Şistozomiyaz (üriner) - Türkiye Halk Sağlığı Kurumu

Basıldığında KONTROLSUZ KOPYA niteliğindedir.
ULUSAL MĠKROBĠYOLOJĠ
STANDARTLARI (UMS)
Üriner Şistozomiyazın
(Schistosoma haematobium enfeksiyonunun)
Mikrobiyolojik Tanısı
Hazırlayan Birim
Klinik Parazitoloji Tanı Standartları ÇalıĢma Grubu
Onaylayan Birim
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu
Kategori
Parazitoloji
Bölüm
Mikrobiyolojik Tanımlama
Standart No
P-MT-10
Sürüm No
1.1
Onay tarihi
01.01.2015
Geçerlilik tarihi
01.01.2018
Sürüm no Tarih
Değişiklik
Üriner Ģistozomiyaz
İÇİNDEKİLER
KAPSAM VE AMAÇ............................................................. 3
GENEL BĠLGĠ ................................................................... 3
TEKNĠK BĠLGĠLER ............................................................. 4
1
2
3
4
5
Hedef mikroorganizma .................................................. 4
Tanı için asgari laboratuvar koĢulları ................................ 4
Üriner Ģistozomiyaz tanısında kullanılan teknikler............... 6
Test sonuçlarının yorumu, raporlama, bildirim ................. 10
Olası sorunlar/kısıtlılıklar .............................................. 10
ĠLGĠLĠ DĠĞER UMS BELGELERĠ .......................................... 10
KAYNAKLAR ................................................................... 11
Sayfa 2 / 11
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
01.01.2015 / Sürüm: 1.1 / P-MT-10 / Mikrobiyolojik Tanımlama / Parazitoloji
Üriner Ģistozomiyaz
Kapsam ve Amaç
ġistozomiyaz (bilharyaz) dünyada sıtmadan sonra ikinci en yaygın tropikal
hastalıktır. Hastalığın iki formu vardır: bağırsak formu ve üriner form.
Epidemiyolojik olarak ülkemizi ilgilendiren üriner Ģistozomiyazdır. Doğrusu, hepsi
yurt dıĢı kaynaklı olan çok az sayıda vaka kaydedilmiĢ olmakla birlikte, üriner
Ģistozomiyaz ülkemizde bildirimi zorunlu hastalıklar arasında yer alır (1,2).
Ülkemizde GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi) ile önemli hale gelen bu parazit,
sınırlarımıza yakın bölgelerde endemik olarak görülmektedir. Özellikle Proje
sonrasında bölgede iklimin değiĢmesi parazitin ara konakçısı Bulinus‟ların
popülasyonunda artıĢa, bu da hastalığın bölgede bir anda ortaya çıkmasına neden
olabilecektir. Bundan dolayı mikrobiyoloji laboratuvarlarının bu hastalığın tanı
yöntemleri üzerine bilgi ve becerilerinin geliĢtirilmesine ihtiyaç vardır. Çünkü
hastalığın tanısında oluĢabilecek bir gecikme etkenin daha büyük bir popülasyona
yayılmasına neden olacak, problemin çözümü zorlaĢacaktır.
Bu UMS‟de de laboratuvarların gerektiğinde tanı koyabilmeleri veya ilgili diğer
laboratuvara yönlendirebilecek bilgiye sahip olabilmeleri için üriner Ģistozomiyaz
tanısında kullanılan yöntemlere dair bir rehber sunulmaktadır.
Genel Bilgi
SiĢtozomiyaz digenetik kan trematodları tarafından meydana getirilen bir
hastalıktır. ġistozomiyaz sıtmayı takiben dünyada en yaygın ikinci tropikal
hastalıktır ve Afrika, Asya ve Güney Amerika‟nın büyük bir kesiminde ağır
morbidite nedenidir. 600 milyon kiĢi risk altındadır; 200 milyon kiĢi enfektedir ve
bunun 20 milyon kadarı ağır hasta dır. DSÖ‟nün ana hedefi hastalığı kontrol
altına almak, güçlü sürveyans ve kontrol programları ile hastalığı azaltmak ve
hatta bazı ülkelerde Ģistozomiyazı elimine etmektir (3,4).
Klinik hastalığın üriner ve bağırsak Ģistozomiyazı olmak üzere iki formu vardır.
Üriner formda etken Schistosoma haematobium‟dur. Bağırsak formunda ise
Schistosoma mansoni, Schistosoma japonicum, Schistosoma intercalatum ve
Schistosoma mekongi etken olabilir (3,4).
ġistozomiyaz kronik bir hastalıktır. Parazitin vücuda girmesinden sonraki birkaç
gün içinde deride kızarıklık ve kaĢıntı geliĢebilir. 1-2 ay içinde ateĢ, titreme,
öksürük, kas ağrıları baĢlayabilir. Çoğu kiĢi bu erken dönemde asemptomatiktir.
Bağırsak Ģistozomiyazı karın ağrısı, dizanteri tablosuna benzer ishal, dıĢkıda
mukus, iĢtahsızlık, kilo kaybı, bulantı, karın ağrısı ve anemi ile seyreder. Üriner
ĢiĢtozomiyazda ise en belirgin semptomlar dizüri, hematüri, idrar yapma güçlüğü,
perianal ve pubik bölgeye vuran ağrılardır. Genelde hastalık kiĢilerde güç kaybına
bağlı çalıĢamama, çocuklarda bedensel ve zihinsel gerilik, zayıflama ve halsizliğe
neden olur. Ayrıca, ilerleyen enfeksiyonlarda tutulan organlarda granülomatöz
reaksiyonlara ve fibrozise yol açar. Portal hipertansiyon ve splenomegali (S.
mansoni, S. japonicum, S. mansoni); pulmoner hipertansiyon (S. mansoni, S.
japonicum, daha nadiren S. haematobium); glomerülonefrit ve merkezi sinir
sistemi lezyonlarına bağlı belirtiler ortaya çıkabilir (3,4,5).
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
Parazitoloji / Mikrobiyolojik Tanımlama / P-MT-10 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2015
Sayfa 3 / 11
Üriner Ģistozomiyaz
Enfeksiyon döngüsü Ģu Ģekildedir: Schistosoma yumurtaları enfekte kiĢilerin idrar
veya dıĢkıları ile tatlı suya geçer ve suda belirli salyangoz türlerinin içinde
çoğalmaya baĢlar. YaĢamının belli bir evresinde salyangozu terk ederek suya
geçen parazit suda yaklaĢık 48 saat canlı kalır. Parazit bu dönemde suya giren,
yüzen, yıkanan bireylerin derisini delerek vücuda girer. Schistosoma vücutta en
sık bağırsak veya mesane derin venlerine yerleĢir; haftalar içinde eriĢkin forma
döner ve diĢi parazit yumurta üretmeye baĢlar (6).
DıĢkı ve idrarda yumurtaların mikroskobik tespiti tanı için en pratik metottur. S.
mansoni veya S. japonicum Ģüpheli enfeksiyonlarda dıĢkı ve S. haematobium„dan
Ģüphelenildiğinde idrar incelemesi yapılmalıdır. Ġdrar örnekleri santrifüj edilir ve
elde edilen çökeltinin mikroskobik incelenmesi yapılır. Ġdrar örnekleri membran
filrasyon ile süzülerek de incelenebilir (5,7). DıĢkı ve idrar incelemeleri negatif
olduğunda yumurtalar doku biyopsisi (bütün türler için rektal biyopsi ve S.
haematobium için idrar kesesi biyopsisi) ile görülebilir (6,8).
Örneklerden mirasidyumları yumurtadan çıkarma metodu kullanılarak da tanıya
gidilebilir. Bu yöntemle çalıĢırken çok dikkatli olunmalıdır. Çünkü çıkan
mirasidyumlar enfektiftir (8).
Antikor tespiti, ĢiĢtozomiyazın endemik olduğu bölgelere seyahat eden ve dıĢkı
veya idrar örneklerinde yumurtaların gösterilemediği kiĢilerde kullanılabilir.
ġiĢtozomiyazın serolojik tanısında kullanılan testler arasında duyarlılık ve
özgüllük açısından farklılıklar bulunmaktadır. Bu durum hem kullanılan antijen
tipinden (ham, pürifiye, eriĢkin, yumurta, serkaryal) hem de test prosedüründen
kaynaklanmaktadır (5,6). Ayrıca ĢiĢtozomiyazda kan globulinleri arttığından
“formol-jel reaksiyonu” %75 oranında pozitif sonuç verir. Ancak günümüzde
hastalığa özgü olmayan formol-jel testi artık kullanılmamaktadır (3,4).
Teknik Bilgiler
1 Hedef mikroorganizma
Schistosoma haematobium
2 Tanı için asgari laboratuvar koĢulları
2.1. Laboratuvar güvenliği
Potansiyel enfeksiyöz organizmalar içerebileceği için parazitolojik inceleme
örnekleri asgari BGD2 laboratuvar Ģartlarında incelenmeli ve daima “Ulusal
Laboratuvar Güvenliği Rehberi”nde belirtilen standart güvenlik önlemleri
uygulanmalıdır.
Güvenlik uyarısı! Schistosoma spp mirasidyumları oldukça enfektiftir. Bu
prosedür uygulanırken daima eldiven giyilmelidir.
Lamlar, boyanmıĢ olsun olmasın, kesici-delici atık kabul edilir ve kesinlikle
kesici-delici atık kutusuna atılırlar! Diğer biyolojik kirlilerin konduğu torbalara
atılmaları halinde torbayı deler ve ciddi infeksiyöz risk oluĢtururlar!
Sayfa 4 / 11
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
01.01.2015 / Sürüm: 1.1 / P-MT-10 / Mikrobiyolojik Tanımlama / Parazitoloji
Üriner Ģistozomiyaz
2.2. Sorumluluklar ve asgari personel gerekleri
Bu UMS‟yi kullanacak laboratuvar personeli; (i) tekniklerin uygulanmasından
önce, amaçlanan kullanım ile ilgili eğitim almıĢ olmalı; (ii) tekniğe tüm yönleriyle
aĢina olmalı, ve (iii) daima tüm laboratuvar güvenlik kurallarına uymalıdır.
Bu UMS‟nin uygulanmasından analist; tekniklerin prosedüre uygun yapılmasını
sağlamaktan ve denetimi, değerlendirilmesi ve onaylanmasından (sonucun doğru
ve güvenilir olmasından) Tıbbi Mikrobiyoloji/Parazitoloji Uzmanı sorumludur.
2.3. Örnek, Kit, Donanım
İnceleme örnekleri
Epidemiyolojik olarak riskli bölgeden bir birey, baĢka bir nedenle
açıklanamayan makroskopik veya mikroskobik hematüri varlığında, üriner
Ģistozomiyaz yönünden incelenmelidir.
Örneklerinin alınması ve gönderilmesine iliĢkin detaylı bilgi “BulaĢıcı
Hastalıkların Laboratuvar Tanısı için Saha Rehberi”nden edinilebilir.
AĢağıda bazı önemli noktalara tekrar dikkat çekilmektedir. Buna göre:

Koruyucu içermeyen kapta toplanan günlük idrar (24 saatlik) veya
öğle vakti toplanan gündüz idrarı (tam idrar niteliğinde) tavsiye edilir.
Ġdrarda yumurtaların en yüksek seviyeye ulaĢması saat 12:00 -15:00
arasındadır. Hematürili hastalarda yumurtalar idrar örneğinin son
kısmında mukus ve kanla çevrelenmiĢ bulunabilir. Örnek alımı en az üç
kez (üç gün üst üste) tekrarlanmalıdır.
ÖNEMLĠ NOT: Ġdrar örnekleri oda sıcaklığında laboratuvara iletilir.
Buzdolabına konmaz. Laboratuvara >48 saatte ulaĢmıĢ günlük idrar,
ya da >24 saatte ulaĢmıĢ gündüz idrarı ret edilir.

Ayrıca patolojik inceleme için mesane dokusundan biyopsi örneği
alınıp gönderilebilir. Biyopsi örneği iki tüpe ayrılmalı; birine 1 mL steril
SF (taze doku örneği), diğerine %10‟luk formol eklenip laboratuvara
birlikte gönderilmelidir.

Serum - Serolojik tanının değeri sınırlıdır; yumurta atılımı olmayan
hastalarda veya endemik bölgeye seyahat etmiĢ Ģüpheli vakalarda
serolojik testlerin pozitif olması tanı koydurucu olabilir (5).

DıĢkı- üriner Ģistomiyazda öncelikli bir inceleme örneği değildir. Parazit,
baĢka bir amaçla yapılan dıĢkı incelemeleri sırasında tesadüfen
saptanabilir. Örneklerinin alınması ve incelenmesinde izlenecek
prosedür için “UMS P-ÖY-01 DıĢkı örneklerinin parazitolojik incelemesi”
belgesine bakılmalıdır.
Reaktif/Kit

Serolojik inceleme için piyasada özgül antikorların saptanmasına
yönelik IHA, IFA, ELISA veya Western blotting (WB) kitleri mevcuttur.
Diğer gereç, donanım
Mikroskobik yöntemler için;

Mikroskop, binoküler (rutin) – 10 (düĢük), 40 (yüksek kuru), 100
(immersiyon) objektifleri ve 10 oküleri olan tercih edilir.
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
Parazitoloji / Mikrobiyolojik Tanımlama / P-MT-10 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2015
Sayfa 5 / 11
Üriner Ģistozomiyaz
NOT: Ġnceleme duyarlılığı düĢük olduğu için 5 oküler önerilmez! (9).


Lamlar (25×75 mm; tercihen kenarı rodajlı) ve lameller (22×22 mm)
Membran filtrasyon yöntemi için (opsiyonel); enjektör ataçmanlı
membran filtre (8.0 µm por çaplı) ve 10-20 mL‟lik enjektör




Pastör pipetleri, 1 ve 10 mL pipetler, mikropipetler ve pipet uçları
Santrifüj, büyük hacimli santrifüj
Santrifüj tüpleri, büyük ebatlarda
Biyolojik atık kapları, kesici-delici atık kabı
ELISA için;


ELISA yıkayıcı, ELISA okuyucu, mikroplaklar
Ayarlanabilir otomatik mikropipetler (5-1000 µL) ve pipet uçları
PCR ve diğer moleküler yöntemler için;

En az üç ayrı oda - Nükleik asit ekstraksiyonu, PCR karıĢımı hazırlama,
amplifikasyon ve sonuç gözetimi için ayrı odalar. Ġdeal olarak PCR
karıĢımı hazırlama odası (temiz) pozitif basınçlı, agaroz jel elektroforezi
yapılan oda (kirli) negatif basınçlı havalandırmaya sahip olmalıdır.

Donanım – BGK, soğutmalı mikrosantrifüj, hassas terazi, vorteks, su
banyosu, PCR ısı döngü cihazı (gerçek zamanlı veya geleneksel),
mikrodalga fırın, jel görüntüleme sistemi, elektroforez ünitesi vb.
2.4. Kalite kontrol

Santrifüjün baĢta olmak üzere tüm donanımın bakım ve kalibrasyonu
uygun aralıklarla yapılmıĢ olmalıdır.

Mikroskop belirli aralıklarla (yoğun kullanılıyorsa yılda en az bir kez)
kalibre edilmelidir. Mikroskoba herhangi bir parça eklenmesi veya
değiĢtirilmesi durumunda da kalibrasyon yapılmalıdır. Kalibrasyon için
kullanılmıĢ optikler mikroskobun üzerinde olmalıdır. Tüm objektifler
için kalibrasyon faktörleri göz önündeki bir panoda asılı olmalıdır (bkz.
UMS, P-TP-01 Mikroskop Kalibrasyonu) (9).

Her yeni -hazırlanmıĢ veya ticari- reaktif seti veya kit lotu, kullanıma
sokulmadan önce pozitif kalite kontrol örnekleri ile test edilmelidir.

Kullanılan kitlerin son kullanım tarihleri ve saklama koĢullarına dikkat
edilmelidir. Kontrol örnekleri kullanılarak bu etkinlik değerlendirilebilir.

Tüm kalite kontrol sonuçları kaydedilmelidir.
3 Üriner Ģistozomiyaz tanısında kullanılan
teknikler
3.1. Tanı akıĢ Ģeması

Tanı basamakları için bir akıĢ Ģeması ġekil 1‟de verilmektedir.
Sayfa 6 / 11
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
01.01.2015 / Sürüm: 1.1 / P-MT-10 / Mikrobiyolojik Tanımlama / Parazitoloji
Üriner Ģistozomiyaz
ġÜPHELĠ VAKA –
Epidemiyolojik olarak riskli bölgeden bir bireyde baĢka bir nedenle açıklanamayan,
makroskopik veya mikroskobik hematürinin varlığı
İdrar
Ġdrarda kan, protein ve
eosinofil testleria
Biyopsib
Serum
Patolojik
incelemeye
gönder
ELISA,
IHA, IFA
WB
Santrifüjc
(yoğunlaĢtırma)
Direkt mikroskopi
(×400 büyütmede)
Pozitif
Negatif
Kesin tanı
Üriner Ģistozomiyaz
Ġdrarda ve taze
biyopsi örneğinde
Tanıyı dıĢlamaz
yumurta
canlılık testid
Diğer testlere de
baĢvurulmalıdır
Şekil 1. Üriner Ģistozomiyaz tanısı için Ģüpheli vakanın incelenmesinde önerilen inceleme
örnekleri ve akıĢ Ģeması. WB, Western blot; IHA, indirekt hemaglütinasyon
a.
Ġdrarda kan, protein ve eosinofil testleri spesifik olmamakla birlikte enfeksiyona iĢaret
eden testlerdir.
b.
Eğer idrar incelemesi negatif bulunmuĢ ise ve enfeksiyon Ģüphesi devam ediyorsa mesane
biyopsisinden patolojik inceleme yapılması önerilir.
c.
YoğunlaĢtırma için membran filtrasyon da kullanılabilir.
d.
Tedavi için yumurtanın canlılığı önemli olduğundan dolayı “yumurta canlılık testi” de
yapılmalıdır. Bunun için laboratuvara taze doku örneği de gönderilmiĢ olmalıdır.
(a)
(b)
Şekil 2. Santrifüj edilmiĢ idrardan yapılmıĢ ıslak preparatta S.haematobium yumurtaları:
(a) CDC (10); (b) GATA Tıbbi Parazitoloji BD (7).
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
Parazitoloji / Mikrobiyolojik Tanımlama / P-MT-10 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2015
Sayfa 7 / 11
Üriner Ģistozomiyaz
3.2. Ġdrarda yoğunlaĢtırma yöntemi ile parazit aranması
Santrifüj ile yoğunlaştırma

Hastadan alınan örnek günlük idrar ise, 2 saat bekletilerek
yumurtaların dibe çökmesi sağlanır.

Üst sıvı sarsmadan ve dipte yaklaĢık 50 -100 mL kalacak Ģekilde,
içinde dezenfektan bulunan bir kaba dökülür. Kalan idrar dipteki çökelti
karıĢacak Ģekilde çalkalanarak, santrifüj tüplerine boĢaltılır.

Hastadan alınan örnek gündüz idrarı ise hafifçe çalkalanarak,
doğrudan santrifüj tüplerine boĢaltılır.

500×g„de 5 dk santrifüj edilir. Tüplerin kapakları santrifüj sonrasında
2-3 dk bekledikten sonra açılır.

Tüpler santrifüjden sarsmadan çıkartılır, üst kısımdaki sıvı dikkatle
pipet yardımıyla alınarak dezenfektan bulunan bir kaba dökülür.

Dipte kalan çökelti pipetle karıĢtırılarak homojenize edilir ve temiz bir
lam üzerine bir damla damlatılarak lam-lamel arası preparat yapılır.

Preparatlar, ıĢık mikroskobunda 10× ve 40× objektiflerle (×100 ve
×400 büyütmelerde) incelenir.

Mirasidyum içeren, alttan çentikli, oval, yaklaĢık 150×60 µm
ebatlarında yumurtaların görülmesiyle kesin tanı konur (ġekil 2) (5,10).
NOT: Ġdrarda kan, protein ve eozinofil varlığı özgül olmamakla birlikte
enfeksiyona iĢaret eden testlerdir.
Membran filtrasyon ile yoğunlaştırma

İdrar 24 saatlik ise 2 saat örneğin çökmesine izin verilir ve üst
sıvının büyük kısmı atılır. Kalan sediment 50-100 mL olabilir.

Gündüz idrarı ise (öğle vakti alınmıĢ idrar) direkt iĢleme konur.

Ġdrar örneği iyice karıĢtırılır. Enjektöre 10 mL idrar çekilir. Ġdrar aĢırı
bulanık ya da tortuluysa daha azı kullanılabilir.

Enjektöre membran filtre (S.haematobium için 8.0 μm por çaplı) içeren
filtre tutucu takılır. Ġdrar filtreden geçirilir.

Filtre tutucu enjektörden çıkarılır ve SF ile membran yıkanır.

Enjektöre 10 mL SF çekilir; filtre tutucu tekrar takılır ve SF filtreden
geçirilir.

ĠĢlem son kez enjektöre hava çekilerek tekrarlanır.

Filtre tutucu çıkarılır enjektörden çıkarılır. Filtre tutucu sökülerek filtre
açığa çıkarılır.

Filtre, pens yardımı ile tutucudan alınır, mikroskop lamı üzerine
yerleĢtirilir. Pastör pipeti ile filtre 1 damla SF eklenerek nemlendirilir.

×100 ve ×400 büyütmelerde filtre üzerinde yumurtalar aranır. Eğer
yumurta görülüyorsa canlı mirasidyum içerip içermediğine bakılır. Eğer
siliyal hareket („flame cell activity‟) gözleniyorsa mirasidyum canlı
demektir. Ayrıca yumurta canlılık testinin yapılması önerilir.
Sayfa 8 / 11
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
01.01.2015 / Sürüm: 1.1 / P-MT-10 / Mikrobiyolojik Tanımlama / Parazitoloji
Üriner Ģistozomiyaz
3.3. Biyopsi materyalinin incelenmesi

Mesane dokusunun patolojik incelemesi sonucu S. haematobium
yumurtalarının görülmesi “kesin tanı” bulgusudur.
3.4. Yumurta canlılık testi

Yumurta canlılık testi mikroskobik incelemesinde S. haematobium
yumurtaları görülmüĢ olan vakalarda tamamlayıcı bir test olarak yapılır.

Tedavi etkinliğinin değerlendirilmesi açısından önemlidir.

Bunun için laboratuvara taze doku örneği de gönderilmiĢ olmalıdır.
Ġdrar ve/veya Ģüpheli dokudaki yumurtalardan mirasidyumların
çıktığının gösterilmesi rapor edilmiĢ ise tedavi için yönlendiricidir.

Ġdrar 24 saatlik ise 2 saat örneğin çökmesine izin verilir ve üst sıvının
büyük kısmı atılır. Kalan sediment 50-100 mL olabilir. Gündüz idrarı ise
(öğle vakti alınmıĢ idrar) 500×g„de 5 dk santrifüj edilir. Üst sıvı atılır.

Çökelti bir silindire aktarılır. Çökeltinin üzerine 100-200 mL SF konur,
yarım saat bekletilir; üst sıvı dikkatle dökülür. Sonra bunun yerine 3540°C‟de ılık çeĢme suyu konur.

Silindir güneĢli bir pencere veya kuvvetli bir elektrik lambası önüne
getirilir, bu durumda mirasidyumlar kabuklarından dıĢarı çıkarlar.

Bir lupla (×6) siyah bir zemin üzerine konan silindirdeki sıvı incelenir,
yukarıdan ıĢık verildikçe sağa sola koĢuĢan açık renkli mirasidyumlar
görülür. Durum ½, 1 ve 6 saat sonra kontrol edilir.
3.5. Seroloji

Yumurta atılımı olmayan hastalar için serolojik testlerin (IHA, IFA,
ELISA veya Western blotting) pozitif olması tanı koydurucu olabilir.

Konakta enfeksiyon sonucu geliĢen antikorlar tedaviden sonra uzun
zaman kalıcı olur. Antikorlar ayrıca diğer bazı parazit antijenleri ile de
çapraz reaksiyon verebilirler. Bu özellikler, serolojik tanının değerini
sınırlamaktadır. Seroloji en fazla endemik bölgeye seyahat etmiĢ
(endemik bölgede yaĢamayan) kiĢilerde tanıda değerli olabilir (5).
3.6. Saklama, Referans merkeze gönderme

Pozitif idrar örneği sedimenti %5-10 formol eklenerek eğitim ve kalite
kontrol amaçları için saklanabilir.

Ġdrar incelemesinde negatif sonuç tanıyı dıĢlamaz. Böyle örnekler diğer
testlerin de yapılabileceği bir merkeze gönderilmelidir.

Eğer ileri tanı testleri için örnekler baĢka bir Ģehirdeki laboratuvara
gönderilecekse, öncelikle paketleme ve taşıma biyolojik materyal
taĢıma Ģartlarına uygun olmalıdır (11) (ayrıca bkz. UMS GEN-OY-01
Enfeksiyöz Maddelerin TaĢınması Rehberi).
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
Parazitoloji / Mikrobiyolojik Tanımlama / P-MT-10 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2015
Sayfa 9 / 11
Üriner Ģistozomiyaz
4 Test sonuçlarının yorumu, raporlama, bildirim

Ġdrar sedimentinin mikroskobik incelemesi sonucu S.haematobium
yumurtalarının görülmesi “kesin tanı” bulgusudur.

Eğer yumurta görülmüĢ ise sonuç cins ve tür adı açık bir Ģekilde
yazılarak ve canlı mirasidyum görülüp görülmediği belirtilerek rapor
edilmelidir. Örnek rapor aĢağıdaki gibi olabilir:
 “Schistosoma haematobium yumurtaları mevcuttur (canlı yumurta)”
 “Schistosoma haematobium yumurtaları mevcuttur (cansız yumurta,
sadece yumurta kabuğu)”

Üriner Ģistozomiyaz bildirimi zorunlu bir hastalıktır. Pozitif sonuç vakit
geçirmeden ilgili birime haber verilmelidir ve olguların kayıt ve bildirimi
için Sağlık Bakanlığının “BulaĢıcı Hastalıkların Ġhbarı ve Bildirim Sistemi,
Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar Rehberi” izlenmelidir (1,2).
5 Olası sorunlar/kısıtlılıklar

Ġdrar örnekleri kesinlikle koruyucu içermemelidir. Çünkü klinik açıdan
yumurta içinde canlı mirasidyum bulunup bulunmadığı önemlidir ve
ıslak preparatın mikroskobik incelemesi ile canlılık tanımlanabilir.

Filtre ile çalıĢırken eğer yanlıĢlıkla filtrenin yumurtaları içermesi
gereken yüzü alta gelecek Ģekilde konduysa SF damlası
eklenmemelidir. Çünkü bu organizmaların filtreden ayrılmasına ve lam
üzerinde yüzmesine neden olabilir.

Hastalığın baĢlangıcında ve kronik dönemlerinde parazit sayısı düĢük
olabilir. Örnekler antiparaziter bir tedavi baĢlanmadan önce alınmalıdır.

Eğer ilk örnek negatif bulunmuĢ ise en az 2 kez daha (üst üste) idrar
örneği verilmelidir.
İlgili diğer UMS belgeleri
Bu prosedür belgesi (Üriner ġistozomiyazın Mikrobiyolojik Tanısı) ayrıca aĢağıdaki
UMS belgeleriyle de ilgilidir ve gereken bilgi için bu belgelere bakılması önerilir:
UMS, P-ÖY-01 DıĢkı örneklerinin parazitolojik incelemesi
UMS, P-TP-01 Mikroskop kalibrasyonu
UMS, GEN-OY-01 Enfeksiyöz maddelerin taĢınması rehberi
Sayfa 10 / 11
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
01.01.2015 / Sürüm: 1.1 / P-MT-10 / Mikrobiyolojik Tanımlama / Parazitoloji
Üriner Ģistozomiyaz
Kaynaklar
1
BulaĢıcı Hastalıklar Sürveyans ve Kontrol Esasları Yönetmeliğinde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair
Yönetmelik. Resmi Gazete; 02.04.2011 – 27893.
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2011/04/20110402-3.htm (son eriĢim tarihi:
06.01.2014)
2
BulaĢıcı Hastalıkların Ġhbarı ve Bildirim Sistemi, Standart Tanı, Sürveyans ve Laboratuvar
Rehberi, Sağlık Bakanlığı, Ankara. 2004.
http://www.shsm.gov.tr/public/documents/legislation/bhkp/asi/bhibs/BulHastBilSistStanSurveL
abReh.pdf (son eriĢim tarihi: 18.12.2013)
3
John DT, Petri WA. The Trematodes. In: John DT, Petri WA (eds). Markell and Voge‟s Medical
Parasitology. 9th ed, Saunders Elsevier, Philadelphia. 2006, p.181-197
4
Garcia LS, Bruckner DA. Blood Trematodes: Schistosomes In: Garcia LS, Bruckner DA (eds).
Diagnostic Medical Parasitology. 3rd ed., ASM Press, Washington D.C. 1997, p.371-387
5
Jones MK, Keiser J, McManus DP. Trematodes. In: Versalovic J, Carroll KC, Funke G, Jorgensen
JH, Landry ML, Warnock DW (eds). Manual of Clinical Microbiology. 10th ed., ASM Press,
Washington D.C. 2011, p. 2230-2243
6
Bruckner DA. Urine Concentration: Centrifugation. In: Garcia LS (ed). Clinical Microbiology
Procedures Handbook. 3rd ed., ASM Press, Washington D.C. 2010, 9.6.8.
7
Tanyüksel M, Araz E, Güçlü KılbaĢ Z. ġistozomiyaz (Üriner). Bildirimi Zorunlu Paraziter
Hastalıkların Laboratuvar Tanısı Eğitim Kitabı. Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi BaĢkanlığı,
Ankara. 2008, p.59-66
8
Töz SÖ. Aspirasyon, vücut sıvıları ve idrar incelemeleri. In: Korkmaz M, Ok ÜZ (eds).
Parazitolojide Laboratuvar Yöntem, Yorum, Akreditasyon, 1. baskı. Meta Basım, Ġzmir. 2011, p.
55-63
9
Garcia LS. Calibration of microscope with an ocular micrometer. In: Garcia LS, Isenberg HD
(eds). Clinical Microbiology Procedures Handbook. 2nd ed. update, ASM Press, Washington D.C.
2007, p. 9.3.2.1-4
10 CDC. Schistosomiasis Infection. DPDx - Laboratory Identification of Parasitic Diseases of Public
Health Concern http://www.cdc.gov/dpdx/schistosomiasis/index.html (son eriĢim tarihi:
28.01.2014)
11 Enfeksiyöz madde ile enfeksiyöz tanı ve klinik örneği taĢıma yönetmeliği. Sağlık Bakanlığı,
Ankara. Resmi Gazete 25.09.2010 – 27710.
Ulusal Mikrobiyoloji Standartları
Parazitoloji / Mikrobiyolojik Tanımlama / P-MT-10 / Sürüm: 1.1 / 01.01.2015
Sayfa 11 / 11