koordinasyonu kolay sağlar.

İşletmenin farklı fonksiyonlarının yöneticileri birbirleriyle rekabet ortamında
işletmenin genel amacını gözden kaçırabilirler. Yetkinin üst yönetimde
toplanması bu durumu önler.
MerkezleĢmenin sakıncaları

Karaların merkezden verilmesi, uzak bölgelerdeki şubelerde işerin aksamasına
neden olur.

Yetki devrine girilmediği için, orta ve alt kademe yöneticileri sadece verilen
emirleri yapacaklarından, insiyatif kullanma alışkanlıkları gelişmez.

Emir kumanda zinciri uzadığı için haberleşme güçleşir.

Kontrol alanı dar olduğu için çalışanların üzerinde sıkı denetim vardır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Merkezkaç Yapı
Merkezkaç yapıda, örgütteki karar alma yetkisinin organizasyonun alt kademelerine
doğru yayılımını ifade eder. Merkezkaç yapı, çalışanları karar verme sürecine katarak
motive etmektedir.
Merkezkaç yapı basık organizasyon piramidinde denetim alanı
geniştir.
Günümüzün büyük örgütlerinde merkezkaç yapıya dolayısıyla demokratikleşmeye
daha çok önem verilmektedir. Çünkü en alt kademelere kadar örgütte görev alan bütün
bölüm ve şahıslara bir dereceye kadar özerk olma ortamı sağlamaktadır.
Merkezkaç yapının yararları
 Üst kademe yöneticilerini önemsiz ayrıntılardan kurtarır.
 Astların yetişmesini ve gelişmesini sağlar.
 Üst yönetimi faaliyet sorumluluklarından kurtarır, yönetimin yükünü hafifletir.
 Yenilikler desteklenir.
 Yöneticilerin gelişimini sağlar.
 Karar vermede çabukluk ve doğruluk sağlar.
 Emir komuta zinciri kısaldığı için iletişim kolaylaşır, yanlış anlaşılmalar azalır.
Merkezkaç yapının sakıncaları
 Yetki devredilen yöneticilerde sorumluluktan kaçma olabilir.
 Hizmetlerde ve tesislerde çakışma olur.
HiyerarĢik Yapı Ġlkesi
Örgütte görev, yetki ve sorumluluklar yukarıdan aşağıya doğru açık, kesin ve
zincirleme bir şekilde derece derece inmektedir. Ast üstünün kim olduğunu ve kendi
yöneticisinin uyguladığı kural ve politikaların ne olduğunu öğrenmelidir. Böylece
organizasyonunun en alt kademesi ile en üst kademesi arasında tam bir uyumluluk ve
dikey koordinasyon sağlanmış olacaktır. Organizasyonda çalışan bir birey, kendisine
devir olunan yetkiyi aşan konularda, kime başvuracağını bilmelidir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Emir - Komuta Birliği Ġlkesi
Emir-komuta birliği ilkesi, bir örgütte her astın sadece bir üstten emir almasını ve bir
üste karşı sorumlu olmasını öngörmektedir. Bu ilkenin temelinde yatan varsayım, işi ile
ilgili birden fazla amirden emir almak durumunda kalan bir astın etkin çalışmasının güç
olacağı şeklindendir. Ayrıca koordinasyonun sağlanıp sürdürülebilmesi için bu ilkeye
uyulması gerekmektedir. Fakat matriks proje örgüt yapılarında ve fonksiyonel örgütleme
biçimlerinde bu ilke geçerliliğini kaybetmiş durumdadır.
Ġstisna Ġlkesi
Örgütte rutin sık sık tekrarlanan kararlar alt kademe yöneticilerine bırakılmalı,
stratejik ve önemli nitelik taşıya kararlar üst kademe yöneticiler tarafından alınmalıdır.
Bu ilke, üst yönetim düzeyinin günlük ayrıntılardan uzaklaşarak, daha temel nitelikteki
konularda düşünebilmek için zaman ayırmasını amaçlamaktadır. Modern örgüt yaklaşımı,
örgütlerde verilecek kararları stratejik nitelikteki kararlar, yönetim kararları ve teknik
nitelikteki kararlar olmak üzere üç grupta ele alır. Bunlardan stratejik kararları tepe
yönetim, yönetim kararlarını orta düzey yöneticiler, teknik kararları ise alt düzey
yöneticilere aittir.
Açıklama Ġlkesi
Bir örgütte görev alan kişilerin görevleri, yetki ve sorumlulukları, örgütsel ilişkileri
açık anlaşılır bir dille tanımlanmalı ve yazılı hale getirilmelidir. Böylece örgüt içindeki
yetki çatışmaları, görev karışıklıkları, aksamalar büyük ölçüde önlenmiş olacaktır
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
Ekonomiklik Ġlkesi
Organizasyonun amaçlarının en az maliyetle, en etkin biçimde gerçekleştirilmesidir.
Yetki ve Sorumluluk Denkliği ilkesi
Yetki, karar verme ve diğer bireyleri harekete geçirme, onlara emir verme hakkıdır.
Sorumluluk ise; işe ilişkin faaliyetleri başarma yükümlülüğüdür.
Örgütün her düzeyindeki kişilere verilen sorumluluğa denk bir yetkinin verilmesini
ifade eder. Bir kimsenin üstüne karşı taşıdığı sorumluluk o kimsenin, kendi astına karşı
sahip olduğu yetkiye eşit olmazsa, görevini yerine getirmesi olanaklı değildir.
Sorumluluk Ġlkesi
Astlar, yaptıkları bütün faaliyetlerden dolayı üstlerine karşı sorumludurlar. Üstler de
astlarının başarılarından veya başarısızlıklarından sorumludurlar.
Denge Ġlkesi
Organizasyonun çeşitli bölümlerinin büyüklüğü arasında, standardizasyon ile
esneklik arasında ve merkezilik ile merkezkaçlık arasında belirli bir denge sağlanmalıdır.
Basitlik ve AnlaĢılırlık Ġlkesi
Organizasyon basit ve anlaşılır olmalıdır. Bu ilke bilgi ve veri akışı yönünden örgüt
kademelerinin azlığı ile ele alınabilir. Çünkü her kademe bilgi veri akışının sağlığını
olumsuz etkilemektedir.
Esneklik (DeğiĢebilirlik ve Reorganizasyon) Ġlkesi
Örgütler dinamik ve değişen iç ve dış şartlara kolayca uyabilecek esneklikte
olmalıdır. Örgütler değişikliler karşısında amaçlarını gözden geçirebilmeli, gerekirse yeni
amaçlar benimsemeli ve yeni düzenlemeler yapabilmelidirler. Bir örgüt için en büyük
sakınca; yapısının katı, donmuş ve durağan kalmasıdır.
ÖZET
Bu derste özetle, genel olarak organizasyon kavramından, organize etme sürecini
etkileyen faktörlerden, bir kurumun organizasyon yapısını oluşturan organizasyon
şemalarından ve organizasyon şeması çizerken dikkat edilecek noktalardan ve
organizasyon ilkelerinden söz edildi.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
DEĞERLENDĠRME SORULARI
1. Aşağıdakilerden hangisi örgütlemenin yararlarından biri değildir?
a) Görev, yetki ve sorumlulukların belirlenmesi ile işlerde tekrarları engeller.
b) Astların kime karşı sorumlu oldukları bilinmediğinden ast-üst ilişkilerini
engeller.
c) Emir-komuta zincirinin oluşturulması ile ilişkilerdeki belirsizlikleri önler.
d) Görev, yetki ve sorumluluk karmaşasından kaynaklanacak çatışmaları önler.
e) Yöneticilerin yöneltme ve denetim işlerine ışık tutar.
2. Organizasyon şemaları ile ilgili aşağıdaki açıklamalardan hangisi yanlıştır?
a) Organizasyon şeması pozisyonları ve unvanlarını gösterir.
b) Organizasyon şeması pozisyonlar arasındaki ilişkileri ve kimin kime bağlı
olduğunu gösterir
c) Organizasyon şeması, kurumda ne tür bir yönetim tarzı uygulandığını gösterir.
d) Organizasyon şeması sayesinde çalışan herkes, örgüt içindeki yerini kolaylıkla
bulabilir.
e) Organizasyon şeması kurumdaki formal (resmi) haberleşme yolunu gösterir.
3. Biçimsel ve biçimsel olmayan organizasyon yapıları ile ilgili aşağıdaki
açıklamalardan hangisi yanlıştır?
a) Bir kurum içinde, çalışanların birbirine çeşitli biçimde yakınlaşmalarından
doğan biçimsel olmayan yapılar vardır.
b) Biçimsel yapı; insanlar, araçlar ve görevler arasındaki ilişkilerin yönetim
tarafından belirlendiği yapıyı ifade eder.
c) İnformal yapı, herhangi bir ön planlama ve bilinçli bir düzenleme yapılmadan
bireylerarası ilişkiler sonucu ortaya çıkan bir yapıdır.
d) Biçimsel olmayan örgüt yapısının oluşmasında, örgüt kültürü ve örgüt iklimi
etkilidir.
e) Bir yönetici formal yapının etkinliğini önemli ölçüde etkileyen informal
yapıyı görmezlikten gelmelidir.
CEVAP ANAHTARI
1. B
2. C
3. E
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Hemşirelik Hizmetlerinin Organizasyonu –1
KAYNAKLAR
1. Saruhan SC, Yıldız ML. Çağdaş Yönetim Bilimi. İstanbul: Beta Basım Yayım
Dağıtım, 2009.
2. Koçel T. İşletme Yöneticiliği, Yönetim Ve Organizasyon, Organizasyonlarda
Davranış Klasik-Modern-Çağdaş Yaklaşımlar. İstanbul: Beta Basım Yayım
Dağıtım, 1998.
3. Tortop N, İsbir EG, Aykaç B, Yayman H, Özer A. Yönetim Bilimi. Ankara:
Nobel Yayın Dağıtım, 2007.
4. Efil İ. İşletme Organizasyonu ve Ekip Çalışması. İstanbul: Aktüel Yayınları,
Motif Matbaacılık, 2005.
5. Seçim H. Hastane Yönetim ve Organizasyonu, Türkiye’de hastanelerin
organizasyonu için bir model önerisi. İstanbul: Küre Ajans, 1991.
6. Uyer G. Hemşirelik hizmetleri yönetimi el kitabı. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı
Yayınları, Birlik Ofset 1996.
7. Velioğlu P, Oktay S. Sağlık Kurumları Yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, 1996.
8. Uyer G. Hemşirelik ve Yönetim. Ankara: Hürbilek Matbaacılık, 1997.
9. Şimşek Ş. Yönetim ve organizasyon. Konya: Adım Ofset, 2007.
10. Tengilimoğlu D. Işık O. Akpolat M. Sağlık işletmeleri yönetimi.Ankara. Nobel
Yayın Dağıtım Özyurt Basımevi, 2009.
11. Budak G, Budak G. İşletme yönetimi. İzmir: Barış Yayınları, Şafak matbaacılık,
2004.
12. Genç N. Yönetim ve organizasyon, çağdaş sistem ve yaklaşımlar. Ankara: Seçkin
Yayıncılık, 2007.
13. Eren E. Yönetim ve organizasyon, çağdaş ve küresel yaklaşımlar. İstanbul: Beta
Basım Yayım, Kahraman Neşriyat Ofset, 2009.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi