I~cr i
advertisement
EGh1MDE PROGRAM GELiŞTİRME BAGLAMıNDA "MÜZIK ffitrtMtMiz" Cahit AKSU' I~cr i Reeonstrueted wlth the republic and developed wlth the application of dlfferent education programmes until today our musie educatlon tried to be reaehed the level of "a musle educatlon in a modern world". But at the point that is reaehed, a lot of problems of that discipline to be originated from veıy different reasons, presently to be aecanmadated in its eonstitution opposes as an undeniable faet. In this study partieularly in the sense of "Program Developing Principles on Edueation" insisting on the programs philosophie and social basics. wlth the targets suggested in the ministıy of Education's Prlmaıy Education Musle Program, tauehed on the problems the musie teachers graduated from musie teaehing licenee program faeed to realize these targets and these problems, the reflections on the musie eourse books used in the primary education seeLnd grade musie eourses with the diffieulties that teaehers faced in that field is tried to be dlseussed. ~ Key Words: Education Programmes, Program developing in education, Baehelor's Programme, 6"',7" and 8'· class programmes of Ministiıy of nattoral Education, target, Target Behaviour Eğitim programı, Eğıtimdi Anahtar Kelimeler: programı, Hedef, hedef program geliştirme, Lisans programı, MEB 6-7-8. sınıf Davranış. GIRIş Bu çalışmada, müzik konunun program eğitimimizin kapsamında, beklenilen hedeflerin edilmiştir. lisans müzik ve ele öğretmeninin ve müzik belirlediğimiz alınıp, bu alanda durumu ve kendisinden yanı sıra, programı, kitaplarının çok, konu ile ilgili barındırdığını pro- gerçekleştirilmesi müzik öğretmenliği çalışmaları gerçek- incelenmesi ve yazılı bu gerçek durum analiz programlarda öngörülen tavsiye edilen ders yorumlanması ile sınırlıdır. Çalışma daha ulaşılan sonuçta M.LB, Müzik öğretmeninin bu leştirmede kendisine okutması pek çok sorunun değerlendirilmesi amaç edinilmiştir. Kullanılan niteliğinin karşılaştırılarak Kapsam olarak programı bulunduğu geliştirme bağlamında düşündüğümüzsorunların tespiti gramlar içinde bulguların literatürün incelenmesi bağlamında ele alınmıştır. Yurdumuzda, özellikle Cumhuriyetin ilk yıllarında, çağdaş ve demokratik bir eğitimin göstergesi ve gerekliliği olarak, müzik eğitimine de özel bir önem atfediimiştir, ÖzellikLe 1924 ve 1926 yıllarına ait eğitim programında müzik derslerine, daha sonraki yıllara oranla daha fazla düşmüş, şekilde ağırlık verilmiştir. Bu ağırlık 1994 programına kadar zaman zaman fakat 1994 programında yeterli olmamakla beraber tekrar yükselmiştir. Aynı hem içerik olarak hem de müzik eğitimcisine yapılan yatırımlar olarak müzik pro- gramları sürekli bir gelişim göstermiştir. (ALTUNYA Cumhuriyetimizin şöyle ilanından günümüze başlı özellikler şarkı söyleme becerisinin özetlenebilir. 1948 geliştirilmesini kadar oluşturulan müzik programlarındakibelli programı; ve 2001,84) genelolarak müzik bilgisi vererek kapsamlı bir şarkı dağarcığının oluşmasını • Atatürl< Üniversitesi, Güzel Sanatlar Faı<ültesl Müzi!' Bilimleri Bölümü Araştımıa Görevlisi Erzurum • hedeflemiştir. 1968 Programı, 1948 programına göre daha kapsamlı olup, çalgı eğitimine de ağırlık vermektedir. Bu programda öğretmenin kapsamlı bir bilgi ve beceri dağarcığına sahip olması gerekmektedir. 1994 Programında ise, çevreyi ve toplumu içine alan çok yönlü bir müzik eğitimi amaçlanmaktadır. Öğrenciye verilecek eğitim ve öğretimle, toplumsalolarak müzik eğitiminin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir. Öğretmenin bu programı uygulaması için çol< yönlü bir müzik eğitimi alması gerekmektedir. Çünkü her konu belirlenmiş bir amacı, davranışı durumları altında yapılması içermekte ve "öğrenme-öğretme" ve yaptınlması gerekenler açıkça açıklanmaktadır. (KARA- MAN 2001. 63) Yukarıdaki genel açıklamalar çerçevesinde, M.LB. ilköğretim müzik programı ve bu programı uygulayacak olan müzik programı arasında belirli bir programın aynı iki Program dayandırılması paralellik ve uyumluluk oluşturma olması gerekmekte ve bu boyutunda birbirlerini destekleyici ve beklenmektedir. Geliştirmenin Konumuzun doğrusal hedefleri gerçekleştirici olmaları öğretmeninin yetiştiriidiği, müzik öğretmenliği lisans detayına Felsefi ve Toplumsal Temelleri girmeden önce. söz konusu gereken felsefe ve sosyal yapının ettiğimiz eğitim programlarının açıklamaya temel gerekçelerini çalışacağız. Eğitim programı: Bir eğitim milli eğitimin düzeneldir. Program ulaşılacağı, ve kurumun (VARIŞ amaçlarını gerçel<leştirmeye dönük Geliştirme: Programın eğitimsel bu sağladığı, tüm faaliyetleri kapsayan 1997, 16) hedeflerinin neler yaşantıların nasıl örgütleneceği, davranışların etkililik gibi kurumunun. çocukJar, gençler ve yetişkinler için değişiklikler ve bu olacağı çalışmalar bu hedeflere sonucunda nasıl kazandırılan derecesinin tespiti ve bu tespit sonucunda mevcut programda ne düzeltmeler gerektiği konusunda bir çalışmayı içeren denenceler bütünüdür. (ERTÜRI( (997. 12) Bireyler ihtiyaçların, belli bir toplum içinde, belli kültür lerdir. Bireyin biyolojik, psikolojik ve sosyolojik değerlerine göre ihtiyaçları açısından kültürün incelenmesi ile o bireyin, o toplum ve o kültür içindeki giderecek- toplumun ve ihtiyaçlarını dengeli bir biçimde gidererek davranışların neler olacağına ilişkin ipuçları oluşturulur. (ERTÜRK 1997, 41) Her programın dayandığı bir Felsefi Sayıltı vardır. Eğitimde bir amaç ve bu amacı gerçekleştirmeye dönük bir uğraşlar bütünü var olduğuna göre. sözü edilen her bir unsur belli bir felsefe ışığında yoluna girecektir. Düşüncelerimiz. geleneklerimiz. tutum ve davranışlarımız kullandığımız teknikJer, sahip olduğumuz dinsel, siyasal ve ahlaksal kurumlar, toplumların yargısından geçe geçe toplumsal özellik kazanarak günümüz insanının değerlendirmesine sunulduğu gibi, günümüz insanını da etkileme misyonu taşımaktadır. Çünkü eğitim, genelde dağıtıcı değil toplayıcıdır, ay ırı c i değil birleştiricidir. Toplumsallaşma bazen bireysel değerler aleyhine çalıştırılmıştır. Toplumsal • düzen ve siyasi eğilim gereği belli insan tipine ihtiyaç duyulur. Bu durum doğalolarak eğitim felsefesine yansıyacak ve istenilen doğruıtuda insan tipi biçimlendirilecektir. geçiş Demokrasiye kalkınmakta sürecini istenilen düzeyde henüz gerçekleştirememiş ve olan ülkelerde, "halka danışılırsa her şey yitirilir" anlayışı, halkla yönetim arasında görev bağının oluşmasını engeııer. Bunun doğal sonucu olarak "Eğitimde Merkeziyetçi Sistem" anlayışı oluşur. ileri demokrasi/erde öğrenciler, öğrenme etkinliklerini kendileri kararlaştırırlar. Amaçları öğrenci tarafından benimsenmedikçe hiçbir etkin- liğe girişilmez. (BiLHAN 199 ı, 30) öğretecek ve Kim, kime, neyi, hangi araçlarla niçin öğretmen, Burada; öğrenci, içeriği, program hangi sonuçlarla ilgilenilecektir. organizasyon, metot ve teknikler ve değerlendirme gibi sosyal faktörlerin incelenmesi gerekmektedir. Öğretmenlik mesleğine mesleğin değerini bakacak olursak, bu toplumsalolduğunugörürüz. Toplumun belirleyen faktörlerin büyük ölçüde öğretmenden beklentileri, öğretmen konusun- da resmi görüş ve tanımlama vd ... Öğretmenlerin, programın hem planlayıcısı hem de uygulayıcısı olduğu düşünülürse, öğretmen olduğu rolünün ne kadar tayin edici görülebilir. (KARAKAYA 2004,63) Eğitim programları için "eğitim bütün yaşama ajanları masında, eğitim bağlantılıdır. geliştirme" işlemi, Bir toplumun milli nitelik itibari ile toplumun eğitiminin bir teoriye bağlan­ filozofunun en önemli görevlerinden biri de, yüzylJlar boyunca toplum yaşayışında belirli fikir ile teorileri hale gelen toplumsal sistematiğine bağlamaktır. (VARıŞ değerleri, dünü, yarını bugünü ve kapsayacak bir 1997, 91) insanoğlu üyesi bulunduğu toplumun sahip olduğu kültür varlığını, yine toplumun sağladığı çeşitli eğitim imkc'\.nları çeşitli vasıtalarla farklılıklar çıkıldığı ölçüde toplumsal tek yönlü etkilernesi yerine, ama buradaki can Bir sal alıcı içinde felsefik gelişmiş geçirdiği değişim ülkelerin, ardı Program toplumları ülkeleri kültürel Küreselleşme gerçek değişime zorlayacal<tır dejenere olmamasıdır. Bu sosyal antropolojinin edilmemelidir. (KINCAL 1998, 49) hareket ve sosyolojik ve felsefik bir yol Geliştirmenin felsefi olacaktır. mümkün sürecinde, her toplum kendi kültürüne sahip unsurlarının noktası, programın uygulanacağı çok iyi çözümlenip, toplum gerçekleri ve eleştiri görüyoruz. değişimleri inceleyen kültürel göz olmak üzere, göstermektedir. Bu gelişmemiş süreci kültürleri de nokta, kültürün temel olması gerektiği, farklılık devamlılığı sağlamak geçemediğine göre, eğitim programı hazırlanırken, yapının ve ülkelerin hızlı değişim eğitimle, kÜıtür yapılarını ve ilişki bir Elbette ki başta eğitim yapan temel özelliklerdir. Bu özelliklere sahip şeklinde gerçekleştiğini anlamda teoriden uygulamaya çıkmak zorundadır. sıkı miııet bütünlüğü birleştirmek Her toplumun kültürel özellikler küreselleşme olgusunun, ortak noktalarda anlamda öğreniyor. istediği aktarmak ülkeyi ülke yapan, mjllleti Günümüzde açıdan ile ve toplumsal ihtiyaçları ile tutarlı toplum- bir sosyolojik ve haritasının hazırlanması olmalıdır. yapılanmasına bu genel hatlarla • baktıktan sonra ana konumuz olan müzik öğretmenliği lisans olmadığından çalışmalar( programının hareketle, öncelikle yurdumuzdaki "müzik bu temellerle eğitimi program tutarlı olup geliştirme konusuna kabaca bir göz atmamız gerekir. Bu konudaki en temel ve özet görüşü Sayın Ali UÇAN'ın ifadesiyle aktarmak kanaatimizce yanlış olmaz. "Ülkemizde 1920'den başlayarak günümüze kadar uzanan program geliştirme çalışmalanndasağlanan pek ve süreklilik çağdaş çok ilerlemeye sağlanamamıştır. Nitekim program rağmen, geliştirme yönteminin, hazırlama, (deneme) uygulama, eğitim programına rastl an ıl mamıştı müzik programın programı, geldikleri öğretmenliği program taslağının öğrencilerin hazır bulunuşluğu ince- öğretmenlerimizini1köğretimde uyguladıklan ürünleri olan müzik yararlanmak için kendilerine tavsiye edilen ders kitaplan, ve ilgi- ihtiyaçları karşı karşıya üzerinde genel bir durum çalışacağız. tespitinde bulunmaya Müzik bir r. " (UÇAN 1992, 323) Buradan hareketle, halen mevcut olan müzik lenerek, bu değerlendirme, geliştirilip uygulamaya konulmuş düzeltme evrelerinden düzenli bir biçimde geçilip, müzik henüz belirli bir bütünlük, düzenlilik önceden bir bütün halinde planlanarak yürütülen öğretmenliği lisans programında kapsanan derslere baktığımızda, alan bilgisi- ni, genel kültürü ve formasyon eğitimlerini kapsayan derslerin yanında özellikle 3. Sınıfta ilk dönem 2 kredilik teorik, Türk Halk Sanat Müziği derslerinin programdaki Buradaki tipik nokta, program kültürel temellerini, müzik kültürü Müziği ve ikinci dönem için 2 kredilik teorik Türk ağırlıkları bakımından geliştirmenin toplumsal, Türk toplumu, bu toplumun halen anlayışının, Müziği oluşturulmamış dikkat çekici olduğudur. felsefik ve kültürel temelleri ile müzik felsefesi ve bu toplumun bağlamında yansıtmaya dönük bir müzik öğretmeni bu programda sadece birer dönem halinde teorik olarak kapsanan Türk Halk ve Türk Sanat Müziği dersleriyle, göz ardı edilmeye çok müsait bir görünüm sergilediği noktasıdır. Oysa program geliştirmede yapılandırılmasındabazı özellikle; bilgi, beceri ve tutumların öğretim amaçlı kültürel özelliklerin öğrenme süreçlerinde önemli rol oynadıkJarı bir gerçektir. Geniş anlamda kuşaklar aracılığı ile geliştirilen, kökleri ile yaşanılan yerleri birleştiren, yaşama, yansıtan kültür, hissetme, inanma şekillerinin, örflerin, geleneklerin bir düzeni büyük ölçüde eğitim programının temelini oluşturmaktadır.Aynı zaman- da program uygulamaları üzerinde önemli etkiye sahiptir ve öğrenme-öğretme şekil­ lerinde belirleyici roloynamaktadır. Öğrenciler için anlamlı olan öğrenme materyallerinin çoğu kendi kültürlerinde mevcuttur. (KARAKAYA 2004, 195) Geleneksel müziklerimiz açısından bu anlayışla yetişen müzik öğretmenlerimizin, görev yaptıkları okullarda karşılaştıkları manzara nedir? Bu tabloya baktığımızda ise karşımıza çok çarpık bir yapı çıkmaktadır. Çalışmamız, müzik derslerinin yoğunluğu • olarak daha uygun bir görüntüyü veren ortaöğretimde yürüttüğü ilköğretim II. kademe ile ilköğretim seçmeli olarak okutulan ve sözünü Gerçi sınıf öğretmeninin i. kademe ve yukarıda müzik derslerindeki durum da sınırlandırılmıştır. ettiğimiz çarpık yapıyı yansıtması açısından aynıdır. ilköğretim 6. 7. 8 Müzik Programı Müzik öğretmenliğinden 2'şer mezun olup göreve başlayan Müziği saat Türk Halk müzik ve Türk Sanat öğretmeninin sahada, kendisinden Müziği dersi ile gerçeldeştirilme­ si beklenen bu alanla ilgili çok önemli hedeflerin belli başlıları çalışmamıza dahil edilmiştir. Görülecektir ki M.E.B. müzik 6,7,8 ilgili oldukça kapsamlı programında geleneksel üniteler ve bu ünitelerin barındırdığı müzik türlerimiz ile oldukça kapsamlı hedefler öngörülmektedir. İlköğretim 6. sınJf müzik dersinin, "Ülkemizde Müzik" ünitesinin amaçlarından olan "Müzik kültürümüzden düzeyine uygun ömekleri özelliklerine göre söyleyebilme" ve "Müzik kültürümüzden düzeyine uygun ömekleri özelliklerine göre çalabilme" hedeflerine dönük orijinal Yine davranışlarda, geleneksel yapısıyla aynı söylemek ve çalmak ünitede, aynı halk müziği ve sanat müziğinden uygun örnekleri davranışları öğrenciden beklenmektedir. hedef için "Geleneksel Türk Hall< ve Sanat örnekleri kültür özelliklerine göre tekrarlama" davranışı müziğinden uygun beklenmektedir. ilköğretim 7. sınıfının "Müzikte, örgü, biçim, doku, tür" ünitesinde geçen "Geleneksel Türk Halk Müziğinden uygun örnekleri tür özelliklerine uygun olarak söyleyebilme ve çalçalgısıyla abilme" hedefjnde kapsanan "Uzun havalardan uygun örnekleri sesiyle ve özeııiklerine çalgısıyla uygun olarak tekrarlama" ve "Kırık tür özelliklerine uygun tekrarlama" tür havalardan uygun örnekleri sesiyle ve davranışları beklenmektedir. Aynı sınıfın "Ülkemizde ve Türk Cumhuriyetlerinde Müzik" ünitesinde, yine aynı doğruıtuda öngörülen hedefler ve davranışlar söz konusudur. ilköğretim 8. sınıfında "Müzikte dizi, ton, makam" ünitesinde geçen "KOrdi, Hicaz, Karciğar makamlarındaki şarkıların makamındaki şarkıların seslerini seslerini doğru çıkarma" çalgısıyla doğru davranışların oluşması istenmekte. Aynı sınıfta ve "KOrdj, Hicaz, çıkarma" "Geleneksel Türk Karciğar hedeflerine dönük Müziğinde çok sesliliğin temellerini düzeyine uygun örneklerde uygulayabilme" hedefine dönük olarak "Geleneksel Türk Halk ve Türk Sanat Müziği temel çoksesliliğinde çalgıların doğal yapısından yararlanma" ve "Geleneksel Türk Halk ve Türk Sanat Müziğinin uygun örnek- lerinde dem tutma" davranışlan beklenmektedir. (ilKÖGRETiM MüziK PROGRAMI, 42, 43,66,67,80,81) Söz konusu ettiğimiz bu hedeflerin gerçekleştirilmesine dönük çalışmalarda, müzik öğretmeninin mezun olduğu programda sadece 3. sınıfta birer dönem halinde • ikişer saatlik teorik Türk Halk ve Türk Sanat Müziği derslerine baktığımızda ise. bu ders içeriklerinin sadece içerdiği konu başlıkları ile ifade edildiğini. ancak hedefler, hedef davranışlar. eğitim durumları açısından analiz edilip çalgı eğitiminde Bireysel güçlü bir orkestra ve sınama durumlarının program geliştirme ilkeleri oIuşturulmadığını ve sınıflandırılmadlğınıgörebilmekteyiz. ise, çalgı oluşturma anlamında, seçimleri. gözlemlerimiz sonucunda daha çok keman, viyola. piyano. viyolonsel vd. gibi tam- çalgılar şeklinde yönlendirilmektedir. pere sistemli kaval vb. gibi Türk müziği çalgıları daha az Bireysel sayıda çalgı seçiminde bağlama. ud. temsil edilmektedir. Programda yer alan "Okul Çalgıları" dersinde ağırlık. öğrencilerin satın alma gücüne. taşınmasına ve kullanımına daha uygun aşağıda incelenen yansıtamadığı olduğu için Blokflüt'e verilmekte ama bu ilköğretim müfredatındaki şarkı çalgının bağlama ve ud çalgıları Çalgı E.ğitimi" başlıkları ile ilgili içerik, konu sunulmakta yine dersin hedefleri, hedef davranışları, organizasyonu ve taksonomik olarak bu derslerin Çalgı ayrılan çalgısı üzerinde ders saatinin sınıfta kullanıldığına yoğunlaştırmış, fakat sınıfında azlı ğı yetiştirmekteyiz. (ATALAY nedeni ile yeterince biçiminde ders saat sürelerinin görünmektedir. şu şel<ilde J<ısmını gideceği "Bu anlamda, zaman ve enerjisinin büyük mümkün olmayan ve hatta bile bizzat dersi sınama durumları seçimi ile ilgili bu durum bir müzik sempozyumu bildirisinde öğretmesi aldığı bu derslere amaçlarını gerçekleştirip gerçekleştiremeyeceğitartışmalı getirilmiştir. orkestra sınıflandırılmamaktadır. Yine yapısını ve türkülerimizin otantik görülmektedir. Yine programda yer alan "Bireysel bünyesinde bulunan ses sisteminin, dile okulda şahit olmadığımız öğreteceği öğrenememiş okul müzik bir çalgısını, öğretmenleri 1984, 27) Sözü edilen bu aksaklığın bir ölçüde giderllerek uygulandığı 1988 yılı kuruluşlu K.T.Ü. Fatih Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmentiği programında ilk dört dönemlik ''Temel Piano" eğitiminin paralelinde, ilk dört dönemlik "Temel öngörülmüştür. temel Bağlama" eğitimi de zorunlu ders olarak Böylece Müzik öğretmenlerinin hepsi muhakkak bir Türk Müziği çalgı sı eğitimini almış oluyordu. Bunun yanında "Türk Halk ve Türk Sanat Müziği, Türk Halk ve Sanat Müziği Koro/ Repertuar. Türk Müziği Çokseslendirme" dersleri gibi, müziJ< öğretmeninin çok yönlü sağlamasına katkı sağlayıcı gelişmesine, yetişmesine ve çevreyle daha iyi uyum dersler, küçümsenmeyecek oranlarda programa yansıtllmıştJ. 10 yıl uygulanan bu programa, YÖK tarafından uygulamaya sokulan ve bugün halen geçerli olan ortak zorunlu programla son verilmiş, ancak bu yapılırken de, bu veya benzer müzik eğitimi programlarının uygulanma alınmamış, deneyimlerinden istifade edilmemiş, görüş üzerinde neden-sonuç çalışması yapılmamıştır. (YENE.R 1999, 31) ilköğretim 6. 7. 8. Sınıf Müzik Dersi Kaynak Kitaplarının İncelenmesinden elde edilen bulgular ve yorumlar Müzil< öğretmenliği lisans programında kabaca incelemeye çalıştığımız bu yapılanma ile M.E.B. müzik programında öngörülen hedeflerin karşılaştırılmasından hareketle, bir • onaylayıp müzik öğretmeninin hizmetine sunduğu ders de Talim Terbiye Kurulunun plarını incelediğimizde ise, karşımıza Çalışmamızda Talim şarkılar, marşıar, 1bazı kitapların Ağırlıklı itibaren 5 verilmiştir. sayıda yer eğitim amaçlı müziği olarak ana eğitim amaçlı eserleri, verilmiştir. Diğer yabancı sıralanmaktadır. hatları ile şöyle sıralanabilir. eserleri ve Türk halk Geleneksel Türk sanat eser- müziği müziğimizden ve Türk popüler müzik türlerinin de az sayıda ama dağıtıldığı söylenebilir. Bu ders olduğu az Türk bestecilerinin ettiğimiz bulgular incelenmesinden elde seçme türkülere yer dengeli başlıca; müziğinden örnekler olarak Türk bestecilerinin müziğinden örneklere eğitim öğretim yılından geleneksel Türk halk ve Türk sanat bestecilerin eserleri ve Türk popüler Bu çıkmaktadır. bir manzara I<abul ettiği 5 ayrı yazara ait rasgele seçilmiş 5 [<itap temeJe Bu kitaplardaki müzik eserleri leri, adapte tutarsız Terbiye Kurulunun ZOOo-ZOOl yıl süreyıe okutulmasını alınmıştır. daha da kita- kitaplarının hüseyni denin yeri farklı) sel Türk sanat tipik makamı özelliği, halk müziğimiz.e ait yansıtan dizisini türküler çalışılırken, türkülerin ait sibZ sesinden (aktarma türkülerde ilgili per- bahsedilmemesi, yok sayılıp naturel olarak kabul edilmesi, ama gelenek- müziğine perdelerinin eserin ait eserler verilirken de, örnek eserin notası üzerinde gösterilmesinin gerektirdiği komalı sistem yarattığı çelişkinin göze batmasıdır. Örneğin Saydam'ın 8. Sınıf müzik ders kitabında, üstelik bağlamadaki doğal çok seslilikten bahsedilirken verilen "Armut Daldan "Halay Başı Düşer mi", "Gel Gidelim karciğar makamındaki şarkıda, "Bugün Bayram Günüdür" isimli nota üzerinde si için, koma bemo\, mi için, bakiye bemo!, fa için, bakiye diyez gösterilmiştir. Aynı Yaralı Ceylanım" da Sevdiğim", Kim Çeker" isimli türkülerde sibemoliki sesi gösterilmemektedir. Oysa isimli rast şarkıda gösterilmiştir. (SAYDAM ÇetineJ'in 8. şekilde "Ben da, si için, koma bemolü ve fa için, bakiye diyezi nota- ZOOO, 41-5Z-58-59) Sınıf kitabında "Yemen Türküsü"ndeki sibemoliki sesi gösterilmezken "Süt içtim" türküsünde sibemoliki notası gösterilmektedir. Sanat müziğinden kareiğar makamında verilen "Tamburamın ince Kıvrak Beli Var" isimli şarkıda, kardğar makamının değiştirici işaretleri gösterilmiş, rast makamındaki bakiye bemolü gösterilmemiş, fakat aynı Varda" isimli şarkıda hicaz makamının "Eski Dostlar" isimli kitaptaki hicaz anzalan şarkıda si için makamına ait "Sandalım Geliyor gösterilmiş. Aynı kitap içinde bile tutarsızlıkJar söz konusu (çETiNEl ZOO4, 36-39) ilköğretim müzik 6. Sınıfa ait bir başka kitapta, aynı şekilde rast makamının arızaları gösterilmİyor. Çanakkale içinde, Saray Yolu, Yenice Yoııarı, Oy Liman Büyük Liman, Maçka Yolları vd. gibi hüseyni makamı dizisindeki türkülerin en belirgin karakteristiği olan sibemoliki perdesi nota üzerinde gösterilmiyor ve natürel olarak kabul ediliyor. (AYARMAN Z004, 35-80) Diğer bir altıncı sınıf kitabında, değiştirici işaretler konulmamış yine hem makamın hem de dizilerin ve yazar not olarak, "Geleneksel Türk • gerektirdiği Müziği ile ilgili olarak okul çalgılarının durumu ve öğrencilerin seviyesi düşünülerek, donanıma gerekli işaretlerin konulmadığını" belirtmiştir. (DÖNMEZ 2004, 13-78) 7. sınıf müzik kitabında seçilen "Uzun ince Bir Yoldayım, Sarı Zeybek, Çanakkale Türküsü, Karahisar Kalesi, Ata Barı, Oy Kernençe" gibi türkülerde karakteristik sibemoIiki perdesi ve rast makamının karakteristik perdesi gösterilmemiştir. (AKI<AŞ 2001, 39-78) Baktığımızda anlamında geleneksel müziklerimiz ele alınmaya çalışılmış ama bu müziklerin temel gözardı dokusu, M.E.B. Müzik programında öngörülen hedefleri gerçekleştirme edilmek zorunda kalınmıştır. 2- Bu kitapların incelenmesindeki en önemli bulgulardan birisi de ülkemiz müzik eğiti­ minde, eğitim çalgısı olarak genel kabul gören "blokflüt"de bu seslerin olmayışı nedeni ile halk müziğinde neredeyse tamamen, sanat müziğinde de kısmen, komalı seslerin yok kabul edilmesidir. Şüphesiz ki blokflüt çalgı olarak ucuz olması, kolay taşınabilmesi, kolay çalınması ve kolay bakımı nedeni ile uygun bir çalgıdır. Ancak geleneksel müzik kültürümüzden örnekler çalışılırken, müzik olduğu edebilmesi, bu anlamda mezun eğitimi alması azından, hedef 3- yapısı programında daha davranışta, söylenmesi ve Diğer ile azından kulaklarını çalınması müziğinin karakteristik müziğindeki sibemoliki sesinin, sanat arasındaki ayrımın cilere bu nedeni ettiğimiz, komalı İcra müziğindeki türküler şarkılar den makamlar sağlanabilir. Çünkü bir çok önemli hedef ve bağlı kalınarak sayılıp makamlarda (örneğin karciğar makamı) çelişki, müziğinde halk müziğindeki yansımasının nasıl çalınacağı ders kitabı edilecektir. içinde mevcuttur. Bu iki müzik türümüz Eğer icra bu ömekleri öğretmen edebileceği öngörülmüş de otantik yapısıyla icra edilmesin. anlatırken, ya da Kaldı ki 7. ise, Sınıfın etkileri sözlü olarak ifade ediliyor ve bir öğren­ dinleyerek hangisinin hüseyni, hangisinin rast, hangisinin nihavent ola- bileceği sorulmaktadır. yapısıyla kavramalan Bu değerlendirme öğretmeni o makamı için, öğrencilerin bu makamları otantik gerekmiyor mu? Yine bu konu ile ilgili olarak, gramında tek olmasa bile en sesleri nota üzerinde yok anlaşılamamaktadır. Sanat müziğinin hangi enstrümanla kitabında T.S.M. bağlama beklenmektedir. seslendirileceğidir. Bu çelişki aynı neden halk imkanı doldurabilmeleri sesler nota üzerinde gösterilmektedir. Buradaki tarafından bağlama ile eşlik müzik kültüründen uygun eserlerin kendi özelliklerine bir bulgu halk çalınamayan bir zorunlu bir temel ile türküyü çalma önce de söz konusu naturel olarak gösterilirken Sanat komalı okulda en öğrencilerin hepsinin bağlama ve türkülerin orijinal M.E.B. müzik öğretmeninin en azından karcığar makamı flütle çalınamayacağına göre, sesi ile icra etme yoluna gidecektir. Müzik dönem 2 şer müzik öğretmenliği lisans saatlik T.H.M. ve T.S.M. dersinden (teorik olarak pro- kapsamlı bir içerik ile sunulmasına rağmen, 2 saatlik teorik bir uygulama ile hedeflere ne derece ulaşıldığı konusunda yeterli veri yok) mezun olan müzik öğretmeninin, Talim Terbiye Kurulunun kendisine tavsiye ettiği ders kitaplarındaki Türk müzik türleri ile ilgili örnek- • olduğu lerde ne derece verimli 4- Türk halk konusu da tartışmalı görünmüştür. müziğimize baktığımızda, çoğumuzun doğumdan itibaren dolayısıyla kulağında bulunan türküler, marşıar, ninniler sırf f1ütle çevresinde ve çalınabilsin diye, tam- pere dizilerde yazılıyor ve icra ediliyor. Bu durumda, bizi biz yapan, "Yemen Türküsü, Çanakkale Türküsü, Sarı Zeybek Türküsü, Uzun İnce Bir Yoldayım Türküsü, Atabarı, Gelin Ayşe, Eski Ordu Marşı pere sistemle yazılmışlardır) gibi (Bu türküler incelenen ders çocuklarımızdan kopartırsak, fine nasıl bir hizmet 5- Müzik etmiş bu lisans programından çarpık görünüm başvurmaktadır. Müfredat"a şaheserin çok Müziğini tanımak, mevcuttur ve tam- yapısını otantik zedeleyip geliştirmek" genel hede- mezun olan bir müzik öğretmeni, bilmek, oluruz. öğretmenliği karşılaştığı görevinde pek "Türk kitaplarında karşısında, Gizli müfredat, çaresiz kalmakta ve "Gizli öğrencilerin çerçevesinde örendikleri, özümsedikleri anlam, inanç ve müfredata konu olan norm, değer ve inançlar, okul ve eğitsel günlük doğruları sınıf içindeki rutinler ifade eder. Gizli ilişkilerde toplumsal görülmesinden başka, resmi ve formal bir ortamda da aktarılır. Öğrencilere, okullarda resmi müfredatta belirlenen bilgi ve tematil< ve datı, başarılı normal değerlerden daha bir biçimde süreidi olarak işler. dışı Bloom, gizli müfredatın birçok bakımdan, açıl< değişik getirebilmelidirler. Böylece öğren­ geliştirmeleri sağlanabilir. müfredattan daha etkili gereksinimleri ve Bu süreç sismüfre- konulardan bilgi edinmeleri ve kendilerini Gizli müfredat, bireylerin biçimde şeyler öğretilir. geliştirmeciler, gizli Program eğitim programının bir parçası durumuna cilerin ders fazla yaratıcı olduğunu belirtir. çıkaracak yönlerini ortaya tasarlandığında, normal eğitim programıyla bütünleşebHir. (TEZCAN 2003, 57- 58) Nitekim bu konu ile ilgili nine şu sorular sorulmuştur. olduğunu düşündüğümüzbir çalışmada Konumuz ile ilgili olan istatistikler 17 müzik öğretme- alınmıştır. 1- Müzik eğitimcisi olarak müzik eğitiminde seçtiğiniz şarkılarda öğrenci ilgi ve isteklerini dikl<ate alma durumunuz nedir? Cevap: % 47.9 Büyük ölçüde % 5.9 Tamamen 2- Müzik eğitiminde oluşturduğunuzrepertuarda, bulunduğunuzçevre ve bölge özelliklerini dikkate alma durumunuz nedir? Cevap: % 35.3 Büyük ölçüde % 17.6 Tamamen 3- Şarkı seçiminde makamsal ezgilerden yola çıkılması gerekliliği durumu Cevap: % 41.2 Büyük ölçüde % 35.3 Tamamen 4- Şarkı öğretiminde öğrenci güdülenmesinin makamsal ya da tonal ezgilerde farklılık yaratma durumu nedir? • Cevap: % 58.8 Büyük ölçüde % 17.6 Tamamen yorumlandığında, Cevaplar değerler bulundukları bireylerin içinde toplumsal ve kültürel temelinde gelişme kaydettikleri gerçeğinden hareketle, bireylerin doğduğu kulağında andan itibaren olan ezgilerden, evrensel beğenilere açılabilmeleri konusunda bir rehberlik almalarının müzikte bir kültür tabanı oluşturma sürecine önemli katkılar sağlayacağı düşünülmekte ve bu anlamda müzik kaynak kitaplar konusunda ilgili kurum ve eğitiminde kullanılan kuruluşların kitapları ders ve yapmaları ciddi bir irdelerne gerektiği hususu, karşımıza çıkmaktadır. (YÜKRÜK 1003, 105-109) Bu çalışma leştirdiği ve benzer deyimler, müzik öğretmeninin kılabilmek 1 saatlik dersini sevdirrnek ve etkin dışına çıktığı, kitaplardaki çok zor tutarsızlıklar nedeni ile çoğu için, zaman şartlar altında çoğu gerçek- müfredatın zaman kitapları kullanamadığını göstermektedir. 6- Diğer bir teminin da bulguya da program geliştirme açısından baktığımızda, Geri dönüşüm sis- oturtu\amamışolduğunun görülmesidir. karşılaştıkları düzeltilmesinİ çıkan problemler, getirecekleri tavsiyeler, lisans istedikleri konular hakkında mekanizmasının kurulması gerekmektedir. lik Sahaya olduğu açıktır. Oysa Milli bir geri programındaki dönüşüm Bu anlamda müzik Eğitim Bakanlığı, meslek sahiplerinin, sahaeksik ya da sisteminin ve bilgi eğitimi alanında bir Talim Terbiye Kurulunun 1004 akış eksik- yılında ele alarak, üzerinde değişikliğe gittikleri "ilköğretim Müfredatı"nda Müzik dersi ile ilgili hiçbir düzenleme görülmemektedir. (M.E.B. 1004) Geliştirilen bir eğitim programı, denenceler bütünüdür ve denenmek üzere uygulamaya konulur. Bu geri mekanizması değişiklik ve sayesinde müzik düzeltmelerin öğretmenliği yapılması en doğal lisans programında sonuçlardan birisi olmalıdır. Ya da M.LB Müzik programında öngörülen hedefler konusunda değişiklikleryapılmalıdır. ii dönüşüm da gerekli görülen SONUÇ Müzik eğitimimizin bugün istenilen noktada nedenlerin başında. azlığı, ders ortamlarının yetersizliği, ders kitaplarının ortaöğretimde müzik eğitimi ilk ve eksiklikleri, Türkiye'mizde müzik dersine aynı yetersiz sebebi pek çoktur. Bu için öngörülen ders saatlerinin olmaması, ders araç gereçlerinin istenilen düzeyde yanlışları, tutarsızlıkları, bakış açısının, diğer küçük okul idare birimine kadar, gözünde olmamasının Milli özellikle Eğitimin derslere oranla yetersiz bakış açısının yatması kalkınmaıda başındaki en olan birimlerden en oluşu, öğrenci ve bizce çok önemli olan ve bu ve veli çalışmada söz konusu ettiğimiz, Uygulamadaki Müzik Öğretmenliği Lisans Programı ile, M.E.B: Müzik dersi yaklaşımdır. programlarındaki hedeflerin gerçekleştirilmesiyönündeki çarpık Ancak kanaatimizce M.E.B. Müzik basitleştirilmesi koşuluyla ve istenilir bir görüntüyü programındaki geleneksel müzjJ<lerimizin yansıttığı için, lisans Öğretilmesi programından gerçekleştirmeyedönük meninin her yönüyle bu hedefleri ve yetersiz hedefler, biraz daha yönünde daha olumlu mezun olan müzik yeterliklerle öğret­ donatılmış olması gerekmekted ir. Türk insanına hizmet bünyesinde edecek bir programın, Türk yansıtacak dersiere, verdiği ağırlığın düşük olması, ilköğretim çağındaki çocuklarımıza belli müzik kültürü vermemizi zorlaştırmaktadır. Yani belirgin bir sorunumuzun olduğu müzik öğretmeninin, öğretmeni yetiştirme anlamında toplumun müzik olduğunu, alanın eğitimini tamamladıklarını, kavrayamadıklarını bir bir gerçektir. Bu konu ile ilgili bir sempozyumda bildiri sunan Prof. Dr. Ali Güler "Müzik yetersiz müzik kültürünü ve bunun "Felsefenin Yokluğu" mantığını kavramada ancak onun gerisindeki zihniyeti ile alnı anlama geldiğini, müzik aydınlarının her eleştirisini, yükselişlerini borçlu oldukları, halk müziği alanınayaptıklarını, Müzik öğretmenlerinin mezun oldukları kadar az sayıda tanımadıklarını Türk müziği müzik öğretmenliği bölümlerinde, yok denecek dersleri gördüklerini ve bu nedenle Türk müzjğini ve bu sorunun, Ulusal kültür özelliklerimizi ilkel ve basit bulmadan, küçümsemeye gitmeden, basit ve sade alana gönül rahatlığı ile sevgi ile yaklaşılarak çözümleneceğini" söylemektedir. (GÜLER 1999, 3-5) Bu birikmiş sorunlar karşısında, çocuklarımıza ilköğretimde verememekteyiz. Sonuçta çocuklarımız popüler, yığın belli bir müzik kültürü ve yoz müzik ii bombardımanı altında büyümektedir. Bu alanda mücadele ederken, kulağındakilerden çevrelerinden, bildiklerİnden ve onların kendi küıtürlerinden, kendi hareket ederek, kendi ezgilerini onlara sürekli empoze etmemiz gerekirken, aksine dikkat ediniz; okul teneffüs zillerinde Mozart'ın "Für Elise" ve Beethoven'in "9. Senfoni"si melodileri, bir ilköğretim öğrencisi düşünüldüğünde, 8 yılda, her seferinde 10 saniye süreyle 16 bin kez dinletilmel<tedir. (ÖZEREN 2003, 2S8) Neden bu zillerde bir Aşık Veysel'in "Benden ala çiçek var mı" veya bir Dede Efendi'nin "Yine bir Gülnihai" ezgileri gramlarının toplumsal-küıtürel çalınmasm Oluşturduğumuz eğitim kaldı. temelleri nerede edilen ezgilerin bestecileri, evrensel dehalar kabul ırden evrene, yakından uzağa, Çocuklarımıza temel edilmiş bestecilerdir. Ama önce mil- bilinenden bilinmeyene ilkeleri bir Türk müzik kültürü Ama maalesef biz problemi (okullarımızda), oluşan "sonuç"ta problemi olan ve hiçbir sanat zamanında problemleri çözmeye endişesi, sanat işletilmelidir. veremeyişimizinçok etiği ve önemli bir nedeni de kuruluşlarının elbette ki, Türl<iye'de her türlü denetimden uzak medya yayınlarıdır. pro- E.lbetteki ders zillerinde anons ve yerinde çalışmış, sorumsuz çözeceğimize tamamen bir sonuç sınırı taşımayan bu ana sorunla bil- imsel olarak mücadele edebilmek için, "Güncel/Popüler Müzik" konusunu, bir Yükseköğretim dersi dersinde kolayca girmiştir. inçli olarak lisans aJ<tarılabilecek Böylece en yaklaştırıp, daha azından programlarına yerleştirmişiz. Aslında olan bu konu, başlı başına müzik öğretmenini, ucu çok "Müzik Türleri" bir ders olarak programa açık kötü sonuçlar konusunda bilinçlendirmel< olan bu kavrama daha bilamaçlanmıştır. Ve en son durumumuz şöyle özetlenebilir: Sırf f1üt çalabilsinler diye, tampere sistemli, aktarma, öykünme ve eksik türkülerimiz ve şarkılarımız... çoğu zaman bunun Ama ders saati, ders araç gereçleri, ders Müzik Programındaki ağır edecek bir çalgıdan olduğu içirı, programı yetersiz hedefler için yeterli yoksun oldukları müzik öğretmenlerimiz... ve etkisiz donanımdan olduğu ve otantik için kendisine taVSiye edilen ders tereddütler içinde görev yapmaya • farkında olan çalışan müzik uygulanmış için, M.LB. müziğimizi kitapları öğretmenlerimiz... icra yetersiz KAYNAKÇA SÜRELi YAYINLAR TEZCAN, Mahmut 2003 kavram çözümlemesi", Türk "Gizli Eğitim Müfredat-Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt 1, sosyolojisi Sayı açısından bir 1, ANKARA BİLDıRlLER "Amaç, içerik ve Uygulanış biçimleri açısından ATALAY, Adnan 1984 Müzik Eğitimi bölümleri ders programları" i. Ulusal Müzik Bilimleri Sempozyum Bildirileri, Dokuz Eylül Üniv. İZMİR GÜLER, Ali (1999) : "Müzik Öğretmeni Yetiştirmede Felsefi Temelin Yokluğu Üzerine" 6. İstanbul Türk Müziği Günleri Sempozyumu Bildirisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, ANKARA "Türk ilköğretim Okullarında ZilJer Kimin için ÖZEREN, ALP (2003) Çalıyor", Yayınları, Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu Bildirisi, İnönü Üniv. MALATYA Müzik Öğretmeni Yetiştirmede K.T.Ü. Modeli", 6. YENER. Sabri (1999) İstanbul Türk Müziği Günleri Sempozyumu Bildirisi, Kültür Bakanlığı Yayınları, ANKARA "Müzik Eğitimcilerinin hazırladıkları programda, YÜI(RÜK, Serap (2003) şarkı seçiminde gösterdikleri yaklaşım üzerine bir çalışma". Cumhuriyetimizin 80. Yılında Müzik Sempozyumu Bildirisi, inönü Ünjv. Yayınları, MALATYA UÇAN, Ali (1984): Müzik Eğitiminde Program Geliştirme, Kuram ve Türkiye'deki Uygulama", i. Ulusal Müzik Bilimleri Sempozyumu Bildirisi, Dokuz Eylül Üniv. Yayını, İZMİR • KiTAPLAR AKI<AŞ, Salih (2001) ilköğretim Müzik 7 Ders rZitabl, Pasifik Yayınları, ANIZARA AYARMAN, Olcayto-AKSAN, Bülent (2004) İlköğretim Müzik Ders Kitabı 6, Özgün Yayınları ANrZARA BiLHAN, Saffet (1991) Eğitim felsefesi, Ankara Üniv. Yayınları, ANIZARA çETiNEL, Zafer (2004 ilköğretim 8 Ders Kitabı, Küre Yayıncılık, iSTAN- BUL DÖNMEZ, Makbule (2001) : ilköğretim Müzik 6 Ders Kitabı, Tutibay Yayınları, ANKARA ERTÜRK, Selahattin (1997) :Eğitimde Program Geliştirme, Hacettepe Üniv. Yayınları, ANI<ARA KARAI<AYA, Şerafettin (2004) Yönelimler, Asil Yayınları, Program Geliştirme Çalışmaları ve Yeni ANKARA KINCAL, Remzi (1998) Yayını, :Eğitimde :Öğretmenlik Mesleğine Giriş, Atatürk Üniv. ERZURUM M.LB: (2000) :ilköğretim Okulu Ders Programları, Müzik Programı 6.7.8. M.LB. Yayınları, iSTANBUL SAYDAM, Refik (2000) :ilköğretim 8. Sınıf Ders Kitabı, Sevgi Yayınları, s: 41-52, ANKARA VARıŞ, fatma (1997) :Eğitimde Program Geliştirme, Alkım yayınları, iSTANBUL TEZLER ALTUNYA, Evren (2001) :"Türkiye'de Cumhuriyet döneminde uygulanan ilkokul müzik dersi programlarının, çağdaş program geliştirme ilkelerine göre değerlendirilmesi", Yüksek Lisans Tezi, Abant izzet Baysal Üniv. Sosyal Bilim. Enstitüsü, BOLU [<ARAMAN Kenan (2001) i :" ilköğretim Okulları, ı. devre müzik derslerinin değerlendirilmesi", Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniv. Sosyal Bilim. Enstitüsü, BURSA İNII.RNE.T WWW.M.E.B.Gov.tr. :Ta1im Terbiye Kurulu, "ilköğretim Programlarının yeniden düzenlenmesi", M.E.B., ANKARA, 2004 ii
