Ekstravazasyon, * Ekimoz, * Hematom, * Flebit

Hazırlayan: Uzm. N. Şebnem ÇAKIN
International Hospital
Enfeksiyon Kontrol Hemşiresi
Haziran 2013
• Ven İçi Uygulamalarda Genel Komplikasyonlar
• İnfiltrasyon ve Ekstavazasyona Giriş
• Flebit
Ven İçi Uygulamalarda Genel Komplikasyonlar
* Aşırı duyarlılık,
* İnfiltrasyon (sızıntı),
* Ekstravazasyon,
* Ekimoz,
* Hematom,
* Flebit, 
* Enfeksiyon.
En yaygın görülendir.
İnfiltrasyon ve Ekstravazasyona Giriş
İnfiltrasyon; tahriş özelliği olmayan bir sıvının, istenmeden damar dışına
uygulanmasıdır. Eğer sıvının tahriş özelliği varsa ekstravazasyon olarak
adlandırılır.
Damar yolu açarken fleksiyon bölgelerinden kaçınmak gerekir.
Hemşire, hastanın kalıcı tıbbi kayıtlarında infiltrasyon ve
ekstravazasyonun belirti ve bulgularını, uygulanan müdahaleleri,
hastanın tedaviye yanıtını belgelemek zorundadır.
İnfiltrasyon / ekstravazasyonun erken tanısı deri altı dokusu ve
potansiyel doku hasarına neden olacak kaçak sıvı miktarını sınırlamak
için çok önemlidir. Elektronik sıvı pompalarının alarmları bu
komplikasyonlara duyarlı değildir. Güvenmemek gerekir.
Hemşire, damar yolunu tedavi süresince sık aralarla değerlendirmelidir.
İnfiltrasyon Bulguları-ölçek
Şişlik (periferik ödem değerlendirmesi),
Ağrı, rahatsızlık hissi (var-yok),
Deride sızıntı, dolaşımda bozulma,
Ciltte dokunmayla soğukluk hissi,
Beyazlanma (deri soluk-yarı parlak-mat),
Gerginlik.
•Periferik kateter veya santral venöz kateter üzerinden verilen tüm
infüzyonlar ilk infiltrasyon/ekstravazasyon belirtisinde kesilmelidir.
•Küçük bir enjektör ile kullanılmayan setten sıvı aspire edilmeli, periferik
kateter ve implant port iğnesi aspirasyon sonrası çıkarılmalıdır.
•Santral venöz kateterin çıkarılma zamanı bakım planına bağlıdır.
Hemşire komplikasyon hakkında hekimi bilgilendirir.
•Tedavi protokolü ve reçete edilmiş diğer tedaviler uygulanır.
•Son değerlendirmeden bu yana enjeksiyon veya infüzyonun zaman
uzunluğu esas alınarak doku içine kaçan sıvı hacmini hemşirenin
tahmin etmesi gerekir.
•Sızan sıvının geniş hacimli olması örneğin 25-50 ml’den daha fazla
olması doku hasarı riskini arttırabileceğinden bir plastik cerraha
danışılması gerekebilir.
•İnfiltrasyon tanısı konduğunda tedavisi şiddetine bağlıdır.
Tedavi
• Ekstremitelerin yükseltilmesi,
• Termal uygulama,
• Antidot uygulama ve
• Cerrahi müdahaleleri içerebilir.
Hemşire, hasta ve hastanın bakımını üstlenen yakınlarına infiltrasyon /
ekstravazasyon belirti ve bulguları, bu belirtilerin değişiklikleri hakkında
eğitim vermelidir.
•Ekstremite hareketi ve duyusundaki değişiklikler,
•Sıcaklık artışı,
•Diğer enfeksiyon belirtileri gibi.
•Gün ışığından bölgenin korunması,
•Gereken sıklıkta doktor/diğer sağlık danışmanlarına gitmesi gerektiği
anlatılmalıdır.
Ekstravazasyon Bulguları
Çevresindeki doku içine sızdığında bül yapan antineoplastikler gibi ilaçlar ciddi lokal doku
hasarına neden olabilir. Bu da iyileşmede gecikme, enfeksiyon, doku nekrozu
(ekstravazasyon), şekil bozukluğu, fonksiyon kaybı ve amputasyona neden olabilir.
•El sırtının kullanılması tendon ve sinir hasarını arttırabilir.
•Fleksiyon bölgelerini hareketsiz tutmak zordur, bu nedenle elbileği ve parmaklardan
kaçınılmalıdır.
•Dolaşımın yetersiz olduğu ya da önceden hasarlanmış alanlardan uzak durulmalıdır.
•Birden fazla ilaç veriliyorsa, deriyi kabartan ilaç sonlandırılmalıdır.
•Damar yolunda yanma, kızarıklık, rahatsızlık hissi,
•Serinlik hissi,
•Damar yolu üzerinde şişme olabilir.
FLEBİT
Kateter uygulama bölgesinde;
Ağrı,
Kızarıklık,
Hassasiyet,
Şişlik,
Isı artışıdır.
Uygulamada;
 İnfüzyon hızında beklenmeyen bir yavaşlama ya da durma,
 Heparin ya da salin ile yıkama yapılamaması,
 Ekstremitede ödem,
 Ekstremitede 1 C’den fazla sıcaklık artışı,
 İnfüzyon bölgesinde yanma ve ağrı,
 Vene giriş yerinin kızarması,
 Ekstremitede zonklayıcı ağrı, siyanoz ya da solukluk olması,
 Arter nabızlarının zayıflaması durumunda tromboz (pıhtı oluşması) ve
tromboflebitten (trombozla birlikte venin inflamasyonu) şüphelenilmelidir.
Flebit veya damar iltihabı
* 2-3 günden sonra ortaya çıkması daha yaygındır.
* Potasyum klorür, aminoasitler, dekstroz çözeltileri, multivitaminler
flebit nedeni olabilir.
Flebiti önlemek için;
 IV yol açarken aseptik koşullarda uygun teknik kullanılmalı, el
yıkanmalı,
 IV yol sık sık kontrol edilmeli,
 IV yol prosedüre uygun sürede değiştirilmeli,
 Monitör hızı denetlenmeli,
 Gerekiyorsa, ilaç doğru seyreltilmeli.
 Alt ekstremite damarları; doku hasarı, tromboflebit ve ülserasyon riski
nedeniyle yetişkin nüfusta rutin olarak kullanılmamalıdır.
Flebit oluşumunda,
Kateterin yapıldığı madde,
Kateterin geniş ve kalın bir lümeninin olması,
Kateter giriş yeri,
Kateter giriş sayısı,
Kateterin vende kalış süresi,
Kateter açıklığını sürdürme,
İlaç ve solüsyon osmolariteleri,
Akış hızı, - çelişkili sonuç
Aseptik teknik,
Sabitlemede kullanılan örtülerin cinsi,
Setlerin değişim süresi,
Kateteri yerleştiren kişinin becerisi rol oynar.
•İleri yaş, - çelişkili sonuç
•Kadın cinsiyeti olmak, - çelişkili sonuç
•Nötropeni,
•Malnutrisyon ve immunosupresif tedavi alma,
•Dolaşımla ilgili fonksiyon bozuklukları ve periferal nötropeni flebit riskini arttırır.
Tedavi;
• İlk belirtilerden kızarıklık ya da hassasiyet varsa infüzyonu durdurun.
• Kateteri çıkarın, akıntı durumunda kültür örneği alın.
• Hastayı rahatlatmak için sıcak uygulama yapın.
• Belirti – bulguları, hastanın durumunu ve müdahaleleri kaydedin.
• IV tedavi devam edecekse farklı bir IV yola yeni bir kateter yerleştirin.
• Daha büyük bir damar ya da daha küçük bir kateter kullanımı flebiti
önlemeye yardımcı olabilir.
• Uygun aralıklarla yıkama yapın.
• Tıkanma durumunda yıkama YAPMAYIN.
Kimyasal Flebit :
Kateterin ucunun üstünden itibaren ven boyunca iz şeklinde kızarıklık
oluşmasıdır. İlaç ve solüsyon ozmolaritelerinin ve PH değerinin kanın
değerinden farklı olması ve girişim öncesi kullanılan antiseptik solüsyonun
kateterle birlikte vene girmesiyle oluşabilir.
“Klavuza göre” damar dışına sızdığında flebit yaratan ilaçlar;
-Vancomycin,
-Nafcillin,
-Tetrasiklin, (Türkiye’de oral formu var)
-Eritromisin, (Türkiye’de oral formu var)
-Amfoterisin B.
Bakteriyel Flebit :
Ek olarak temas edildiğinde sıcaklık hissi + kateter giriş yerinde pürülan
akıntı görülür. Bu vakalarda ani yükselen ateş ve titreme olabilmektedir.
Flaster, kateter giriş yerine doğrudan temas etmemelidir.
Postinfüzyon flebiti :
Kateter çıkarıldıktan 24-96 saat içinde gelişen flebittir.
Flebit tanısı koymak için Intravenöz Hemşireler Topluluğu’nun
Flebit Değerlendirme Skalası kullanılmaktadır.
Flebit Derecesi
Flebit Semptomları
Derece 0
Semptom yok
Derece 1
Kateter giriş yerinde kızarıklık ve/veya ağrı
Derece 2
Kateter giriş yerinde kızarıklık, ağrı ve/veya
ödem
Derece 3
Kateter giriş yerinde kızarıklık, ağrı ve/veya
ödem, kırmızı çizgi, venin kablo şeklinde
palpe edilmesi
Derece 4
Kateter giriş yerinde kızarıklık, ağrı ve/veya
ödem, kırmızı çizgi, venin kablo şeklinde
palpe edilmesi ve 2,5 cm'den uzun olması,
pürülan akıntı
Kaynak: Infusion Nursing Standards of Practice, 2011
Periferik venöz kateterden kaynaklanan flebit takip edilmeli ve
sıklığı (insidans) hesaplanmalıdır. Kabul edilebilir periferik venöz
kateter flebit oranı herhangi bir hasta popülasyonunda % 5 veya
daha azdır.
Flebit olay sayısı
---------------------------------------------------------------------------------------------------
Periferik venöz kateter sayısı
X 100 = % ….. Periferik flebit hızı
Kaynaklar;
1. Infusion Nursing Standards of Practice, Journal Of Infusion Nursing.
The Official Publication of The Infusion Nurses Society. Feb.2011.
Volume 34, Number 1.
2. Fulfill All Your CE Requirements Through, IV Nurse Consultants (IVNC).
V Newsletter, Volume 4, 2012. http://www.ivncusa.com/Newsletters/IV.News.2012-1.pdf , (10.06.2013).
3. Ulusoy, Esin. Periferik İntravenöz Kateter Uygulamalarında Flebit
Gelişme Durumu ve Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi, Dokuz Eylül
Üniversitesi,Hemşirelik Esasları Hemşireliği Yüksek Lisans Tezi, 2006.
http://www.belgeler.com/blg/unk/periferik-intravenz-kateteruygulamalarinda-flebit-gelime-durumu-ve-etkileyen-etmenlerinincelenmesi-evaluation-of-phlebitis-development-and-effectingfactors-during-peripheral-intravenous-catheter-placement
(10.06.2013).