13. ünite ölçü aletlerinin devreye bağlanması

13. ÜNİTE
ÖLÇÜ ALETLERİNİN DEVREYE BAĞLANMASI
KONULAR
1. Ampermetre
2. Voltmetre
3. Watmetre
4. Sayaç
BU ÜNİTEYE NEDEN ÇALIŞMALIYIZ?
Ölçü aletlerinin devreye bağlanması hakkında bilgi sahibi olacak,
Ampermetrenin devreye bağlantı şemasını öğrenecek,
Voltmetrenin devreye bağlantı şemasını öğrenecek,
Watmetrenin devreye bağlantı şemasını öğrenecek,
Sayaçların devreye bağlantı şeması hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
BU ÜNİTEYE NASIL ÇALIŞMALIYIZ?
Ünite içerisinde yer alan tanım ve kavramları iyi öğreniniz.
Ünite içerisinde yer alan konulara ait açıklamaları dikkatlice okuyunuz.
Üniteye ait konuların içerisindeki bir bölümü öğrenmeden başka bir bölüme geçmeyiniz.
Ünite sonunda yer alan özet kısmını mutlaka okuyarak değerlendirme
sorularını yanıtlarına bakmadan dikkatlice çözmeye çalışınız.
Çözümünü yaptığınız değerlendirme sorularını kitabınızın sonunda yer
alan yanıt anahtarı ile karşılaştırınız.
Yanlış cevaplarınızın nedenini bulup bu konudaki eksikliğinizi mutlaka
tamamlayınız.
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
GİRİŞ
Elektrik enerjisinin, tesislere ve kullananlara zarar vermeden kullanılabilmesi
için elektrik değerlerinin sürekli ve düzenli olması gerekir. Elektrik devrelerinin güvenliği ve enerjiyi değerlendirebilmek için ölçü aletlerinin devreye bağlanmasının
bilinmesi gerekir.
Bu amaçla; ölçmelerin kesin değerlerle sonuçlandırılması için elektrikle ilgili
yetkili kişilerin bu konuda yetiştirilmesi gerekir.
Ölçü aletleri; elektrikî değerleri, kendi değerleri ve birimleri ile
karşılaştıran, gösteren, yazan veya sayan araçlardır.
Ölçümler, ölçü aletlerinin devreye direkt veya yardımcı araçlarla birlikte bağlanması ile sağlanır.
Elektrik enerjisinin, doğru akım (DA) ve alternatif akım (AA) olarak ayrılmasına
neden olmuştur. Özellikle bir çok ölçü aletlerinde, yardımcı araçlar kullanarak aynı
ölçü aleti ile DA. ve AA. enerjileri de ölçülebilir.
13.1 AMPERMETRE
Elektrik akım şiddetini ölçmeğe yarayan aletlere AMPERMETRE denir.
Ampermetreler devreye daima seri olarak bağlanır. Alıcıdan geçen elektrik
akımı aynı zamanda ampermetreden de geçebilmesi için alet alıcı (yük veya cihaz)
ile arka arkaya bağlanır. Bu bağlantı şekline seri bağlama denir.
Resim 13.1: Ampermetrenin devreye bağlanması
Ampermetreler, iç dirençleri küçük olan ölçü aletleridir. Bu nedenden ötürü
ampermetreler elektrik devrelerine seri olarak bağlanırlar. Bu ölçü aletleri devreye
paralel bağlanacak olursa, üzerinden büyük bir akım geçişi olacağından aletin bobini hasar görecektir.
216
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
Şekil 13.1: Ampermetrenin devreye bağlanması
Resim 13.2 a-Dijital pano tipi ampermetre b-Analog ampermetre c- Pens ampermetre
Ampermetre hiç bir zaman elektrik devresine paralel olarak
bağlanmamalıdır.
1. Ampermetre elektrik akım şiddetini ölçerler ve birimi amper’dir.
2. Ampermetre devreye akım şiddeti ölçülecek alıcı ile birlikte seri bağlanır.
3. Ampermetreler devreye asla paralel bağlanmazlar.
4. Ampermetrelerin devresinden, göstergesinde yazılı en yüksek değerden
daha fazla akım geçirilmemelidir.
13.2 VOLTMETRE
Elektrik devrelerinde gerilim ölçmeye yarayan aletlere VOLTMETRE denir. Başka bir deyişle voltmetreler, bir elektrik devresinde iki nokta arasındaki potansiyel
217
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
farkının (geriliminin) ölçülmesine yarayan bir ölçü aletidir. Ampermetrelerin aksine,
gerilimi ölçülmek istenen elektrik devresinin veya gerilim kaynağının iki ucu arasına
doğrudan doğruya paralel bağlanır.
Resim 13.3: Voltmetrenin dış görünüşü ve devreye bağlanması
Voltmetreler, iç dirençleri büyük olan ölçü aletleridir. Bu nedenden ötürü voltmetreler elektrik devrelerine paralel olarak bağlanırlar. Bu ölçü alet devreye seri
bağlanacak olursa, iç direncinin büyüklüğünden dolayı üzerinde büyük bir gerilim
düşümü meydana gelir. Voltmetreler seri bağlantıda zarar görmezler.
Şekil 13.2 Voltmetre ile alıcı gerilimini ölçmek
Voltmetreler devreye daima paralel olarak bağlanır.
1. Voltmetre elektrik devrelerinin gerilimini ölçer, birimi volt’tur.
2. Voltmetreler devreye asla seri bağlanmazlar.
3. Voltmetrelerin devresine göstergesinde yazılı en yüksek değerden daha
fazla gerilim tatbik edilmemelidir. Başka deyişle devreye bağlanacak volmetrenin
ölçme kapasitesi tesise uygulanacak gerilimden daha yüksek olmalı.
218
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
Resim 13.4: a-Dijital pano tipi voltmetre b-Analog voltmetre
Şekil 13.3: Ampermetre ve Voltmetrenin bir devreye bağlanışı
Şekil 13.4: Wattmetrenin devreye bağlanması
219
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
13.3 WATMETRE
Elektrik devrelerinde doğrudan doğruya güç ölçen ölçü aletlerine WATMETRE
denir. Watmetrelerin akım bobini devreye seri, gerilim bobini ise paralel olarak bağlanır.
13.4 SAYAÇ
Elektrik enerjisinin üretildiği şebekeler ile bu enerjiyi abonelere satan firmalar, abonelerinin harcadıkları (tükettikleri) enerjinin miktarını bilmek isterler. İşte bu
harcanan elektrik enerjisini ölçen aletlere ELEKTRİK SAYACI veya doğrudan SAYAÇ
denir. Birimi (Kwh) kilovat-saat’tir.
Elektrik işi : Kilowatt x zaman (1 saat) olarak ölçülür. ( A = P . t)
Resim 13.5: Değişik tip 1 ve 3 fazlı 4 telli sayaçlar
Şekil 13.5: 1 fazlı sayacın devreye bağlanması
220
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
ÖZET
Elektrik enerjisinin, tesislere ve kullananlara zarar vermeden kullanılabilmesi için elektrikî değerlerin sürekli ve düzenli olması gerekir. Elektrik
devrelerinin güvenliği ve enerjiyi değerlendirebilmek için ölçü aletlerinin
devreye bağlanmasının bilinmesi gerekir.
Ölçü aletleri; elektrikî değerleri, kendi değerleri ve birimleri ile karşılaştıran, gösteren yazan veya sayan araçlardır. Ölçümler, ölçü aletlerinin
devreye direkt veya yardımcı araçlarla birlikte bağlanması ile sağlanır.
Elektrik enerjisinin, doğru akım (DA) ve alternatif akım (AA) olarak ayrılmasına neden olmuştur. Özellikle bir çok ölçü aletlerinde, yardımcı araçlar
kullanarak aynı ölçü aleti ile DA. ve AA. enerjileride ölçülebilir.
Elektrik akım şiddetini ölçmeğe yarayan aletlere AMPERMETRE denir.
Ampermetreler devreye daima seri olarak bağlanır. Alıcıdan geçen elektrik
akımı aynı zamanda ampermetreden de geçebilmesi için alet alıcı (yük veya
cihaz) ile arka arkaya bağlanır. Bu bağlantı şekline seri bağlama denir.
Elektrik devrelerinin gerilimini ölçmeğe yarayan aletlere VOLTMETRE
denir. Başka bir deyişle voltmetreler, bir elektrik devresinde iki nokta arasındaki potansiyel farkının (geriliminin) ölçülmesine yarayan bir ölçü aletidir.
Ampermetrelerin aksine, gerilimi ölçülmek istenen elektrik devresinin veya
gerilim kaynağının iki ucu arasına doğrudan doğruya paralel bağlanır. Voltmetreler devreye daima paralel olarak bağlanır.
Elektrik devrelerinde doğrudan doğruya güç ölçen ölçü aletlerine
WATMETRE denir. Watmetreler, bir elektrik devresinin gücünün ölçülmesine yarayan bir ölçü aletidir. Watmetrelerin akım bobini seri gerilim bobini
paralel bağlanır. Watmetre elektrik devrelerinin gücünü ölçer, birimi Wat’tir.
Elektrik enerjisinin üretildiği şebekeler ile bu enerjiyi abonelere satan
firmalar, abonelerinin harcadıkları (tükettikleri) enerjinin miktarını bilmek
isterler. İşte bu harcanan elektrik enerjisini ölçen aletlere ELEKTRİK SAYACI
veya doğrudan SAYAÇ denir. Birimi (Kwh) kilovat-saat’tir.
221
3. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI
TEKNİK RESİM VE MESLEK RESMİ
DEĞERLENDİRME SORULARI
Aşağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.
1. Elektrik akım şiddeti hangi ölçü aleti ile ölçülür? Birimi nedir?
a. voltmetre, birimi volt
b. ampermetre, birimi amper
c. voltmetre, birimi amper
d. ampermetre, birimi volt
2. Potansiyel fark hangi ölçü aleti ile ölçülür? Birimi nedir?
a. voltmetre, birimi volt
b. ampermetre, birimi amper
c. voltmetre birimi amper
d. ampermetre, birimi volt
3. Elektrik devrelerinin aktif gücünü hangi ölçü aleti ile ölçebiliriz?
a. elektrik sayacı
b. wattmetre
c. ampermetre
d. voltmetre
4. Elektrik şebekelerinde harcanan elektrik enerjisinin miktarı hangi ölçü aleti ile
ölçülür?
a. elektrik sayacı
b. wattmetre
c. ampermetre
d. voltmetre
222