Nükleer Tıp Kongresi 2017 Sunusu

Radyasyon Kanser İlişkisi
ve
Yanlış Bilinen Gerçekler
Prof. Dr. Doğan BOR
ULUSAL NÜKLEER TIP KONGRESİ
10 – 14 Mayıs 2017
Antalya
10-14 Mayıs 2017 tarihleri arasında gerçekleşmekte olan
‘29.Ulusal Nükleer Tıp Kongresi’nde yaptığım sunumumda
kullandığım bilgi, veri, görüşler, araştırmalar, makaleler ve
bunların dayandığı diğer bilgi, çalışma ve yayınlar ve diğer
her türlü bilimsel görüş, çalışma ve araştırmaların
sunumumda kullanılması ile ilgili sorumluluk şahsıma ait
olup, herhangi bir çıkar çatışmam bulunmamaktadır.
RADYASYONUN ETKİLERİ
BİLGİ KAYNAKLARI
Radyasyon epidemiyolojisi çalışmaları
• Atom bombasından etkilenen ve hayatta kalan Japon toplumu
• Nükleer kazalar ve yapay radyasyondan etkilenen toplumlar
• Medikal ışınlama yapılan hastalar
• Mesleği nedeni ile sürekli radyasyondan etkilenen kişiler
• Çevresel faktörlere bağlı radyasyondan etkilenen toplumlar
Deneysel biyoloji araştırmaları
Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları
ATOM BOMBALARI
Little boy
Hiroşima
Fat men
Nagazaki
ATOM BOMBASI KURTULANLARI İLE YAPILAN
RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR
-LSS• En büyük çalışma: 105.427 kişiyi kapsar
• 1950’de başlatıldı ve 60 yıldan beri devam etmekte, 3 nesil kapsıyor
• Işınlanan grubun çeşitliliği
(kadın , erkek , çocuk, yaşlı, hasta , sağlıklı)
• Doz dağılım aralığı: birkaç mSv –4 Sv
(doğal radyasyon seviyesi- ölümcül doz)
30 000 kişinin aldığı doz 5-100 mSv yani BT’ de karşılaşılan dozlar!
• Kontrol grubunun varlığı
PATLAMA ANINDA KİŞİLERİN KONUMLARI VE DOZ ARALIKLARI
Gri tam olarak bilinmemektedir;
Kırmızı ≥1000 mGy
Portakal rengi = 500 – 1000 mGy;
Sarı = 200 – 500 mGy;
Kahverengi 5 – 100 mGy;
Eflatun ≤ 5 mGy
Çizilen iki çember patlama noktasından 2 ve 3 km uzaklıkları belirtmektedir.
(Douple 2011
A BOMBASI ÖMÜR BOYU TAKİP ÇALIŞMALARI
- KANSER VE LÖSEMİ 1950 - 2006
Toplam insan sayısı
Ozasa 2012
Nagasaki ve Hiroşima
86 611
Doğal nedenlerle
ölenler
47685
Kanser ölümleri
10 929
Radyasyona bağlı
kanser ölümleri
527
Katı organ kanser
ölümleri
440
Toplam lösemi sayısı
296
Radyasyona bağlanan
lösemi ölümleri
87
RADYASYONUN SAĞLIK ETKİLERİ
RADYOEPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALAR
Radyasyon duyarlılığı,
yaşam tarzı,
yaş ve
cinsiyet dağılımları,
latent süre,
diğer kanserojen nedenler
Işınlanmamış topluluk
Doğal nedenlere bağlı
Kanser oranı %40
Işınlanmış topluluk
Doğal nedenler + radyasyona bağlı
Kanser oranı %45
İlave kanser oranı RR = %5
RİSKLERİ NASIL TANIMLARIZ ?
Rölatif Risk (RR) = RIG / RNG
RIG : Işınlanmış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı
RNG : Işınlanmamış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı
İlave rölatif Risk (RR) = RR – 1 = (RIG / RNG ) / RNG
Mutlak rölatif Risk (EAR) = RIG - RNG
RADYASYON DOZUNA BAĞLI KANSER RİSKİ
JAPON TOPLUMU
ERR
1,5
1,0
0,5
0,0
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
Kolon dozu (Sv)
Brenner 2009
RİSKLERİN SAPTANMASI
(Her bir kanser tipi için)
Kanser riski
Radyasyon dozu + riski etkileyen diğer faktörler
Doz – yanıt ilişkisi
Cinsiyet (s)
Yaş (a)
Işınlanma yaşı (e)
Diğer değişkenler (b)
EAR = BL (c,s,a,b) + P(d) G(e,s,a,b)
ERR = BL (c,s,a,b) [ 1 + P(d) G(e,s,a,b) ]
BL :
Hiçbir radyasyona maruz kalmamış toplumdaki kanser ölümleri
P(d) :
Doz-yanıt davranışı
G(e,s,a,b) : Riski etkileyen diğer faktörler
DİĞER RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR
Hastaların ışınlamaları
Tanısal incelemeler
Çevresel faktörlerden kaynaklanan ışınlanmalar
Yüksek doğal fon radyasyona maruz kalanlar
Radon ışınlaması
Yapay radyasyondan etkilenenler
Techa nehri kontaminasyonu
Tayvan’da kontamine binalarda yaşayanlar
Nükleer santrallerin yakınında yaşayanlar
Meslekleri gereği radyasyona maruz kalanlar
Medikal ışınlanmalar
Mayak nükleer tesisinde çalışanlar
Radona maruz kalan maden işçileri
Uçuş personeli
Nükleer endüstri çalışanları
HASTALARIN IŞINLANMASI
Floroskopi ışınlamaları (1950 öncesi)
Kanada ve ABD’deki tüberküloz hastaları
Meme dozları : 790 mGy (0 – 6,4 Gy)
Meme kanserleri ERR/Gy = 0,61 (0,3 - 1,01)
Skolyos incelemeleri
Meme dozları : 0,22 Gy (0 – 1,7 Gy)
Meme kanserleri RR/Gy = 1,6 (1,2 - 2,6)
HASTALARIN IŞINLANMASI
Çocukluk çağı ışınlamaları
Tine Capitis
Tiroid dozları : 90 mGy (40 – 400 mGy)
Tiroid Kanseri: ERR / Gy = 32,5 (14 – 57,1)
Kemik iliği dozları : 300 mGy
Lösemi ERR / Gy = 4,4 (0,7 – 8,7)
Kafatası ışınlamaları
Tiroid dozları : 62 mGy (40 – 70 mGy)
Tiroid Kanseri: RR / Gy = 3,3 (1,6 – 6,7) 5 yaş altındaki çocuklarda RR = 5,0
HASTALARIN IŞINLANMASI
Fetüs ışınlamaları
Pelvimetre incelemeleri (1940 – 1960)
Fetüs dozları : 1,4 – 22 mGy
Tüm kanserler: RR = 1,39 (1,3 – 1,49)
Lösemi:
RR = 1,47 (1,33 – 1,67)
OSSC çalışması: 10 mGy fetüs dozu
Tüm kanserler: ERR / mGy 0,051 (0,028 – 0,076)
ICRP (2003)
RR = 1,02 (0,74 – 1,41)
Metodolojik
sorunlar
BİLGİSAYARLI TOMOGRAFİDE ÇOCUK HASTALARIN RİSKLERİ
Referans
Pearce
(2012)
Ortalama izleme
Süresi
(1985-2002)
(7 – 10) yıl
Işınlanan hasta
sayısı ve yaşı
İzlenen
hastalıklar
179 000
<20 yaş
Lösemi
Beyin tümörü
Mathews (1985-2005)
(2013)
(10 yıl)
680 000
< 20 yaş
Tüm kanserler
Lösemi
Beyin tümörü
Huang
(2014)
24 418 (4)
(1988-2008)
<18 yaş
IRR: Incidence rate ratio (hastalığa yakalanma oranı)
HR:Hazard ratio (tehlike oranı)
Risk
RR = 3,18
RR = 2,82
IRR = 1.25
IRR = 1.19
IRR = 2.13
Tüm kanserler
HR = 1,29
Lösemi
HR = 1,9
Beyin tümörü
HR = 2,56
Benin beyin tümörü HR = 2,97
ÇOCUK HASTALAR DİĞER BULGULAR
Almanya:
44 584 çocuk hasta. Radyasyona bağlı 12 lösemi ve 8 CNS tümörü .
Krille 2015
İngiltere:
Ölümcül kanser riskleri
BT abdomen
Beyin
0 yaş
5yaş
15yaş
%0,18
%0,07
%0,15
%0,05
%0,12
%0,02
(Brenner 2007
ABD:
Ömür boyu kansere yakalanma riski
Abdomen / pelvis incelemelerinde
Toraks incelemelerinde
1 /300 , 1 / 390
1 / 330, 1 / 480
Miglioretti 2013
BT koroner anjiyografi ömür boyu kansere yakalanma riski
Erkek çocuklarda 1 / 300, 1 / 713,
Kız çocuklarda 1 / 120, 1 / 230
Dougeni 2012
ÇOCUK HASTALARDA PET / BT
Bir örnek!
Yaş aralığı:
Hasta sayısı:
Toplam inceleme sayısı:
Etkin doz :
Ortalama tarama sayısı:
Toplam etkin doz:
100 mSv üzerinde hasta sayısı:
Chawla 2008
1,3 – 18
78
248
20,3 + 4,6 = 24,9 mSv
3,2 (1 – 14)
78,9 (6,2 – 399) mSv
%27
ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR
Yüksek doğal fon radyasyonunda yaşayanlar
Küresel değer 2,4 mSv / yıl
Hindistan : 4,5 – 70 mSv / yıl
İran Ramsar : 0,7 – 131 mSv / yıl
Brezilya : 7 mSv / yıl
Hermetik etki
ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR
Evlerde Radon ışınlanmaları
RR / 100 Bq / m3
Avrupa (17 çalışma) :
1,08 (1,03 – 1,16)
Kuzey Amerika (7 çalışma) :
1,1 (0,99 – 1,26)
Çin : (2 çalışma):
1-13 (1,01 – 1,36)
ICRP (17 / 20 çalışma) :
RR > 1
ABD :
Hermetik etki !!
DOĞAL FON RADYASYONUNUN ÇOCUKLARA ETKİSİ
(Ekolojik ve vaka kontrol çalışmaları)
Risk saptanmamıştır
YAPAY RADYASYONDAN ETKİLENENLER
(Nükleer kazalar, atıklar, reaktör yakınında yaşayanlar)
Techa nehrindeki kontaminasyondan etkilenenler (1949 – 1957)
Kemik iliği dozu : 0,42 Gy (0 – 9 Gy)
Lösemi : ERR /100 mGy = 0,22 (0,04 – 0,25)
0 – 100 mGy anlamlı değil
Diğer kanserler : ERR Gy = 0,61 (0,04 – 1,27)
Tayvan’da kontamine binalarda yaşayanlar
(1983 – 2003 arasında 10 000 kişi)
1100 kişi: 4000 mSv
900 kişi : 420 mSv
8000 kişi : 120 mSv ve altı
SIR = 0,7 Hermetik etki
NÜKLEER SANTRALLERİN YAKININDA YAŞAYANLAR
Bazı Avrupa ülkelerinde
Reaktöre 5 km yakın yaşayan çocuklarda lösemi artışı!!
KIKK Study : OR = 2,22 (1,5 – 3,2)
Beklenen vaka 17, ortaya çıkan 37
Nüfus karışımı
Enfeksiyon
Lösemi
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
Medikal ışınlamalar
Genelde radyolog ve radyoloji teknisyenleri
1950 öncesi kanser
vakaları
ICRP tavsiyeleri
Sağlıklı çalışan etkisi !!
1950 Sonrası hermetik etki
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
MADEN İŞÇİLERİ
Akciğer kanseri
ICRP’nin 9 kohort çalışması : ERR / 100 WLM = 1,34 (0,82 – 2,13)
Alpha-Risk Projesi :
ERR / 100 WLM
Çekoslovakya : 2,14 (1,21 – 3,18)
Fransa :
2,11 (0,78 – 3,44)
Almanya :
3,76 (2,13 – 5,39)
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
MAYAK Nükleer tesisinde çalışanlar
Akciğer kanseri
ERR / Gy : 7,1 ve 15,1
Karaciğer kanseri
ERR / Gy : 2,6 ve 29
Kemik kanserleri
ERR / Gy : 0,76 ve 3,4
200 mGy altı anlamsız
MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR
NÜKLEER SANTRALLERDE ÇALIŞANLAR
INWORK Çalışması :
ABD, İngiltere, Fransa : 308 297 çalışan, 27 yıl izleme
Lösemi : ERR / Sv = 2,63 (1,5 – 4,27)
> 50 mGy kemik dozunda lösemi riski %15 artıyor !!
REAKTÖR KAZALARI
ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI
•
•
•
•
•
•
•
•
UNSCEAR 2005
Toplam 237 reaktör işçisi hastanelik oldu
29 kişi radyasyonun akut etkileri sonunda öldü
134 akut radyasyon sendromu gözlendi
14 kişi 3 ay sonra öldü, TOPLAM 50 ÖLÜ
Taranan 18 milyon dan 5000 kişide tiroit kanseri tespit
edildi, bunun 2000 radyasyon kaynaklı . 1800 çocuk hasta
Tiroit kanserini neden olduğu ölü sayısı (2011 15 ölü)
Işınlanan halkta lösemi de artış yok (Kuzey yarım kürede 50
yıl sonra 53 400 radyasyona bağlı kanser ölümü
bekleniyordu!!!! )
Karadeniz Bölgesinde kanser artışlarına neden olduğunu
söylemek bilimsel açıdan mümkün değildir
ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI
Geleceğe dönük tahmin:
En çok radyasyon alan 600.000 temizlik işçisinden 5000 kişi
radyasyonun neden olduğu kansere bağlı ölüm olasılığı (%3’den az)
Diğer nedenlerle bağlı kanser ölümleri için beklenen sayı 150.000
ANCAK
•
•
•
350 bin kişi göçe maruz kaldı
Depresyon ve akıl hastalıklarında artış
Çok sayıda gereksiz kürtaj
FUKUSHİMA KAZASI
Halkın aldığı dozlar
Etkin dozlar
Reaktörün bulunduğu çevrede 1 – 10 mSv
Radyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda 10 – 50 mSv
Tiroid dozları
Radyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda 10 – 100 mSv
Yetişkinlerde : 1 – 10 mSv
Çocuklarda: 200 mSv’e varan dozlar
Şehrin diğer kısımlarında yaşayanlarda:
Yetişkinlerde : 1 – 10 mSv
Çocuk ve bebeklerde: 10 – 100 mSv
En fazla kontamine olan yerlerde yaşayan çocuklarda ömür boyu kanser riskleri
WHO 2012-13
Kadınlarda organ kanserleri
Kadınlarda meme kanseri
Erkeklerde lösemi
Kadınlarda tiroid kanseri
%4
%6
%7
%70
FUKUSHİMA KAZASI
Reaktör çalışanlarının aldığı dozlar
Etkin dozlar
24 825 kişinin ortalama 12 mSv
170 kişinin ortalama 140 mSv (100 mSv üzeri)
Tiroid dozları
2 – 12 Gy (13 çalışanın)
Lösemi ve tiroid kanseri için yaşam boyu risk : %28
Dolaşım sistemi hastalıkları riski %1
Zorunlu göçe bağlı olarak ölenler 1600 kişi
RADYOEPİDEMİYOLOJİK BİLGİLERİN SONUÇLARI
Işınlanmış Japon toplumu, radyoterapi hastaları, radyasyon kazaları…
(1) Kanser riski organlara göre değişiklik göstermektedir.
(2) Işınlanmanın erken yaşta olması, ilerleyen yaşlarda kanser
olma riskini arttırmaktadır.
(3) Risk, kadınlarda erkeklere göre daha fazladır.
(4) Tüm kanserler birlikte değerlendirildiğinde risk, katı organlar
için radyasyon dozunun bir değerinden sonra (bu değer
tartışmalıdır) doğrusal artmaktadır.
(5) LSS grubunun üç nesilden beri süren sağlık taramaları,
radyasyonun genetik etkilerine yönelik bir kanıt vermemiştir.
(6) Radyasyona bağlı olarak kanser dışı hastalıklar ortaya
çıkabilmektedir.
KANSER RİSKLERİNİN HESAPLANMASINDAKİ BELİRSİZLİKLER
Kullanılan epidemiyolojik yönteme ve değerlendirmelere bağlı belirsizlikler (±%25)
Dozimetriye bağlı belirsizlikler (%30)
Risklerin farklı ırklara uyarlanmasına bağlı belirsizlikler (-%30 - +%65)
Riskin tüm yaşama projeksiyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10)
Yüksek doz ile ani ışınlamada elde edilen risklerin düşük doz ve doz hızlarının
ekstrapolasyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10)
Saptanan risk değerindeki toplam belirsizlik: ±3
JAPONYA BİLGİLERİNİN KULLANILMASINDAKİ
HATA KAYNAKLARI
RR
?
0,1- > 2Gy %16 (16 846)
< 100 mGy %84
Doz
Doz ve Doz Hızı (DDREF 1,5 – 2,5)
Radyasyonun türü
Savaştan çıkmış Japon toplumu
Dozimetrik teknik, ışınlamanın geometrisi
Risk hesaplamalarının farklı popülasyonlarda kullanılması
RADYOEPİDEMİYOLOJİ DE DETEKSİYON SINIRLARI
10 4
Deteksiyon bölgesi
Etkin doz
(mSv)
10 3
İstatistiksel nedenlere bağlı olarak
Radyasyona bağlı kanser deteksiyonu
için teorik sınır
(90% güvenlik aralığı)
10 2
101
10 mSv
10 0
Detekte edilemeyen bölge
1 mSv
10-1
10 0
101
10 2
10 3
104
105
106
107
108
Işınlanmış ve kontrol gruplarında ki kişi sayısı
IAEA
109
10 10
1011
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYONUN ETKİLERİ
STOKASTİK ETKİLER
ERR
1,5
1,0
R = 0,98
0,5
0,0
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
Kolon dozu (Sv)
ERR
1.5
R = 0,50
1.4
LNT YAKLAŞIMI
DOĞRUMU ?
1.3
1.2
1.1
1.0
0.0
0.1
0.2
0.3
Kolon dozu (Sv)
0.4
0.5
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
NE KADAR DÜŞÜK !!
SINIRLARI NEDİR ?
RİSK NE KADAR YÜKSEK !!
RR
EKSTRAPOLASYON
Deterministik
Etkiler
Stokastik
Etkiler
?
???
Mesleki ışınlamalar
Tanısal ışınlamalar
Radyasyon Dozu
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
EŞİK DEĞER VAR MI?
RR
Deterministik
Etkiler
EKSTRAPOLASYON !
Stokastik
Etkiler
???
Radyasyon Dozu
DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON
HERMETİK ETKİ VAR MI ?
RR
EKSTRAPOLASYON !!
Deterministik
Etkiler
Stokastik
Etkiler
Radyasyon Dozu
???
LNT ile İLGİLİ TARTIŞMALAR!
• Deneysel biyoloji araştırmaları
• Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları
•
Düşük seviyede ki radyasyonun insanın bağışıklık sistemini arttırması
•
Düşük şiddetteki radyasyonun aşı etkisi ! (Adaptive response)
•
Hasar görmüş hücrelerin kendilerini yok etme hızının artması (Apoptosis İşlemi)
•
DNA hasarının önemli nedeni olan ROS hücrelerinin temizliği (Scavenging işlemi)
•
Hücre –döngü- zamanını uzatması
•
Hücresel yanıt yanında doku ya da tüm organ yanıtının önemli olması (Bystander Etki)
Cohen 2006
DÜŞÜK ŞİDDETTE RADYASYONUN ETKİSİ
SONUÇ
LNT
Tek bir fotonun bile kansere neden olma olasılığı vardır
GENEL YAKLAŞIM
100 mSv altında riskler saptanamayacak kadar düşük
RADYASYONUN STOKASTİK ETKİLERİ
LİNEER EŞİKSİZ TEORİ - LNT
Etki için eşik doz değeri yok
Etki olasılığı doz ile artar
Etkinin ciddiyeti doz ile ilgili değil
Tek bir foton bile hücre mutasyonuna neden olabilir
Latent süre lösemi için 5, katı organ kanserleri için 10 yıl
Kanser
RR
EKSTRAPOLASYON
Stokastik
Etkiler
Radyasyon Dozu
Deterministik
Etkiler
KANSER RİSKLERİNİN SAPTANMASI
Tüm vücut için ölümcül kanser riski
Tüm vücudun homojen ışınlanması
Etkin doz:
E = T wT.HT..
HT = R wR.DT.R.
Belirli bir organ için ölümcül kanser riskinin saptanması
Işınlanan organdaki soğurulan dozun hesaplanması
TANISAL GÖRÜNTÜLEMEDE RADYASYONUN
ETKİLERİ KANSER RİSKLERİ
Etkin doz
Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv
1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişinin
Ölümcül kanser riski vardır
Tanısal incelemelerde radyasyon dozları :
Akciğer grafisi :0.000002 Sv
Beyin Tomografisi 0.01 Sv
1 – 2 / 1 000 000
1 / 2000
KANSER RİSKLERİNİN ORGANLAR İÇİN SAPTANMASI
100 mGv radyasyon dozuna maruz kalan 100 000 kişi için ömür boyu kanser riskleri
Organ
0
5
10
15
20
30
40
50
60
70
80
Mide
76
65
55
46
40
28
27
25
20
14
7
Kolon
336
285
241
204
173
125
122
113
94
65
30
Karaciğer
61
50
43
36
30
22
21
19
14
8
3
Akciğer
314
261
216
180
149
105
104
101
89
65
34
Prostat
93
80
67
57
48
35
35
33
26
14
5
Mesane
209
177
150
127
108
79
79
76
66
47
23
Diğer
1123
672
503
393
312
198
172
140
98
57
23
Tiroit
115
76
50
33
21
9
3
1
0,3
0,1
0,0
Tüm katı
organlar
2326
1667
1325
1076
881
602
564
507
407
270
126
lösemi
237
149
120
105
96
84
84
84
82
73
48
1816
1445
1182
977
686
648
591
489
343
174
Tüm
2563
kanserler
10 yaşında bir erkek çocuğun, yapılan BT incelemesi sonucunda 10 mGy kolon
dozuna maruz kalması durumunda, Risk: 24,1 / 100 000 ya da 1 / 4000 ‘dür
BEIR VII
RADYASYONA BAĞLI DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI VE ÖLÜMLERİ
(ERR/SV : %95 CI)
Kalp hastalıklar
Atom Bombası
MAYAK1
Çernobil temizlik
0,14(0,06–0,23)Ö
Dolaşım sistemi
Serebral damar
0,11(0,05-0,17)Ö
0,09(0,01-0,17)ö
0,27(0,05-0,5)Ö
0,4(0,05 – 0,78)İKH
Alman uranyum
0,46(0,36-0,56)H
0,18(-0,030,39)H
-0,26(-0,6-0,05)
İngiltere Radyasyon çalışanları
0,26(-0,05-0,61)İKH
IARC 15 ülke Çalışmas
-0,01(-0,59-0,69)İKH
0,25(-0,01-0,54)
0,09(-0,43-0,7)
(Ö: Ölüm, H: Hastalığa yakalanma, İKH: İskemik kalp hastalığı
0,45(0,11-0,8)H
0,09(-0,06-0,8)
0,16(-0,42-0,91)
0,88(-0,67-3,16)
RİSKLERİN SUNULMASI!
2007 Senesinde ABD’de yapılan toplam 72 milyon BT taraması sonucunda
önümüzdeki 20-30 yıl içerisinde bu ışınlamaya bağlı olarak 29 000 yeni kanser
vakasının ortaya çıkabileceği ve bu hastaların 19 000’nin ölme riski olduğu belirtilmiştir.
Ancak doğal nedenlere bağlı olarak 29 milyon kişinin zaten kansere yakalanma riski var
A. Berrington Arch. Inter. Med. 2009
KANSER RİSKLERİ
Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle kanser teşhisi
konulma riski:
% 40
Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle ölümle
sonuçlanan kanser riski:
% 20 - 25
Hayat sürecinde radyasyona bağlı ölümcül kanser riski:
%1
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
Sorular?
Bu incelemenin kanser riski nedir?
Ne kadar radyasyona maruz kalacağım ?
Yanıt :
….. mSv !!!!! ve ….. mGy !!!!!!
??????????
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
ÖNERİ !!
Radyasyona bağlı olarak kansere yakalanma riskinin kalitatif
ve
doğal nedenlere ilave olarak verilmesi.
Risk
İhmal edilebilir
Minimum
Çok düşük
Düşük
Orta
Kansere yakalanma riski
< 1 / 500 000
1 / 500 000 ile 1 / 50 000 arasında
1 / 50 000 ile 1 / 5 000 arasında
1 / 5 000 ile 1 / 500 arasında
1 / 500 ile 1 / 250 arasında
Doğal nedenler
ve radyasyona bağlı
ilave risk
% 40,00
% 40,00
% 40,02
% 40,25
% 40,50
Radyasyona bağlı olmayan nedenlerden kansere yakalanma riski % 40 olarak kabul edilmiştir.
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
ÖNERİ !!
Farklı nedenlere bağlı ölüm risklerinin
1 / 1 000 000 olarak karşılaştırılması
40
100 adet
2 gün
1,5 tane
500 km
1600 km
0,02 mSv
Kaşık tereyağı yenmesi
Kömürde pişmiş biftek yenmesi
İstanbul’da yaşanması1
Sigara içilmesi
Araba yolculuğu yapılması (ABD’de)2
Uçak yolculuğu yapılması
Radyasyona maruz kalınması
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
ÖNERİ !!
Farklı risklere bağlı olarak
insan hayatından kaybedilecek gün sayısı
Günde 20 sigara içmek
% 30 (şişmanlık)
Tüm kazalar
Otomobil kazaları
Ev kazaları
Doğal Radyasyon (1- 3 mSv/y)
Radyolojik inceleme
30 yıl 10 mSv /y
Çernobil - Çay ( 1mSv)
2370
1300
435
200
95
8
6
30
0.01
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
ÖNERİ !
Bazı tanısal incelemelerde yetişkinlerin aldıkları etkin dozların,
eşdeğer akciğer röntgen çekimindeki dozlar
ve doğal fon radyasyonu ile karşılaştırılması
İşlem
Doz (mSv)
Etkin
Tek akciğer filmi(PA)
Bel filmi
BT göğüs incelemesi
BT pelvis incelemesi
Girişimsel PTCA
TIPS
Beyin PET (FDG 18)
Kardiyak (Tl-201)1
0.02
1.0
7.0
10
15
70
14.1
40.7
Aynı etkin dozda
akciğer radyografi sayısı
1
50
350
500
750
3500
705
2035
Eşdeğer doğal fon
radyasyonun süresi
3 gün
5 ay
2.91 yıl
4.16 yıl
6.23 yıl
29 yıl
5.84 yıl
16.8 yıl
RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?
ÖNERİ !
Radyasyona bağlı ölüm risklerinin
Doğal nedenlere bağlı kanser riskleri ile birlikte
1 / 1 000 000 olarak verilmesi
Tek film göğüs incelemesi (0.05 mSv)
Beyin BT incelemesi (2 mSv)
Pelvis Tomografisi (10 mSv)
Girişimsel İnceleme (50 mSv)
Doğal Background (3mSv)
Diğer nedenler
2.5
100
500
2500
50
400 000
KİTAP!!
DÜŞÜK ŞİDDETTE RADYASYON
VE
SAĞLIK RİSKİ
Prof. Dr. Doğan BOR
Teşekkür ederim..
www.doganbor.com
[email protected]