Kan Trematodları
advertisement
Kan Trematodları Prof. Dr. Salih KUK Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Akciğer ve Kan Trematodları 2 24.02.2016 AMAÇ: İleriki dönemlerde görülecek klinik derslere temel teşkil edecek paraziter ajanlarla ilgili temel bilgilerin öğrenimi… ÖĞRENİM HEDEFLERİ: Kan trematodları ve Akciğer trematodlarını tanıyabilmek… 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Amaç ve Öğrenim Hedefleri 3 Parazit ve Önemi Morfoloji Hayat döngüsü Epidemiyolojisi Patogenez Klinik Tanı Tedavi Korunma / Kontrol 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Ders Akış Şeması 4 Erciyes Üniversitesi’nde Mısır’lı bir öğrenci 24 yaşında erkek 5 gündür devam eden kanlı idrar (hematüri) 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S HASTA 5 24.02.2016 Schistosoma morfoloji S.mansoni S.japonicum S.intercalatum S.mekongi Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Schistosoma haematobium 6 24.02.2016 Morfoloji Diğer trematodlardan farkları 2-Yumurtaları kapaksızdır 3-Hayat döngülerinde tek ara konak vardır 4-Yutakları kassızdır 5-Sindirim kanalı tek bir kör bağırsak şeklinde sonlanır Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S 1-Erkek ve dişi eşeyler ayrılmıştır 7 24.02.2016 Morfoloji Erkek Schistosoma • • • • • 0,6-2 cm x, 0.5-1 mm Jinekoforik kanal (canalis gynecophorus) Daha kısa ve geniştir Vücut düz ya da ince/kaba pürtüklüdür Karın çekmenine yakın bir bölgede 4-9 testis vardır Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S “Ortası Yarık” anlamına gelen (Schistosoma) Erkek ve dişi parazit vardır 8 Dişi Schistosoma • 0,7-2 cm x 0.25-1 mm • Uterus ortalarına yakın • Değişen sayıda yumurta 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Morfoloji 9 Yumurtalar; kapaksızdır ve bir dikene sahiptir Dikenin lokalizasyonu türe göre değişir: S.haematobium (apikal yerleşimli) S.mansoni (lateral yerleşimli) 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Morfoloji 10 Yumurta atıldığında mirasidyum içerir Mirasidyum su içinde serbest hale geçer (24 saat) Mirasidyum, ara konak salyangoza girip sporokiste dönüşür Çatal kuyruklu serkarya 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Hayat Döngüsü 11 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S 24.02.2016 Hayat Döngüsü 12 • Kuyruklu serkarya deriden girerek insanı enfekte eder • İnsan vücuduna giren serkaryaya, şistozomül veya genç parazit • Sağ kalp, akciğerler, sol kalp ve karaciğere gelir, • Karaciğerde olgunlaşıp hepatik venlere girerek türüne göre yerleşeceği uygun yere gider • Karaciğer, mesane veya bağırsak venlerine göç • Dişi parazit, erkek jinekoforik kanalına girer • Çiftleşme sonrası dişi, terminal venlere yumurtlamak için göç eder 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Hayat Döngüsü 13 Yumurtalar atılır; (S.haematobium) (S.mansoni ve S.japonicum) Mesane Bağırsak boşluğuna geçer Yumurtalardan bir kısmı göçü tamamlayamayıp dokularda kalır Lokal inflamasyon odakları (granulomlar) 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Hayat Döngüsü 14 24.02.2016 Hayat Döngüsü • Bazı türler insandan başka diğer canlılarda da yerleşebilirler • Erişkin schistosomaların insan vücudundaki hayat süresi 20-30 yıl sürebilir (ortalama 3-8 yıl) • Dişi parazitler hemen her gün yumurtlamaya devam eder • Yumurtlanan yumurta sayısı 300-3000/gün (parazitin türüne bağlı) Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Konak zinciri; insan-salyangoz- insan 15 • • • • Dünyada 258 milyon schistosomiosis (2014 WHO) 400 milyon kişinin de risk altında 78 ülkede... Türkiye; Nusaybin, İdil ve Suruç bölgelerinde S.haematobium olguları Halk sağlığını tehdit eden parazitozlar; 1- Sıtmadan 2- Schistosomiosisli (200 bin ölüm / yıl ) 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Epidemiyoloji 16 Ürogenital Schistosomiosis (S.haematobium) • Afrika’da özellikle Nil vadisinde (Mısır ve Sudan) diğer bölgelerinde • Orta Doğu ülkelerinde Irak, Filistin, Lübnan, İran, Arabistan • Güney Amerika 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Epidemiyoloji 17 İntestinal schistosomiosisi (S.mansoni) • Nil vadisinde (Mısır ve Sudan) diğer Afrika ülkelerinde • Arabistan • Güney Amerika (Brezilya, Surinam ve Venezuella) • Batı Hint Adalarında İntestinal schistosomiosisi (S.japonicum) • Uzak Doğu ülkelerinde Japonya, Çin, Filipinler, Tayland, Endonezya 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Epidemiyoloji 18 Orta ve Batı Afrika Kamboçya ve Laos Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S S. intercalatum S. mekongi 24.02.2016 Epidemiyoloji 19 Bulinus türleri Orta Doğu ülkeleri ve Türkiye’de B.truncatus S.mansoni S.japonicum Biomphalaria Oncomelania türleri • 20°C’den düşük su sıcaklıklarında gelişme ya da çoğalma görülmez Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Ara konaklar; S.haematobium 24.02.2016 Epidemiyoloji 20 24.02.2016 Epidemiyoloji Schistosomiosis japonicumun epidemiyolojisinde, rezervuar konak rolü oynayan; köpek, sığır ve kemirici hayvanların çıkartıları Cinsiyet ve yaş önemsiz Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Kaynak; Paraziti vücudunda taşıyan ve yumurtaları dışarı çıkaran insanlar 21 24.02.2016 İmmunoloji Paraziter immunoloji Antijen çeşitliliği Antijen mantolama Türe özgü farklı hayat dönemlerine yönelik antikor Doku granulomları (hücresel immunite) Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Direnç farklıdır Yaş, beslenme durumu, alışkanlık 22 24.02.2016 Schistosomiosis Patogenez; 1-Serkaryalarla 2-Erişkinlerle 3-Yumurtalarla Enfeksiyonun şiddeti; Parazit sayısı konağın genetik özellikleri, beslenme durumu, yaşı konakta aynı anda başka parazitozların (sıtma, hepatit vb.) parazitin tür ve suş özellikleri Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S İnkübasyon süresi ortalama 2 ay 23 Yumurtalarının etrafında granülom oluşumu; bir antijen-antikor reaksiyonu ölü yumurtalar etrafında granülom oluşmaz dev hücre (giant cell) reaksiyonu görülür Ölen veya ölmek üzere olan erişkin parazitler etrafında da granülom oluşabilir Hastalığın ileri dönemlerinde granülomların yerini fibroz, daha sonra da skar dokusu alır. Bu durum ise lokal komplikasyonlara yol açabilir 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Schistosomiosis 24 Vücuda girişi yerinde; kaşıntı, papül, Yorgunluk, ağrı, döküntüler, ödem (özellikle yüzde), hepatomegali, ateş, eozinofili (% 10-80) ve zayıflama Kronik dönemde; anemi hiperglobunemi gelişir (eozinofili azalır) parazitin türüne bağlı 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Schistosomiosis 25 Schistosomiosis haematobium; - İdrar yollarında tıkanma, yanma, - dizüri ve hematüri Kadın ve erkekte bütün ürogenital sistem organları; mesane, prostat, pubis, uterus pleksusları ve idrar kesesi mezenter venlerinde yerleşir 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Schistosomiosis haematobium 26 24.02.2016 Schistosomiosis mansoni Ağır olgularda karaciğerde fibroz dejenerasyon, splenomegali ve asit Portal hipertansiyon, kor pulmonale, rektum prolapsusu, fistül oluşumu, pulmoner damarlarda tıkanmalar Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Schistosomiosis mansoni; (ağır seyreder) Dizanteri belirtileri 27 Schistosomiosis japonicum (Katayama hastalığı); En sık olarak kalın bağırsağın proksimal kısmını ve ince bağırsağı etkiler; dizanteri belirtileri, hepatik fibroz dejenerasyon, splenomegali ve asit Yumurta yapısı nedeniyle diğer organlara ve beyine (felç, epilepsi nöbetleri, görme bozuklukları) 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Schistosomiosis japonicum (Katayama hastalığı) 28 24.02.2016 Tanı Kesin tanı; Schistosoma türlerinin yumurtalarını görmek dışkı idrar doku biyopsi örnekleri Serolojik tanı (ELISA, IFAT) Moleküler yöntemler (PCR, Real-Time PCR ve Multipleks Real-Time PCR ) Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Klinik tanı 29 a) Hastaların tedavisi b) Hastanın dokularındaki yumurtaların patolojik etkilerinin önlenmesi Praziquantel 40 mg/kg, tek doz ve inatçı vakalarda tedavi tekrarı Oksamniquine (15-20 mg/kg tek doz) kullanılmaktadır İlaçlara direnç Re-enfeksiyon 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Tedavi 30 24.02.2016 Korunma 1. Parazitli kişilerin tedavisi 2. Sağlıklı kişilerin bu parazitoza yakalanmalarının önlenmesi 3. Parazitozun bulaşması, etkileri ve önlenmesi konularında halkın eğitilmesi 4. Aşı çalışmaları Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Yerleşim alanları tatlı su kaynağı çevresinde Baraj, göl, gölet ve sulama sistemleri 31 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S 24.02.2016 ÖZET 32 Erciyes Üniversitesi’nde Mısır’lı bir öğrenci 24 yaşında erkek 5 gündür devam eden kanlı idrar (hematüri) 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S HASTA 33 Akciğer Trematodları 24.02.2016 Paragonimus westermani • 30’dan fazla Paragonimus türü insan ve hayvanları enfekte • 10’dan fazla tür insanı enfekte eder • Paragonimus westermani (en yaygın tür) Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S • Uzakdoğu Asya, • Orta ve Güney Amerika • Batı Afrika Akciğerlerde yerleşen bir trematod 35 24.02.2016 Morfoloji Hayat döngüsünde iki ara konak vardır. 1- Salyangoz 2- Yengeç, Tatlısu istakozu Son konağa enfekte yengeç etinin çiğ olarak yenmesiyle bulaşır Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Parazit ikişer ikişer, akciğer dokusunda oluşan ceplerde, kıvrılmış olarak yaşar 36 24.02.2016 Morfoloji • • • • • 7,5-12 mm x, 4-6 mm Tegümenti dikenlidir. Ağız ve karın çekmenleri eşit Ön ucu birdenbire yuvarlaklaşır Arka ucu ise oldukça sivrilmiştir Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Erişkin parazit; 37 Paragonimus spp. yumurtası • • • • • Oval bir görünümde 80-118 μm uzunluğunda, 48-60 μm enindedir Yassılaşmış bir kapağa sahiptir Kabuk altın sarısı-kahverengindedir Yumurtlandığında içinde embriyo oluşmamıştır 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Morfoloji 38 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S 24.02.2016 Hayat Döngüsü 39 Dünyada Tür Çin, Japonya, K.Kore, Tayvan, Tayland, Filipinler P.westermani Bazı Afrika P.africanus Orta ve Güney Amerika P.mexicanus ABD (Orta Batı) P.kellicotti Dünyada 22 milyon kişinin enfekte Güneydoğu Asya yengeçlerinin % 80-98’ enfekte Türkiye’de rastlanmamıştır 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Epidemiyoloji 40 24.02.2016 Paragonimiosis eosinophilic meningoencephalitis Akciğerlerde fibrotik bir lezyon (parazitin birbirine yapışık çift halinde yerleştiği odak etrafında) - hem erişkinleri hem de yumurtaları bulunur - eozinofili - balgamda Charcot-Leyden kristalleri Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Dokulardan göç sırasında belirgin bir patoloji ve belirti yok Ektopik yerleşim (kalp, karaciğer, dalak, beyin) 41 24.02.2016 Paragonimiosis - Nonspesifik öksürük - Hemoptizi - Sekonder enfeksiyon (bakteriyel pnömoni) Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Subakut yada akut enfeksiyon 42 Kronik dönemde - pnömotoraks ve plöreziye Bronchitis/tuberculosis - akciğerde fibrozis - el ve ayaklarda çomak parmak (clubbing finger) Yumurtalar komşu akciğer dokusuna, perikard, miyokard ve beyin parankimine... Komplikasyon; - bronşektazi ve apse - tüberküloz - beyin lezyonları ve ÖLÜM 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Paragonimiosis 43 24.02.2016 Tanı Radyolojik (plevral efüzyon, pnömotoraks) Balgam veya plevral sıvıda parazitin tipik yumurtaları Serolojik tanı Moleküler tanı Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Hastanın öyküsü ve bulgular 44 24.02.2016 Tedavi Alternatif: Triclabendazole Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S Praziquantel (25 mg/kg given oral 3 kez/ 2 gün) 45 KAYNAK KİTAP Saygı’nın Temel Tıbbi Parazitoloji’si. Süleyman YAZAR, Salih KUK, Özlem MİMAN, Gülendame SAYGI Erciyes Üniversitesi Yayınları No:206. Kayseri, 2016. KAYNAKLAR ve İLERİ OKUMA ÖNERİLERİ • Schistosoma türleri 24.02.2016 Kan ve Akciğer Trematodları / KUK S KAYNAKLAR 46
