çözüm - İsmmmo

MALİ
ÇÖZÜM
15 YIL VE 3600 GÜNLE KIDEM TAZMİNATI ALANLAR BAŞKA
YERDE ÇALIŞABİLİR Mİ?
Dr. Resul KURT*
Gözde UYGUR**
I. GİRİŞ
Çalışma hayatında en çok sorun yaşanan konuların başında kıdem tazminatı gelmektedir. 1475 sayılı İş Kanununa göre, yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları halinde kıdem tazminatı
verilebilmektedir.
Daha önce SGK tarafından 15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını
bekleyen işçilerin kıdem tazminatı alabileceklerine ilişkin yazı verilmemekteydi.
Ancak, 10/07/2008 tarihli genel yazı ile 08/09/1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için aylığa hak kazanma koşullarından yaş dışında en
az 15 yıllık sigortalılık süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı koşullarını,
08/09/1999 tarihinden sonra çalışmaya başlayanlar için ise 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaş
koşulu dışında kalan sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı koşullarını en erken yerine getirdikleri tarihte, kıdem tazminatına ilişkin yazının
verilmesi yönünde uygulamanın değiştirilmesi uygun görülmüştür.
SGK tarafından 15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen
sigortalılara 1475 sayılı iş kanununun 14. maddesine göre ‘Kıdem Tazminatı Alabilir’ yazısı verilmektedir.
Bu şekilde başvuru yapılması halinde kıdem tazminatının ödenmesi gerekmektedir. Ancak, sigortalının ihbar tazminatı hakkı olmayacaktır.
Özellikle son dönemlerde 15 yıl ve 3600 günü doldurup kıdem tazminatı alan çalışanların işten ayrıldıktan sonra bir başka işyerinde çalışmaya
devam etmeleri halinde anlaşmazlıklar yaşandığı ve çoğunlukla da konunun yargıya intikal ettiği görülmektedir.
Bu çalışmada Yargıtay kararları da dikkate alınarak 15 yıl ve 3600 gün
* SGK E. Başmüfettişi İş ve Sosyal Güvenlik Müşaviri
** Denetçi
MAYIS - HAZİRAN 2013
205
MALİ
ÇÖZÜM
sayısını doldurup yaşını bekleyen sigortalılara kıdem tazminatı ödenmesi
konusunun ayrıntıları açıklanmıştır.
II. KIDEM TAZMİNATI ÖDENMESİNİN KOŞULLARI
1475 sayılı İş Kanununun kıdem tazminatına ilişkin 14. maddesi dışındaki tüm maddeleri de yürürlükten kaldırılmıştır. 1475 sayılı kanunda
gösterilen (ve aşağıda gösterilen) fesih hallerinde, en az bir yıllık çalışması
olan işçiye veya işçinin vefat etmesi halinde de bu işçinin hak sahiplerine
işveren tarafından kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
Kıdem tazminatına hak kazanabilmenin koşulları 1475 sayılı İş
Kanunu’nun 14. maddesinde aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
a) İşveren tarafından 4857 sayılı İş kanunun 25. Maddesinin II numaralı bendinde gösterilen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve
benzeri nedenler dışında iş sözleşmesinin feshedilmesi,
b) İşçi tarafından 4857 sayılı İş kanunun 24. Maddesinde sayılan nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshedilmesi,
c) Muvazzaf askerlik dolayısıyla iş sözleşmesinin feshedilmesi,
d) İşçinin bağlı bulunduğu kanunla kurulu kurum veya sandıklardan
yaşlılık, emeklilik, veya malullük aylığı yahut toptan ödeme alması amacıyla iş sözleşmesinin feshedilmesi,
e) Kadının evlendiği tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi rızası ile
iş sözleşmesini sona erdirmesi,
f) İşçinin ölümü sebebiyle iş sözleşmesinin son bulması,
g) Sosyal Sigorta Yasalarında değişiklik yapan 4447 sayılı yasa ile getirilen bir hükümle, 506 sayılı Kanunun 60. maddesinin birinci fıkrasının
(A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaşlar dışında kalan diğer
şartları veya aynı kanunun geçici 81. maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık süresini ve prim ödeme gün sayısını
tamamlayarak kendi istekleri ile işten ayrılmaları, halinde bir yıldan fazla
kıdemi olan iş kanunu kapsamındaki işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir.
III. 15 YIL VE 3600 GÜNLE KIDEM TAZMİNATI ÖDENMESİ
Kademeli emeklilikle ilgili 4447 Sayılı Kanun’la 1999 yılında yapılan
yasa değişikliğiyle emeklilik için gereken sigortalılık süresi ile prim gün
sayısını doldurup yaşını doldurmayı bekleyen sigortalılara kıdem tazminatı
verilmesi gerekmektedir.
206
MAYIS - HAZİRAN 2013
MALİ
ÇÖZÜM
Buna ilişkin düzenlemede “506 Sayılı Kanunun 60 ıncı maddesinin
birinci fıkrasının (A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen
yaşlar dışında kalan diğer şartları veya aynı Kanunun Geçici 81 inci
maddesine göre yaşlılık aylığı bağlanması için öngörülen sigortalılık
süresini ve prim ödeme gün sayısını tamamlayarak kendi istekleri ile
işten ayrılmaları nedeniyle feshedilmesi halinde işçilere kıdem tazminatı ödenir” hükmü getirilmiştir.
SGK tarafından 15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen
işçilerin kıdem tazminatı alabileceklerine ilişkin yayınlanan 10/07/2008 tarihli genel yazı ile, 08/09/1999 tarihinden önce çalışmaya başlayanlar için
aylığa hak kazanma koşullarından yaş dışında en az 15 yıllık sigortalılık
süresi ve 3600 prim ödeme gün sayısı koşullarını, 08/09/1999 tarihinden
sonra çalışmaya başlayanlar için ise 60 ıncı maddesinin birinci fıkrasının
(A) bendinin (a) ve (b) alt bentlerinde öngörülen yaş koşulu dışında kalan
sigortalılık süresi ile prim ödeme gün sayısı koşullarını en erken yerine
getirdikleri tarihte, kıdem tazminatına ilişkin yazının verilmesi yönünde
uygulamanın değiştirilmesi uygun görülmüştür.
SGK tarafından, 15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen
sigortalılara 1475 sayılı iş kanununun 14. maddesine göre ‘Kıdem Tazminatı Alabilir’ yazısı verilmektedir.
Bu şekilde 15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen sigortalılara kıdem tazminatının ödenmesi gerekmektedir. Ancak, sigortalının
ihbar tazminatı hakkı olmayacaktır.
15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen sigortalılara kıdem tazminatı ödendikten sonra, bir başka işyerinde çalışmasına engel bir
durum bulunmamaktadır.
T.C. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi E. 2012/10954, K. 2013/909, T.
25.1.2013 sayılı kararında; “4857 sayılı İş Kanunu’nun 120. maddesi yollamasıyla, halen yürürlükte olan 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesinin birinci fıkrasının dördüncü bendinde, işçinin bağlı bulunduğu kurum veya
sandıktan yaşlılık, emeklilik veya malullük aylığı yahut toptan ödeme almak amacıyla ayrılması halinde, kıdem tazminatına hak kazanılabileceği
hükme bağlanmıştır. O halde anılan hüküm uyarınca, fesih bildiriminde
bulunulabilmesi için işçinin bağlı bulunduğu kurum veya sandıktan yaşlılık, emeklilik, malullük ya da toptan ödemeye hak kazanmış olması şarttır.
Bundan başka işçinin bağlı bulunduğu kurum ya da sandığa bahsi geçen
MAYIS - HAZİRAN 2013
207
MALİ
ÇÖZÜM
işlemler için başvurması ve bu yöndeki yazıyı işverene bildirmesi gerekir.
Böylece işçinin yaşlılık, emeklilik, mamullük ve toptan ödeme yönlerinden bağlı bulunduğu mevzuata göre hak kazanıp kazanmadığı denetlenmiş
olur. Öte yandan işçinin, sosyal güvenlik anlamında bu hakkı kazanmasının ardından, ilgili kurum ya da sandığa başvurmaksızın kıdem tazminatı
talebiyle işyerinden ayrılması ve bu yolla hakkın kötüye kullanılmasının
önüne geçilmiş olur. İşçi tarafından bağlı bulunduğu kurum ya da sandıktan tahsise ya da tahsis yapılabileceğine dair yazının işverene bildirildiği
anda işverenin kıdem tazminatı ödeme yükümü doğar. Faiz başlangıcında
da bu tarih esas alınmalıdır.
4447 sayılı Kanun’un 45. maddesi ile 1475 sayılı Kanun’un 14. maddesinin birinci fıkrasına ( 5 ) numaralı bent eklenmiştir. Anılan hükme göre,
işçinin emeklilik konusunda yaş hariç diğer kriterleri yerine getirmesi halinde kendi isteği ile işten ayrılması imkânı tanınmıştır. Başka bir anlatımla, sigortalılık süresini ve pirim ödeme gün sayısını tamamlayan işçi,
yaş koşulu sebebiyle emeklilik hakkını kazanamamış olsa da, anılan bent
gerekçe gösterilmek suretiyle işyerinden ayrılabilecek ve kıdem tazminatına hak kazanabilecektir. Ancak, işçinin işyerinden ayrılmasının yaş hariç
emekliliğe dair diğer kriterleri tamamlaması üzerine çalışmasını sonlandırması şeklinde gelişmesi ve bu durumu işverene bildirmesi gerekir.
Somut olayda hat sorumlusu olarak çalışan davalı 1475 sayılı Kanun’un
14. maddesinin birinci fıkrası ( 5 ) numaralı bendi uyarınca onbeş yıl sigortalılık ve 3600 gün prim günü şartlarını sağladığı için 04.07.2011 tarihli
istifa dilekçesi ile kıdem tazminatını alarak işyerinden ayrılmıştır. Davalı
15.07.2011 tarihine kadar çalışmasını sürdürmüş, bu tarihte işyerinden
ayrılmış ve üç gün sonra başka bir işverene ait işyerinde çalışmak üzere
işe başlamıştır. Davacının işyerinden ayrıldıktan sonra başka bir firmada
çalışması hakkın kötüniyetli kullanılması olarak değerlendirilemez. Davalı
kanunun kendisine verdiği emeklilik hakkını kullanmıştır. Kanunda tanınan
bu hakkın amacı, işyerinde çalışarak yıpranmış olan ve bu arada sigortalılık yılı ile prim ödeme süresine ait yükümlülükleri tamamlamış olan
işçinin, emeklilik için bir yaşı beklemesine gerek olmadan iş sözleşmesini
aktif sonlandırabilmesine imkan tanımaktır. Davacının ödenen kıdem tazminatının iadesine ilişkin talebinin reddi yerine kabulüne karar verilmesi
hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.” denilmek suretiyle bu şekilde 15 yıl ve
3600 günü doldurup işten ayrılan bir kişinin daha sonra başka bir firmada
208
MAYIS - HAZİRAN 2013
MALİ
ÇÖZÜM
çalışmaya başlaması hakkın kötüniyetli kullanılması olarak değerlendirilemeyeceği belirtilmiştir.
IV. SONUÇ
SGK tarafından 15 yıl ve 3600 gün sayısını doldurup yaşını bekleyen
sigortalılara 1475 sayılı iş kanununun 14. maddesine göre ‘Kıdem Tazminatı Alabilir’ yazısı verilmektedir.
Bu şekilde başvuru yapılması halinde kıdem tazminatının ödenmesi gerekmektedir. Ancak, sigortalının ihbar tazminatı hakkı olmayacaktır.
Özellikle son dönemlerde 15 yıl ve 3600 günü doldurup kıdem tazminatı alan çalışanların işten ayrıldıktan sonra bir başka işyerinde çalışmaya
devam etmeleri halinde anlaşmazlıklar yaşandığı ve çoğunlukla da konunun yargıya intikal ettiği görülmektedir.
T.C. Yargıtay 22. Hukuk Dairesi E. 2012/10954, K. 2013/909, T.
25.1.2013 sayılı kararında 15 yıl ve 3600 günü doldurup işten ayrılan bir
kişinin daha sonra başka bir firmada çalışmaya başlaması hakkın kötüniyetli kullanılması olarak değerlendirilemeyeceği belirtilmiştir. Bu karar
dikkate alındığında, çalışanın 15 yıl ve 3600 günü doldurup kıdem tazminatı aldıktan sonra başka bir işyerinde çalışlması durumunda işveren tarafından kıdem tazminatının iadesi talep edilemeyecektir.
KAYNAKÇA
T.C. Yasalar (01.09.1971). 1475 sayılı iş kanunu. Ankara : Resmi Gazete (13943 sayılı)
T.C. Yasalar (08.09.1999). 4447 sayılı İşsizlik sigortası kanunu. Ankara : Resmi Gazete (23810 sayılı)
T.C. Yasalar (10.06.2003). 4857 sayılı iş kanunu. Ankara : Resmi Gazete (25134 sayılı)
MAYIS - HAZİRAN 2013
209
210